Mungani ajino chitukambilane mfundo asi:

•  Ana mtati akwete udindo wamtuli?

•  Ana ligongo chichi mtati ali jwakusosekwa mnope?

•  Achibaba ni ŵanache ŵawo ŵachakongwe

•  Malangiso kwa achatati

•   Mwanache jwawo mkanapagwe. Yakusatenda apano mpela mtati yichilosya yachachitendaga wawojo kusogolo. Buku jine (Do Fathers Matter?) jikusati:

   “Mtati jwakusiwakamuchisya ŵamkwakwe pandaŵi jakwete msigo akusiŵasumila yakusosechela soni akusiŵapechesya kuchipatala kuja kuwonegana ni adokotala. Nambosoni akusakola upile wakumlola mwanache jwanganapagwejo.”

   James jwatite “Nganisakaga kuti ŵamkwangu aliwoneje kuti ali jikajikape, myoyo nakamuchisyaga masengo mwangakombolele. Twasamalilaga yalumo chipinda cha mwanache. Jeleji jaliji ndaŵi japajika kwa wosopewe patwajembecheyaga kupagwa kwa mwanache jwetu.”

   Mfundo ja m’Baibulo: “Mkagambaga kuganichisya yakusaka yenupe basi, nambo mganichisyejesoni yakusaka ya ŵane.”—Afilipi 2:4.

•   Panyuma pakuti mwanache jwawo apagwile. Mpaka aŵe paunasi ŵambone ni mwanache jwawo pakung’anda najo. Amsamalileje chenene. Yakusatendaga wawojo mpela mtati yikusamkwaya mwanache jwawo pakukula. Yindu yakusatenda yikusalosya kuti akusamwona mwanachejo kuti ali jwakusosekwa mnope.

   Richard jwatite “Alilandanyeje ni mwanache jwawo. Ang’andeje najo. Apateje ndaŵi jakuseka najo. Akumbuchileje kuti, chindu chandanda chakusasaka mwanache jwawo chili chinonyelo chakutyochela kwa achinangolo.”

   Mfundo ja m’Baibulo: “Ŵanache ali mtuka wakutyochela kwa AMBUJE; ŵanache ali mbote jakutyochela kwa jwalakwe.”—Salimo 127:3.

•   Mwanache jwawo pakukula. Kuwungunya kukusalosya kuti ŵanache ŵakusaŵa paunasi wambone ni atati ŵawo akusatenda chenene kusukulu, ŵangalaga mnope ni ulwele wanganisyo, ŵangakamulichisya masengo mtela wakusokonasya mtwe, soni ŵangatendaga yachiwawa. Apateje ndaŵi jakunguluka ni ŵanache ŵawo kuti aŵe paunasi wambone.

   Dennis jwatite “Mwanache jwangu jwasalile kuti pachachityoka chachisoŵa ndaŵi jatwakungulukaga patukwenda soni pandaŵi jatukulya chakulya chaligulo. Twakungulukagasoni chenene pandaŵi jine jele nganitujembecheyaga. Twakungulukaga myoyo ligongo twakolaga ndaŵi jejinji tuli yalumo.”

   Mfundo ja m’Baibulo: “Mlolechesyeje mwakusamala mwamkwendela. Mjendeje mpela ŵandu ŵalunda ngaŵaga mpela ŵangali lunda. Mkamulichisyeje masengo chenene ndaŵi jenu.”—Aefeso 5:15, 16

 Mundamo sya ŵandu, mtati kapena kuti nangolo jwamlume ali jwakusosekwa mwiŵasa pa ngani jakulisosela liŵasa yakusosechela ya pa umi soni kulichenjela liŵasalyo, pele nangolo jwamkongwe akusamanyilila chenene kumsamalila jwalijose mwiŵasa kuti asangalaleje soni kulipikana chenene mumtima. (Detulonomo 1:31; Yesaya 49:15) M’maŵasa gane achinangolo wosope mpaka atendeje udindo welewu soni kulosya ndamo syelesi mwiŵasa mwangasamala kandu kuti ali jwamkongwe kapena jwamlume. Ŵakuwungunya akusasala kuti jwamlumbe soni jwamkongwe akusakamula masengo gakusosekwa mnope pa ngani jakwalela ŵanache. a

 Jwakuwungunya ya m’maŵasa jwine lina lyakwe Judith Wallerstein pakujilondesya mfundoji kuti jili jakuwona jwasasile yayamtendechele pa umi wakwe. Jwalakwe jwatite, “Mwanache jwangu jwamkongwe jwa yaka 12 pajwatesile ngosi ja galimoto jwasasile kuti akusaka babagwe akwele nawo mu ambulasi kuti amkamuchisyeje. Nambo pajwayiche ku chipatala jwasasile kuti akusaka kuti une mbenajo pa bedi jiŵamgoneche kuti namloleleje soni kumkamuchisya.” b

 “Nangolo jwamlume akusalitendekasya liŵasa kuŵa lyakutamilichika soni lyakuteteyeka yampaka yiŵe yakusawusya kwa nangolo jwamkongwe kuyitenda pa jika. Pa ndaŵi jakulandanajo nangolo jwamkongwe akusapatendekasya panyumba kuŵa malo gakusangalasya kutama soni kulila ŵanache ligongo akusiŵapikanichisya soni kwatendela chanasa ŵanache.Wosope akusakamulila yalumo masengo gakusosekwa.”—Jwasasile yeleyi Daniel.

 Mfundo ja m’Baibulo: “Mwanangu, mpikanile yakumtetela baba ŵenu, soni kasimkana yakumjiganya mama ŵenu.”—Misyungu 1:8.

 Mwanja baba, mkusimumjiganya mwanache jwenu jwamkongwe kumanyilila mwakusosechela kutendeledwaga yindu ni achalumene. Akusalijiganya yeleyi mmatala gaŵili aga:

•   Pakusayiwonaga yamkusati katende yindu ni mama ŵawo. Pamkusimwanonyela soni kwachimbichisya ŵamkwenu, mwanache jwenu jwamkongwe akusalijiganya ndamo syambone syachachisosekwa kukola soni kusilosya pachachiŵa peŵasa msogolo.—1 Petulo 3:7.

•   Akusalola yakusamtendelaga mwanagwawojo. Pakumchimbichisya mwanache jwawo jwamkongwe nikuti akusamjiganya mwanachejo kuti alichimbichisyeje msyene. Mwanagwawojo akusamanyilasoni kuti achitati ŵane chamchimbichisyeje.

   Mwakulekangana ni yeleyi, naga atati akusagamba kumpatila magongo mwanache jwawo jwamkongwe, mwanachejo mpaka aliwoneje kuti ali jwangasosekwa soni mpaka atande kusangalalaga ni achitati ŵane. Achitati ŵeleŵa mpaka akole yakulinga yakumwecheka kwa mwanachejo.

   Wayne Jwatite, “Mtati jwakusamnonyela soni kumkamuchisya mwanache jwakwe jwamkongwe, mwanachejo jwangakangala kuŵa m’chinonyelo ni jwamlume jwanganakola ndamo syambone.”