1, 2. Mu tamilangnag feni ga’ fan ni ngaud pied e athamgil nga laniyan’ boch e girdi’.

 “GALLABTHIR rog e darur piew e athamgil nga lanin’ug, machane yug yow ma gathibthibnageg. N’en ni yow ma yog ngog e ri ma amithnag lanin’ug.” Ireray e n’en ni yog Cristina ni 18 e duw rok. ^[1] Ki yog ni gaar: “Yow ma yog ngog ndawori ilal e lem rog, ma dariy ban’en nra mit ngog, ma gub sugsug. Ere, gubin ngiyal’ ni gu ma yor ma dabug ni nggu non ngorow. Yow ma k’aringeg ni nggu lemnag ndariy fag.” Riyul’ ni faanra dab un pi’ e athamgil nga laniyan’ be’ ma rayog ni nga i par nib kireban’!

² Machane, ba ga’ angin e thin ni gad ma yog ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ be’. I yog Rubén ni gaar: “Ke yoor e duw ni gu ma par ni gu ma lemnag ndariy fag. Machane, immoy reb e rran ni gamow be yan reb e piilal ko machib me nang ni bay e magawon rog. Ere, fal’eg e motoyil ngog u nap’an ni gu be weliy lanin’ug ngak. Ma aram me puguran ngog murung’agen e pi n’en nib fel’ ni gu be rin’. Miki puguran ngog fapi thin ni yog Jesus ni gad gubin ni kab ga’ fadad ko fa nochi arche’ ni sparrow. Ba ga’ ni gu ma sul ngaug lemnag e re thin nu Bible nem, ma ri ma pi’ e athamgil nga lanin’ug. Rib ga’ angin e pi thin nem ni yog e re piilal nem ngog.”​—Matt. 10:31.

3. (a) Mang e yog apostal Paul u murung’agen e athamgil ni gad ma pi’ nga laniyan’ be’? (b) Mang e gad ra weliy ko re article ney?

³ Susun e dab da gingad ngay ni be tamilangnag e Bible feni ga’ fan ni  nga i bagadad mi i pi’ e athamgil nga laniyan’ bagadad ni gubin ngiyal’. I yol apostal Paul ngak e pi Kristiano ni Hebrew ni gaar: “Pi walageg ni girdien Kristus: mu ayuwgad nge par ndariy be’ u fithik’med nib kireb e lem rok ma der michan’, ya ri pi’ keru’ ngak Got ni be par nib fos. Machane rogon ni ngam pired ndariy bigimed ni ngeb e denen i bannag nge gel laniyan’ e thingari bigimed me ayuweg bigimed [“thingari bigimed me pi’ e athamgil nga laniyan’ bigimed,” NW] ni gubin e rran.” (Heb. 3:12, 13) Faanra bay ba ngiyal’ ni ke yag ni nge pi’ be’ e athamgil nga lanin’um, mab mudugil ni ga manang feni ga’ fan e re fonow ney. Ere, chiney e ngad weliyed e pi deer ni baaray ni be gaar: Mang nib ga’ fan ni ngaud pied e athamgil nga laniyan’ boch e girdi’? Mang e rayog ni ngad filed u rogon ni i pi’ Jehovah, nge Jesus, nge Paul e athamgil nga laniyan’ boch e girdi’? Ma uw rogon nrayog ni ngad pied e athamgil nga laniyan’ be’ u reb e kanawo’ nra yib angin?

4. Mini’ e ba t’uf ni ngan pi’ e athamgil nga laniyan’, machane mang fan nib ga’ ndakunir pi’ e athamgil nga laniyan’ e girdi’ e ngiyal’ ney?

⁴ Gad gubin nib t’uf ni ngaun pi’ e athamgil nga lanin’dad u nap’an ni gad be ilal i yan. I weliy reb e sensey ni ka nog Timothy Evans ngak ni gaar: “Piin bitir e . . . ba t’uf ni ngaun pi’ e athamgil nga lanin’rad ni bod rogon e woldug nib t’uf ni ngaun rannag. Faan yira pi’ e athamgil nga laniyan’ reb e bitir ma aram e rayog ni nge lemnag ni bay fan ma yibe lemnag.” Machane, ngiyal’ ney e gad bay ko tin tomuren e rran. Ra be’ ma kemus ni yigoo ir e be lemnag ir, ma ke war e t’ufeg, ma ra be’ ma gathi ri ka be pi’ e athamgil nga laniyan’ be’. (2 Tim. 3:1-5) Bay boch e gallabthir nnap’an nra rin’ e bitir rorad ban’en nib fel’ ma darur ted ufrad riy ni bochan e gallabthir rorad e da ur pied e athamgil nga lanin’rad. Boor e girdi’ u tabon e maruwel ndanir tay ufrad ko maruwel nib fel’ ni yad ma rin’, ere ba ga’ ni yad ma gun’gun’ ni bochan e re n’ey.

5. Mang e ba muun ngay ni ngam pi’ e athamgil nga laniyan’ be’?

⁵ Ra ngam pi’ e athamgil nga laniyan’ be’ ma aram e ngam tay ufan u ban’en nib fel’ ni ke rin’. Ku rayog ni ngad pied e athamgil nga laniyan’ boch e girdi’ ni faanra u dogned ngorad ni bay fel’ngirad nib fel’ ara ud ‘pied e athamgil ngak e’ piin ni ke mulan’rad. (1 Thess. 5:14) Fare bugithin ni Greek nib ga’ ni yima pilyeg ni ngan “pi’ e athamgil” e be yip’ fan ni “ngam pining be’ ngeb i par nga charem.” Nap’an ni gad be pigpig pi walagdad u taabang ma boor e kanawo’ ni ma mab ngodad nrayog ni nge bagadad me yog ban’en nra pi’ e athamgil nga laniyan’ bagadad. (Mu beeg e Eklesiastes 4:9, 10.) Gur, nap’an nra mab e kanawo’ ngodad ma gad ma yog ngak boch i walagdad fan ni yad ba t’uf rodad mab ga’ farad u wan’dad? U m’on ni ngad weliyed e fulweg ko re deer ney, mab fel’ ni ngad lemnaged e re thin nu Bible ni baaray ni be gaar: “Ri dakuriy ba felfelan’ ngay, ni ga ra pirieg e re bbugithin nib mat’aw ni nga nog ko ngiyal’ ni nga mog.”​—Prov. 15:23, BT.

6. Mang fan ni baadag Moonyan’ ni nge muleg lanin’dad? Mu weliy ban’en ni ke buch.

⁶ Baadag Satan ni Moonyan’ ni nge muleg lanin’dad ni bochan e manang ni faanra mulan’dad ma rayog ni ngad meewargad ko tirok Got ban’en. Be gaar e Proverbs 24:10, NW: “Faanra yib e gafgow ngom me mulan’um, ma aram e ga ra meewar.” I k’aring Satan e gafgow ni nge yib ngak Job me t’ar e thin nga daken ni bochan e be guy rogon ni nge muleg laniyan’, machane de yag rok ni nge rin’ e re n’em. (Job 2:3; 22:3; 27:5) Rayog ni ngad togopuluwgad ngak Moonyan’ ni faanra ud pied e athamgil nga laniyan’ chon e tabinaw rodad nge pi walag u lan e ulung. Faan gad ra rin’ ni aray rogon ma aram e rayog ni nge par e tabinaw nge Tagil’ e Liyor rodad ni bangi ban’en nrayog ni ngad pirieged e felfelan’ nge pagan’ riy.

7, 8. (a) Mang boch ban’en ni bay u Bible ni be dag nri baadag Jehovah ni nga i pi’ e athamgil nga lanin’uy? (b) Mang e rayog ni nge rin’ e piin gallabthir ya nge yag nra folwokgad rok Jehovah? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)

⁷ Jehovah. I yog fare psalmist ni gaar: “I Somol e ba chugur ngak e piin ke mulan’rad; ma ma ayuweg e piin dakuriy ban’en ni be l’agan’rad ngay.” (Ps. 34:18, BT) Nap’an ni rus Jeremiah miki mulan’, ma aram me ayuweg Jehovah e re profet nem ni ngki gel e pagan’  rok bayay. (Jer. 1:6-10) Kum lemnag rogon ni yib e athamgil nga laniyan’ Daniel ni profet u nap’an ni l’og Got reb e engel rok ni nge pi’ gelngin me yog ngak ‘nib t’uf rok Got.’ (Dan. 10:8, 11, 18, 19) Ere gur, rayog ni ngam pi’ e athamgil nga laniyan’ boch e walag u lan e ulung, nge piin pioneer, nge pi walag ni kar pilibthirgad ndabkiyog ni ngar rin’ed boor ban’en ni fan ngak Got ni bod rogon kafram, fa?

⁸ De lemnag Got ni bochan e ba n’uw nap’an ni ur maruwelgow Fak u taabang, ma aram e daki t’uf ni nga i pining e magar ngak ara nge yog ngak e n’en nib fel’ ni ke rin’ ma be pi’ e athamgil nga laniyan’ u nap’an ni immoy u fayleng. Ya bin riyul’ riy e, l’agruw yay ni rung’ag Jesus laman e Chitamangin ni ke non u tharmiy ni ke gaar: “Ereray Fakag nib t’uf rog ni kari felan’ug ngak.” (Matt. 3:17; 17:5) I yog Got e n’en nib fel’ ni be rin’ Jesus miki yog ngak nib felfelan’ ko n’en ni be rin’. Ere, dariy e maruwar riy nri yib e athamgil nga laniyan’ Jesus u nap’an ni rung’ag e pi thin nem u tabolngin e machib ni i tay ngu nap’an e bin tomur e duw ko yafos rok u fayleng. Ki pi’ Jehovah e athamgil nga laniyan’ ni aram e l’og reb e engel rok ni nge pi’ gelngin me fal’eg laniyan’. (Luke 22:43) Faanra gad boch e gallabthir, ma ngad folwokgad rok Jehovah ni aram e ngaud pied e athamgil nga laniyan’ pi fakdad ni gubin ngiyal’ ma gad be tay ufrad ko pi n’en nib fel’ ni yad ma rin’. Ma faanra gubin ngiyal’ ni yad be mada’nag boch e magawon u skul ni be skengnag rogon e yul’yul’ rorad, ma susun e ngkud guyed rogon ni ngad ayuweged yad.

9. Mang e rayog ni ngad filed ko n’en ni i rin’ Jesus ngak e pi apostal rok?

⁹ Jesus. Nap’an fare nep’ ni tababnag Jesus fare Puguran, ma aram me guy nib t’uf ni nge fil ngak e pi apostal rok rogon ni ngaur daged e sobut’an’. Yugu aram rogon ni maluknag e rifrif u ayrad, machane boch nga tomuren miki guy ni ka yad be luag e thin ko mini’ e arorad nib tolang u fithik’rad, miki guy ni kaygi pag rogon e pagan’ rok Peter. (Luke 22:24, 33, 34) Yugu aram rogon, me yog Jesus ngak e pi apostal rok nib fel’ e n’en ni kar rin’ed ni bochan e kar pared ni yad ba yul’yul’ ngak. I yog u m’on riy ni ka boor ban’en ni yad ra rin’ ko tin ni i rin’, miki micheg ngorad ni yad ba t’uf rok Got. (Luke 22:28; John 14:12; 16:27) Ere, rayog ni ngad fithed gadad ni nge lungudad, ‘Gathi kab fel’ ni nggu folwok rok Jesus ngaug tay ufan pi fakag nge yugu boch e girdi’ ko pi n’en nib fel’ ni yad ma rin’ ko bin ni nggu par ni gu be yip’ owcheg ko kireb rorad?’

10, 11. Uw rogon ni dag apostal Paul ni manang nib t’uf ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ yugu boch e girdi’?

¹⁰ Apostal Paul. Nap’an ni i yoloy Paul boch e babyor nge pi’ ngak e pi Kristiano ni taareb e michan’ rorad, ma i yog ngorad boch ban’en nib fel’ ni ur rin’ed. Boor e duw ni ur milekaggad boch e walag u taabang. Ere, dariy e maruwar riy ni manang e pi meewar rorad. Yugu aram rogon ma i yog boch ban’en nib fel’ u murung’agrad. Bod ni yog ni Timothy e ‘ke mang be’ ni fak u daken Somol, ni be’ nib t’uf rok ma ba yul’yul’,’ mab pagan’ ngay nra ayuweg Timothy yugu boch e Kristiano nib fel’ rogon. (1 Kor. 4:17; Fil. 2:19, 20) Ki yog apostal Paul ko ulung nu Korinth ni Titus e ir e en ni i ‘ayuweg ko maruwel ni yow be maruwel ni ngar ayuwegew yad.’ (2 Kor. 8:23) Ere, pi n’ey ni i yog Paul u murung’agen Timothy nge Titus e dariy e maruwar riy ni i pi’ e athamgil nga lanin’row.

¹¹ Ki tay Paul nge Barnabas e yafos rorow nga thatharen e riya’ ni aram e ur sulow nga boch e binaw ni un gafgownagrow riy u nap’an e machib. Bod ni, yugu aram rogon nib gel e togopuluw nni tay ngorow u Lystra, machane ra sulow e ngaram ni bochan e ngar piew e athamgil nga laniyan’ boch i gachalpen Jesus ni ka yad bbeech ya nge yag nra pared ni yad ba yul’yul’. (Acts 14:19-22) Ma nap’an ni immoy Paul u Efesus, me yan nga fithik’ ba ulung i girdi’ ni kar damumuwgad. Be gaar e Acts 20:1, 2: “Ma faani gapas fare wagey, me kunuy Paul e piin ni ke mich Jesus u wun’rad me pi’ e athamgil nga lanin’rad nge mu’ me fingichiyrad. Ma aram me chuw u rom me yan nga Macedonia. Me yan u lan fa yungi nug i yan ngi i pi’ e athamgil nga laniyan’ e girdi’ ni aram e boor e thin rok Got ni be weliy ngorad. Ma aram me yib nga Greece.” Ere, dariy e maruwar riy nri baadag Paul ni nga i pi’ e athamgil nga laniyan’ yugu boch e girdi’.

12. Mang fan nib fel’ ni ngaud uned ko muulung?

¹² Reb i fan ni ke yarmiy e Chitamangidad ni bay u  tharmiy ni ngaud ted e muulung ni gubin ngiyal’ e bochan ni ngaun pi’ e athamgil nga lanin’dad maku gad be pi’ e athamgil nga laniyan’ boch e girdi’. (Mu beeg e Hebrews 10:24, 25.) Gad ma muulung nga taabang ni ngad filed boch ban’en min pi’ e athamgil nga lanin’dad ni bod rogon e tin som’on i gachalpen Jesus. (1 Kor. 14:31) Cristina ni faan kan weliy murung’agen u tabolngin e re article ney e yog ni gaar: “N’en nrug baadag ko pi muulung ni gu ma un ngay e aram e t’ufeg ni yima dag ngog nge rogon ni yima pi’ e athamgil nga lanin’ug. Bay yu ngiyal’ ni gu ra yan nga Tagil’ e Liyor rodad ma rib kireban’ug. Machane, ma yib boch e walag nib pin ra nonad ngog, mi yad gumuchmuch ngog, ma rogned ngog nib fel’ yaag. Yad ma yog ngog ni gub t’uf rorad ma yad ba felfelan’ ngay ni yad be guyeg ni gu be mon’og ko tirok Got ban’en. Nap’an ni yad ra pi’ e athamgil nga lanin’ug ma ri ma chuw e kireban’ rog!” Ere, rib manigil ni faanra nge bagadad me rin’ e n’en nib milfan ngak ni aram e ngaud pied e athamgil nga lanin’dad.

13. Mang fan ni ki mada’ ko pi tapigpig rok Got ni ke n’uw nap’an ni kar pigpiggad ngak ma kub t’uf ni ngan pi’ e athamgil nga lanin’rad?

¹³ Mus ko pi tapigpig rok Got ni ke n’uw nap’an ni kar pigpiggad ngak mab t’uf ni ngaun pi’ e athamgil nga lanin’rad. Am lemnag Joshua. Boor e duw ni i pigpig ngak Got u fithik’ e yul’yul’. Yugu aram rogon, me yog Jehovah ngak Moses ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ Joshua ni gaar: “Mu fonownag Joshua. Ngam pi’ e athamgil nga laniyan’ nge gel e lem rok, ni bochan e ir e bayi pow’iy e pi girdi’ ney ngar th’abed nga ba’nem ngar tafned fare binaw ni ga be guy.” (Deut. 3:27, 28, BT) Ngiyal’ nem e be n’en ni ngan pi’ reb e maruwel ngak Joshua ni aram e nge pow’iy piyu Israel nga lan fare Nam ni Kan Micheg. Nap’an ni yad ra yan e ngaram ma boor yay ni yad ra mahl ma bay taab yay ni yad ra war u reb e pi mahl nem. (Josh. 7:1-9) Dariy e maruwar riy ni aram fan nib t’uf ni ngan pi’ e athamgil nge gel nga laniyan’ Joshua! Ere ku arrogodad ni ngaud pied e athamgil nga laniyan’ e piin piilal nib muun ngay e piin ni yad ma lekag e ulung ni yad ma maruwel nib gel ni ngar ayuweged e pi saf rok Got. (Mu beeg e 1 Thessalonika 5:12, 13.) I yog reb e walag ni ma lekag e ulung ni gaar: “Bay yu ngiyal’ ni ma yoloy e pi walag boch e babyor ngar pied ngomow ni yad be pining e magar ngomow maku yad be yog gelngin e felfelan’ ni kar ted ni kug bow gu lekagew e ulung rorad. Gamow ma chaariy e pi babyor nem, ma gamow ma beeg u nap’an ni ke kireban’mow. Ri yad ma pi’ e athamgil nga lanin’mow.”

14. Mang e be dag nib ga’ angin ni faanra nog ngak be’ e tin nib fel’ ni be rin’ min pi’ e athamgil nga laniyan’ u nap’an ni yibe fonownag?

¹⁴ Piin piilal nge gallabthir ni Kristiano e yad ma guy nib fel’ ni nga u nog ban’en nib fel’ ni ke rin’ be’ min pi’ e athamgil nga laniyan’ ni bochan e aram reb e kanawo’ nrayog ni ngan tamilangnag boch e fonow nu Bible riy. Nap’an ni yog Paul ngak piyu Korinth nib fel’ e n’en ni kar rin’ed ni bochan e kar folgad ko fonow ni ke pi’, ma dabisiy ni ke ayuwegrad e re n’ey ni ngar ululgad i rin’ e tin nib mat’aw ban’en. (2 Kor. 7:8-11) Andreas ni bay l’agruw e bitir ni fak e yog ni gaar: “Faanra un pi’ e athamgil nga laniyan’ e piin bitir ma rayog ni nge ayuwegrad ni ngar ilalgad ko tirok Got ban’en miki ilal e lem rorad. Faanra um pi’ e athamgil nga lanin’rad ma aram e bod ni ga be pi’ gelngin  e fonow ni ga be pi’ ngorad. Yugu aram rogon ni manang pi fakdad e n’en nib fel’ ni ngar rin’ed, machane faanra ud pied e athamgil nga lanin’rad ma aram e rayog ni ngaur rin’ed e tin nib fel’ ban’en ni yad rorad.”

15. Mang reb e ban’en nrayog ni ngad rin’ed ya nge yag nda pied e athamgil nga laniyan’ yugu boch e girdi’?

¹⁵ Mu dag nib ga’ fan u wan’um pi fel’ngin e piin taareb e michan’ romed nge athamgil ni yad be tay. (2 Kron. 16:9; Job 1:8) Rib ga’ fan u wan’ Jehovah nge Jesus e pi n’en ni gad ma rin’ ni fan nga Gil’ilungun Got ni mus ni faanra bay boch ban’en ni gad baadag ni ngad rin’ed machane dabiyog rodad. (Mu beeg e Luke 21:1-4; 2 Korinth 8:12.) Bod ni, bay boch i walagdad ni kar pilibthirgad ni kari mus chi rogorad ni yad be athamgil ni ngaur uned ko muulung nge machib ni gubin ngiyal’. Ere, gathi ba fel’ ni nga dogned ngorad e n’en nib fel’ ni yad be rin’ ma gad pi’ e athamgil nga lanin’rad?

16. Mang fan ndab ud talgad i pi’ e athamgil nga laniyan’ yugu boch e girdi’?

¹⁶ Nap’an nra mab e kanawo’ ngom ni ngam pi’ e athamgil nga laniyan’ be’, ma ngam rin’. Faanra kam guy be’ ni ke rin’ ban’en nib fel’, ma mang ndab mu pi’ e athamgil nga laniyan’? Am lemnag e n’en ni buch u nap’an ni immoy Paul nge Barnabas u Antiok ni bay u lan yu Pisidia. I yog e piin ni pilungen tafen e muulung ngorad nra gaargad: “Pi walagmad: gamad ba adag ni ngam welthingad ngak e pi girdi’ ney ni faanra bay bbugithin ni ngam weliyed ngorad ni nge pi’ e athamgil nga lanin’rad.” Ma aram me pi’ Paul reb e welthin nrib manigil. (Acts 13:13-16, 42-44) Ere, faanra bay ban’en nib fel’ ni nga dogned ngak be’ nra pi’ e athamgil nga laniyan’, ma gad yog. Ya faanra da mechameged ngodad ni ngaud pied e athamgil nga laniyan’ boch e girdi’, ma aram e ku ra i pi’ e girdi’ e athamgil nga lanin’dad.​—Luke 6:38.

17. Mang e rayog ni ngari manging’nag e thin ni gad ma yog u murung’agen e pi n’en nib fel’ ni ke rin’ boch e girdi’?

¹⁷ Mu tamilangnag ngak be’ ban’en nib fel’ ni ke rin’. Nap’an ni yog Jesus e n’en nib fel’ ni ke rin’ e pi Kristiano nu Thyatira mi ri tamilangnag ngorad e n’en ni kar rin’ed nib fel’. (Mu beeg e Revelation 2:18, 19.) Bod ni faanra gadad boch e gallabthir, ma rayog ni nga dogned ngak pi fakdad e n’en ni gad baadag u rogon e mon’og ni yad be tay ko tirok Got ban’en. Rayog ni nga dogned ngak reb e matin ndariy e pumoon rok e n’en ni gad baadag u rogon ni be chuguliy pi fak ni yugu aram rogon nib mo’maw’ ngak. Faan gad ra rin’ e pi n’ey ma aram e ra nang e girdi’ ni n’en ni gad be yog e riyul’ ni ke yib u gum’ircha’dad!

18, 19. Uw rogon ni ngad pied e athamgil nga laniyan’ e piin ni ke t’uf ni ngan pi’ e athamgil nga lanin’rad?

¹⁸ Dabi yog Jehovah ngodad e n’en ni nga dogned ngak be’ ni nge pi’ e athamgil nge gel nga laniyan’ ni bod rogon ni yog ngak Moses ni nge pi’ e athamgil nge gel nga laniyan’ Joshua. Yugu aram rogon ma ma felfelan’ u nap’an ni gad ra non ngak e piin taareb e michan’ rodad nge yugu boch e girdi’ u reb e kanawo’ nra pi’ e athamgil nga lanin’rad. (Prov. 19:17; Heb. 12:12) Bod nrayog ni nga dogned ngak reb e walag ni ke pi’ e welthin ni fan ko yoor u nap’an e muulung rogon ni ke pi’ boch e fonow nib t’uf rodad ara rogon ni ke ayuwegdad ni ngad nanged fan reb e thin nu Bible. Immoy reb e walag nib pin ni yol ngak reb e walag ni ma lekag e ulung ni gaar: “Yugu aram rogon ni kemus ni in e minit nda nonow, machane kam nang gelngin ni kari tomal lanin’ug ma aram ma gog boch e thin ni fal’eg lanin’ug miki pi’ e athamgil ngog. Gu baadag ni ngam nang nnap’an nim non u fithik’ e sumunguy u nap’an ni ga be pi’ e welthin u lang ngu nap’an ni gadow be non, ma gowa bod ni ke pi’ Jehovah reb e tow’ath ngog.”

¹⁹ Dariy e maruwar riy ni boor kanawoen nrayog ni ngad pied e athamgil riy nga laniyan’ yugu boch e girdi’ ni fan ko tirok Got ban’en ni faan gad ra dugliy u wan’dad ni ngad folgad ko fare fonow ni pi’ Paul ni gaar: “Nge bigimed mi i pi’ e athamgil nga laniyan’ bigimed, me bigimed mi i ayuweg bigimed, ni bod rogon ni gimed be rin’ e chiney.” (1 Thess. 5:11) Dariy e maruwar riy ni faanra i ‘bagadad me pi’ e athamgil nga laniyan’ bagadad ni gubin e rran,’ ma aram e rayog ni ngad felfelan’naged Jehovah.