1. Mwakamulana ni Afilipi 2:3, ana kuŵa mundu jwakulinandiya mpaka kutukamuchisye chamtuli kuŵa paunasi wambone ni achimjetu?

TUKUSAPIKANILA malamusi ga Yehofa mwakulinandiya, ligongo lyakuti jwalakwe akusamanyilila chenene yindu yampaka yitukamuchisye. (Aef. 4:22-24) Kulinandiya kukusatukamuchisya kuyiwona yakusasaka Yehofa kuti yili yakusosekwa mnope soni kwawona ŵane kuti ali ŵakusosekwa kutupunda m’weji. Kutenda yeleyi, kukusakamuchisya kuti tuŵe paunasi wambone ni Yehofa soni abale ni alongo ŵetu.—Aŵalanje Afilipi 2:3.

2. Ana ndumetume Paulo jwamanyililaga chichi? Ana chitukambilane yamtuli munganiji?

² Naga ngasamala, mpaka tutande kujigalila ndamo jakunyada soni kulinonyela mpela mwakusatendela ŵandu ŵane ŵam’chilambo chakusakalachi. * Yikuwoneka kuti Aklistu ŵa m’yaka 100 yandanda ŵasimanagasoni ni yakusawusya mpela yeleyi. Ndumetume Paulo jwasalile ŵandu ŵa ku Loma kuti, “Ngumsalila jemanja wosope kuti mkalitenda kuti mli ŵalunda kupunda mumŵelele. Mnopemnope mŵeje ŵakulitimalika mu kuganisya kwenu.” (Alo. 12:3) Paulo jwamanyililaga kuti ŵanduwe tukusasakaga kuti ŵane atuchimbichisyeje. Nambope kulinandiya mpaka kutukamuchisye kuti tuliwoneje mwakuŵajilwa. Munganiji chitukambilane mwampaka tuŵele ŵakulinandiya (1) mwiŵasa, (2) patukutenda utumiki soni (3) patukukamulichisya masengo malo gakunguluchila ga pa Intaneti.

3. Ligongo chichi m’maŵasa gane mukusapagwa yakusawusya? Ana ŵalombane ŵane akusaganisya yakutenda chichi?

³ Yehofa akusasakaga kuti ŵakutumichila ŵakwe asangalaleje pali  mwiŵasa. Nambope ndaŵi sine jemanjaji mpaka atindane nganisyo pa yindu yine ligongo lyakuti ali ŵangali umlama. Paulo jwasasile kala kuti ŵandu ŵalombele chachisimana ni yakusawusya yine. (1 Akoli. 7:28) Ŵalombane ŵane akusatamila kumenyana kapena kangana, mwamti jemanjaji mpaka aganisyeje kuti bola akaŵe ngalombana. Naga yili yakuti jemanjaji akusajigalika ni mwakusatendela ŵandu kuchilamboku nikuti mpaka aganisye ya kumasya ulombelawo. Jemanjaji mpaka ayiwoneje kuti kumasya ulombelako chikwakamuchisye kuti asangalaleje.

4. Ana tukusosekwa kuŵambala kutenda chichi?

⁴ Ngatukusosekwa kumasya ulombela wetu pamagongo gangapikanika. Tukuŵecheta myoyo ligongo lyakuti Malemba gakusasala kuti mundu mpaka amasye ulombela naga jumo atesile chikululu. (Mat. 5:32) Myoyo, patusimene ni yakusawusya mwiŵasa ngatukusosekwa kulosya mtima wakunyada ni kutanda kuliwusya yiwusyo mpela ayi, ‘Nambo yayikutendekwa mwiŵasa muno ni yanasakaga? Ana ngunonyeledwa mpela mwayikusosechela kuŵela? Ana mpaka mbe jwakusangalala naga ngulombela kapena kulombedwa ni mundu jwine?’ Naga tukuganisya myoyo nikuti ngatukwaganichisya ŵamkwetu, mmalo mwakwe tukuliganichisya jikape. Ŵandu mpaka ŵalimbikasye wawojo kuti atende yawukusaka mtima wawo atamose kuti yeleyi mpaka yitendekasye kuti ulombela wawo umale. Maloŵe ga Mlungu gakusati, “Mkagamba kusaka yindu yayikumnonyelesya mmwejo jikape, nambosoni [msacheje] yayikwanonyelesya ŵane.” (Afil. 2:4) Yehofa akusasakaga kuti maŵasa getu gatameje mpaka kalakala. (Mat. 19:6) Akusasakasoni kuti tutandeje ganichisya yakusasaka jwalakwe.

5. Mwakamulana ni Aefeso 5:33, ana ŵalombane akusosekwa kutenda chichi?

⁵ Ŵalombane akusosekwa anonyelaneje soni kuchimbichisyana. (Aŵalanje Aefeso 5:33.) Baibulo jikusajiganya kuti tukusosekwa kuŵa ŵakupeleka mmalo mwagambaga kupochela. (Mase. 20:35) Ana ni ndamo japi jampaka jakamuchisye ŵalombane kuti anonyelaneje soni kuchimbichisyana?  Kwanga kwa chiwusyochi kuli kwakuti akusosekwa kuŵa ŵakulinandiya. Ŵalombane ŵali ŵakulinandiya ŵangagamba kulisosela yakusaka yawo, mmalo mwakwe akusiŵasoselasoni yambone “achimjawo.”—1 Akoli. 10:24.

6. Ana akulijiganya chichi pa yaŵasasile M’bale Steven ni ŵamkwakwe?

⁶ Kulinandiya kukamuchisye maŵasa ga Chiklistu kuti gaŵeje gakusangalala. Mwachisyasyo m’bale jwine lina lyakwe Steven jwatite, “Ŵalombane akusosekwa kutendela yindu yimpepe, mnopemnope pasimene ni yakusawusya. Mmalo mwakuliwusya kuti ‘ana chindu chakusosekwa mnope kwa une chili chichi?’ akusosekwa aliwusyeje kuti ‘ana chindu chakusosekwa mnope kwa m’weji chili chichi?’” Nombe nawo ŵamkwakwe m’baleju akusaganisyaga yakulandana ni yeleyi. Mwachisyasyo jwalakwe ŵatite, “Pangali jwakusasaka kutama ni mundu jwakusanonyela yakangana. Naga mwiŵasa mwetu ngatukukamulana, tukusawungunyaga chachitandikasisye. Kaneko tukusapopela ni kulolasoni naga pana yindu yine yampaka yitukamuchisye. Tukusakambilana nganijo kuti jimale chenene. Mmalo mwa kumenyana, tukusalingalingaga kumalana ni chakusawusyacho.” Ŵalombane mpaka aŵe ŵakusangalala naga ali ngakuliwona kuti ali ŵakusosekwa mnope kwapunda ajawo.

7. Ana m’bale ngakusosekwa kutenda chichi papochele udindo?

⁷ Wuli upile wekulungwa kumtumichila Yehofa mwampaka tukombolele. (Sal. 27:4; 84:10) Naga m’bale akwete mtima wakusachilila kutenda yejinji pakumtumichila Yehofa, nikuti yili chenene kwabasi! Paja Baibulo jikusati, “Naga mundu akusaka masengo gakulolela mpingo, akusaka masengo gambone.” (1 Tim. 3:1) Nambope m’balejo, papochele udindo ngakusosekwa ganisyaga kuti ali jwakusosekwa mnope kwapunda ŵane. (Luk. 17:7-10) Chakulinga chawo chisyesyene chiŵeje kusaka kwatumichila ŵane mwakulinandiya.—2 Akoli. 12:15.

8. Ana yaŵatesile Diotilife, Usiya soni Abisalomu, yikutujiganya chichi?

⁸ Baibulo jikusasala yaŵatesile ŵandu ŵane pakusaka kutukamuchisya kuti tusamaleje ni ngani jakuliwona kuŵa ŵakusosekwa mnope kwapunda ŵane. Diotilife jwaliji jwakulikwesya soni jwasakaga kuti “aŵe jwakulongolela” mumpingo. (3 Yoh. 9) Ligongo lya kulikwesya, Usiya jwakamwile masengo ganganasosekwaga kukamula. (2 Mbi. 26:16-21) Ligongo lyakusaka kuŵa mwenye, Abisalomu ŵanyenjelelaga ŵandu kuti aŵe kumbali jakwe. (2 Sam. 15:2-6) Mwakamulana ni yaŵasimene nayo ŵanduŵa, yikusalosya kuti Yehofa jwangasangalala ni ŵandu ŵakulikwesya. (Mis. 25:27) Ŵandu ŵakwete mtima wakulikwesya soni kusaka kuti ŵane ŵakumbileje, ndaŵi syejinji akusasimana ni yakusawusya.—Mis. 16:18.

9. Ana Yesu jwapeleche chisyasyo chamtuli pangani ja kulinandiya?

⁹ Yesu nganaŵa mpela ŵandu ŵakulikwesyaŵa. Baibulo jikusasala kuti “jwalakweju jwakwete upagwe wa umlungu chitandilile, nambo nganalinga kulitenda kuŵa mpela jwakulandana ni Mlungu.” (Afil. 2:6) Atamose kuti Yesu akwete udindo wekulungwa mnope, nambo jwalakwe ali jwakulinandiya. Yesu jwasalile ŵandu ŵaŵajiganyaga kuti, “Jwali jwamnondi pasikati penu, jwalakwe ali jwamkulungwa.” (Luk. 9:48) Tukusaŵa ŵakusangalala patukutumichila yimpepe ni apayiniya, atumiki ŵakamuchisya, achakulungwa ŵamumpingo nambosoni ŵakulolela madela. Jemanjaji akusatenda yindu mwakulinandiya. Naga tuli ŵakulinandiya yikusaŵa yangasawusya kuti twanonyeleje ŵane. Soni Yesu jwasasile kuti ŵandu ŵakusamtumichila Mlungu chachimanyika ligongo lya kwanonyela ŵane.—Yoh. 13:35.

10. Ana akusosekwa kutenda wuli naga akuyiwona kuti ngani jinejakwe mumpingo nganijijenda chenene?

¹⁰ Ana mpaka atende wuli naga akuyiwona kuti ngani jinejakwe mumpingo nganijijenda chenene?  Ngakusosekwa kudandawula ni yeleyi. Mmalo mwakwe akusosekwa kulinandiya soni kukamulana ni yasagwile achakulungwa. (Aheb. 13:17) Kuti akombole kutenda yeleyi, akusosekwa kuliwusya yiwusyo mpela ayi, ‘Ana yakusawusya yanguyiwona mumpingoyi yili yekulungwa mnope mwamti ngayikusosekwa gamba kuyileka? Ana jili ndaŵi jambone jakumasya yakusawusyayi? Ana wuli udindo wangu wakumasya yakusawusyayi? Ana ngusayikasya mtendele kapena ngusaliwona kuŵa jwakusosekwa mnope kwapunda ŵane?’

11. Mwakamulana ni Aefeso 4:2, 3, ana kumtumichila Yehofa mwakulinandiya kwana umbone wamtuli?

¹¹ Yehofa akusakuwona kulinandiya soni kuŵa pamtendele ni ŵane kuti yili yakusosekwa mnope kupunda lunda lwakumanyilila yindu. Myoyo, akusosekwa kulingalinga kuti aŵe ŵakulinandiya pakumtumichila Yehofa. Kutenda yeleyi kuchikamuchisya kuti ŵandu mumpingo aŵeje ŵakamulana. (Aŵalanje Aefeso 4:2, 3.) Kuti aŵe ŵakulinandiya akusosekwa akamuleje masengo gakulalichila. Asoseje matala gampaka akamulichisye masengo pakwatendela yindu yambone ŵandu ŵane. Akusosekwa kwaŵilanjilaga kumangwawo ŵandu wosope, kupwatikapo ŵanganakola udindo mumpingo. (Mat. 6:1-4; Luk. 14:12-14) Pakulingalinga kukamula masengo mwakulinandiya mumpingo, yichiŵa yangasawusya kuti abale ni alongo ŵawoneje wawojo kuti ali ŵakulinandiya.

12. Ana Baibulo jikusasala yamtuli pangani jakola achimjetu?

¹² Yehofa akusasakaga kuti tusangalaleje patukutenda yindu pampepe ni achimjetu soni ŵachibale ŵetu. (Sal. 133:1) Mwamti nombe najo Yesu ŵakwete achimjakwe ŵambone. (Yoh. 15:15) Baibulo jikusasala umbone wakola achimjetu ŵambone. (Mis. 17:17; 18:24) Soni jikusatusalila  kuti tukusosekwa kukungulukaga ni ŵandu ŵane. (Mis. 18:1) Ŵandu ŵane akusagawona malo gakunguluchila ga pa Intaneti kuti gali gambone kupatila achimjawo. Nambope tukusosekwa kuŵa ŵakusamala patukukamulichisya masengo maloga.

13. Ligongo chichi ŵandu ŵane ŵakusakamulichisya masengo malo gakunguluchila ga pa Intaneti ŵangasangalalaga?

¹³ Ŵakuwungunya apatile kuti ŵandu ŵakusatamila kulola yiwulili ni yindu yine pamalo gakunguluchila ga pa Intaneti, ŵangasangalalaga. Ŵandu ŵane akusaŵika yiwulili yakuyiwona kuti yili yakuwoneka chenene yakulosya mwayikwendela yindu paumi wawo. Konjechesya pelepa, akusaŵikasoni yiwulili ya achimjawo ni yine yakulosya kumalo gakusangalasya gaŵapite. Myoyo, mundu jwine payiweni yiwulili mpela yeleyi akusatanda kuliwona kuti ali jwakusigalila, yayikusiyatendekasyaga kuti akasangalalaga. Mlongo jwine jwa yaka 19 jwatite, “Yasakalisye mnope panayiweni kuti achimjangu ŵapite kukusangalala kumalo ganegakwe pele unejo nganinjawulako.”

14. Ana lilemba lya 1 Petulo 3:8, mpaka litukamuchisye chamtuli kuti tukamulichisyeje mwalunda malo gakunguluchila ga pa Intaneti?

¹⁴ Mpaka tukamulichisye masengo malo gakunguluchila ga pa Intaneti pakuŵechetana ni achimjetu nambosoni ŵachibale ŵetu. Nambope, ana pakwete payiweni ŵandu ŵane ali aŵisile yiwulili soni kulemba yindu yine pakusaka kuti ŵane ŵakumbileje? Kutenda yeleyi kukusaŵa mpela kulilosya kuti ŵane ŵawoneje. Ŵandu ŵane akusalemba maloŵe gangaŵajilwa pasi pa yiwulili yawo kapena yaŵisile achimjawo. Aklistuwe akusatulimbikasya kuti tuŵeje ŵakulinandiya. Myoyo tuŵambaleje yindu yampaka yitulepelekasye kola ndamoji.—Aŵalanje 1 Petulo 3:8.

15. Ana Baibulo mpaka jitukamuchisye chamtuli kuti tukaliwonaga kuŵa ŵakusosekwa mnope kwapunda ŵane?

¹⁵ Naga akusakamulichisya masengo malo gakunguluchila ga pa Intaneti akusosekwa kuliwusya yiwusyo ayi, ‘Ana yiwulili, mafidiyo soni maloŵe gangulembaga, mpaka gatendekasye ŵane kuyiwona kuti ndili jwakulikwesya? Ana chiyatendekasye ŵane kuti akumbileje?’ Paja Baibulo jikusati, “Yosope ya pasi pano, yilakolako ya mchilu, yindu yayikusakumbila meso nambosoni kupochela ya umi awuno, yosopeyi nganiyiŵa yakutyochela kwa Atati, nambo yili yakutyochela ku ndamo jakusakala ja chilambo chapasi.” (1 Yoh. 2:16) Baibulo jine jakamulichisye masengo maloŵe gakuti “kuliwona kuŵa jwakusosekwa” pakusala ya “kupochela ya umi awuno.” Aklistuwe ngatukusasosekwa  kuliwona kuti tuli ŵakusosekwa kwapunda ŵane. Mmalo mwakwe tukusakuya maloŵe ga m’Baibulo gakuti, “Tukaŵa ŵakulikwesya, kapena kwatanda ŵane, kapena kutendelana wiwu jwine ni mjakwe.” (Aga. 5:26) Kulinandiya mpaka kutukamuchisye kuti tukaŵa ŵakunyada soni kuliwona kuŵa ŵakusosekwa mnope mwakusatendela ŵandu ŵa kuchilamboku.

16. Ligongo chichi ngatukusosekwa kuŵa ŵakunyada?

¹⁶ Tukusosekwa kuŵa ŵandu ŵakulinandiya, ligongo yikusaŵa yakusawusya kuti mundu jwakunyada aŵe ‘jwakuganisya chenene.’ (Alo. 12:3, NWT) Ŵandu ŵakunyada akusaŵa ŵakulikwesya soni akusatandikasya ukangani. Yakusatenda jemanjaji yikusatendekasya kuti akaŵaga ŵakusangalala soni kuti akakamulanaga ni ŵane. Naga ngasamala, kunyadaku mpaka kumtendekasye mundu kuti ajigaliche mnope ni yakutendekwa yakusakala ya m’chilambo cha Satanachi. (2 Akoli. 4:4; 11:3) Mundu jwakulinandiya akusaganisyaga chenene. Jwalakwe akusaliwona mwakuŵajilwa, soni akusamanyilila kuti pana yindu yine yampaka ŵandu ŵane akombole kuyitenda chenene mnope kumpunda jwalakwejo. (Afil. 2:3) Soni akusamanyilila kuti Mlungu akusiŵasisya ŵakulikwesya nambo akusiŵasalalila mtima ŵakulinondiya.” (1 Pet. 5:5) Ŵandu ŵakusaganisya chenene ngakusatenda yindu yampaka yimtumbilikasye Yehofa.

17. Ana tukusosekwa kutenda chichi kuti tupitilisyepe kuŵa ŵakulinandiya?

¹⁷ Kuti tuŵeje ŵakulinandiya, tukusosekwa kukuya yajikusasala Baibulo kuti, ‘tuleche ndamo syetu syakala pamo ni yitendo yakwe yangalumbana nipo tuwale umi wasambano.’ Pakusasosekwa kulimbichila kuti yeleyi yikomboleche. Tukusosekwa kulingalinga mwampaka tukombolele kuti tutendeje yindu mpela mwaŵatendelaga Yesu. (Akolo. 3:9, 10; 1 Pet. 2:21) Mpaka tupate yindu yambone ligongo lyakutenda yeleyi. Kusala yisyene, naga tukuŵa ŵakulinandiya nikuti tuchikola liŵasa lyambone, tuchikamuchisya kuti ŵandu aŵe ŵakamulana mumpingo, soni tuchiŵambala kamulichisya masengo mwakulemwecheka malo ga kunguluchila ga pa Intaneti. Chakusangalasya mnope chili chakuti, Yehofa chachiŵa jwakusangalala mnope ni m’weji ligongo lyakuŵa ŵakulinandiya.