“Ra Be’ Ma Ba’ Gilban Ni Be Fek”

“Ra bagadad ma nge weliy ngak Got e n’en ni i rin’.”​—ROMA 14:12.

1. Mang e n’en ni susun ni nge rin’ fa dalip i pagal ni Hebrew?

 DALIP e pagal ni Hebrew ni ma par u Babylon e thingara turguyed ban’en nrayog ni yad ra yim’ nbochan. Gur, yad ra lumel nga but’ ngar siro’gad nga reb e liyos nrib ga’, ngar folgad ko motochiyel ko fare binaw? Ara dab ra siro’gad ngay ma nga nin’rad nga tafen e nifiy ni be daramram? Dariy e tayim rok Shadrach, Meshach, nge Abednego ni ngar fithed boch e girdi’; ma de t’uf ni ngar rin’ed ban’en ni aram rogon. De maruwaran’rad ni nge lungurad: “Me gur pilung e nga mu nang ndab gu tiyed fan e birom e kan, ma dab gu siro’gad ko fare liyos ni gol ni kam ngongliy.” (Daniel 3:1-18) Fa dalip i pagal ni Hebrew e ra bagayad ma ba’ gilban ni be fek.

2. Mini’ e ke suruy Pilate ko n’en ni ke dugliy ni ngan rin’ ngak Jesus Kristus, ma bochan e re n’em ma dariy e kireb rok fare governor nu Roma, fa?

² Ke rung’ag fare governor e thin ni ka nog nib togopuluw ngak reb e pumoon. Tomren ni ke fal’eg i yaliy me mich u wan’ ni de buch e rok fare moon. Machane, ba ulung ko girdi’ e yad baadag ni ngan li’ fare moon ngem’. Tomren ni ke togopuluw boch fare governor, me maruwaran’ ni nge fek gilban ni aram e n’en ni ke mil fan ni nge rin’ me gel e thin ko girdi’ ngak. U nap’an ni be lukuy pa’, me yog ni gaar: “Yam’ ni nge tay e re moon ney e dariy buchuuw e murung’agen ngog.” Me pag ni ngan richibiy fare moon nga baley e gek’iy. Arrogon, de dugliy Pontius Pilate ko mang e ngan rin’ ngak Jesus Kristus, ya ke pag ni yugu boch e girdi’ e nge dugliy ni fan ngak. Demtrug uw urngin e ran ma dabiyog ni nge chuweg e kireb rok nbochan ni ke pag e re n’em ni de mat’aw ni kan turguy ni ngan rin’ ngak Jesus.​—Matthew 27:11-26; Luke 23:13-25.

3. Mang fan ni thingari dab da paged ni yugu boch e girdi’ e ngar turguyed ban’en ni fan ngodad?

³ Me gur, mang e ga ra rin’? U nap’an nib t’uf ni ngam turguy ban’en, ga ra bod fa dalip i pagal ni Hebrew, fa ngam pag ni yugu boch e girdi’ e ra turguy ban’en ni fan ngom? Ngan turguy ban’en e mo’maw’. Ba t’uf ni nge ilal e lem rok be’ ma rayog ni nge mel’eg e tin nib mat’aw ban’en. Bod rogon e piin gallabthir nib t’uf  ni ngar turguyed ban’en nib fel’ ni fan ko pi bitir rorad ni dawora ilalgad. Riyul’ ni, mo’maw’ ni ngan turguy ban’en ni faanra boor ban’en nib l’ag ngay mab t’uf ni ngan gonopiy boch ban’en nib fel’ rogon. Machane, fare maruwel ni ngan turguy ban’en e gathi rib “tomal,” ara “pi n’en ni ma k’aring e wagey,” ni piin ni ‘kar ilalgad ko tirok Got’ e ra dugliy ni fan ngodad. (Galatia 6:1, 2) Gathi aram rogon, ya ireray e n’en ni “ra bagadad ma nge weliy ngak Got e n’en ni i rin’.” (Roma 14:12) Be yog e Bible ni gaar: “Ya ra be’ ma ba’ gilban ni be fek.” (Galatia 6:5) Ere, uw rogon ni gad ra turguy mab fel ko yafas rodad? Som’on, e thingar da nanged e tin dabiyog ni ngad rin’ed ma ngad filed rogon ni nge dabi gel e magawon rodad riy.

Ban’en ni Rib T’uf ni Ngan Rin’

4. Mang e n’en nib ga’ fan ni kad filed ko togopuluw ni tay fa wu’ i mabgol ni som’on u rogon ni ngan turguy ban’en?

⁴ U nap’an ni kafin ni tabab chepin e girdi’, fa wu’ i mabgol ni som’on e kar turguyew ban’en ni ke yibnag e gafgow nib gel. Kar turguyew ni ngar kew fare wom’engin e gek’iy ni ma tamilangnag an’uy ko tin nib fel’ nge tin nib kireb. (Genesis 2:16, 17) Mang e def ko n’en ni kar turguyew? Gaar e Bible, “Me guy fare pin feni fel’ yaan fare ke gek’iy, nge feni manigil yaan i wom’engin, me finey feni manigil ni nge tamilangan’uy. Ma aram me t’ar boch i wom’engin nge kay. Ma aram me pi’ boch ngak e pumoon rok me ki kay.” (Genesis 3:6) Fel’ ngak e ir e ke k’aring Efa ni nge turguy e re n’em. Ngongol rok e ir e ke k’aring Adam ni nge un ngak. Ma wenegan ni yib e af e denen nge yam’ ngak “urngin e girdi’ nu fayleng.” (Roma 5:12) Togopuluw ni tay Adam nge Efa e thingari fil ngodad ban’en nib ga’ fan nib l’ag rogon ko tin ni dabiyog ni ngad rin’ed: Faanra dabi fol e girdi’ ko thin rok Got ni be pow’iyey, ma baga’ nib kireb rogon ni ma turguy e girdi’ ban’en.

5. Mang e n’en ni ke pi Jehovah ngodad ni nge pow’iydad, ma mang e thingar da rin’ed ni nge fel’ rogodad riy?

⁵ Ri gad ba felfelan’ ni ma pow’iydad Jehovah Got! Bible e be yog ngodad ni gaar: “Ma telmed e bayi rung’ag bbugithin u fiti keru’med ni be gaar: ‘Ireray fare kanawo’. Gimed e girdi’, mmarod riy,’ richey mi gimed yan nga ba’ ni mat’aw ara richey mi gimed yan nga ba’ ni gilay’.” (Isaiah 30:21, NW) Ma non Jehovah ngodad u daken e Thin rok, ni aram e Bible ni kan thagthagnag. Thingar da filed e Bible ma nge yog ngodad e tamilangan’ nib puluw. Gad ra turguy ban’en nib puluw, e thingar da ked e “ggan nib el [ni] piilal e ngar ked.” “Ngan fanay,” e re n’ey e ku ra ayuwegdad ni ngad “nanged e tin nib fel’ ko tin nib kireb.” (Hebrews 5:14) Rayog ni ngad skulnaged e nangan’ rodad nfaanra ngada rin’ed e tin kad filed ko Thin rok Got.

6. Mang e ba t’uf ma rayog ni nge maruwel e nangan’ rodad nib fel’ rogon?

⁶ Ban’en nib ga’ fan u nap’an ni gad ra turguy ban’en e aram e nangan’ rodad. Re gelngin e lem ney e rayog ni nge ayuweg ni ngan turguy ban’en, ma ‘ma yog e lem rodad ngodad nib tagan e tin ni kad ngongliyed, ma yu ngiyal’ e ma yog nib mat’aw e tin ni kad ngongliyed.’ (Roma 2:14, 15) Machane, rogon ni nge maruwel e nangan’ rodad nib fel’ rogon, ma thingari yog ngodad e tamilangan’ ko Thin rok Got nib puluw ma ngad folgad riy. Fare nangan’ ni dan fil ban’en nib fel’ rogon e mom ni ngan un ko yalen rok boch e girdi’. Tin ni bay u toobdad, nge tin ma lemnag boch e girdi’, e ku ra soregdad nga bang. Mang e ra buch nfaanra dab da folgad ko  tin ma yog e lem ara nangan’ rodad ni boor yay ma uda th’abed e motochiyel rok Got? Munmun ma nangan’ e rayog ni gowa kan urfiy “nga ba wasey ni gowel,” ni bod e ufin ni kan urfiy ma bay e fath u daken​—ni ke mo’maw’ ni nge thamiy ban’en. (1 Timothy 4:2) Machane, laniyan’ ara nangan’ ni kan skulnag ko Thin rok Got e ma pow’iyey nib fel’ rogon.

7. Mang e n’en nrib ga’ fan ma rayog ni ngan turguy ban’en u fithik’ e gonop?

⁷ Ere, ban’en ni rib t’uf ni fan nrayog ni ngan turguy ban’en u fithik’ e gonop e tamilangan’ ko Thin nu Bible min nang rogon ni ngan fol riy. Thingar da ted e tayim ngad fal’eged i gay kenggin e motochiyel u Bible ma ngad fanayed gelngin e lem rodad ni ngad folgad riy ko bin ni ngad gurgad i dugliy ban’en. Ni mus u nap’an nib t’uf ni ngad turguyed ban’en nib papey ni bod e n’en ni buch rok Shadrach, Meshach, nge Abednego ma kad fal’eged rogodad nfaanra bay e tamilangan’ rodad ko Thin rok Got nib puluw ma kan skulnag e nangan’ rodad u rogon ni nge fol riy. Ngada tedan’dad nga l’agruw ban’en ko yafas rodad, ma rayog ni ngad guyed ni ra ngan ilal ko tirok Got ma ran salap i turguy ban’en.

Mini’ e Ngada Chaggad Ngorad?

8, 9. (a) Mang kenggin e motochiyel ni be dag nib t’uf ni dab ni chag ngak e girdi’ nib kireb? (b) Chag nib kireb e kemus ni be yip’ fan ni ngan chag ngak e girdi’ ni der ma tay fan kenggin e motochiyel, fa? Mu weliy.

⁸ Yoloy Paul ni apostal ni gaar, “Dab mpaged gimed nga ni bannagmed, ya ra yan i bod ni ke lunguy: Nchag ngak e girdi’ nib kireb me kireb pangiy nib fel’.” (1 Korinth 15:33) I yog Jesus Kristus ngak pi gachalpen ni gaar: “Kug mel’egmed u fithik’ e girdi’ nu fayleng, ni gathi ki gimed boch i yad.” (John 15:19) U nap’an ni kad filed e pi kenggin e motochiyel ney, ma kad guyed nib papey nib t’uf ni dab da chaggad ngak e piin ni ma un ko ngongol ni darngal, nge moro’ro’, nge piin ni ma balyang ko rrum, nge boch e girdi’ ni ma un ko boch e ngongol nib kireb. (1 Korinth 6:9, 10) Ma, gad ra mon’og ko tamilangan’ ko tin riyul’ u Bible, ma gad ra guy ni gad ra yaliy e kachido u television ni bay e girdi’ ni aram rogon riy, ara computer ara gad ra beeg e thin u murung’agrad u babyor e ku ra kirebnagey. Maku aram rogon e magawon ni ma yib ko ngan chag ko “piin ni yad ma mithag ko yad mini’” ko Internet chat rooms.​—Psalms 26:4.

⁹ Ma uw rogon nfaanra ngan chag ngak e piin nib fel’ e ngongol rorad machane gathi rib mich e bin riyul’ e Got u wan’rad? Bible e be yog ngodad ni gaar: “Tin ni ka ba’ e girdi’ nu fayleng e ke suweyrad Faanem nib Kireb.” (1 John 5:19) Kad nanged ni chag nib kireb e gathi kemus ni fan ko girdi’ ni ma pag ara ma un ko ngongol nib kireb. Ere, gad ba gonop nfaanra kemus ni ngad m’ag fagergad ngak e piin nib t’uf Jehovah rorad.

10. Mang e ra ayuwegdad ni ngad turguyed ban’en nib fel’ rogon ni bay rogon ko girdi’ nu fayleng?

¹⁰ Dab ni chag ngak e girdi’ nu fayleng ni polo’ e dabiyog ma da nog nib t’uf ni ngan rin’. (John 17:15) Ngan un ko machib, nge ngan un ko skul, nge ngan un ko maruwel e pi n’en nib t’uf ni ngan guy e girdi’ nu fayleng riy. Reb e Kristiano ni kar mabgolgow be’ ni gathi tapigpig rok Jehovah e ka boor e tayim ni ma chag ngak e girdi’ nu fayleng nra ngan taareb rogonnag ngak yugu boch e girdi’. Machane, faanra ngad skulnaged gelngin e lem rodad ko tin nib fel’, ma gad ra nang nib thil e tin baaray ni ngan chag yu ngiyal’ ngak e girdi’ nu fayleng maku ba thil ni ngan mang fager rorad. (James 4:4) Ere, rayog ni ngad turguyed ban’en nib fel’ ko gad ra un nga boch ban’en ni yima rin’ u skul, ni bod e gosgos nge churu’, nge abich ni kan yarmiy ni fan ngak girdien e maruwel ni gubin fa danga’.

Ngan Mel’eg e Maruwel

11. Mang e ngan lemnag ko som’on nfaanra ngan turguy ban’en ni bay rogon ko maruwel?

¹¹ Ngan fanay kenggin e motochiyel u Bible nib fel’ rogon e ra ayuwegdad ni ngad turguyed ban’en ni bay rogon ko u rogon ni ngad lebuguyed e maruwel rodad ni ‘ngad pied e tin nib t’uf ko girdi’ rodad u tabinaw rodad.’ (1 Timothy 5:8) Bin som’on ni ngan lemnag ko miti mang maruwel eram​—ma mang e ba t’uf ni ngada rin’ed. Ngan mel’eg e maruwel nib tamilang ni be ayuweg e pi n’en nib togopuluw ko thin nu Bible e ba kireb. Ere Kristiano nib riyul’ e dar ma un ko maruwel nib muun ngay e liyor ko liyos,  nge moro’ro’, nge ngan fanay e racha’ u kanawo’ ni de puluw, ara boch e ngongol nib kireb. Maku dab da sasaliyebgad, nyugu aram rogon ni masta rodad e ke yog ni ngad rin’ed ban’en ni aram rogon.​—Acts 15:29; Revelation 21:8.

12, 13. Gathi kemus ni ngan lemnag ko miti mang maruwel ya kub baga’ fan ni ngan lemnag e mang u nap’an ni ngan turguy ban’en ni bay rogon ko maruwel?

¹² Uw rogon nfaanra fare maruwel e dariy e motochiyel rok Got nrib tamilang nib togopuluw ngay? Ra yoor e tamilangan’ rodad ko thin riyul’ ma ra gel gelngin e lem rodad, ma gad ra guy boch ban’en ni thingar da lemnaged ara da gonopiyed. Uw rogon nfaanra fare maruwel e ra fekdad ngad uned ko ngongol nib kireb, ni bod ni ngan non u telephone u lan tafen e siyobay ni yima gosgos riy ni yima fek e salpiy? Maku n’en ni ngan lemnag e u uw e kan fek e salpiy ni ngan pi’ puluwon girdien e maruwel riy nge gin yi ma maruwel riy. Ni bod ni, faanra reb e Kristiano e ma maruwel ni ma fal’eg e naun ndariy e ga’ rok ma ra fek reb e maruwel ni nge achey tafen e muulung ko Kristiano ni de riyul’ me aw ni be ayuweg e teliw ni googsur?​—2 Korinth 6:14-16.

¹³ Ma uw rogon ni faanra ani ga’ ko maruwel rodad e ke fek reb e maruwel ni ngan achey reb e tafen e muulung rok e teliw ni googsur? Magawon ni bod e biney, ma ba t’uf ni ngad fal’eged i lemnag ko feni gel mat’awdad ko tin ni yibe rin’ nge n’en ni gad ra rin’ riy. Ma uw rogon nfaanra ngan un ko maruwel nib fel’, ni bod e maruwel ni ngan wereg e babyor ni yib u bang ni fan ngak e girdi’ ni ma par u lan reb e binaw, nib muun ngay e gin ni yima rin’ boch ban’en riy nib kireb? Gathi ra ayuwegdad e thin ni bay ko Matthew 5:45 u nap’an ni ngada turguyed ban’en, fa? Maku reb ndab da paged talin e tin ra buch ko nangan’ rodad nbochan e tin ni gad ma rin’ u gubin ngiyal’. (Hebrews 13:18) Tin riyul’ riy, e rogon ni gad ra turguy ban’en ni bay rogon ko maruwel rodad e ba t’uf ni ngada gelnaged gelngin e lem rodad ma ngada skulnaged e nangan’ rodad ni ke pi’ Got.

“Nguum Lemnag Somol u Fithik’ Urngin Ban’en ni Ga Be Rin’”

14. U nap’an ni gad ra turguy boch ban’en, ma mang e thingarda rin’ed ni gubin ngiyal’?

¹⁴ Ma uw rogon ni ngada turguyed yuguboch ban’en, ni bod e n’en ni bay rogon ko skul nge ngan un ara dab ni un nga mmit e tafalay? U nap’an ni gad ra turguy ban’en, ma ngada guyed ni ngari tamilang boch e kenggin e motochiyel u Bible nib l’ag ngay nge mu’ ma ngada fanayed gelngin e lem rodad u nap’an ni ngada fanayed e pi n’em. “Mu pagan’um ngak Somol u polo’ i lanin’um, ma ri dab mu tor ko tin ni ga be finey ni ga manang,” ireray e n’en ni yog Solomon ni Pilung nu Israel kakrom, me ul’ul ngay ni gaar: “Nguum lemnag Somol u fithik’ urngin ban’en ni ga be rin’, me dag ngom e bin nib mat’aw e kanawo’.”​—Proverbs 3:5, 6.

15. Mang e kad filed rok e pi Kristiano ko fa bin som’on e chibog nrogon ni ngan turguy ban’en?

¹⁵ Pi n’en ni gad ma turguy e baga’ ni ma rin’ ban’en ngak yugu boch e girdi’, ere ba t’uf ni ngan fal’eg i lemnag e re n’ey. Bod rogon e pi Kristiano ko fa bin som’on e chibog, dab kuuda pared u tan e Motochiyel rok Moses ni murung’agen e ggan. Rayog ni ngara ked e ggan ni de beech nrogon ni yog fare Motochiyel ni dariy e magawon riy u boch e kanawo’. Machane, Paul ni apostal e ke yoloy u murung’agen e ufin e gamanman ni bay rogon ko liyos u tempel ni gaar: “Faanra ggan  e ra pingeg walageg nge denen, ma gathi ku ra gu longuy e ufin bayay, ni fan e nge dab gu pingeg walageg nge mul nga fithik’ e denen.” (1 Korinth 8:11-13) Kan pi’ e athamgil nga laniyan’ e pi Kristiano kakrom ni ngar lemnaged e nangan’ rok boch e girdi’ ni dabi war e michan’ rorad. Rogon ni gad ma dugliy ban’en e thingari dabi ‘magawonnag’ laniyan’uy.​—1 Korinth 10:29, 32.

Mu Gay e Gonop Rok Got

16. Uw rogon ni ra ayuwegdad e meybil u nap’an ni gad ra turguy ban’en?

¹⁶ Reb e ayuw nib ga’ rogon ni ngan turguy ban’en e meybil. Yog James ni gaar, “Faanra dariy e gonop rok bigimed, ma nge wenignag ngak Got, ye ir e ra pi’ ngak; yi Got e ba gol ngak urngin e girdi’.” (James 1:5) U fithik’ e pagan’, rayog ni ngada meybilgad ngak Jehovah ma ngada ninged e gonop nib t’uf rodad ma rayog ni ngad turguyed ban’en nib fel’ rogon. U nap’an ni ngada nonad ngak Got u murung’agen e magafan’ rodad ma gad be ning e ayuw rok, ma kan ni thothup rok e ra ayuwegdad ni ngarda nanged fan e thin nu Bible ni gad be lemnag ma ra puguran ngodad e tin kad paged talin.

17. Uw rogon ni nge ayuwegdad boch e girdi’ u nap’an ni gad ra turguy ban’en.

¹⁷ Rayog ni nge ayuwegdad boch e girdi’ ni ngada turguyed ban’en? Arrogon, ke pi’ Jehovah e piin ni kar ilalgad ko tirok Got u lan e ulung. (Efesus 4:11, 12) Rayog ni ngan fithrad ni baga’ ni faanra ngan dugliy ban’en nib ga’ fan. Girdi’ ni ke yoor e tamilangan’ rorad ko tirok Got ma boor ban’en ni ka ra nanged e rayog ni ngar daged ngodad boch e kenggin e motochiyel u Bible ni bay rogon ko n’en ni gad ra turguy ma ra ayuwegdad ni ngad “mel’eged e tin ni ir e ba th’abi fel’.” (Filippi 1:9, 10) Machane, bay ban’en ni thingar dab da paged talin: Thingar da kol ayuwgad ni gathi yugu boch e girdi’ e ra turguy ban’en ni fan ngodad. Gilab e mmil fan ngodad ni nguuda feked.

Angin​—e Ba Fel’ u Gubin Ngiyal’?

18. Mang e rayog ni nga nog u murung’agen angin ni ra yib u tomren ni kan dugliy ban’en nib fel’ rogon?

¹⁸ Yira turguy ban’en ni ngan fanay e kenggin e motochiyel u Bible ma ngan lemnag nib fel’ rogon e gubin ngiyal’ ni ba’ angin nib fel’, fa? Arrogon, rayog ni ra yib angin boch nga ram. Machane, yu ngiyal’ ma tomren ni kan turguy ban’en me sum e magawon nib papey. Shadrach, Meshach, nge Abednego e kar nanged ni rayog ni ngar m’ad ya bochan kar turguyed ni dab ra siro’gad ko fare liyos ni baga’. (Daniel 3:16-19) Maku, tomren ni ke yog fapi apostal ngak girdien e Sanhedrin ni thingara folgad rok Got ko bin ni ngar folgad ko girdi’, min toyrad nge mu’ mfin ni pagrad nga ranod. (Acts 5:27-29, 40) Maku reb, e “ngal’an nge n’en ni dan lemnag” ni ma buch rok e girdi’ e rayog ni nge kirebnag e n’en ni kan turguy. (Eklesiastes 9:11, NW) Faanra keb e magawon ngodad nyugu aram rogon ni kad turguyed ban’en nib fel’ rogon, ma rayog ni ngad pagedan’dad ni ra ayuwegdad Jehovah ma rayog ni ngad k’adedan’dad ma tomur riy e ra taw’athnagdad.​—2 Korinth 4:7.

19. Uw rogon ni ngada feked gilbadad ni ke mil fan ngodad ni ngada turguyed ban’en?

¹⁹ Ere, nap’an ni gad ra dugliy ban’en ma thingar da gayed kenggin e motochiyel u Bible ma ngada fanayed gelngin e lem rodad u rogon ni ngad folgad riy. Ri gad ba felfelan’ ko ayuw ni ke pi’ Jehovah u daken e kan ni thothup rok nge girdi’ u lan e ulung ni kar ilalgad ko tirok Got. U daken e re n’ey ni ma pow’iydad nge ku boch e ayuw, ma ngada feked gilbadad ni ke milfan ngodad ni ngad turguyed ban’en u fithik’ e gonop.

Mang e Kam Filed?

• Mang e baga’ fan ni ngan rin’ ma rayog ni ngan turguy ban’en nib fel’ rogon?

• Gad ra ilal ko tirok Got ma uw rogon ni nge ayuwegdad u rogon ni gad ma mel’eg e girdi’ ni ngada chaggad ngorad?

• Mang boch ban’en nib ga’ fan ni thingar da lemnaged u nap’an ni ngada dugliyed ban’en ni bay rogon ko maruwel rodad?

• Mang e ayuw ni ba’ u nap’an ni gad ra dugliy ban’en?

[Study Questions]

[Picture on page 24]

Togopuluw ni tay Adam nge Efa e ke fil ngodad ban’en nib ga’ fan

[Picture on page 26]

U m’on ni ngam turguy ban’en nib ga’ fan, mu fal’eg i gay boch e kenggin e motochiyel u Bible