1. Ana Yehofa ŵalimanyikasisye mwamtuli kwa Mose, soni ligongo cici yeleyi yili yakutamika mtima pasi?

PANDAŴI jine, Mlungu ŵalimanyikasisye kwa Mose pakumsalila lina lyakwe soni ndamo syakwe. Ndamo jandanda kujikolanga jaliji canasa. (Aŵalanje Eksodo 34:5-7.) Yehofa nganagombelecesya ya macili kapena lunda lwakwe. Nambo kwa Mose, juŵasosaga cikamucisyo kwa Mlungu, ŵamgombelecesye ndamo jakulosya kusacilila kwakwe kwakamucisya ŵandu ŵakwe. (Eks. 33:13) Ana ngatukuyiwona kuti yaŵatesile Mlungu pakutanda kusala ya ndamoji yili yakutamika mtima pasi? Ngani ajino cijitagulile ya ndamo ja canasa. Nambo, ana canasa cili cici? Cili kumanyilila mwakulajila ŵane soni kusacilila kutendapo kandu pakwakamucisya.

2, 3. (a) Ana cici cacikulosya kuti ndamo ja canasa jili jakupagwa najo? (b) Ligongo cici tukusosekwa kulijiganya yejinji pangani jakulosya canasa?

² Ŵandu ŵapanganyidwe m’ciwanicisyo ca Mlungu. M’yoyo, ligongo lyakuti Yehofa ali jwacanasa, ŵandusoni, atamose ŵakuti ngakummanyilila Mlungu jusyesyene, akusalosya ndamoji. (Gen. 1:27) M’Baibulo mwana ngani syejinji syakusala yaŵatesile ŵane pakulosya canasa. Jimo mwa nganisi jili ja acakongwe ŵaŵili ŵaŵaliji  mahule ŵaŵakanganilanaga mwanace. Pakusaka kumanyilila mamagwe ŵasyesyene, Solomoni ŵalamwile kuti mwanacejo amkate pasikati. Nambo nangolo jusyesyenejo camkamwile canasa. Yeleyi yamtendekasisye jwalakwe kuŵeceta kuti ampelece mwanacejo kwa jwamkongwe jwinejo. (1 Maf. 3: 23-27) Ngani jine jili ja mwanace jwamkongwe jwa Falao juŵakulupwisye umi wa Mose. Jwalakwe jwamanyililaga kuti mwanace juŵamsimenejo jwaliji jwa Cihebeli soni kuti ngakusosekwa kuŵa ni umi. Nambope, ‘jwamtendele canasa mwanacejo’ ni ŵasagwile kumlela mpela mwanace jwakwe.—Eks. 2:5, 6.

³ Ligongo cici kwatendela ŵane canasa kuli kwakusosekwa? Ligongo lyakuti Baibulo jikusatulimbikasya kuti tumsyasyeje Yehofa. (Aef. 5:1) Atamose kuti ŵandu ŵapanganyidwe m’litala lyakuti mpaka akombole kulosya canasa, nambo ungali umlama watwajigalile kwa Adamu ukusatundekasya kuti ndaŵi sine tulepeleje kulosya ndamoji. Ndaŵi sine yikusaŵa yakusawusya kusagula kuti twakamucisye ŵane kapena tutende yetu. Kwa ŵane jeleji jili ngondo jekulungwa. Ana cici campaka cakamucisye kulosya cenene ndamoji? Candanda, apateje ndaŵi jakulijiganya mwakusatendela Yehofa soni ŵane pakulosya canasa. Caŵili, aloleje mwampaka asyasye cisyasyo ca Yehofa soni kusosekwa kwakulosya canasa.

4. (a) Ana Yehofa ŵatumisye malayika ku Sodomu kuti gakatende cici? (b) Ana ngani ja Loti ni ŵanace ŵakwe jikutujiganya cici?

⁴ M’Baibulo tukusaŵalanga ngani syejinji syele Yehofa ŵalosisye canasa. Aganicisye yaŵatesile kwa Loti. Mundu jwakulungamaju ‘jwalasile mnope mumtima’ ni yakusakala yayatendekwaga mu msinda wa Sodomu ni Gomola. M’yoyo Mlungu jwaganisisye yakwawulaga ŵandu wosope ŵaŵatendaga yakusakala. (2 Pet. 2:7, 8) Jwalakwe ŵatumisye malayika kuti gakamkulupusye Loti. Malayikago gamsalile Loti ni liŵasa lyakwe kuti akopoce mwacitema mu msindamo. ‘Paŵacelewaga kukopoka, mwacanasa ca Yehofa, [malayika] gamkamwile mkono jwalakwe, ŵamkwakwe, soni ŵanace ŵakwe ŵacakongwe, ni kwakoposya kuja kwaleka kusa kwa msinda.’ (Gen. 19:16) Cisyasyo celecitu cikulosya kuti Yehofa akusamanyilila cenene yakusawusya yakusasimana nayo ŵandu ŵakwe ŵakulupicika.—Yes. 63:7-9; Yak. 5:11; 2 Pet. 2:9.

5. Ana maloŵe ga Mlungu, mpela ga pa 1 Yohane 3: 17, gakutujiganya cici pa ngani ja kulosya canasa?

⁵ Yehofa akusiŵalosya ŵandu ŵakwe canasa nambosoni akusiŵajiganya kuti nombe nawo alosyeje ndamoji. Kwende tuganicisye ya lilamusi lyaŵapele Ayisalayeli pa ngani jakujigala cakuliwunicila ca mundu mpela cikole ca ngongole. (Aŵalanje Eksodo 22:26, 27.) Mundu jwakumula mtima komboleka kuti jwajigalaga cakuliwunicila ca jwangongole mpela cikole ni kumleka mjakwe ali mkusisimidwa. Nambo Yehofa ŵalekasisye ŵandu ŵakwe kutenda yeleyi. Jemanjaji ŵasosekwaga kuŵa ŵacanasa. Ana tukulijiganya cici pa lilamusili? Tuganicisyeje yindu yakusosecela Aklistu acimjetu. Naga asimene ni yakusawusya tukusosekwa kutenda yampaka tukombole pakwakamucisya.—Akolo. 3:12; Yak. 2:15, 16; aŵalanje 1 Yohane 3:17.

6. Ana tukulijiganya cici pa yaŵatendaga Yehofa pakwakamucisya Ayisalayeli mwakuwilisyawilisya?

⁶ Yehofa ŵatendelaga canasa Ayisalayeli atamose palemwisye. Tukusaŵalanga kuti, “Yehofa Mlungu jwa acinangolo ŵawo ŵajendelecele kwakalamusya mwakuwilisyawilisya kupitila mwa ŵamitenga ŵakwe, ligongo ŵatendelaga canasa ŵandu ŵakwe soni malo gakwe gakutama.” (2 Mbiri 36:15) Ana ngatukusosekwa kulosya canasa cakulandana ni celeci kwa ŵandu ŵakusaka kuleka ndamo syakusakala ni kuŵa pa unasi wambone ni Mlungu? Yehofa ngakusaka  kuti jwalijose cajonanjidwe pa ndaŵi jakwelusya. (2 Pet. 3:9) M’yoyo, kwende tujendelecele kuwandisya ngani syakalamusya syakulosya canasa ca Mlungu mpaka pandaŵi jacacajonanga ŵakusakala.

7, 8. Ligongo cici liŵasa line lyasimicisye kuti Yehofa ŵalosisye canasa?

⁷ Masiku agano pana yisyasyo yejinji yakulosya kuti Yehofa akusiŵatendela canasa ŵandu. Kwende tulole yayatendecele liŵasa line palyajawulaga ku msongano. Liŵasali lyakwete mwanace jwamlume jwa yaka 12, lina lyakwe Milan. Mwaliji ca m’ma 1990 pa ndaŵi jele mitundu jakulekanganalekangana ja ŵandu nganijikamulanaga. Milan, mpwakwe, acinangolo ŵakwe, ni Ŵamboni ŵane ŵakwesile basi kutyocela m’cilambo ca Bosnia kwawula m’cilambo ca Serbia. Ku msongano kuŵajawulagako acinangolo ŵa Milan ŵasakaga kuti akabatiswe. Nambo pa boda, asilikali ŵalitulwisye liŵasali mu basijo ligongo ŵaliji ŵamtundu wine, ni kwakunda ŵanewo kuti ajawuleje. Paŵalisunjile liŵasali kwa masiku gaŵili, jwakwalolela asilikali ŵamjimbile foni jwamkulungwa jwakwe ni kum’wusyaga yakuti atende nawo ŵanduwo. Jwakwalolela asilikalijo jwajimi kusogolo kwa liŵasali, ni pakwanga jwamkulungwa jula wosope ŵapikene ali mkuti, “Mgambe kwajigala ni mkagombele!”

⁸ Jwakwalolela jula paŵapite kukuŵecetana ni asilikali ŵakwe, pakopocele acalume ŵaŵili ŵacilendo ni ŵalisalile liŵasali kuti ali Ŵamboni. Acalumewo ŵapikene yayatendekwe ni liŵasali kutyocela kwa Ŵamboni ŵane ŵaŵaliji mu basi jila. Abalewo ŵamkwesisye m’galimoto jawo Milan ni mpwakwe kuti apite nawo pa boda ligongo asilikaliwo nganalolaga yipepala ya ŵanace. Kaneko ŵasalile acinangolowo kuti akapite litala lyakusyungulila boda kuti akasimane mbali jine. Milan jwagambaga kulolecesya yayatendekwagayo. Acinangolowo ŵawusisye abale ŵala kuti, “Akuganisya kuti asilikaliŵa catulece tuli mkwawula?” Paŵajendaga yawonekaga mpela asilikaliwo akwalolecesya mnope. Nambope acinangolowo mpaka ŵajombwece nikuja kusimana ni ŵanace ŵala lisi line lya boda. Ŵajendelecele ulendo wakwawula ku msongano ali mkusangalala kuti Yehofa ajanjile mapopelo gawo. Nambope tukumanyilila kuti m’Baibulo mwana ngani sine syakulosya kuti Yehofa nganatenda kandu pakwacenjela ŵakutumicila ŵakwe. (Mase. 7:58-60) Milan ŵaŵecete muŵapikanilaga mumtima. Jwalakwe ŵatite, “Kwa une yawonekaga mpela malayika gasiŵile meso ga asilikaliwo soni kuti Yehofa akutukulupusya.”—Sal. 97:10.

9. Ana Yesu ŵatesile yamtuli ni likuga lya ŵandu ŵaŵasimene nawo? (Alole ciwulili cacili kundanda kwa nganiji.)

⁹ Mpaka tulijiganyesoni canasa kutyocela kwa Yesu. Jwalakwe ŵalitendele canasa likuga lya ŵandu ŵaŵasimene nawo, ligongo “ŵaliji ŵagwagucegwaguce soni ŵakwasika mpela ngondolo syangali mkucinga.” Ana jwalakwe ŵatesile cici? “Ŵatandite kwajiganya yindu yejinji.” (Mat. 9:36; aŵalanje Maliko 6:34.) Nganisyo syakwe syaliji syakulekangana mnope ni sya Afalisi, ŵanganakola lung’wanu lwakwakamucisya ŵandu. (Mat. 12:9-14; 23:4; Yoh. 7:49) Ana wawojo ngakusaka kola mtima wakwalisya ŵandu ŵakwete sala jausimu mpela muŵatendelaga Yesu?

10, 11. Ana tukusosekwa kulosya canasa pacakutendekwa cilicose? Atagulile.

¹⁰ Yeleyi ngayikugopolela kuti tukusosekwa tulosyeje canasa pacakutendekwa cilicose. Mu yisyasyo ya m’Baibulo yatulijiganyisyeyi tuyiweni kuti Yehofa ŵalosyaga canasa m’litala lyakuŵajilwa. Nambope, Mwenye Sauli ŵalosisye ungapikanila paŵatesile yindu yaŵaganisyaga kuti cili canasa. Mlungu ŵamtumile kuti akam’wulaje Agagi ni yilango yakwe yosope. Nambo Sauli nganatenda yeleyi. Yakuyicisya yakwe Yehofa nganamkunda Sauli kwendelecela  kuŵa mwenye jwa Ayisalayeli. (1 Sam. 15:3, 9, 15) Yehofa ali jwakwelusya jwacilungamo. Jwalakwe akusamanyilila ya mu mtima mwa mundu, soni akusamanyilila patukusosekwa kulosya canasa. (Maliro 2:17; Ezek. 5:11) Ndaŵi jikwika jele jwalakwe cacipeleka cilango kwa wosope ŵangakumpikanila. (2 Ates. 1:6-10) Jelejo ngasijiŵa ndaŵi jakuti alosye canasa kwa ŵandu ŵalamwile kuti ali ŵakusakala. Nambo, pakwajonanga ŵakusakala caciŵa ali mkulosya canasa kwa ŵakulungama ŵacacakulupusya.

¹¹ Nambope, m’weji nganitukola ukumu wakwalamula ŵandu kuti cacijonanjidwa kapena cacikulupuka. Mmalo mwakwe, tukusosekwa kutenda yampaka tukombole apano pakwakamucisya ŵandu. Sano ana mpaka tulosye camtuli canasa cakuŵajilwa kwa ŵandu? Kwende tulole matala gampaka tutendele yeleyi.

12. Ana mpaka alosye camtuli canasa kwa ŵane?

¹² Twakamucisyeje ŵandu ndaŵi syosyope. Kulosya canasa kwa ŵandu ŵane soni kwa Aklistu acimjetu kuli kwakusosekwa mnope kwa ŵandu ŵakusacilila kumsyasya Yesu. (Yoh. 13:34, 35; 1 Pet. 3:8) Ngopolelo jimo ja kulosya canasa jili “kunda kulaga pampepe ni ŵane.” Mundu jwacanasa akusaŵa jwakusacilila kukamucisya pa yakusawusya ya ŵane. M’yoyo, apateje mapesa gakutendela yeleyi! Mwambone, mpaka alipelece kumkamucisya mundu jwine masengo gamwanamwana, mpela kuja kumsumila yindu kumsika.—Mat. 7:12.

13. Ana ŵandu ŵa Mlungu akusatenda yindu yapi pandaŵi ja ngosi syacipago?

¹³ Tulipeleceje pamasengo gakwakamucisya ŵane. Pandaŵi ja ngosi jacipago, yindu yejinji yikusajonasika. Pakwatendela canasa ŵandu ŵakulaga ni ngosijo, ŵajinji akusiŵakamucisya. Ŵandu ŵa Yehofa akusamanyikwa mnope kuti akusalipeleka mundaŵi mpela syelesi. (1 Pet. 2:17) Mwambone, mu 2011, mumkuli wine ku Japan mwatendekwe cisicinya cekulungwa. Mlongo jwine juŵatamaga mumkuliwo jwasasile kuti yamlimbikasisye soni kumtondoya kwawona ŵandu ŵa ku Japan kukoko soni ŵane ŵakutyocela m’yilambo yine ali mkwika kukwakamucisya. M’cikalata cakwe,  jwalembile kuti, “Yaŵatesile abaleŵa yasimicisye kuti Yehofa akusatusamalila, soni Ŵamboni akusaganicisyana. Yasimicisyesoni kuti abale ni alongo pacilambo cosope akusatupopelela.”

14. Ana mpaka ŵakamucisye wuli ŵakulwala ni ŵacekulupe?

¹⁴ Twakamucisyeje ŵakulwala ni ŵacekulupe. Ŵane pakulaga ni yakuyicisya ya ulemwa wa Adamu, canasa citukamuleje. Tukwembeceya mwalung’wanu ndaŵi jele ulwele ni ucekulu yicimala. M’yoyo tukusawupopelela Ucimwene wa Mlungu kuti uyice. Nambo pandaŵi ajino, tukusalingalinga kutenda yampaka tukombole pakwakamucisya ŵane. Kwende tulole yaŵalembile jwakulemba ngani jwine pakwamba ya mamagwe ŵacekulupe, soni ŵaŵalwalaga ulwele wa mu ututu. Lisiku line mamagwewo paŵajawulaga kubafa, yindu yasokonecele. Kaneko, ali mkulilinganya, mwangajembeceya ŵapoposisye acakongwe ŵaŵili. Ŵaliji Ŵamboni ŵaŵayikaga ndaŵi syosope kukutagulilana ya m’Baibulo ni mamaŵa. Alongowo, paŵaŵendile mamawo kuti ŵakamucisye, ŵajanjile kuti, “Atamose yili yakutesya sooni, nambo elo angamucisye.” Alongowo paŵamalisisye kwakamucisya, ŵalinganyile tiyi mamawo, kaneko ni kutanda kunguluka nawo. Mwanagwawo jula ŵayamicile mnope. Jwalakwe ŵalembile kuti, “Nambo Ŵamboni, nawulile kasoti. Jemanjaji akusatenda yakusalalicila.” Ana wawojo akusiŵatendela canasa ŵakulwala ni ŵacekulupe mwamti akusasacilila kutenda yiliyose kuti ŵakamucisye?—Afi. 2:3, 4.

15. Ana masengo gakulalicila gakusatukamucisya kulosya cici?

¹⁵ Twakamucisyeje ŵandu mwausimu. Yakusawusya ni yakudandawula ya ŵandu yikusatutendekasya kusacilila kwakamucisya mwausimu. Litala lyambone lyakutendela yeleyi lili kwajiganya ya Mlungu soni yawucitenda Ucimwene wakwe kwa ŵandu. Litala line lili kwakamucisya ŵandu kumanyilila umbone wakuya malamusi ga Mlungu. (Yes. 48:17, 18) Ana ngatukusosekwa konjecesya ndaŵi ja kulalicila? Gelegatu gali masengo gakulosya kumcimbicisya Yehofa yisyesyene soni gakulosya canasa kwa ŵane.—1 Tim. 2:3, 4.

16. Ana kulosya canasa mpaka kutukamucisye camtuli?

¹⁶ Ŵandu ŵakumanyilila cenene ya nganisyo akusasala kuti kulosya canasa kukusamkamucisya mundu kuŵa jwakusangalala, soni jwakamulana ni acimjakwe. Naga tukwakamucisya ŵane pa yakusawusya yawo, tukusaŵa ŵakusangalala, ŵakola nganisyo syambone, ŵangalipikana lipowo, soni tukusaŵambala ganicisya yakulemweceka. Yisyene, kulosya canasa kukusatukamucisya. (Aef. 4:31, 32) Aklistu ŵakusasacilila kwakamucisya ŵane akusaŵa ni nganisyo syambone, soni akusamanyilila kuti akutenda yindu mwakamulana ni malamusi ga Mlungu. Kola mtima welewu, mpaka kutukamucisye kuŵa mundu jwambone kwa ŵanace ŵetu, ŵamkwetu, soni acimjetu. Kwa ŵandu ŵacanasa yikusaŵa yangasawusya kuti ŵane ŵalosyesoni jemanjajo canasa palasile.—Aŵalanje Matayo 5:7; Luka 6:38.

17. Ana ligongo cici wawojo ali ŵakusacilila kulosya canasa?

¹⁷ Kumanyilila kuti kulosya canasa kukusatukamucisya kukaŵaga ligongo lyekulungwa lyakututendekasya kulosya ndamoji. Ligongo lyekulungwa liŵeje kusacilila kumsyasya soni kumlumba Yehofa Mlungu jwali Syene cinonyelo ni canasa. (Miy. 14:31) Jwalakwe akusalosya cisyasyo cambone mnope kwa m’weji. Kwende tutendeje yosope yampaka tukombole pakumsyasya Yehofa kulosya canasa, ni cakulinga cakuti twanonyeleje abale ni alongo soni kuti tuŵeje paunasi wambone ni ŵane.—Aga. 6:10; 1 Yoh. 4:16.