1. Ana achimjetu ŵa kumasengo kapena ŵa kusukulu mpaka atuwusyeje yamtuli?

 ANA akusapikana uli mumtima, mjawo jwa kumasengo kapena jwa kusukulu pajwawusisye yakusakulupilila? Ana akusatenda woga kuti amjanje? Mwelemu ni mwatukusapikanila ŵajinjim’we. Nambotu yindu yatuwusisye mjetujo mpaka yitukamuchisye kumanyilila yakuganisya kapena yakusakulupilila, mwamti mpaka yitupe upile wakumlalichila. Nambo ndaŵi sine mundu mpaka atuwusye chiwusyo ligongo lyakuti jwangakamulana ni yatukusakulupilila kapena akwamba kusaka kuti tukangane. Naga yitendekwe yeleyi, ngatukusosekwa kudandawula. Komboleka kuti mundujo mpaka atende yeleyo ligongo lyakuti jwapikene yindu yakulemwecheka yakwamba yatukusakulupila. (Mase. 28:22) Konjechesya pelepa, tukutama ‘m’masiku gakumalisya’ ndaŵi jele ŵandu ŵajinji ali “ŵangasaka kukamulana ni ŵane” soni “ŵakogoya.”—2 Tim. 3:​1, 3.

2. Ligongo chichi kuwusimana mtima kuli kwakusosekwa mnope?

² Komboleka mpaka aliwusyeje kuti, ‘Ana chichi champaka chingamuchisye kuŵa jwakuwusimana mtima mundu jwine pakusaka kuti tukanganeje pa yindu yangusakulupilila?’ Kuwusimana mtima ni kwampaka kwakamuchisye. Mundu jwakuwusimana mtima jwangatumbila chitema soni akusakombola kulilekasya ŵane pakumsisya kapena kumtendela yachipongwe. (Mis. 16:32) Nambotu ndaŵi sine yikusaŵaga yakusawusya kuti tutende yindu mwakuwusimana mtima. Ana chichi champaka chitukamuchisye kuti tuŵe ŵakuwusimana mtima? Ana mpaka tutende uli kuti tujanjeje mwakuwusimana mtima jwine pakutusisya payindu yatukusakulupilila? Naga wawojo ali nangolo, ana mpaka ŵakamuchisye chamtuli ŵanache ŵawo kuti ajanjeje mwakuwusimana mtima pakuchenjela chikulupi chawo? Kwende tulole mwampaka tutendele yeleyi.

3. Ligongo chichi mpaka tusale kuti naga mundu ali jwakufasa yangalosyaga kuti jwangali machili? (2 Timoteyo 2:​24, 25)

³ Kuŵa ŵakuwusimana mtima kwangagopolelaga kuti tuli ŵangali machili. Mundu akusasosekwa kuŵa jwamachili kuti akombole kuwusimana mtima pasimene ni yakusawusya. Kuwusimana mtima jili jimo mwa ndamo syele ‘msimu weswela ukusamkamuchisya mundu kola.’ (Agal. 5:​22, 23) Liloŵe lya Chigiliki lyaŵaligopolele kuti “kuwusimana mtima” likusalandana ni liloŵe lyakuti kufasa lyele ndaŵi sine akusalikamulichisya masengo pakusala ya hachi jamwitinji jajikutama ni ŵandu. Aganichisye ya hachi jamwitinji jajili jakufasa. Atamose kuti hachiji jili jakufasa, nambope jikusaŵa kuti jikwete machili. Sambano, ana m’weji mpaka tutende uli kuti tuŵe ŵakufasa pandaŵi jakulandanajo nikuŵasoni ŵamachili? Kusala yisyene nganituŵa tukombwele kutenda yeleyi mwajika jetu. Chindu champaka chitukamuchisye mnope chili kuŵenda msimu wa Mlungu kuti utukamuchisye kola ndamoji. Pana yisyasyo yejinji ya ŵandu ŵaŵakombwele kutenda yeleyi. Mwachisyasyo, abale ni alongo ŵajinji akombwele kutenda yindu mwakuwusimana mtima ŵandu ŵane paŵasakaga kuti akangane nawo. Yakusatenda abaleŵa yikusiyakamuchisya ŵandu ŵane kuti ŵawoneje mwakuŵajilwa ŵa Mboni sya Yehofa. (Aŵalanje 2 Timoteyo 2:​24, 25.) Ana mpaka atende uli kuti kuwusimana mtima kwawo kulosyeje kuti akwete machili?

4. Ana tukulijiganya chichi pangani ja kuwusimana mtima kutyochela kwa Isaki?

⁴ M’Baibulo mwana ngani syejinji syasikusalosya umbone wakuŵa ŵakuwusimana mtima. Aganichisye chisyasyo cha Isaki. Jwalakwe pajwatamaga ku Gelali jajaliji dela ja Afilisiti, jemanjajo ŵamsumwile yisima yosope yaŵawukwile ŵamasengo ŵa babagwe. Mmalo mwakulimbana ni jemanjaji, Isaki jwagambile kusama pamalogo ni kuja kuwukula yisima yine. (Gen. 26:​12-18) Nambope, Afilisitiwo ŵapitilisye kulimbana ni Isaki mwakumsalila kuti mesi ga mudelajo galiji gawo. Mmalo mwakulimbana nawo Isaki jwatesile yindu mwamtendele. (Gen. 26:​19-25) Ana chichi chachamkamuchisye jwalakwe kuti aŵepe jwakufasa atamose kuti ŵane ŵamtendelaga yindu yangali chilungamo? Ngatukukayichila kuti jwalakwe jwayiweni yaŵatiga Abulahamu ni Sala pakulosya “kufasa soni kuwusimana mtima.”—1 Pet. 3:​4-6; Gen. 21:​22-34.

5. Ana ni chisyasyo chapi chachikulosya kuti achinangolo mpaka ŵajiganye ŵanache ŵawo kusosekwa kwa kuŵa ŵakuwusimana mtima?

⁵ Achinangolo ŵa Chiklistu mpaka akombole kwajiganya ŵanache ŵawo kuŵa ŵakuwusimana mtima. Aganichisye chisyasyo cha M’bale Maxence jwakwete yaka 17. M’baleju jwasosekwaga kutenda yindu mwakuwusimana mtima ni ŵandu ŵakutumbila ŵa kusukulu kwakwe soni ŵasimene nawo pakulalichila. Achinangolo ŵakwe ŵamkamuchisyaga mwanacheju kuti aŵe jwakuwusimana mtima. Achinangoloŵa ŵatite, “Apano mwanache jwetuju akusamanyilila kuti yikusaŵa yangasawusya kuti mundu ajanje mwakutumbila kapena mwaukali, nambo mundu jwalunda akusaŵa jwakuwusimana mtima.” Chakusangalasya chili chakuti apano M’bale Maxence jwalijiganyisye kuŵa jwakuwusimana mtima.

6. Ana lipopelo mpaka litukamuchisye chamtuli kola ndamo jakuwusimana mtima?

⁶ Ana tukusosekwa kutenda chichi ŵane pakutusisya kapena kututendela yachipongwe mpela kunyosya lina lya Mlungu, kapena kujinyosya Baibulo? Payitendekwe yeleyi tukusosekwa kumŵenda Yehofa kuti atupe msimu wakwe weswela soni lunda kuti tukombole kwanga mwakuwusimana mtima. Nambi uli naga panyuma pakumjanga mundu tuyikopochele kuti nganitumjanga chenene? Apasoni mpaka tupopele kwa Yehofa ni kuganichisya yatuchisosekwa kutenda pandaŵi jine patuchisimana ni yakulandanayo. Naga tukutenda yeleyi, Yehofa chachitupa msimu wakwe weswela wawuchitukamuchisya kuti tukombole kutenda yindu mwakuwusimana mtima.

7. Ana kwinjisya pamtima malemba ganegakwe mpaka kutukamuchisye chamtuli kuti tuwukamuleje mtima? (Misyungu 15:​1, 18)

⁷ M’Baibulo mwana malemba gane gampaka  gatukamuchisye patukuyiwona kuŵa yakusawusya kuŵecheta mwakuwusimana mtima. Msimu wa Mlungu mpaka utukumbusye malemba gelego. (Yoh. 14:26) Mwachisyasyo, mfundo syasikusasimanikwa m’buku ja Misyungu mpaka situkamuchisye kuŵa ŵakuwusimana mtima. (Aŵalanje Misyungu 15:​1, 18.) Buku ja Misyunguji jikusalosyasoni umbone wawukusapagwa patukulosya kuwusimana mtima pandaŵi jakusawusya.—Mis. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Ligongo chichi tukusasosekwa kuganichisya chachimtendekasisye mundu kuti awusye yatukusakulupilila?

⁸ Lunda mpaka lutukamuchisye mnope. (Mis. 19:11) Mundu jwalunda akusatenda yindu mwakuwusimana mtima ŵane pakumsisya yakusakulupilila. Ndaŵi syejinji ŵandu pakutuwusya yineyakwe ngatukusamanyilila ligongo lisyesyene lyalyatendekasisye kuti atuwusye. Myoyo, mkanituŵe kwajanga mpaka yiŵe chenene kwitichisya mu nganisyo mwetu kuti nganituŵa tukombwele kumanyilila chachimtendekasisye mundujo kuti awusye chiwusyo chakwecho.—Mis. 16:23.

9. Ana Gidiyoni jwalosisye chamtuli lunda soni kuwusimana mtima paŵajangaga achalume ŵa ku Efelemu?

⁹ Aganichisye yajwatesile Gidiyoni pakwajanga achalume ŵa ku Efelemu. Mwakutumbila jemanjaji ŵamwusisye Gidiyoni ligongo lyakwe nganiŵaŵilanga mwachitema kungondo jakulimbana ni achimmagongo ŵawo. Nambo ana papali ligongo lisyesyene lyalyatendekasisye jemanjaji kuti atumbile? Kapena kwagambile kuŵa kupoka? Chinga yindu  yaliji wuli, nambo Gidiyoni jwatesile yindu mwalunda. Jwalakwe jwalinjile kuganichisya chachatendekasisye jemanjajo kuti atumbile, mwamti jwajanjile mwakuwusimana mtima. Ana yakuyichisya yakwe yaliji yamtuli? Maloŵe ga Gidiyoni ‘gatamiche mtima pasi jemanjajo.’—Ŵak. 8:​1-3.

10. Ana chichi champaka chitukamuchisye kumanyilila yampaka tujile pakwajanga ŵandu ŵampaka atuwusye yatukusakulupilila? (1 Petulo 3:15)

¹⁰ Komboleka kuti mjetu jwa kumasengo kapena kusukulu mpaka atuwusye ligongo lyakwe tukusapikanilaga yajikusasala Baibulo. Naga yitendekwe yeleyi, tukusosekwa kutenda yampaka tukombole pakuŵichila kunyuma yatukusakulupilila. Nambo patukutenda yeleyo tukumbuchileje kuti nombe mundujo akwete ufulu wakusagula yampaka akulupilile. (Aŵalanje 1 Petulo 3:15.) Mmalo mwakwamba kuwutuchila kuganisya kuti mundujo awusisye chiwusyocho pakusaka kusisya yatukusakulupilila, tukusosekwa kuyiwona kuti uli upile wakumanyilila yayili munganisyo mwakwe. Tukusasosekwa kwanga mwakuwusimana mtima soni mwachinonyelo, mwangasamala kandu ya magongo gagamtendekasisye mundujo kutuwusya. Kwanga kwetu mpaka kumkamuchisye mundujo kuganichisyasoni chenene yindu yakusakulupilila. Atamose ali mkutenda yindu mwawukali, nambope chakulinga chetu chiŵeje kwanga mwakuwusimana mtima.—Alo. 12:17.

11-12. (a) Ana tukusosekwa kuganichisyaga ya chichi mkanitujanje chiwusyo chakusawusya? (Alole chiwulili.) (b) Asale chisyasyo chakulosya kuti chiwusyo cha mundu jwine mpaka chipeleche upile wakambilana.

¹¹ Tuwanichisye kuti mjetu jwa kumasengo atuwusisye ligongo lyakwe ngatukusasangalalila lisiku lyakupagwa. Kuganichisya yindu yakuyichisyayi mpaka kutukamuchisye mnope. Ana munduju akuwusya yeleyi paganisya kuti ngatukusakundidwaga? Kapena akuganisya kuti ungasangalalila wetu masiku gakupagwa mpaka usokonasye mkamulano wa ŵandu pamasengopo? Mpaka tukombole kwatamika mtima pasi achimjetuwo mwakuyamichila nganisyo syakwete syakusaka kumanyilila nganisyo syetu. Nambosoni tukusosekwa kwasimichisya kuti tukusasangalala patukutendela yindu yine yalumo ni jemanjajo. Kutenda yeleyi kuchitupa upile wakutanda kukambilana ni jemanjajo yajikusasala Baibulo pakwamba ya kusangalalila lisiku lyakupagwa.

¹² Mpaka tutende yakulandanayi mundu jwine patuwusisye yiwusyo yakusawusya. Komboleka mjetu jwa kusukulu mpaka asale kuti ŵa Mboni sya Yehofa akusosekwa kuchenga nganisyo syawo pangani ja kugonana kwa achalumepe kapena achakongwepe. Ana jwalakwejo asasile yeleyo ligongo lyakuti jwangapikanichisyaga yakusakulupilila ŵa Mboni sya Yehofa panganiji? Kapena asasile yeleyo ligongo lyakuti akwete mjakwe kapena jwachinasi jwakwe jwakusatenda ndamoji? Ana jwalakwe asasile yeleyo ligongo akusayiwona kuti ngatukusitwanonyela ŵandu ŵakwete ndamo jeleji? Tukusosekwa kumsimichisya mjetujo kuti tukusitwanonyela ŵandu wosope soni tukusamanyilila kuti jwalijose akwete ufulu wakusagula yakutenda. b (1 Pet. 2:17) Kaneko mpaka tumsalile yajikusasala Baibulo panganiji soni umbone wawukusayika ligongo lyakuya yeleyi.

13. Ana mpaka amkamuchisye chamtuli mundu jwakwasisya ligongo lyakuti wawojo akusamkulupilila Mlungu?

¹³ Naga mundu jwine ngakukamulana ni wawojo akajanguyaga kuwutuchila kuganisya kuti ayimanyi yakusakulupilila. (Tit. 3:2) Mwachisyasyo, ana mpaka atende uli naga mjawo jwa kusukulu akwanyosya ligongo lyakulupilila kuti kwana Mlungu? Ana akusosekwa kuganisya kuti jwalakwejo akusakulupilila yakuti yaumi yatesile kuchenga soni kuti akumanyilila yejinji panganiji? Komboleka kuti akujigalila yakusaŵecheta ŵandu ŵane. Myoyo, mmalo mwakutanda kusisyana panganiji, mpaka atende chenene kumsalila mjawojo ngani jinejakwe jampaka akajiganichisye. Komboleka mpaka amlosye ngani syakwamba yindu yakupanganyidwa syasikusasimanikwa pa jw.org. Mkupita kwandaŵi mjawojo mpaka asache kuti akambilane najo ngani kapena fidiyo jalolelele. Kusala yisyene, kwanga mwaulemu mpaka kumtendekasye mjawojo kusaka kulijiganya Baibulo.

14. Ana M’bale Niall jwakamulichisye masengo chamtuli webusayiti jetu pakumkamuchisya mjakwe jwa mkalasi kuti atyosye nganisyo syakulemwecheka syakwamba ŵa Mboni sya Yehofa?

 ¹⁴ Jwachinyamata jwine lina lyakwe Niall jwakamulichisye masengo webusayiti jetu pakusisya yakusaganisya ŵandu pakwamba ya ŵa Mboni sya Yehofa. Jwalakwe jwatite, “Mjangu jwa mkalasi jwasalile kuti ngangusakulupililaga ya sayansi ligongo lyakuti mmalo mwakupata maumboni gasyesyene ngusakulupilila Baibulo jajili buku jakulembedwa ni ŵandu.” Mjakwe jwa mkalasiju pajwakanile kupikanila, m’baleju jwagambile kumsalila kuti ajawule pa jw.org pambali jakuti “Sayansi soni Baibulo.” Kaneko m’baleju jwamanyilile kuti mjakwe jula jwaŵalasile nganisi mwamti jwaliji jwakusachilila kambilana muwatandile umi. Nombe wawojo mpaka yatendechele yeleyi.

15. Ana achinangolo mpaka ŵakamuchisye chamtuli ŵanache ŵawo kuti ajanjeje mwakuwusimana mtima achimjawo ŵa kusukulu pakusisya yakusakulupilila?

¹⁵ Achinangolo mpaka ŵajiganye ŵanache ŵawo yampaka ajile pakwajanga achimjawo pakusisya yakusakulupilila. (Yak. 3:13) Achinangolo ŵane akusalinjilila kutenda yeleyi pakulambila kwa peŵasa. Jemanjaji akusasagula ngani syampaka sitendekwe kusukulu kaneko akusalinjilila mwampaka akajanjile ŵanache ŵawo mwakuwusimana mtima.—Alole libokosi lyakuti “ Kulinjilila Mwampaka Ajanjile Mpaka Kukamuchisye Liŵasa Lyawo.”

16-17. Ana kulinjilila mwampaka ajanjile mpaka kwakamuchisye chamtuli ŵachinyamata?

¹⁶ Kulinjilila mwampaka ajanjile mpaka kwakamuchisye Aklistu kuyikulupilila mnope yakusalijiganya soni kukombola kwajanga ŵakusisya. Ngani sya Chichewa syakuti “Zimene Achinyamata Amadzifunsa” sya pa jw.org sikusakola mbali jakuti zoti achinyamata achite. Nganisi ŵasilinganyisye kuti syakamuchisyeje ŵachinyamata kulimbisya chikulupi chawo soni kukosechela yampaka ajile pakwanga kutyochela pasi pamtima. Patukulijiganya nganisi pa liŵasa lyetu mpaka situkamuchisyeje kuchenjela chikulupi chetu mwakuwusimana mtima.

 ¹⁷ Jwachinyamata jwine lina lyakwe Matthew jwasasile yasyatite pakumkamuchisya nganisi. Pandaŵi jakulambila kwa peŵasa, Matthew ni achinangolo ŵakwe akusawungunya ngani syampaka akambilane ni achimjakwe pali kusukulu. Jwalakwe jwatite, “Tukusaganichisya ngani syampaka sitendekwe, kaneko tukusalinjilila mwampaka tujanjile mwakamulana ni yatuwungunyisye. Pambikanichisye chenene yindu yangusakulupilila, ngusaŵa jwakulimba mtima kuti mpaka ngombole kwajanga mwakuwusimana mtima achimjangu pakusisya.”

18. Ana pa Akolose 4:6 pakusalosya kusosekwa kwa chichi?

¹⁸ Yisyene kuti kwamba kupikanichisya yindu pajika nganikuŵa kwakamuchisye ŵachinyamata kulondesya yindu mwakwayika pamtima achimjawo. Nambo champaka chikamuchisye mnope chili kulondesya yinduyo mwakuwusimana mtima. (Aŵalanje Akolose 4:6.) Kumsalila mundu jwine yatukusakulupilila kuli mpela kumponyela mpila. Mpaka tumponyele mpilawo mwangali machili mnope kapena kumponyela mwamachili mnope. Naga tukumponyela mjetujo mpila mwangali machili mnope, nganaŵa alajilile kuwupata ni kupitilisya kuputa. Mwakulandana ni yeleyi, naga tukuŵecheta ni ŵane mwakuwusimana mtima, mpaka yiŵe yangasawusya kwa jemanjajo kusaka kutupikanila ni kupitilisya yakambilanayo. Yisyene kuti naga mundu jwine akwete mtima wampikisano kapena akunyosya yatukusakulupilila ngatukusosekwa kupitilisya kuŵechetana najo. (Mis. 26:4) Nambo ŵandu ŵajinji nganakola nganisyo syelesi, mmalomwakwe akusakola mtima wakupikanila.

19. Ana chichi champaka chitukamuchisye kuŵa ŵakuwusimana mtima patukuchenjela yatukusakulupilila?

¹⁹ Kusala yisyene tukusapindula mnope patukulingalinga kuŵa ŵakuwusimana mtima. Myoyo amŵendeje Yehofa kuti ŵakamuchisyeje kuŵa ŵakuwusimana mtima pakwanga yiwusyo yakusawusya mnope kapena pakwajanga ŵandu ŵakusisya. Akumbuchileje kuti kuwusimana mtima mpaka kwakamuchisye kuŵambala kutenda yindu mwampikisano. Nambosoni naga akwanga mwakuwusimana mtima soni mwaulemu chachatendekasya ŵandu ŵakwapikanila kuchenga nganisyo syawo pakwamba mwakusatuwonela soni yatukusakulupilila. Myoyo, ‘ndaŵi syosope tuŵeje ŵakoseka’ kuŵichila kunyuma yindu yatukusakulupilila, nambo tukumbuchileje kutenda yeleyo “mwakuwusimana mtima soni mwauchimbichimbi wekulungwa.” (1 Pet. 3:15) Myoyo, kwende ndaŵi syosope tulinjejelinjeje kutenda yindu mwakuwusimana mtima.