Ŵandu ŵane akwete chisyoŵe chakumwa ukana naga akulaga nganisyo, lyakamwile lipowo, kapena pasoŵile chakutenda. Ana apano akusamwaga mnope ukana kupunda muŵamwelaga munyumamu? Naga yili myoyo, ana mpaka atende yamtuli kuti yindu yikayika pakusawusya kapena pakuti naga ngamwa ukana ngawusimana mtima? Kwende tukambilane yindu yampaka yakamuchisye kuti aliŵichileje malile.

•  Ana mpaka atende chichi kuti amweje ukana mwakuŵajilwa?

•  Ana mpaka amanyilile chamtuli naga atandite kumwa mwakupelenganya?

•  Yindu msano yampaka yakamuchisye kuti akamwaga mwakupelenganya malile

Yajikusasala Baibulo: “Mkatama pasikati pa ŵandu ŵakusakolelwa.”—Misyungu 23:20.

Yakusosekwa kuyiganichisya: Baibulo jangalekasya kumwa ukana mwakuŵajilwa. (Salimo 104:15) Nambo Baibulo jikusatukamuchisya kumanyilila kuti pana kumwa mwakuŵajilwa, soni kolelwa. (Luka 21:34; Aefeso 5:18; Yesaya 5:11) Atamose mundu akakolelwa, nambo kumwa mnope ukana, kukusamtendekasya mundu kuti akasagulaga yindu mwalunda. Kupwatika pelepa kusajonangaga umi soni ma ulongo ni ŵane.—Misyungu 23:29, 30.

Mabungwe gejinji gakusasala kuti pana yakusawusya yayikusayika ligongo lyakumwa ukana. Yakusawusyayi mpaka yiŵe yakogoya mnope pakujigalilasoni ni mwakusamwela mundujo. Pakusaka kumanyilila kogoya kwakwe, mabungwega gakusalola yakuti mundujo kumwa palisiku soni kuti akusamwaga masiku galingwa pa wiki. a Nambope yayikusatendekwa ŵandu pamwele ukana yikusaŵaga yakulekanganalekangana. Ndaŵi sine mpaka luŵe lunda ngamwa kwene ukana. Bungwe jakulola ya umi wa ŵandu pachilambo chosope (World Heathy Organization) jikusasala kuti:

“Atamose kumwa botolo jimo kapena gaŵili mpaka kuŵe kwakogoya—mwachisyasyo:

• Pakwendesya galimoto kapena kamulichisya masengo machini.

• Pakwete msigo kapena konjesya mwanache.

• Pakumwa mitundu jine ja mitela.

• Pakulwala mitundu jine ja yilwele.

• Payikwalema kuliŵichila malile.”

Yajikusasala Baibulo: ‘Kwende tusilolechesye ndamo syetu.’—Malilo 3:40.

Yakusosekwa kuyiganichisya: Mpaka akombole kulichenjela ku yindu yakogoya yayikusayika ligongo lya kumwa ukana naga ndaŵi ni katema akusaliwungunyaga kuti amanyilile mwajiŵelele ndamo jawo jakumwa ukana. Soni akusosekwa kuchenga naga yili yakusosekwa. Pakuliwungunyapo alolechesye yindu yampaka yilosye kuti atandite kumwa mwakupelenganya malile.

• Kuti asangalale amwe kaje ukana. Akusamwa ukana kuti asangalale soni kuti akunguluche ni ŵane. Soni akusamwa pakusaka kumalana ni yakusawusya.

• Atandite kumwa ukana wejinji. Atandite kumwa ndaŵi ni katema. Akusamwa yakumwa yamachili mnope. Nambo pamwele ngakukuwona kulekangana kulikose ni mwaŵamwelaga pandanda.

• Ukana ukwatendekasya kola yakusawusya panyumba kapena kumasengo. Mwachisyasyo, naga akusajonanga mbiya syejinji pakusumila ukana mwakupundana ni mbiya syakusapata.

• Atandite kusagula kutenda yindu yampaka yijonanje umi wawo. Yindu yakwe mpaka yiŵe kwendesya galimoto, ng’ambila, kapena kamulichisya masengo machini gekulungwakulungwa.

• Naga ŵane atandite kwadandawula. Pakwadandawula wawojo nikulichenjelaga. Naga akusalinga kulisisa kuti akawoneka mpela amwele soni kwalambusya ŵane kuti ŵangamwa mnope.

• Yikwalema kuleka. Alinjile kuti akamwaga mnope kapena kuleka kwene, nambo yikwasawusya.

1. Amanyilileje yakutenda.

Yajikusasala Baibulo: “Nganisyo sya mundu jwa mtawu sikusapindula.”—Misyungu 21:5.

Alinje kutenda ayi: Asagule masiku gakusaka kuti amweje ukana pa wiki. Ni aliŵichile chile winji wakuŵajilwa wa mabotolo gachamweje pa masiku gasagwile gala. Alinje kulinganya yakuti masiku gaŵili pa wiki akamwaga ukana.

“Bungwe jine ku United Kingdom jajikusakamuchisya ŵandu ŵakusamwa mnope ukana jikusati, “Chindu chambone champaka chimkamuchisye mundu kuti anandiye kumwa mnope ukana, chili chakuti asagule masiku gakutamilichika gakuti akamwaga ukana.”

2. Alolechesyeje kuti yasagwile akuyitenda.

Yajikusasala Baibulo: ‘Amalisyeje masengo.’—2 Akolinto 8:11.

Alinje kutenda ayi: Amanyilile mlingo wakuŵajilwa ni chakulinga chakuti amweje pa mlingo welewo. Mmalo mwa ukana apate yakumwa yine yakusayinonyela kaneko ni ayisunjeje pa malo gakuti ayipateje mwangasawusya.

Bungwe jine ja ku America jajikusakamuchisya ŵandu ŵakusamwa mnope ukana jasasile kuti, “Naga akulinga kuleka ukana mwapanandipanandi, yili yakomboleka kunandiya yakusawusya yayikusayika ligongo lya kumwa mnope ukana.”

3. Akuyeje yasagwile.

Yajikusasala Baibulo: “Pakusosa kwitichisya kandu mgambeje kuti, ‘Elo.’ Pakusosa kusisya kandu mgambeje kuti, ‘Iyayi.’”—Yakobo 5:12.

Alinje kutenda ayi: Mwauchimbichimbi aŵeje ŵakoseka kusala kuti, “Iyayi” naga jwine akwapa ukana yampaka yisokonasye yasagwile.

Bungwe jine ja ku America jajikusakamuchisya ŵandu ŵakusamwa mnope ukana jasasile kuti, Naga akukana mwachitema ŵane pakwapa ukana, yichikamuchisya kuti aleche kumwako mwachitema.

4. Aganichisyeje umbone wampaka apate pa yasagwileyo.

Yajikusasala Baibulo: “Mbesi ja chindu jili jambone kulekangana ni ndandililo jakwe.”—Jwakulalichila 7:8.

Alinje kutenda ayi: Alembe magongo gagakwatendekasya kuti aliŵicheleje malile. Magongoga mpaka gapwatichepo kugona mwakwanila, kutenda yindu yakwakamuchisya kuti akole chilu chambone, kuti akajonangaga mbiya soni kuti aŵeje ŵakamulana ni ŵane. Naga akwasalila ŵane yasagwileyi, mmalo mwakwasalila yakusawusya yakusimana nayo, ŵasalileje umbone ŵachapate.

5. Aŵendeje chikamuchisyo kwa Mlungu.

Yajikusasala Baibulo: ‘Ngukomboleka kutenda yosope yene ligongo Klistu akusandendekasya kuti mbeje jwakulimbangana [“machili,” NWT] pa yiliyose yangusimana nayo.’—Afilipi 4:13.

Alinje kutenda ayi: Naga akulaga kuliŵichilaga malile pangani ja kumwa ukana, akusosekwa kupopela kwa Mlungu kuti ŵakamuchisye. Amŵende jwalakwe kuti ŵakamuchisye kuti akombole kuliŵichila malile. b Apateje ndaŵi jakuŵalanga Baibulo ni chakulinga chakuti apate lunda lwampaka lwakamuchisye panganiji. Mlungu mpaka ŵakamuchisye kuti amalane ni ndamo jakumwa mnope.