Mini’ E Ga Ra Fol Rok—Got Fa Girdi’?

“Thingar gu folgad rok Got ko bin ni nggu folgad rok e girdi’.”​—ACTS 5:29.

1. (a) Mang e thin nu Bible ni yibe fanay ni fan ko kenggin e re thin ara re article ney? (b) Mang fan ni kan kalbusnag e pi apostal?

 PIIN tapuf oloboch ni yu Jew u tafen e puf oloboch rorad e dabi siy ni kar damumuwgad. Piin ni kalbus e kar thaygad. Yad e pi apostal rok Jesus Kristus, ni ir fare moon ni piin tapuf oloboch e kar gechignaged ni ngem’ in e wik u m’on riy. Chiney ma piin tapuf oloboch e kar ted talaprad ni ngar rin’ed ban’en ngak pi gachalpen ni ri yad ba chuchugur ngak. Machane nap’an ni ke yan e piin ma matanag ni ngar feked yad nga tafen e puf oloboch biyay, mar pirieged ni dakuriy e girdi’ u lan fare kalbus, nyugu aram rogon ni kab lok fapi mab. De n’uw nap’an me nang fapi matanag ni fapi apostal e ur moyed u tempel u Jerusalem, ni ur machibnaged e girdi’ u murung’agen Jesus Kristus ni dar rusgad​—kan kalbusnagrad nbochan e re maruwel ney! Fapi matanag e ranod nga tempel, ngar koled fapi apostal biyay, mar feked yad nga tafen e puf oloboch.​—Acts 5:17-25.

2. Mang e ke yog fare engel ngak e pi apostal ni ngar rin’ed?

² Ba engel e ke chuweg fapi apostal u kalbus. Gur, daki yib e togopuluw ngorad? Danga’. Kan rin’ e re n’em ni fan ni girdi’ ni ma par u Jerusalem e nga ra rung’aged fare thin nib fel’ ni murung’agen Jesus Kristus. Ke yog fare engel ngak e pi apostal ni ngaur “weliyed ngak e girdi’ urngin ban’en ni murung’agen e biney e pangin nib beech.” (Acts 5:19, 20) Ere nap’an ni ke yan fapi matanag nga tempel, ma kar guyed ni be rin’  e pi apostal e thin ni kan tay chilen ngorad u fithik’ e yul’yul’.

3, 4. (a) Nap’an ni ka nog ngorad ni ngar talgad ko machib, ma uw rogon ni fulweg Peter nge John? (b) Uw rogon ni ki fulweg fa tin ni ka bay e pi apostal?

³ L’agruw ko fapi tamachib ni dar rusgad, ni apostal Peter nge John, e ur moyew u tafen e puf oloboch u m’on riy, u nap’an ni Josef Caiaphas ni ir e ga’ rok e piin tapuf oloboch, e kari puguran ngorad. Me yog ni gaar: “Kug tiyed chilen ngomed ndab kum machibnaged fithingan nge murung’agen e re moon nem; machane a mu guyed iray e n’en ni kam rin’ed! Kam wereged e tin ni gimed be machibnag u gubin yang u Jerusalem, ma gimed ba adag ni ngan lemnag ni gamad e gu warod u murng’agen ngan li’ ngem’!” (Acts 5:28) Susun ni dabi gin Caiaphas u nap’an ni guy Peter nge John ni kar sulow nga tafen e tapuf oloboch. U nap’an ni kan tay chilen ngorad ni ngar talgad ko machib ko yay ni som’on, me fulweg fagali apostal ni ra gaar gow: “Gimed e ngam turguyed ko bin ngan e mmat’aw u p’eowchen Got, ko ngan fol romed ara ngan fol rok Got. Ya dabiyog ni nge dab kug weliyew e n’en ni kug rung’agew.” Taareb rogon ngak Jeremiah ni profet kakrom, ma Peter nge John e dabiyog ni dab ku ura machibgow.​—Acts 4:18-20; Jeremiah 20:9.

⁴ Chiney, e gathi kemus ni Peter nge John ya urngin e apostal​—nib muun ngay Matthias ni kafin ni mel’eg—​e bung rogorad ni ngar nonad u fithik’ e girdi’ ni yoor u tafen e puf oloboch u murung’agen e maruwel rorad. (Acts 1:21-26) Nap’an ni ka nog ngorad ni ngar talgad ko machib, maku rogned ni lungurad: “Thingar gu folgad rok Got ko bin ni nggu folgad rok e girdi’.”​—Acts 5:29.

Ngan Fol Rok Got fa Ngan Fol Rok e Girdi’

5, 6. Mang fan ni de fol fapi apostal ko fapi thin ni ka nog u lan tafen e puf oloboch?

⁵ Pi apostal e yad ma fol ko motochiyel maku darur th’abed e motochiyel u lan tafen e puf oloboch. Machane, dariy be’, ni yugu demtrug ko uw feni gel gelngin, ni bay mat’awun ni nge yog ngak be’ ni nge th’ab reb e motochiyel rok Got. Jehovah e ir e “Th’abi Tolang u ga’ngin yang e fayleng.” (Psalm 83:18) Gathi ke mus ni ir e “En ni ma Pithig e Oloboch u ga’ngin yang e fayleng” machane ku ir e En ni ma Pi’ e Motochiyel ni th’abi tolang, maku ir e Pilung ni manemus. Urngin e thin ni ra yog e tapuf oloboch ni nge taleg reb e motochiyel ku Got e de fel u wan’ Got.​—Genesis 18:25; Isaiah 33:22.

⁶ Boch e girdi’ ni yad ba salap i weliy murung’agen e motochiyel ko am e kar rogned ni riyul’ e re n’ey. Ni bod ni, reb e tapuf oloboch ni ba salap u lan e bin ragag nge meruk e chibog ni William Blackstone e yoloy ni dariy reb e motochiyel ko girdi’ ni rayog ni ngan pag ni nge togopuluw ko “fare motochiyel ni revelation” ni bay u lan e Bible. Ere, fare Sanhedrin e ke thum’ nga wuru’ u nap’an ni ka rogned ko fapi apostal ni ngar talgad ko machib. Fapi apostal e ri dabiyog rorad ni ngar folgad ko pi thin nem ni ka nog.

7. Mang fan ni ke damumuw e pi tolang ko prist ko machib ni yibe tay?

⁷ Fare n’en ni ke duguliy e pi apostal ni ngar ul’ul gad ko machib e k’aring e damumuw ko fapi tolang ko prist. Boch i gothon e ulung ko prist, nib muun ngay Caiaphas, e yad bogi Sadducees, ni de mich u wan’rad e fos ko yam’. (Acts 4:1, 2; 5:17) Machane, fapi apostal e ku yad be yog ni kan faseg Jesus ko yam’. Tin ni kub muun ngay, e boch fapi prist nib tolang e kar athamgil gad nib gel ni nge adag fapi tolang nu Roma dakenrad. U nap’an e pufthin ni kan tay ngak Jesus, me ognag Pilate ni rayog ni nge mang Jesus e pilung, machane me tolul fapi tolang ko prist ni baga’ lamrad ni lungurad: “Kemus ni Ceasar e pilung romad.” (John 19:15) a Gathi kemus ni be weliy e pi apostal ni kan faseg Jesus ko yam’ ya ku yad be machibnag ni kemus ni fithingan Jesus “ma dakuriy yugu reb e ngachal u roy u fayleng ni pi’ Got ngak e girdi’ ni rayog rok ni nge thapegdad ngak Got.” (Acts 2:36; 4:12) Faanra sap e girdi’ ngay ni Jesus ni kan faseg ko yam’ e ir e Ga’ rorad, ma ra magafan’ e pi prist ya rayog ni nge  chel piyu Roma mi yad kireb nag e ‘tempel nge nam’ ko piyu Jew.​—John 11:48.

8. Mang fonow u fithik’ e gonop e pi’ Gamaliel ngak e Sanhedrin?

⁸ Tin ni ka bay e rran nga m’on e ke gel e kireb riy u wan’ e pi apostal rok Jesus Kristus. Pi tapuf oloboch ko Sanhedrin e kar dugliyed ni ngan thang e fan rorad. (Acts 5:33) Machane, ke thil e n’en ni ke buch. Gamaliel, ni be’ nib salap i weliy murung’agen e Motochiyel, e ginang e pi cha’ ni yad ma maruwel u taabang ni dab ra gurgad i rin’ ban’en. I yog u fithik’ e gonop ni gaar: “Ya faanra tin ni yad be lemnag nge tini yad be maruweliy e sum rok e girdi’ ma bayi m’ay; machane faanra Got e yib rok, ma dabiyog ni ngam gelgad ngorad.” Ngemu’, maki ul’ul Gamaliel ngay nge gaar: “Ya gimed ra pirieg ni gimed be cham ngak Got.”​—Acts 5:34, 38, 39.

9. Mang e ke micheg ni fare maruwel ni i tay e pi apostal e yib rok Got?

⁹ Ke m’agan’ e pi tapuf oloboch ko n’en ni ke yog Gamaliel. Ma aram “me toy fapi girdien e Sanhedrin fapi apostal, nge mu’ min motochiyelnag ngorad ndab kur weliyed murung’agen fithingan Jesus biyay, ma aram mi yad pagrad nga ranod.” Machane, de rus fapi apostal ya kar dugliyed u wan’rad ni ngar folgad ko fare motochiyel ni ngan machib. Ere, tomren ni kan pagrad, “ma urngin e rran ni ra ul’ulgad ngay nguur filed ngak e girdi’ ma yad be machibnag ngak e girdi’ fare Thin Nib Fel’ ni murung’agen Jesus, ni ir fare Messiah, ur machibnaged u lan fare tempel ngu lan e tabinaw rok e girdi’ i yan.” (Acts 5:40, 42) Ke tow’athnag Jehovah e athamgil ni kar tayed. Ni uw rogon? “Ma aram mi i wer fare thin rok Got i yan. Ma be yoor pi gachalpen Jesus i yan.” Tin riyul’ riy e, “boor e prist ni pig lanin’rad nge mich Jesus u wan’rad.” (Acts 6:7) Re n’em e kari kirebnag laniyan’ e pi tolang ko prist! Be yoor i yan e mich riy: Fare maruwel ni be tay e pi apostal e yib rok Got!

Girdi’ ni Ma Cham Ngak Got e Dabiyog ni Ngar Gelgad

10. Rogon ni ma lem e girdi’, ma mang fan ni ke pagan’ Caiaphas ko liw rok, machane mang fan ni de puluw e pagan’ rok?

¹⁰ U lan e bin ni som’on e chibog, me mel’eg e pi cha’ ni yad ma yog lungun piyu Roma e pi tolang ko prist nu Jew. Valerius Gratus e tay Josef  Caiaphas nib fel’ rogon ko liw rok, ma i par ko re liw nem nib n’uw nap’an ngak boch e prist nib m’on rok. Ke yog ngak Caiaphas e re liw ney ni bochan e maruwel rok nib diplomat nge tha’ nib fel’ ni bay u thilrow Pilate ma gathi bochan ni ke mel’eg Got. Yugu demtrug rogon, ma pagan’ ni ke tay ko girdi’ e de puluw. U tomuren dalip e duw ni kan fek fapi apostal ko Sanhedrin, me dabuy e girdi’ ni ma yog e thin u Roma daken Caiaphas ma aram e kan chuweg ko liw rok ni ir reb e prist nib tolang.

11. Mang e n’en ni ke buch ku Pontius Pilate nge gagiyeg rok piyu Jew ko tomur, ma mang e rayog ni nga dogned ko re ney?

¹¹ Fare thin ni ngan chuweg Caiaphas ko ofis rok e yib rok e cha’ ni kab tolang ngak Pilate, Lucius Vitellius, ni governor nu Syria, ma fare fager rok Caiaphas nib chuchugur ngak, i Pilate e dariy ban’en ni yog ni nge rin’ ni nge taleg e re ney ni dabi buch. Tin riyul’ riy, e tomuren taareb e duw u nap’an ni kan chuweg Caiaphas ko liw rok, ma aram mu kun chuweg Pilate u ofis rok nge sul biyay nga Roma ni nge pi’ e fulweg u boch ban’en ni ka nog ni ke rin’. Ma fapi tolang rok piyu Jew ni pagan’rad ngak Ceasar e chel piyu Roma ngar kirebnaged e ‘tempel nge nam rorad.’ Re ney e buch u lan e duw ni 70 C.E u nap’an ni kirebnag e pi salthaw nu Roma fare binaw nu Jerusalem, nib muun ngay fare tempel nge fare tafen e Puf Oloboch ni Sanhedrin. Kari riyul’ fare thin ko Psalmist ni faani gaar: “Dab mu pagan’um ngak e piin nib pilung ara pi fak e girdi’ ya dabiyog ni ngar ayuweged e yafas!”​—John 11:48; Psalm 146:3.

12. Uw rogon ma fare n’en u murung’agen Jesus e ke micheg ni faan yira fol ku Got ma ireray kanawoen e gonop?

¹² N’en nib thil riy, e Got e ke dugliy Jesus Kristus ni kan faseg ko yam’ ni nge mang Prist nib Tolang ko fare tempel nib spiritual. Dariy be’ ni rayog ni nge taleg e re n’em ni ke dugliy. Arrogon, “maruwel rok Jesus ni prist e dab ki af rok ngak be’.” (Hebrews 2:9; 7:17, 24; 9:11) Maku ke dugliy Got Jesus ni nge pufthinnag e piin ni yad ba fos nge piin ni kar m’ad. (1 Peter 4:5) Ma bochan e re n’em, ma Jesus e ir e ra dugliy ko bay e athap ko yafas ku Josef Caiaphas nge Pontius Pilate fa dariy.​—Matthew 23:33; Acts 24:15.

Pi Tamachib ko Gil’ilungun e Ngiyal’ Ney ni Darur Rusgad

13. U nap’an e ngiyal’ ney, ma mang maruwel e be m’ug ni yib rok e girdi’, ma mang maruwel e be m’ug ni yib rok Got? Uw rogon ni kam nang?

¹³ Chiney, e bod rogon e bin som’on e chibog, boor ni boor e piin ni ‘yad be cham ngak Got.’ (Acts 5:39) Ni bod ni, nap’an ni Pi Mich Rok Jehovah e ra siyeged ni nga rogned ni Adolph Hitler e ir e Ga’ rorad, ma aram me micheg Hitler ni nge thang e fan rorad ni yad gubin. (Matthew 23:10) Ulung rok Hitler ni ma li’ e girdi’ e rib gel gelngin. Kari mon’og e pi girdi’ rok ya kar koled bokum biyu’ e Pi Mich ngar pied rad ko kalbus ni ka nog ni concentration camps. Maku ra lied boch e Pi Mich. Machane pi girdi’ rok e de yog rorad ni ngar dareged e Pi Mich ko pigpig ni yad be tay ku Got, maku de yog rorad ni ngar thanged e fan rok boch e ulung ni tapigpig rok Got. Maruwel ko pi Kristiano ney e yib rok Got, gathi girdi, maku maruwel rok Got e dabi yog ni ngan gel ngay. Nel’ i ragag e duw nga tomuren, ma girdi’ ni par nib yul’yul’ ni dar m’ad u lan fare concentration camp rok Hitler e ku yad be pigpig ku Jehovah ‘u polo’ i gum’ircharad ngu polo’ i lanin’rad ngu polo i lem rorad,’ ma Hitler nge fapi girdi’ rok e kar m’ad.​—Matthew 22:37.

14. (a) Uw rogon ni ke athamgil e piin ni ma togopuluw ni ngar ban gad u murung’agen e pi tapigpig rok Got, ma mang wenegan ni ke yib? (b) Rayog ni i par ni yugu be kirebnag e pi maruwel nem e girdi’ rok Got? (Hebrew 13:5, 6)

¹⁴ Ka nap’an e ngiyal’ ni i athamgil e girdi’ rok Hitler ara Nazi, ma boch e girdi’ e kar uned ko togopuluw ni kan tay ngak Jehovah nge girdi’ rok.  Boor e nam u Europe, ma boor bogi ban’en ni ke rin’ e pi yurba’ i teliw nge girdien e am ni nge dag ni Pi Mich Rok Jehovah e ‘ba ulung i girdi’ nib kireb,’ ni bod rogon e n’en ni kan rin’ ngak e tin som’on e Kristiano kakrom. (Acts 28:22) Tin riyul’ riy, e fare tafen e Puf oloboch u Europe e ke gagiyelnag ni Pi Mich rok Jehovah e yad barba’ e teliw gathi ba ulung i girdi’. Girdi’ ni ma togopuluw e yad manang e re n’em. Machane, ka yad be ul’ul i t’ar e thin nga daken e Pi Mich. Ma angin e re ney, e boor e piin ni Kristiano ni kan talegrad ko maruwel rorad. Bitir ko Pi Mich e yibe gafgownagrad u skul. Ma boch e girdi’ e kar taleged babyoren e pi naun ni ke m’agan’rad ngay ni nge fanay e Pi Mich ni nge mang tafen e muulung ni ke yan bokum e duw. Yu yay, ma boch e ofis ko am e kar siyeged ni nge yog ni ra manged girdien yugu reb e nam ni bochan ni yad e Pi Mich Rok Jehovah! Machane, de tal e Pi Mich.

15, 16. Uw rogon e ngongol ko Pi Mich Rok Jehovah u France ni un togopuluw ko maruwel rorad ni yad e Kristiano, ma mang fan ni dar talgad ko machib?

¹⁵ U France, e baara’ rogon, girdi’ riy e ba gol mab sumunguy mab fel’ lanin’rad. Yugu aram rogon, ma ri buchuw e tatogopuluw ni yad be guy rogon ni nge war fare maruwel ko Gil’ilungun. Ere susun uw rogon ni nge maruwel e Pi Mich Rok Jehovah u rom? Kar machibgad nib elmerin ni dawor ni rin’ ba ngiyal’ ni aram rogon ni kan gin nga angin. (James 4:7) Bochan, ni kemus nu lan nel’ e pul ma kan gin ko urngin e piin ni ma fil e Bible ni ke mun 33 pasent ngay ko re nam nem! Kari gel e damumuw rok fare Moonyan’ ni ke guy e girdi’ nu France ni kar adaged fare thin nib fel’. (Revelation 12:17) Ma pi walagdad ni Kristiano nu France e ri ma pagan’rad ko fare thin rok profet Isaiah ni ke riyul’ u puluwrad ni faani gaar: “Machane dariy ba talin e cham nni ngongliy nra maad’ad ngom; urngin e piin ni yad ra yog ni gab kireb e bay e fulweg riy ni ga ra pi’ ngorad.”​—Isaiah 54:17.

¹⁶ Pi Mich Rok Jehovah e gathi yad ma felfelan’ ni yima gafgownagrad. Bochan e pi motochiyel rok Got, ma nge fol urngin e pi Kristiano riy, ma arfan ni dabiyog ni ngar talgad ni dab ku ra weliyed murung’agen e pi n’en ni kar rung’aged. Yad ma athamgil ni ngar manged girdien e nam nib fel’. Ma faanra togopuluw e motochiyel rok Got ko motochiyel ko girdi’, ni yugu demtrug rogon, ma thingar ra folgad rok Got ya ir e pilung.

Dabin Rus Ngorad

17. Mang fan ni dab da rusgad ko pi toogor rodad, ma uw rogon e ngongol rodad ngorad?

¹⁷ Pi toogor rodad e ri yad bay u fithik’ e riya’. Yad ma cham ngak Got. Ere ke tay Jesus chilen ni de puluw ni ngan rus ngorad, ma nguuda yibilayed e piin ni be gafgownagdad. (Matthew 5:44) Nguuda meybilgad ya faanra ba’ boch i yad ni ma togopuluw ngak Got, ya dawori tamilangan’ ni bod Saul nu Tarsus, ma ra runguyrad Got nge pithig owcherad ngar guyed e tin riyul’. (2 Korinth 4:4) Ere Saul e ke mang apostal Paul ni reb e Kristiano nrib gel e gafgow ni i tay u pa’ e piin bay gelngirad ko ngiyal’ nem. I par ni be puguran ngak e pi walag ni yad taab mich ni “ngar folgad rok e piin ni pilung nge piin ni yad be tay murung’agen e girdi’, mi yad rin’ e tin ni yad be yog, mi yad par ni ngar rin’ed urngin e tin nib fel’. Mog ngorad ndab ra t’ared e thin nga daken be’, machane ngar pired nib fel’ thilrad e girdi’ ma ba fel’ owcherad nge thin rorad ngak e girdi’, ma gubin ngiyal’ ni ngar sumunguygad ngak urngin e girdi’.” (Titus 3:1, 2) Pi Mich Rok Jehovah ni bay u France nge yugu boch e binaw e ri yad ma athamgil ni nga i par e re fonow ney u lanin’rad.

18. Uw rogon ni ma chuweg Jehovah e girdi’ rok ko gafgow, ma mang e ra buch ko tomur?

¹⁸ Ke yog Got ngak fare profet ni Jeremiah ni gaar: “Bay ug un ngom nguug yoror rom.” (Jeremiah 1:8) Uw rogon ni ra ayuwegdad Jehovah  ko gafgow e ngiyal’ ney? Ra pi’ reb e tapuf oloboch nib fel’ laniyan’ ni bod Gamaliel. Ara rayog ni nge guy ni be’ nib tolang e liw mab kireb e ra chuw me yon’ be’ ni rib gel e fel’ rok luwan. Machane, yu ngiyal’ e ma pag Jehovah e girdi’ rok nga ur gafgowgad. (2 Timothy 3:12) Ma faanra pagdad Got ngan gafgownagdad, ma ra pi’ gelngidad ngad athamgil gad ko togopuluw ni ke yib ngodad. (1 Korinth 10:13) Demtrug ban’en ni ke pag Got ke yib ma dabi maruwaran’dad ko n’en nra buch ko tomur ni: Piin ma cham ngak e girdi’ rok got e yad be cham nib togopuluw ngak Got. Ma pi cha’ nem e dab ra gelgad.

19. Mang e thin ko duw ni 2006, ma mang fan nib puluw ni ngan fanay?

¹⁹ Yog Jesus ngak pi gachalpen ni bay yib e gafgow ngorad. (John 16:33) Yira guy e re bugithin ney ni kan yoloy ko Acts 5:29 ma rib puluw ngal’an: “Thingar gu folgad rok Got ko bin ni nggu folgad rok e girdi’.” Fan e re n’em, e pi thin ney ni ra k’aring e felfelan’ e kan mel’eg ni aram e thin ni fan ko duw ni 2006. Manga yugu da dugliyed ni aray e n’en ni ngada rin’ed ko bin bay yib e duw i yan nga m’on ni manemus ni nguuda folgad rok Got ni ir e Pilung nyugu demtrug ko mang e ra buch!

[Footnote]

Rayog ni Ngam Fulweg?

• Mang e ke tay fapi apostal ni nge gelnagdad u nap’an ni gad ra mada’nag e togopuluw?

• Mang fan ni dabi siy ni nguuda folgad rok Got ni gubin ngiyal’ ko bin ni nguuda folgad rok e girdi’?

• Piin ni ma togopuluw ngodad e yad be cham ngak mini’?

• Mang angin ni rayog ni nge yib ngak e piin ni yad be k’adan’rad ko gafgow?

[Study Questions]

[Blurb on page 21]

Fare thin ko duw ni 2006 e: “Thingar gu folgad rok Got ko bin ni nggu folgad rok e girdi’.”​—Acts 5:29

[Picture on page 18]

“Thingar gu folgad rok Got ko bin ni nggu folgad rok e girdi’”

[Picture on page 20]

Caiaphas e i pagan’ ngak e girdi’ ko bin ni nge pagan’ ngak Got