Ana Akumanyilila?

ALOLELE

Ana Akumanyilila?

Ana yili yisyene kuti mundaŵi jakala mundu ŵakombolekaga kupanda namsongole mumgunda wa mundu jwine?

Kabuku kakolanjikwa kuti Digest kaŵalembile Jwakulamulila Justinian kali kamo mwa mabuku gagasalaga yakutendekwa ya mundaŵi jakala yakwayana ni malamusi

PA LILEMBA lya Matayo 13:24-26, Yesu ŵasasile kuti, ‘Ucimwene wakwinani uli mpela mundu juŵapandile mbeju jambone mumgunda mwakwe. Ŵandu ali mlugono, m’magongo jwakwe ŵayice ni kupandamo namsongole ni kutyokapo. Mbejujo pajakopwesye masace ni kusogola mbeju, namsongole nombenajo jwawonecele.’ Ŵakulemba ŵakulekanganalekangana aŵele ali mkukayicila naga ciwanicisyoci caliji yakutendekwa yisyesyene. Nambo yayalembedwe ni ŵakulemba malamusi ŵaciloma yikulosya kuti yeleyi yatendekwagadi.

Buku jine jagopolela Baibulo jasasile kuti, “Kupanda namsongole mumgunda wa mundu jwine pakusaka kum’wucisya yaŵakulemwecesye galiji magambo mwakamulana ni malamusi gaciloma. Pakuŵika lilamusili pangani jeleji yikulosya kuti yeleyi yatendekwagatendekwaga. Jwakulijiganya ya malamusi jwine lina lyakwe Alastair Kerr ŵasasile kuti mu 533 C.E., jwakulamulila jwaciloma lina lyakwe Justinian ŵakopwesye kabuku kakwe kakolanjikwa Digest. Kabukuka kasalaga mwakata malamusi ga Aloma soni mwapali yindu yine yaŵasalaga ŵandu ŵaŵalijiganyisye ya malamusi ŵa m’yaka ya m’ma 100 mpaka 250 C.E. Mwakamulana ni yayaliji m’kabukuka, jumo mwa ŵandu ŵaŵalijiganyisye ya malamusi, lina lyakwe Ulpian ŵasasile yayatendekwe m’yaka ya m’ma 100. Ŵasasile kuti mundu jwine ŵapandile namsongole mumgunda wa mundu jwine, yayatendekasisye kuti mbeju syakwe sijonasice. Kabukuka kasasile ya ukoto waŵakwete msyene mgundajo wakuŵilasya mbiya kwa jwakulemwajo syakulipila mbeju syaŵajonasilesyo.

Yeleyi yatendekwagadi mu ndaŵi ja ulamusi wa Loma, soni yikulosya kuti yaŵasasile Yesu mu ciwanicisyo cakwe yaliji yakutendekwa yisyesyene.

Ana Aloma ŵapelece ukoto watuli kwa ŵakulamulila Ŵaciyuda ku Yudeya m’yaka 100 yandanda?

PANDAŴI jelejo, upande wa Yudeya walamulidwaga ni ulamusi wa Aloma, wawajimilidwaga ni bwanamkubwa soni asilikali. Cakulinga cawo cekulungwa caliji kulokotela misongo ja Aloma soni kutamilikasya mtendele. Aloma ŵalolecesyaga kuti akumalana ni yitendo yangapikanila malamusi soni ŵapaga cilango ŵandu ŵaŵatandisyaga yakusokonasya. Yeleyi yikulosya kuti Aloma ŵalecelaga ŵakulamulila ŵaciyuda kuti ajendesyeje yindu yine yosope mu upandewo.

Mundu akwimbidwa magambo mu Nganya Japenani ja Ayuda

Nganya Japenani ja Ayuda ni jajalongolelaga soni kusamalila magambo gakwayana ni malamusi ga Ayuda. Ku Yudeya kosope kwapalisoni nganya syamwanamwana. Magambo gejinji ŵajimbilaga ku nganya syamwanamwanasi soni ŵakulamulila ŵaciloma nganajinjililaga. Nambope, Aloma nganasikundaga nganya sya Ayuda kuti siwulajeje ŵandu ŵalemwisye. Ukoto wakutenda yeleyi waliji wa Alomawo basi. Nambo, ndaŵi jele acakulungwa ŵa mu Nganya Japenani ja Ayuda ŵakamulicisye masengo ukotowu jaliji ndaŵi jaŵamjimbile magambo Sitefano kaneko ni kulamula kuti am’wulaje mwakumponya maganga.—Mase. 6:8-15; 7:54-60.

Pelepa Nganya Japenani ja Ayuda jatesile yindu yakupundanganya ulamusi wawo. Jwakulijiganya jwine lina lyakwe Emil Schürer ŵasasile kuti, “Ligongo lya yeleyi ŵakulamulila ŵaciloma akakombolece kwimbaga jika magambo, mpela muŵatendele ndaŵi jine paŵamganicisyaga mundu jwine kuti ali jwakwimucila boma.” Cisyasyo cimo ca yeleyi ni cacatendekwe paŵalamulilaga jwamkulungwa jwa asilikali, Kalaudiyo Lusiya, juŵamjigalile kundende ndumetume Paulo, juŵaliji mlukosyo jwaciloma.—Mase. 23:26-30.