Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

1924​—⁠Yaka 100 Yipiteyo

1924​—⁠Yaka 100 Yipiteyo

MAGASINI ja Bulletin a ja Januwale 1924 jasasile kuti, “Kundanda kwa chaka chilichose jikusaŵa ndaŵi jambone mnope jakuti Mklistu jwalijose jwam’batisidwe apateje matala gakutendela yejinji pakumtumichila Yehofa.” M’chakachi, ŵakulijiganya Baibulo ŵakamulichisye masengo malangisoga mwakulalichila mwakulimba mtima mmatala gasambano.

ŴALALICHILAGA PAKAMULICHISYA MASENGO WAYILESI

Abale ŵa pa Beteli ŵakamwile masengo kwa chaka chamtundu soni miyesi jakuŵalanjika pakutaŵa malo gaguluchisya maloŵe ga WBBR pachilumba chine chakolanjidwa kuti Staten chachili mumsinda wa New York City. Ali amalisisye kulima pamalopo ŵataŵile nyumba jekulungwa jakuti atameje ŵakamula masengo soni nyumba jine jakusunga yipangiso. Mwamti masengoga pagamasile abale ŵatandite kusonganganya yipangiso kuti atande kugulusya maloŵe. Nambope papali yakusawusya yine yaŵasosekwaga kumalana nayo.

Abaleŵa ŵalasile mnope kuti alinganye pamalopa chisanja chelewu chakola yisyano yaguluchisya maloŵe. Chisanjachi chaliji chelewu mamita 91. Mwamti ŵasosekwaga kuchikoleka pasikati pa yitela yiŵili yelewu mamita 61. Pandanda yaŵasakaga kutenda yalepeleche. Nambope ligongo lya chikamuchisyo cha Yehofa abaleŵa ŵakombwele kukamula masengoga. M’bale Calvin Prosser, juŵakamulaga nawo masengoga jwasasile kuti, “Yikaŵe kuti ndaŵi jandanda nganitulepela kukamula masengoga tukaliwonaga kuti tuli ŵalunda mnope mwamti tukaŵechetaga kuti, ‘Alole yatukombwele kutendayi.’” Abaleŵa ŵamchimbichisye Yehofa ligongo lyakwakamuchisya kuti akombole kukamula masengoga. Nambope yakusawusya yawo nganiyimalila pelepa.

Kwimika yitela yaŵaŵisilemo yisyano yaguluchisya maloŵe

Ligongo lyakuti pandaŵiji kugulusya maloŵe kwaliji kuli kugambile kutanda kwene, yaliji yakusawusya kupata yipangiso yine yakamulichisya masengo. Myoyo abale ŵapatile chipangiso chine chichaliji chekamulichisye kala masengo chiŵapanganyisye mundu jwine. Mmalo mwakusuma mayikolofoni abaleŵa ŵakamulichisyaga masengo mayikolofoni gamutelefoni jakala. Lisiku line chilo mwesi wa Febuluwale, abaleŵa ŵalinganyisye yakuti alinjilile kugulusya maloŵe. Abaleŵa ŵasosekwaga kupata pologalamu jakulinjilila myoyo ŵalinganyisye ya kwimba nyimbo sya Uchimwene. M’bale Ernest Lowe jwasasile kuti paŵalinjililaga pologalamuji ŵapochele foni kutyochela kwa Jwakwelusya Rutherford. b M’bale Rutherford jwapikanilaga nyimbosi pa wayilesi jakwe ali ku Brooklyn, palutando lwa makilomita chiŵandika 25 kutyochela pamaloga.

M’bale Rutherford jwasalile kuti, “Aleche kwimbako akupikanika mpela akulila.” Ndaŵi jijojo abalewo ŵajimiche pologalamujo, nambope jemanjajo ŵakwete chikulupi chakuti chilichose chili mmalo mwakwe mwamti mpaka atande kugulusya maloŵe.

Pa 24 Febuluwale, 1924, paŵawugulilaga maloga, M’bale Rutherford jwagapeleche “kuti gakamuleje masengo gakwawusya pasogolo Uchimwene wa Mesiya.” Jwalakwe jwasasile kuti chakulinga cha maloga chaliji “kwakamuchisya ŵandu kupikanichisya yajikusasala Baibulo nambosoni ndaŵi jatukutamaji.”

Kumchiji: M’bale Rutherford ali mu situdiyo jandanda

Kumlyo: Chipangiso chaguluchisya maloŵe

Yindu yiŵagulwisye pandaŵi jaŵawugulilaga maloga yakwete yakuyichisya yambone. Kwa yaka 33 wayilesi ja WBBR jakamulaga masengo pagulusya ma pologalamu ga ŵa Mboni sya Yehofa.

KWAJAMUKA ACHIMLONGOLA ŴA DINI MWAKULIMBA MTIMA

Mu Julayi 1924, ŵakulijiganya Baibulo ŵasongene pa msongano wekulungwa wawatendekwe ku Columbus, Ohio. Achalendo ŵakutyochela pachilambo chosope ŵasimanikwe nawo pa msonganowu. Jemanjaji ŵapikanile ngani m’yiŵecheto yakulekanganalekangana mpela, Chialebiki, Chisungu, Chifalansa, Chijelemani, Chigiliki, Chihangale, Chitaliyana, Chilufiniya, Chipolishi, Chilasha, yiŵecheto ya ku Scandinavia, nambosoni Chiyukileni. Mbali sine sya msonganowu ŵasigulusyaga pa wayilesi ja WBBR. Mwamti abale ŵalinganyisye yakuti ŵakulemba nyusipepala jine alembeje ngani lisiku lililyose syakulondesya ya msonganowu.

Msongano wawatendekwe ku Columbus, Ohio mu 1924

Lyamcheche pa 24 Julayi, ŵapite kukwalalichila ŵandu ŵaŵatamaga mu msindawo. Jemanjaji ŵagaŵile mabuku 30,000 soni ŵatandisye majiganyo ga Baibulo gejinji. Sanja ja Mlonda jakolasile lisikuli kuti “jaliji mbali jakusangalasya mnope ja msonganowu.”

Lyamsano pa 25 Julayi, M’bale Rutherford pajwaŵechetaga ngani jakwe, jwaŵalasile chikalata chachajamukaga mwangapita mumbali achimlongola ŵa dini. Jwalakwe jwasasile kuti, achimlongola ŵa dini, achimlongola ŵandale, soni achimlongola ŵamalonda “akwalepelekasya ŵandu kulijiganya yisyesyene yakwamba Uchimwene wa Mlungu wachachiwukamulichisya masengo Mlungu pakwapa upile ŵandu wosope.” Jwasasilesoni kuti, jemanjaji “akusalemwa pakujikamuchisya bungwe ja League of Nations, soni pakuŵechetaga kuti Mlungu akusajikamulichisya masengo bungweji pakwalamulila ŵandu pachilambopa.” Myoyo ŵakulijiganya Baibulo ŵasosekwaga kulimba mtima kuti akombole kuja kwasalila ŵandu utengawu.

Pakulondesya ya msonganowu, Sanja ja Mlonda jatite, “Msongano wawatendekwe ku Columbus walimbikasisye chikulupi cha Abale ni Alongo ŵaŵapali pandaŵiji . . . , wakamuchisye jemanjaji kuti aŵe ŵakulimba mtima kulalichila atamose kuti ŵandu ŵasisyaga mnope.” M’bale Leo Claus, jwaŵasimanikwe nawo pamsonganowu jwasasile kuti, “Pawamasile msonganowu twaliji ŵakusangalala mnope kulalichila yakwamba utengawu mu dela jetu.”

Kapepala kakakwete utenga wakwajamuka achimlongola ŵa dini

Mu Okotoba, Ŵakulijiganya Baibulo ŵatandite kugaŵila tumapepala twejinji tutwakwete maloŵe gaŵagasasile M’bale Rutherford gakwajamuka achakulungwakulungwa ŵa dini. Frank Johnson juŵagaŵilaga tumapepalatu mtawuni jine jakwe jamwana jakolanjidwa kuti Cleveland, Oklahoma, jwamalisisye kugaŵila tumapepalatu kuli kusigele 20 minisi kuti Abale ayiche kukumjigala. M’baleju jwajuŵile pamalo ganegakwe ligongo lyakuti achalume ŵane mtawuniji ŵatumbile mnope ni utenga wajwalalichilaga, myoyo ŵasakaga kumkamula. M’baleju jwajuŵile mu chalichi chinechakwe chachaliji pakuŵandika. Ligongo lyakuti muchalichimu jwamusimene muli mwangali jwalijose, jwalakwe jwaŵisile tumapepalatu pamalo pakusajima jwakulalichila soni pa mpando uliwose. Mwamti jwatesile yeleyi mwachitema mnope. Ligongo lyakuti ndaŵi japalipe, jwatesilesoni yakulandanayi m’machalichi gane gaŵili.

Kaneko M’bale Frank jwawutuchile pamalo paŵajembecheyaga kuti abale ŵala akamjigale. Jwalakwe jwajuŵile kusyeto kwa malo gakusumichisya mawuta ga galimoto, kuti achalume ŵaŵamsosaga ŵala akamwona. Mwamti achalumeŵa ŵapitile papopo nambo nganamwona. Achalume ŵala ali apite, Abale ŵaŵalalichilaga yimpepe ni Frank, ŵayiche kukumjigala.

Kaneko m’bale jwine jwasasile kuti, “Patukopwecheje mtawuni mula tupitile machalichi gatatu, nambo kusogolo kwa chalichi chilichose naweni ŵandu ŵakupunda 50 ali ajimi pasa. Ŵane mwa ŵanduŵa aŵalasileje tumapepala, soni ŵane ŵanyakwile myala tumapepalato kuti jwakulalichila alole. Kusala yisyene, twakopweche mtawunimu pandawi jakwe ligongo tukasimene ni yakusawusya. Nambo tukumyamichila mnope Yehofa Mlungu jwetu pakutuchenjela kwa achimmagongo ŵetuŵa.”

ŴAKULIJIGANYA BAIBULO ŴALALICHILE MWAKULIMBA MTIMA

M’bale Józef Krett

Ŵakulijiganya Baibulo ŵa m’yilambo yine, nombenawosoni ŵalalichilaga mwakulimba mtima. Chakumpoto kwa chilambo cha France, M’bale Józef Krett jwalalichilaga ŵandu ŵaŵakamulaga masengo m’migodi ŵaŵatyochele ku Poland. Jwalakwe jwalinganyisye yakuŵecheta ngani ja mtwe wakuti, “Kwimuka kwa Ŵandu Ŵaŵawile Kuŵandichile.” Ali atumisye yipepala yakwaŵilanjila ŵandu ku nganiji, jwamsembe jwine jwasalile ŵanduwo kuti akajawula kukupikanila nganijo. Nambo ŵanduwo nganapikanila yeleyo. Mwamti ŵandu ŵakupunda 5,000 ŵapikanile nawo nganijo kupwatikaposoni jwamsembe jula. M’bale Krett jwamŵendile jwamsembejo kuti alondesye mfundo syakuŵichila kunyuma yakusakulupilila, nambo jwalakwejo jwakanile. M’bale Krett jwagaŵile mabuku gosope gajwakwete ligongo jwamanyililaga kuti ŵandu ŵaŵalalichilagawo ŵakwete njota ja Maloŵe ga Mlungu.—Amo. 8:11.

M’bale Claude Brown

M’bale Claude Brown jwapite ku Africa kukulalichila ngani syambone m’chilambo chele apano chikusamanyika kuti Ghana. Ngani syajwaŵechetaga m’baleju soni mabuku gajwagaŵilaga, yakamuchisye kuti yisyesyene yiwande mwachitema m’chilambocho. Mundu jwine lina lyakwe John Blankson, juŵatendaga majiganyo ga yachipatala jwapikanile nawo jimo mwa ngani syajwaŵechetaga M’bale Brown. Mwachitema jwalakwe jwamanyilile kuti apatile yisyesyene. Pajwakumbuchilaga ya munyuma, John jwasasile kuti, “Yisyesyene yindendekasisye kuŵa jwakusangalala mnope, mwamti natandite kwasalilasoni ŵandu ŵajinji ŵanalijiganyaga nawo sukulu.”

M’bale John Blankson

Lisiku line, John jwapite ku chalichi cha Anglican kuti akamwusye jwamsembe yakwamba chijiganyo cha utatu chele pandaŵijo jwamanyililaga kuti chaliji chakutindana ni Malemba. Nambo jwamsembejo jwamtopwele jwalakwe kwineku ali mkuŵecheta kuti: “Mwejo nganimŵa Mklistu, mli mwanache jwa Satana. Mundyochele apano.”

Ali apite kumangwakwe, John ŵamlembele jwamsembe jula chikalata chakumŵilanga kuti chasimanikwe nawo pamsongano wachalinganye kuti chaŵichile kunyuma chijiganyo cha utatu. Nambo jwamsembejo jwamsalile John kuti ajawule ku ofesi ja jwamkulungwa jwa pa sukulujo. Ali ayiche kweleko, ŵamwusisye John naga yili yisyene kuti ŵamlembele chikalata jwamsembejo.

Mwamti John ŵajanjile kuti “yisyene nalembile.”

Myoyo jwamkulungwa jwa pa sukulujo ŵamlamwile John kuti akapepesye kwa jwamsembejo. Myoyo John jwalembile kuti:

“Atichala asalile kuti napepesye wawojo, nambope chimbepesye naga wawojo chajitichisye yakuti akusajiganya yaunami.”

Yajwalembile John yasimonjesye atichala ŵakwe ŵala, mwamti ŵamwusisye kuti “Ana yeleyi ni yamsachileje kulemba?”

Pelepo John ŵajanjile kuti, “Elo yeleyi ni yasachileje kulemba.”

Kaneko atichala ŵakwewo ŵamsalile kuti, “Chinamtyosye sukulu. Nganiyiŵa yikomboleche kuti mpitilisye kulijiganya pa sukulu ajino, chitamilecho mli mkumŵechetela yachipongwe jwamsembe jwa chalichi chele boma jikusachikamuchisya.”

Pelepo John jwatite, “Atichala, . . . wawojo pakutujiganya, ana ngatukusitwawusyaga yiwusyo naga nganitupikanichisya panepakwe?”

Atichala ŵakwewo ŵajanjile kuti, “Akusambusyaga.”

Kaneko John jwatite, “Yeleyi ni yayatendekwetu, jwamsembeju ŵatujiganyaga yakwamba Baibulo ni namwusisye chiwusyo. Naga jwalakwejo akulepela kwanga chiwusyocho, ligongo chichi uneji ngusosekwa kulemba chikalata chakumpepesya?”

John Blankson nganatyosyedwa sukulu. Nambosoni nganalemba chikalata chakupepesya.

KWEMBECHEYA KUKAMULA MASENGO MSOGOLO

Pakulondesya yayatendekwe m’chakachi, Sanja ja Mlonda jasasile kuti, “Mpaka tukamulane ni yajwasasile Daudi kuti, ‘Pakuŵa ŵalakwe ŵambele machili gakuputila ngondo, nipo andesile kuŵa jwakwapunda amagongo ŵangu.’ (Salimo 18:39) Chakachi chaliji chakulimbikasya mnope, ligongo lyakuti tuliweni ligasa lya Ambuje lili mkutukamuchisya. . . Mwamti ŵakutumichila ŵakwe ŵakulupichika. . . aŵele ali mkulalichila ngani syambone mwakusangalala.”

Chakumbesi kwa chakachi, abale ŵalinganyisye yakutaŵasoni malo gane gaguluchisya maloŵe. Mwamti masengo gakutaŵa maloga gatandite pamalo gakuŵandikana ni msinda wa Chicago. Malo gasambanoga ŵagakolasile kuti WORD. Linali likusagopolela maloŵe, soni yaliji myoyo ligongo lyakuti maloga ŵagakamulichisyaga masengo pakulalichila yakwamba Maloŵe ga Mlungu. Pandaŵiji, ŵakamulichisye masengo yipangiso yamachili mnope yayakamuchisye kuti ŵandu apikaneje ngani sya Uchimwene atamose ali kutali mnope mpela kumpoto kwa chilambo cha Canada.

M’chaka cha 1925, Yehofa jwakamuchisye abale kupikanichisya utenga wasambano wakusangalasya wawukusasimanikwa m’buku ja Chiwunukuko chaputala 12. Ligongo lya kapikane kasambanoka, ŵane ŵalesile kumtumichila Yehofa. Nambo ŵajinji ŵakamulene ni kapikane kasambanoka kakalondesyaga yindu yayatendekwe kwinani, soni yayatiga pakwakwaya ŵakutumichila ŵa Mlungu pachilambopa.

a Apano tukusati Utumiki ni Umi Wetu Wachiklistu—Pologalamu ja Misongano.

b M’bale J. F. Rutherford, juŵalongolelaga ŵakulijiganya Baibulo pandaŵijo, jwamanyikagasoni kuti “Jwakuwelusya” Rutherford. Yaliji myoyo ligongo lyakuti m’baleju mkanatande kutumichila pa Beteli, jwatumichilaga ndaŵi sine mpela jwakuwelusya mu koti jine ja ku Missouri.