Yiiy Rok Hosea E Ma Ayuwegdad Ni Nguu Darod Got U Taabang

“Yad ra yan ni yad ra lek Jehovah.”​—HOSEA 11:10, NW.

1. Mang thin ni be yip’ fan ban’en ni bay ko babyor rok Hosea?

 GA BA adag ni ngam motoyil nga ba thin nib fel’ ni murung’agen e girdi’ ni ga ba adag ni ngam nang murung’agrad, ara bay e thin riy ni kari l’agan’um ngay, fa? Fare babyor nu Bible ni Hosea e bay e thin riy ni be yip’ fan ban’en. a Fare thin e murung’agen e tabinaw rok Hosea ni ir e profet rok Got. Ma fare mabgol rok Hosea e bay rogon ko tha’ u thilin Jehovah nge piyu Israel kakrom ma re tha’ nem e ke micheg Jehovah u daken e Motochiyel rok Moses.

2. Mang e yi manang u murung’agen Hosea?

² Hosea guruy ni 1 e be tamilangnag boch murung’agen Hosea. I par Hosea ko binaw ko fa ragag i ganong nu Israel (ni ku nog yu Ephraim ngorad ya yu Ephraim e bin nib gel e ganong ko fa ragag i ganong). Ir e ma yiiy u nap’an fa medlip i pilung nu Israel ni yad e tin tomur e pilung nu Israel nge nap’an e pi pilung nu Judah ni Uzziah, nge Jotham, nge Ahaz, nge Hezekiah. (Hosea 1:1) Ere i yiiy Hosea ni lich ni fen e 59 e duw. Yugu aram rogon ni ke m’ay i yoloy fare ke babyor ni bay fithingan riy ni de n’uw nap’an u tomren e duw ni 745 B.C.E., ma ka bay fan e chiney, ya bokum milyon e girdi’ e be fol ko thin rok Hosea ni gaar: “Yad ra yan ni yad ra lek Jehovah.”​—Hosea 11:10, NW.

Pi N’en nra Tamilang ni Faan Yira Guy e Babyor Rok Hosea ni Ga’ngin

3, 4. Mu weliy e thin ni bay ko Hosea guruy ni 1 nge mada’ ko 5.

³ Faan gad ra fil e thin u Hosea guruy ni 1 nge mada’ ko 5 ma ra gelnag i dugliy lanin’dad ni nguu darod Got u taabang ni gad be ngongol nrogon e michan’ rodad ma gad be yan u ba kanawo’ nib puluw ko tin nib m’agan’ ngay. Yugu aram rogon ni ke kireb e nam nu Israel ya kar uned ko liyor ko kan ni de riyul’, ma ra runguyrad Got ni faan yad ra kalngan’rad. Ke m’ug yaan e re n’en ney ko n’en ni rin’ Hosea ko ppin rok ni Gomer. Tomren ni ke gargeleg reb e bitir rok Hosea, me gargeleg l’agruw ni gathi fak Hosea. Machane de n’ag Hosea Gomer ni bod rogon nib m’agan’ Jehovah ngay ni nge runguy piyu Israel ni kar kalgadngan’rad.​—Hosea 1:1–3:5.

⁴ Ke pufthinnag Jehovah piyu Israel ni bochan e dariy e tin riyul’, nge runguy nge tamilangan’ u murung’agen Got u lan fare nam. Ra pufthinnag e nam nu Israel ni be meybil ko liyos maku ra pufthinnag e nam nu Judah ni kar sorgad nga bang. Machane nap’an ni ke “gafgow” e girdi’ rok Got mfin ra gayed Jehovah.​—Hosea 4:1–5:15.

Ke Tamilang I Yan Fare Thin

5, 6. (a) Uw fene yoor e ngongol ko darngal u lan fa ragag i ganong nu Israel? (b) Mang fan ni bay fan fare ginang ntay ngak piyu Israel kakrom ngodad e ngiyal’ ney?

⁵ I tay Got chilen ngak Hosea ni gaar: “Ere mman ngam leay be’ ni ppin ni ma pi’ ir ni chuway’ nge diyennag e bitir ni fakam.” (Hosea  1:2) Uw fene ke garer e ngongol ko darngal u Israel? Be gaar e Bible: “Kar pied keru’rad ngog; kar pied yad ngak yugu boch e kan ni bod be’ ni ppin ni yan ngi i pi’ ir ni chuway’. . . . Ere wenegan ni ke yib ngomed e ke yan pi fakmed ni ppin ni yad be chuway’ ngorad, ma pi ppin ni leengin pi fakmed e yad be par yugu boch e pumoon ni gathi mabgol rorad. . . . ya ku er rogon gimed ni gimed ma yan ngak e piin ni ppin u yugu boch e tempel ni yad ma chuway’ ngorad, ni aram e yad be pigpig ngak e birorad e kan, ma kam uned ngorad gimed be pi’ e gamanman ni maligach ngak fare kan ni Baal.”​—Hosea 4:12-14.

⁶ Ke yoor e girdi’ nu Israel ni kar uned ko ngongol ko darngal maku yad be liyor ko kan ni de riyul’. Ere ra “gechignag” Jehovah piyu Israel. (Hosea 1:4; 4:9) Bay fan e re thin nem ngodad e ngiyal’ ney ya ku ra gechignag Jehovah e piin ni yad be un ko ngongol ndarngal nge piin ni yad be un ko meybil ngak yugu boch e kan. Machane piin ni yad be yan Got u taabang e yad ma fol ko pi motochiyel rok ma yad ma liyor ngak nrogon. Maku yad manang ni “dariy be’ nib darngal, ara ma puwlag, ara ba chogow nrayog e birok e f’oth ngak ko flaab u lan e gin suwon Kristus nge Got.”​—Efesus 5:5; James 1:27.

7. Mabgol rok Hosea nge Gomer e be yip’ fan e mang?

⁷ Nap’an ni leay Hosea Gomer, ma dawori un Gomer ko pumoon ma ir be’ nib yul’yul’ u nap’an ni “gargeleg bochi pagel.” (Hosea 1:3) I rin’ Jehovah ban’en ni taareb rogon ko n’en ni rin’ Hosea ya tomren ni ke chuweg piyu Israel ko sib u Egypt ko duw ni 1513 ko B.C.E., me ngongliy ba m’ag u thilrad piyu Israel. Ma re m’ag ni ke micheg ngorad e bod e n’en ni ma micheg e piin nra un ko mabgol nib yalen. Ma nap’an ni micheg piyu Israel ni yad ra yul’yul’ ko re m’ag nem ma kar micheged ni yad ra yul’yul’ ngak Jehovah ni “figirngirad.” (Isaiah 54:5) Arrogon, gowa ke mabgol piyu Israel nge Got ma aram e n’en ni be yip’ fan e mabgol rok Hosea nge Gomer. Machane kari thil ban’en!

8. Ke diin ma ke sum fa ragag i ganong nu Israel, ma mang e rayog ni nga mog u rogon e liyor riy?

⁸ “Me diyen Gomer bayay nge gargel ni bochi pin.” Re pin nem nge yugu reb e bitir ni gargeleg Gomer e gathi fak Hosea. (Hosea 1:6, 8) Gomer e be yip’ fan piyu Israel ere sana ga ra fith, ‘Uw rogon ni ke chuway’ piyu Israel ngorad?’ Nap’an fare duw ni 997 ko B.C.E. me dar fa ragag i ganong ko ganong rok Judah nge Benjamin ni bay ko yimuch. Kan fal’eg rogon ni ngaun meybil ko garbaw u lan fa ragag i ganong nu Israel ni bay ko l’eluch ni fan e nge dabi yan e girdi’ nga Judah ngar meyilgad ngak Jehovah u lan e tempel rok u Jerusalem. Ke l’ag piyu Israel ko meybil ngak Baal ma bay e ngongol ko darngal ko meybil ko re kan nem.

9. Mang e buch rok yu Israel ni bod rogon nnog u m’on riy u Hosea 1:6?

⁹ Nap’an ni gargeleg Gomer e bin l’agruw i fak ni gathi fak Hosea me yog Got ngak Hosea ni gaar: “Mu tunguy Da-nrunguy ngak, ya dab ku gu runguy ara gu n’ag fan u wan’ug e kireb rok e girdi’ nu Israel.” (Hosea 1:6) ‘Ke chuweg’ Jehovah piyu Israel u nap’an ni yib piyu Assyria ko mahl ko duw ni 740 B.C.E. mi yad fek piyu Israel ni kalbus nga yugu reb e nam. Machane i runguy Got fa gali ganong ko nam nu Judah me ayuwegrad ma de fanay e gat’ing ara sayden ara mahl ara os nge girdi’ ni be yan u daken e os ni nge ayuwegrad ngay. (Hosea 1:7) U lan reb e nep’ ko duw ni 732 B.C.E ma ke mus ni taareb e engel e ke thang e fan rok 185,000 e salthaw nu Assyria ni kar mahlgad nga Jerusalem ni tochuch rok yu Judah.​—2 Kings 19:35.

Gowa Ke Courtnag Jehovah Piyu Israel

10. Ngongol rok Gomer ni ke un ko ngongol ndarngal e be yip’ fan e mang?

¹⁰ I mil Gomer rok Hosea me par rok yugu reb  e pumoon ni ‘dar mabgolgow.’ Re n’en nem e be yip’ fan piyu Israel ni kar ngongliyed e tha’ ngak e pi nam ni yad ma meybil ko liyos me pagan’ yu Israel ko pi nam nem. De tay piyu Israel ni Jehovah e ir e en ni be flaabnagrad, ya kar ted ni pi kan ko pi nam e be flaabnagrad. Ma dar yul’yul’gad ko n’en ni kar micheged ngak Got ma kar meybilgad ngak yugu boch e kan ma gowa dar yul’yul’gad ko mabgol rorad Got. Aram fan ni i pufthinnag Jehovah e re nam nem ni dar yul’yul’gad!​—Hosea 1:2; 2:2, 12, 13.

11. Mang e buch rok fare m’ag ko Motochiyel u nap’an ni pag Jehovah piyu Israel nge piyu Judah ni ngar kalbusgad u yugu reb e nam?

¹¹ Mang gechig ni yib ngak yu Israel ni bochan e ke mil rok Figirngin. Ke tay Got ni ngan “fekrad bayay nga daken e ted nder tugul ban’en riy” u Babylonia ni ir fare nam ni ke gel ngak yu Assyria, ma immoy yu Israel riy ni kalbus ko duw ni 740 B.C.E. (Hosea 2:14) Nap’an ni tay Jehovah ni nge m’ay fare nam ni 10 e ganong riy ma de thang fare n’en ni ke micheg ngak fa 12 i ganong nu Israel. Ma nap’an ni pag Got piyu Babylon ni ngar gotheyed e Jerusalem ko duw ni 607 B.C.E., ma de thang fare m’ag ni ke micheg u daken e Motochiyel rok Moses ni aram e gowa ke mabgol fa 12 i ganong nu Israel ngak Jehovah. Fare tha’ u thilrad e ke math u tomren ni ke n’ag e pi tayugang’ nu Jew Jesus Kristus mar lied ngem’ ko duw ni 33 C.E.​—Kolose 2:14.

I Ginang Jehovah Piyu Israel

12, 13. Mang fan fare thin u Hosea 2:6-8, ma uw rogon ni ra puluw ngak piyu Israel?

¹² I ginang Got yu Israel ni “nge tal ndab ki i yan i guy yugu reb e pumoon ma dab ki i pi’ ir ni chuway’,” machane ba adag ni nge lek e piin ni yad be t’ufeg. (Hosea 2:2, 5) Gaar Jehovah: “Ere bay gu ning e kanawo’ rok nga nochi ke gek’iy ni bay rachangalen; mu gu tay ba yoror nga lan e kanawo’ rok nge dabkiyog ni i rin’ e pi n’en ni i rin’. Bayi yan ni be lo’log fapi pumoon ni ma yan i guyrad, machane dabiyog ni nge yan ko gin ni yad bay riy. Bay i gayrad, ma dabi piriegrad. Ma aram e bayi gaar u wan’, ‘Nggu sul ngak fa bin som’on e pumoon rog, ya ngiyal’ ni ug moy rok e kab fel’ ngog ko chiney.’ Ya de yog ngak u wan’ ni gag e ug pi’ e grain ngak, nge wain, nge gapgep ko olive. Ma ku ug pi’ ngak e silber nge gol ni pire’, ni ir e i fek ngi i pi’ ngak fare kan ni Baal [ara kar ngongliyed e liyos ni yaan Baal riy,] ni aram e be tay fan ma be meybil ngak.”​—Hosea 2:6-8.

¹³ Yugu aram rogon ni gay piyu Israel e ayuw rok e pi nam ni ‘yad ba t’uf rok,’ ma dariy reb e pi nam nem nrayog ni nge ayuweg piyu Israel. Ya gowa kan yororiy e kanawo’ rok nga boch e pan ni bay rachangalen, ere dabiyog ni nge taw e ayuw rorad ngak. I longobiy piyu Assyria yu Samaria ni tochuch rok yu Israel ni dalip e duw me war yu Samaria ko duw ni 740 B.C.E ma daki sum fare nam bayay. Ke mus ni in e girdi’ ni ke tamilangan’rad ni ri ur flaabgad u nap’an ni i pigpig e pi chitamangirad ngak Jehovah. Pi girdi’ ney e ur pied keru’rad ko meybil ngak Baal mi yad guy rogon ni ngki fel’ e thin u thilrad Jehovah bayay.

Ngada Guyed Bayay Fare Thin

14. Ke diin miki par Hosea nge Gomer nrogon e mabgol?

¹⁴ Ngada filed boch e thin rok Hosea ya nge tamilang u wan’dad rogon ni ba taareb e mabgol rok Hosea nge fare tha’ u thilin piyu Israel nge Jehovah. Be gaar Hosea: “Me non Somol ngog bayay ni gaar, ‘Mman ngam t’ufeg fare pin ni ke th’ab e motochiyel ko mabgol, ya ku be yan i  guy yugu reb e pumoon nga bayang.’” (Hosea 3:1) I fol Hosea ko thin rok Got me pi’ puluwon Gomer ngak fare pumoon ni be par rok. Tomur riy me tay Hosea chilen ngak e ppin rok ni gaar: “Mu gog ngak ni nge par rog nib n’uw nap’an nge siy ki par ni be pi’ ir ni chuway’. Ma aram e dab kur pirew yugu reb e pumoon.” (Hosea 3:2, 3) I fol Gomer ko ginang ntay ngak, mar pirew Hosea nrogon e mabgol. Uw rogon ni ba taareb e re n’ey ko n’en ni rin’ Got ngak yu Israel nge yu Judah?

15, 16. (a) Mang e nge rin’ e nam rok Got me runguyrad? (b) Uw rogon ni ke lebug fare thin u Hosea 2:18?

¹⁵ Nap’an ni immoy piyu Israel nge piyu Judah ni kalbus u Babylon, me non Got u daken e pi profet rok ya nge ‘taw e thin rok nga gum’ircharad.’ Thingari kalngan’ e girdi’ rok ni fan e nge runguyrad, ma ngar sulod ngak e en ni Figirngirad ni bod ni sul Gomer ngak e pumoon rok. Ma aram e ra chuweg Jehovah e nam rok u “daken e ted nder tugul ban’en riy” ni aram yu Babylon nge sulwegrad nga Judah nge Jerusalem. (Hosea 2:14, 15) I rin’ e n’en ni ke micheg ko duw ni 537 B.C.E.

¹⁶ Ki lebguy Got e n’en ni ke micheg ni gaar: “Re ngiyal’ i n’em e bay gu ngongliy ba m’ag u thilmad urngin e gamanman ni maloboch nge arche’, nge dab ra gafgowniged e girdi’ rog. Bay gu chuweg urngin talin e cham ni fan ko mahl u daken e nam, ni urngin e sayden nge gat’ing, mu gu tay e girdi’ rog nguur pired u fithik’ e gapas ndakuriy ban’en nra buch rorad.” (Hosea 2:18) Piyu Jew ni kar sulod nga taferad e kar pared u fithik’ e pagan’ ni dariy e tamdag rorad ko pi gamanman nib maloboch. Ki lebug e re thin ko profet ney ko duw ni 1919 C.E. u nap’an ni tin ni ka ba’ ko fare Israel rok Got e ur chuwgad ko “Babylon nib Gilbuguwan” ni be yip’ fan e yurba’ i teliw ni yugu ban’en u fayleng. Mar pared u fithik’ e pagan’ ni ur felfelan’gad u lan e paradis nib spiritual ni ur pared u taabang rok e piin ni yad be athapeg e yafas ni manemus u fayleng. Dariy ngongolen e gamanman u fithik’ e tin riyul’ e Kristiano.​—Revelation 14:8; Isaiah 11:6-9; Galatia 6:16.

Boch Ban’en ni Gad Ra Fil ko Thin Rok Hosea ni Nge Taw Nga Gumir’chadad

17-19. (a) Mang boch e pi fel’ngin Got ni ngada folwokgad riy? (b) Susun uw rogon lanin’dad ni bochan e ke runguydad me t’ufegdad Jehovah?

¹⁷ Got e ma runguyey, ma susun e nge arrogodad. Aram e n’en ni gad ra fil ko tin som’on e guruy ko babyor rok Hosea. (Hosea 1:6, 7; 2:23) Mm’agan’ Got ngay ni nge runguy piyu Israel ni kar kalgadngan’rad. Mab puluw e re n’ey ko fare thin u Proverbs ni gaar: “Dabi m’ag e maruwel rok e en ni be mithag e pi denen rok, machane yira runguy e en ni ra tamilangnag e pi denen rok me pag e kireb rok.” (Proverbs 28:13, NW) Ma thin rok e en ni yoloy e psalm e ma fal’eg laniyan’ e piin nib kireb ni kar kalgadngan’rad ni be gaar: “Got, maligach rog ngom e kolngan’ ni kug tay; ya be’ ni ke kolngan’ nge fol rom e dab mu n’ag.”​—Psalms 51:17.

 ¹⁸ Thin rok Hosea ni profet e ma tamilangnag e runguy nge t’ufeg rok Got. Ni mus ni faan ra sor boch e girdi’ nga orel ko kanawo’ rok Got nib mat’aw, ma rayog ni ngar kalgadngan’rad mi yad pi’ keru’rad ko kireb rorad. Faan yad ra rin’ ma ra felfelan’ Jehovah ngorad. I runguy e girdi’ ko nam nu Israel ni kar kalgadngan’rad ma gowa ke un Got ko mabgol ngak fare nam nu Israel. Yugu aram rogon ni dar folgad rok Jehovah “mi yad k’aring e amith ngak e En ni Thothup nu Israel, i runguyrad ya ka manang ni yad e girdi’.” (Psalms 78:38-41, NW) Runguy rok Got e ma k’aringdad ni nguu darod Jehovah u taabang.

¹⁹ Yugu aram rogon ni ke yoor e denen ni bod e ma thang fan ko girdi’, nge moro’ro’, nge ngongol ko darngal, me ‘non Jehovah me taw e thin rok nga gum’ircharad.’ (Hosea 2:14; 4:2) Gad ra fal’eg i lemnag e runguy nge t’ufeg rok Jehovah ma ra k’aring gum’irchadad me chugur thildad Jehovah. Ere ngada fithed gadad: ‘Uw rogon nrayog ni ngki fel’ boch e runguy nge t’ufeg ni gu ma dag ngak yugu boch e girdi’ ni gu be folwok rok Jehovah? Faanra ke rin’ be’ nib Kristiano ban’en nib kireb ngog me wenig ngog, rayog ni nggu n’ag fan e kireb rok ni bod ni ma rin’ Got, fa?’​—Psalms 86:5.

20. Mu weliy fan ni susun e nge pagan’dad ko athap ni ke pi’ Got ngodad.

²⁰ Ma pi’ Got e bin riyul’ e athap. Bod rogon ni micheg Got ni gaar: “Mu gu gagiyegnag fare loway ni Tafen e Gafgow nge par ni mban e l’agan’.” (Hosea 2: 15) Bay e athap rok e ulung rok Jehovah kakrom ni gowa yad e ppin rok ni ngar sulod nga taferad ni gin ni immoy fare “loway ni Tafen e Gafgow” riy. Ke lebug e n’en ni ke micheg Jehovah ko duw ni 537 B.C.E. me ere bay fan ni nge pagan’dad ko fare athap ni ke tay Jehovah ni bay nga m’on rodad.

21. Uw rogon ni ma ayuwegdad e tamilangan’ ni nguu darod Got u taabang?

²¹ Thingar da filed murung’agen Got nge tamilangan’dad ma ngada folgad ko thin rok ya nguu darod Got u taabang. De tamilangan’ e girdi’ nu Israel kakrom. (Hosea 4:1, 6) Machane boch e girdi’ e kar ted fan e machib ni yib rok Got mar folgad riy me yog e flaab ngorad ni bochan. Hosea e ir bagayad. Maku arrogon fa 7,000 e girdi’ u nap’an Elijah ni dar siro’gad ngak Baal. (1 Kings 19:18; Roma 11:1-4) Ma ku arrogodad ni faan gad ra pining e magar ngak Got u lanin’dad ko machib ni yib rok ma re lem nem e ra ayuwegdad ni nguu darod Got u taabang.​—Psalms 119:66; Isaiah 30:20, 21.

22. Susun uw rogon e girdi’ ni kar n’aged e michan’ rorad u wan’dad?

²² Ke tay Jehovah ni piin ni ma yog e thin ngak e girdi’ rok e thingar ra pied keru’rad ko togopuluw. Machane be gaar Hosea 5:1: “Gimed e pi prist, mu telmed ko pi thin ni baaray! Gimed piyu Israel e ngar mu telmed! Gimed e piin ni girdien e tabinaw rok e en ni pilung, mu telmed! Susun e gimed e ngam turguyed e gechig rok boch e girdi’, machane bay yib e gechig ngomed! Kam manged ba wup u Mizpah, ni ba nug ni ka ni k’iyag u daken e burey ni Tabor.” Piin ni ma yog e thin ngak piyu Israel e kar manged ba wup nge ba nug ngak piyu Israel ni bochan e yad be wawliyrad ni ngar meybilgad ngak e liyos. Ma ur meybilgad ngak e liyos u daken e burey nu Tabor nge bang ni ka nog yu Mizpah ngay.

23. Mang boch ban’en ni kam fil ko Hosea guruy ni 1 nge mada’ ko 5?

²³ Ere kada filed ko thin rok Hosea ni profet ni Jehovah e ir ba Got ni ma runguyey ma ma pi’ e athap nge flaab ngak e piin ni yad ma fol rok mi yad pi’ keru’rad ko piin ni kar n’aged e michan’ rorad. Ngada boded piyu Israel kakrom ni ur kalgadngan’rad ma ngada gayed Jehovah ma ngada felan’naged. (Hosea 5:15) Gad ra rin’ ma ra yib e tin nib fel’ ngodad ma ra yib e felfelan’ nge gapas ngodad ni fare felan’ nge gapas ni ma yib ngak e piin ni yad ma yan Got u taabang.​—Psalms 100:2; Filippi 4:6, 7.

[Footnote]

Uw Rogon ni Ga Ra Fulweg?

• Mabgol rok Hosea ngak Gomer e be yip’ fan e mang?

• Mang fan ni i pufthinnag Jehovah piyu Israel?

• Mang machib u Hosea guruy ni 1 nge mada’ ko 5 e kam felan’ ngay?

[Study Questions]

[Picture on page 8]

Ga manang ko mini’ e be yip’ fan e ppin rok Hosea?

[Picture on page 9]

I gel piyu Assyria ngak yu Samaria ko duw ni 740 B.C.E.

[Picture on page 10]

I sul e piin ni yad be felfelan’ nga taferad