Ajawule pa ndandanda

Ndende jine ku Gaeta m’chilambo cha Italy kwele abale ŵetu ŵakamulaga ukayidi ligongo lya chikulupi chawo

JULY 9, 2020
ITALY

Ŵa Mboni sya Yehofa Ŵakamuchisye Kuti Ŵandu Akole Ufulu Wakukana Kwinjila Usilikali Ligongo lya Yikulupi Yawo ku Italy

Ŵa Mboni sya Yehofa Ŵakamuchisye Kuti Ŵandu Akole Ufulu Wakukana Kwinjila Usilikali Ligongo lya Yikulupi Yawo ku Italy

Mpela mwayiŵelele ni yilambo yine, nombe chilambo cha Italy chikusakunda ŵandu ŵam’chilambochi kukana kwinjila usilikali pakujigalila yikulupi ya dini. Nambo ngaŵa kuti yeleyi ni muyaŵelele munyumamu. Yindu yachenjile mnopemnope ligongo lyakuti ŵa Mboni sya Yehofa, ŵalasile mnope kuti boma ja Italy jijitichisye yakuti mundu akwete ufulu wakukana kwinjila usilikali ligongo lya yikulupi ya dini jakwe.

Kwa yaka yejinji, boma ja Italy jiŵele jili mkwalimbikasya achalume wosope kwinjila usilikali. Bomaji jiŵele jili mkutenda yeleyi kutandila pandaŵi ja Ngondo Jandanda ja Pachilambo chosope. Mu 1946 Ngondoji jili jigambile kumala kwene, m’chilambomu mwaliji mwana ŵa Mboni sya Yehofa ŵakwana 120. Nambo kaneko ŵandu ŵajinji ŵalipelekaga kuti amtumichile Yehofa. Mwamti chiŵalanjilo cha ŵachinyamata ŵa Mboni nombe nacho chakwesile. Myoyo ŵachinyamata ŵajinji ŵakanaga kwinjila usilikali. Chachatendekasyaga ŵachinyamataŵa kuti akajinjila usilikali, chaliji chakuti ŵakulupililaga mnope mfundo sya m’Baibulo. Mfundosi sili syakwayana ni ungajinjilila mu ukangani uliwose ŵa ŵandu, kuŵambala kutenda nawo yachiwawa soni kuti tukusosekwa kwanonyelaga ŵane.

Pakuwungunya kwakutendekwe pamkaŵapa ni ofesi ja nyambi ku Italy, yisimanikwe kuti ŵa Mboni chiŵandika 14,180 ŵaŵalamwile kalako kuti akatame mu ukuyidi ligongo lyakukana kwinjila usilikali, apali chiŵela umi. Patukupwatika pampepe yaka yele jwalijose ŵalamulidwe kuti akatame mu ukuyidi, nikuti yikwana 9,732. Yakayi yili yakutandila mu 1965 mpaka 1998.

Mundu jwine jwakumanyilila ya mbili jakala ja ŵandu ŵakusakana kwinjila usilikali, lina lyakwe Sergio Albesano jwasasile kuti “ŵachinyamata ŵajinji ŵaŵaŵikaga mu ukuyidi ligongo lyakukana kwinjila usilikali,” ŵaliji ŵa Mboni sya Yehofa. Jwalakwe jwayamichilesoni ŵa Mboniŵa ligongo lyakuŵa ŵakulupichika mnope pa yakusakulupilila. Ŵachinyamataŵa “ŵakamuchisye kuti chilambo cha Italy chimanyilile kuti pana yakusawusya panganiji.”

Mundu jwine juŵaliji nduna jekulungwa m’chilambochi, (Giulio Andreotti) jwele jwaŵelesoni nduna jachiteteyo cha m’ma 1960, jwawonegene meso ni meso ni ŵa Mboni ŵane. Chakulinga chake chaliji chakuti apikanichisye ligongo lyekwe ŵanduŵa ŵakanaga kwinjila usilikali. Jwalakwe jwatite, “Natesile lung’wanu kuti ŵanduŵa, ŵaliji ŵakulupichika ku yikulupi yawo ya dini. Soni ŵaliji ŵakusimichisya kuti ngasajinjilila mu yakutendekwa yiliyose ya ndale. Kukana kwawo kwinjila usilikali soni kukunda kuti alajeje, ngaŵa kuti ŵayitendaga mwaujinga.”

Lilamusi lyandanda lyakwakunda ŵandu kukana kwinjila usilikali ŵalijitichisye m’chilambochi mu 1972. Nambo yakutesya chanasa yaliji yakuti, atamose kuti lilamusili lyakundaga ŵandu kukamula masengo gane m’malo mwakwinjila usilikali, nambope masengoga gaŵaga mmiyala mwa asilikaliwo. Abale ŵayiwonaga yeleyi kuŵa yangaŵajilwa.

Nambo kaneko pa 8 Julayi, 1998, boma ja Italy jatamilikasisye lilamusi lyasambano lyakuti masengo gachakamuleje ŵandu ŵakukana kwinjila usilikali, ngagaŵasoni mmiyala mwa asilikaliwo. Ŵa Mboni sya Yehofa ŵajitisye lilamusili. Mu Ogasiti 2004, boma ja Italy jatandite kukuya lilamusi lyakuti achalume ngakusosekwasoni kuti ajinjileje usikali kutandila mu Januwale 2005.

Ŵandu ŵajinji ŵayamichile ŵa Mboni sya Yehofa, ligongo lyakuti kukana kwawo kwinjila usilikali kwakamuchisye kuti malamusi ga m’chilambomo agalolesoni. Jumo mwa ŵandu ŵaŵayamichileŵa ŵaliji Sergio Lariccia. Jwalakwe ali loya soni mkwiganya jwamkulungwa pa yinifesite jine ku Rome (Sapienza University). Jwalakwe jwaŵechete kuti, “Munyumamu, achimlongola ŵa dini ŵa ku usilikali ŵasalaga kuti kukana kwinjila usilikali kwaliji ‘kunyosya chilambo chakwe. Nambosoni kuli kwangakamulana ni lilamusi lya m’Baibulo lyakuti ŵandu anonyelaneje. Mmalo mwakwe kukusagamba kulosya kuti mundujo ali jwawoga soni jwangalimba mtima.’ Myoyo ligongo lyakuti ŵa Mboni sya Yehofa ŵajendelechele kuŵa ŵakulupichika ku yikulupi yawo, yakamuchisye kuti malamusi soni kaganisye ka ŵandu yichenje ku Italy.”

Nambo yeleyi ngaŵa kuti yagambile kamuchisyape ngani sya malamusi ku Italy. Ŵandu ŵane ŵaŵakamulaga masengo gakulolela achikayidi, ŵaŵelesoni ŵa Mboni sya Yehofa ligongo lyakulola ndamo syambone syaŵalosya akayidi ŵa Mboni sya Yehofa. Jumo mwa ŵakulolela achikayidiŵa (Giuseppe Serra) jwatite, “Yindu yambone yaŵatendaga ŵachimanyata ŵa Mboniŵa yandendekasisye kuti  . . . ndande kulijiganya Baibulo.” Kutandila mu 1972, jwalakweju jwaŵele jwa Mboni. (Alole libokosi lyalili pasipa.)

Kusala yisyene tukusangalala ligongo lyakuti abale ŵetu ku Italy ŵalosisye chisyasyo chambone chakulimba mtima. Tukumanyililasoni kuti abale ŵetu ŵajinji akutenda yeleyi pachilambo chosope. Jemanjaji akukuya mwakusamala malowe gakuti ‘akalijiganya soni kuputa ngondo.’—Yesaya 2:4.