ANA pana mbali jine ja undumetume jakusasakaga ali mkutenda mumpingo? Mwine akusasakaga udindo wakwete kala mundu jwine. Mwinesoni akusasaka undumetume kapena udindo waŵakwete kalakala. Nambope yindu mpela yaka, ulwele, kusoŵa kwa mbiya soni udindo wakusamalila liŵasa, mpaka yalepelekasye kutenda yejinji. Mwinesoni kucenga kwa yindu m’likugali, mpaka kutendekasye kuleka undumetume waŵele ali mkutenda kwa ndaŵi jelewu. Mwangasamala kandu ya magongoga, mpaka alipikaneje kuti ngakutenda yindu yosope yakusasaka kuti atendeje mu undumetume wa Mlungu. Mu yakutendekwa mpela yeleyi, yili yakupikanika kuti ndaŵi sine mpaka aŵeje ŵangasangalala. Atamose yili m’yoyo, ana cici campaka cakamucisye kuti akatengukaga, soni kutumbila? Ana cici campaka cakamucisye kuti aŵeje ŵakusangalala?

Cisyasyo ca Yohane M’batisi mpaka citujiganye kuŵa ŵakusangalala. Atamose nganamanyililaga yayicitendekwa pa umi wakwe jwalakwe, jwasangalalaga ni undumetume wakwe. Komboleka jwalakwe nganamanyililaga kuti cacitama mundende kwandaŵi jelewu pakulandanya ni jaŵamalile ali mkutenda undumetume. Atamose yaliji myoyo, Yohane jwapitilisye kuŵa jwakusangalala kwa umi wakwe wosope. Ana ni cici cacamkamucisye? Ana mpaka tuŵepe ŵakusangalala camtuli atamose kuti tukusimana ni yakupweteka?

Ca mu 29 C.E., Yohane jwatesile undumetume wakwe wakwakosecelesya ŵandu ya kwika kwa Mesiya. Jwalakwe ŵaŵecetaga kuti, “Mpitikuce mitima jenu ni kuleka kutenda ulemwa, pakuti Ucimwene wa kwinani uŵandicile.” (Mat. 3:2; Luk. 1:12-17) Ŵandu ŵajinji ŵapikanile. Kusala yisyene, ŵandu ŵajinji ŵakutyocela kwakutalika ŵayikaga kuti apikanile utengawu soni ŵane ŵapitikukaga mitima jawo ni kubatiswa. Mwakulimba mtima, Yohane ŵasalilaga acimlongola ŵadini ŵaŵaliji ŵakulinonyela, yakwamba cilango cacajembeceyaga naga ngakucenga ndamo syawo. (Mat. 3:5-12) Yohane jwakamwile masengo gakusosekwa mnope pa undumetume wakwe pandaŵi jiŵam’batisyaga Yesu mu 29 C.E. Kutyocela pelepo, Yohane ŵalongolelaga ŵandu ŵane kuti amkuyeje Yesu, jwaŵaliji Mesiya jwaŵamjembeceyaga ŵandu.—Yoh. 1:32-37.

Pakwamba ya masengo gakusosekwa gaŵakwete Yohane, Yesu jwatite, “Mwa ŵandu wosope ŵapagwile pacilambo capasi pano, pangali ni jumo jose jwakumpunda Yohane M’batisi.” (Mat. 11:11) Mwangakayicila Yohane jwasangalalaga ni yindu yambone yajwapatile.  Mpela Yohane, ŵandu ŵajinji masiku agano apatile yindu yambone mnope kutyocela kwa Mlungu. Kwende tulole cisyasyo ca M’bale Terry. Jwalakwe ni ŵamkwakwe Sandra, atesile undumetume wandaŵi syosope kwa yaka yakupunda 50. Terry jwasasile kuti, “Nakwete upile wakutenda maundumetume gejinji. Natumicile mpela mpayiniya, jwakutumicila pa Beteli, mpayiniya jwapajika, jwakulolela mkuli, jwakulolela upande, soni apano ngutumicilasoni mpela mpayiniya jwapajika.” Yikusaŵaga yakusangalasya kupocela undumetume kutyocela kwa Yehofa. Nambo mu cisyasyo ca Yohane, citulole kusosekwa kwa kulimbicila kuti tusangalaleje ni undumetume wetu yindu payicenjile.

Cacamkamucisye Yohane kuŵape jwakusangalala caliji kuyamicila undumetume waŵatendaga. Aganicisye ya cisyasyo aci, Panyuma pakuti Yesu abatiswe, ŵakulijiganya ŵa Yohane ŵatandite kunandipa pakuwanicisya ni ŵakumkuya ŵa Yesu. Ŵakulijiganya ŵa Yohane ŵayice kwa jwalakwe ni kumsalila mwakulosya kuti yakwayiye acitiji, ‘Jwalakwetu akubatisya sambano jino, ni mundu jwalijose akuwutucila kwa jwalakwejo!’ (Yoh. 3:26) Yohane jwajanjile kuti, “Jwakulombedwa akusaŵa m’miyala mwa jwakulombela, nambo mjakwe jwa jwakulombela, jwakusajimililaga ni kupikanilaga, akusaŵa jwakusangalala pakupikana maloŵe ga jwakulombela. Myoyo soni une kusengwa kapena kuti kusangalala kwangu kukwanile.” (Yoh. 3:29) Yohane nganaganisyaga kuti yaŵatendaga jwalakwe yaliji yangasosekwa mnope pakulandanya ni ya Yesu. Mmalo mwakwe, Yohane jwaŵelepe jwakusangalala ligongo lyakuti jwalakwe jwapitilisye kuwuwona udindo wakwe mpela “mjakwe jwa jwakulombela” kuti waliji wakusosekwa.

Mwaŵayiwonelaga yindu Yohane, yamkamucisyaga kuti aŵeje jwakusangalala mwangasamala kandu kuti undumetume wakwe waliji wakusawusya. Mwacisyasyo, Yohane jwaliji Mnasili kutyocela pajwagambile kupagwa, mwamti nganamwaga finyo. (Luk. 1:15) Pakusala ya umi wangasaka yejinji waŵakwete Yohane, Yesu jwatite, “Yohane M’batisi jwalijimaga yakulya soni nganamwaga finyo,” mwakulekangana ni mwaŵatendelaga Yohane, Yesu ni ŵakulijiganya ŵakwe nganatendega yeleyi soni ŵatamaga mpela mwaŵatamilaga ŵandu ŵane. (Mat. 11:18, 19) Kupwatika pelepa Yohane nganatenda cakusimonjesya cilicose, nambope jwamanyililaga kuti ŵakulijiganya ŵa Yesu kupwatikapo ŵane ŵaŵamkuyaga cacipocela macili gakutenda yakusimonjesya. (Mat. 10:1; Yoh. 10:41) Mmalo mwakuganicisya mnope yakulekangana kukwapali pasikati pa ŵakumkuya ŵakwe ni ŵa Yesu, jwalakwe jwaganicisyaga mnope ya undumetume wakwe waŵampele Yehofa.

Naga nombe m’we tukuwuwona undumetume wetu watukutenda apano kuŵa wakusosekwa yicitukamucisya kuti tusangalalejepe. Terry jwatumkolasile jula jwatite, “Naŵikaga nganisyo syangu syosope pa undumetume wuliwose wanapocelaga.” Pakuganicisya ya muwaŵelele umi wakwe pandaŵi jiŵatendaga undumetume wandaŵi syosope, jwalakwe jwatite, “Jwangadandawula cilicose, mwamti ngusagambaga kumbucila yindu yakusangalasya basi.”

Mpaka tuŵe ŵakusangalala mu undumetume wa Mlungu patukuganicisya yindu yakusosekwa yayikusatendekasya undumetumewo kuŵa wapajika mnope. Uli upile wekulungwa kuŵa “ŵamasengo acimjakwe ŵa Mlungu” (1 Akoli. 3:9, NW) Cindu catukusaciwona kuti cili cakusosekwa mnope, tukusacisamalilaga ndaŵi syosope. Mwakulandana ni yeleyi, mpaka tupitilisyepe kuŵa ŵakusangalala naga tukuganicisya mnope ya ucimbicimbi watukusapata ligongo lya kukamula masengo ni Yehofa. Tuciŵambala msimu wakulandanya yindu yatukusatendaga ni ya ŵane. Ngasitugawona masengo gatupele Yehofa kuŵa gangasosekwa pakulandanya ni ga ŵane.—Aga. 6:4.

Komboleka kuti Yohane jwamanyililaga kuti undumetume wakwe mpaka ucenje, nambope jwalakwe nganamanyililaga kuti yeleyi yicitendekwa mwangajembeceya. (Yoh. 3:30) Mu 30 C.E., pali pagambile kumala miyesi 6 ali am’batisye Yesu, Mwenye Helodi ŵamŵisile Yohane m’ndende. Nambope Yohane jwatesile yakomboleka pakupitilisyape kulalicila. (Mak. 6:17-20) Ana cici cacamkamucisye jwalakwe kuŵa jwakusangalala pandaŵi jakusawusyaji? Jwalakwe nganaleka kuganicisya mnope yindu yausimu.

Pandaŵi jele Yohane ŵaliji kundende, jwapocele lipoti lyakulondesya yaŵatendaga Yesu pakwawusya pasogolo undumetume. (Mat. 11:2; Luk. 7:18) Yohane ŵakulupililaga yakuti Yesu ŵaliji Mesiya. Nambo komboleka jwalakwe ŵakayicilaga naga Yesu cacikwanilisya yindu yosope yagasasile Malemba pakwamba jwalakwe. Ligongo lyakuti Yohane jwamanyililaga kuti Yesu caciŵa mwenye, jwalakwe jwasakaga kumanyilila naga ucimwene wa Yesu ciwutande kulamulila ndaŵi jijojo.  Soni naga cakoposyedwe m’ndende ni Yesu. Ligongo lyakuti Yohane jwasacililaga kumanyilila yejinji yakwayana ni yindu yacatende Yesu, jwatumile ŵakulijiganya ŵakwe ŵaŵili kuti akam’wusye Yesu kuti, “Ana ŵalakwe ali aŵala ŵele Yohane ŵaŵecetaga kuti caciyika kapena tujembeceyeje ŵane?” (Luk. 7:19) Jemanjaji ali awusile, Yohane ŵapikanile mwakusamala paŵalondesyaga kuti Yesu akwaposya ŵandu mwakusimonjesya. Soni paŵasalaga yaŵatumile Yesu kuti, “Ŵangalola akupakombola kulola, ŵalemale ngongolo akupakombola kwenda, ŵamatana akupola, ŵangapikana akupakombola kupikana, ŵane akwimusidwa kutyocela ku ŵawe, soni ngani syambone sakwamba Yesu sikulalicidwa kwa ŵakulaga.”—Luk. 7:20-22.

Mwangakayicila, yaŵaŵecete ŵakulijiganyaŵa yamlimbikasisye Yohane. Yeleyi yatendele umboni kuti Yesu akukwanilisya yakulocesya yakwamba Mesiya. Atamose kuti masengo gaŵatendaga Yesu nganigapwatika kumkoposya Yohane m’ndende, nambope Yohane jwamanyililepe kuti undumetume wakwe waliji wakusosekwa mnope. Mwangasamala ni yakusawusya yajwasimanaga nayo, nambope jwalakwe jwakwete magongo gakusangalalila.

Mpela Yohane, naga tukuganicisya mnope yindu yausimu, tucikombola kupilila mwakusangalala soni mwakuwusimana mtima. (Akolo. 1:9-11) Mpaka tutende yeleyi mwakuŵalanga Baibulo soni kuganicisya yatuŵalasileyo. Yeleyi yicitukamucisya kumanyilila kuti yosope yatukusatenda pakumtumicila Mlungu yili yakusosekwa. (1 Akoli. 15:58) Sandra jwatite, “Kuŵalanga caputala cimo palisiku kungamucisye kumŵandicila Yehofa. Kungamucisyesoni kuti nganicisyeje mnope ya Yehofa mmalo mwaganicisya mnope ya une.” Mpaka tuganicisyejesoni mwagakwendela masengo ga Ucimwene. Kutenda yeleyi kucitukamucisya kuti tuganicisyeje yindu yakukwanilisya Yehofa mmalo mwaganicisya yetu. Sandra jwatite, “Pologalamu ja mwesi wuliwose ja JW Broadcasting^® jikusatukamucisya kuti tulipikaneje kuti nganitutalikangana ni likugali, soni yeleyi yikusatukamucisya kuti tupitilisye kuŵape ŵakusangalala pa undumetume wetu.”

Kandaŵi kamnono kaŵalalicile Yohane M’batisi, jwalalicile “mwamacili mpela macili gaŵakwete jwakulocesya Eliya.” Mwakulandana ni Eliya, Yohane “jwaliji mundu mpela uweji.” (Luk. 1:17; Yak. 5:17) Naga tukuyamicila soni kuganicisya mnope yindu yausimu, m’wejisoni mpaka tuŵepe ŵakusangalala patukutenda yindu yakwayana ni masengo ga Ucimwene atamose yindu yili yisawisye.