Kan Gargelegrad Nga Lan Fare Nam Ni Ke Mel’eg Got

“Gimed girdien Somol ni ir e Got romed. Ya ke mel’egmed u fithik’ girdien urngin e pi nam nu fayleng ni ngam manged girdien.”​—DEUTERONOMY 7:6.

1, 2. Mang boch e maruwel nib gel ni ngongliy Jehovah ni fan ngak e girdi’ rok, ma mang e tha’ u thilin Got nge piyu Israel?

 NAP’AN fare duw ni 1513 B.C.E., me ngongliy Jehovah ba tha’ ni beech u thilrad e pi tapigpig rok u fayleng. Lan e re duw nem e dariy fannag Jehovah ba nam nib gel me chuweg piyu Israel ko sib. Aram rogon ni mang Jehovah e Taayuw rorad nge Masta rorad. U m’on ni chuwegrad Got me yog ngak Moses ni gaar: “Ere thingar mu weliy ngak piyu Israel, ni gag Somol e ke lungug: Bay gu chuwegmed ko maruwel ni ke gelnag piyu Egypt yad ngomed gimed be ngongliy. Bay gu chuwegmed u pa’rad nge dab kum pired ni gimed e sib rorad. Paag nib gel e bay gu pug nga lang nggu gechignagrad ngay nib elmerin, mu gu chuwegmed u pa’rad. Bay gu fekmed ngam pired ni kam manged girdieg, mu gu par ni kug mang Got romed.”​—Exodus 6:6, 7; 15:1-7, 11.

² De n’uw nap’an nga tomren ni ke chuw piyu Israel u Egypt, me micheg Jehovah ni Got rorad ba m’ag u thilrad piyu Israel. Kakrom e i ngongol Jehovah ngak e girdi’ ni be’ nge be’ ara girdien ba tabinaw ara ba ganong, machane chiney e bay ba ulung ara ba nam rok u roy u fayleng. (Exodus 19:5, 6; 24:7) I pi’ Jehovah e pi motochiyel rok ngak e girdi’ rok ni nge gagiyegnag rogon e ngongol rorad ko yu rran ma nge gagiyegnag e liyor rorad ngak Got. I gaar Moses ngorad: “Ya dakuriy yugu reb e nam nga bang ndemturug feni sorok ni ma chichir e tirok e kan ngak ni bod rogon Somol ni Got rodad ni ma chichir ngodad ko ngiyal’ ni gadad ra wenig ngak ni nge ayuwegdad. Ya dariy reb e nam u bang nib sorok ni bay e motochiyel rok ni bod feni yal’uw e tiney e motochiyel ni kug fil ngomed e daba’.”​—Deuteronomy 4:7, 8.

Kan Gargelegrad Nga Lan ba Nam ni Yad e Pi Mich Rok

3, 4. Mang e n’en ni baga’ fan ni nge sum yu Israel ni reb e nam?

³ Bokum miriay e duw nga tomren me puguran Jehovah ngak piyu Israel fan ni yad bay ni yad ba nam. I non u daken Isaiah ni profet rok ni gaar: “Israel, i Somol ni ir e sunumiyem e be gaar, ‘Dab mu rus, ya bay gu yoror rom. Kug pining fithingam, ya mmil suwom ngog. Yi gag e Somol ni Got rom, ni fare Got nib thothup nu Israel ni ir e ma chuwegem u pa’ e toogor rom. . . . Ya pi nam nib orel e nge sul e girdi’ rog riy, ni gubin yang u fayleng ni ngar sulod riy. Yad e girdi’ rog,’ ma gu sunumiyrad ni ngar tiyed fag.’ ‘Gimed e girdi’ nu Israel, ‘gimed e mich rog; kug dugliymed ni ngam manged ba nam ni tapigpig rog, . . . Yad fapi girdi’ ni gu sunumiyrad ni ngar pired ni girdi’ rog, ma bay ur tanggad ni yad be pining e sorok ngog!’”​—Isaiah 43:1, 3, 6, 7, 10, 21.

⁴ Bay fithingan Jehovah u daken piyu Israel,  ere yad ra mang e pi mich rok ni yad be micheg ngak e pi nam ni ir e pilung. Yad ba nam ni ‘sunumiyrad ni ngar tiyed fan’ Jehovah. Ma “bay ur tanggad ni yad be pining e sorok” ngak Jehovah ni yad be weliy rogon ni i ayuwegrad. Ma aram rogon ni yad ra pining e sorok nga fithingan nib thothup. Yad ba nam ni yad e pi mich rok Jehovah.

5. Ke diin ma ke mang piyu Israel ba nam ni kan ognag ngak Jehovah?

⁵ U lan e bin 11 e chibog ko B.C.E. me weliy Solomon ni Pilung ni ke tay Jehovah piyu Israel ni yad ba nam nib gilaf nga bang. I meybil ngak Jehovah ni gaar: “Mu turguyrad u fithik’ girdien urngin e nam ni yad e ngar manged e tirom e girdi’.” (1 Kings 8:53) Ku bay e tha’ u thilin Jehovah nge piyu Israel ni be’ nge be’. Ya i yog ngorad u daken Moses ni gaar: “Gimed pi fak Jehovah ni Got romed. . . . Ya gimed e girdi’ nib thothup ni fan ngak Jehovah ni Got romed.” (Deuteronomy 14:1, 2, NW) Ere de t’uf ni nge ognag e piin ni bitir yad ngak Jehovah. Ya kan gargelegrad ni yad girdien e nam ni kan ognagrad ngak Got. (Psalms 79:13; 95:7) Ere kan fil e pi motochiyel rok Got ngak urngin e mfen rok piyu Israel ma thingar ra folgad riy ni bochan fare m’ag ni ke micheg Jehovah ngak piyu Israel.​—Deuteronomy 11:18, 19.

Ke Puf Rogorad ni Ngar Turguyed

6. Ra bagayad piyu Israel ma mang e thingari turguy?

⁶ Yugu aram rogon ni kan gargeleg piyu Israel ni yad ba nam ni kan ognagrad ngak Got, ma ra bagayad ma thingari turguy rok ni nge pigpig ngak Got. U m’on ni ka ranod nga lan fare Binaw ni kan Micheg, me yog Moses ngorad ni gaar: “Chiney e kug taymed ni ngam dugliyed ko yafos e nge yib ngomed fa yam’, fa nge fal’eg Got waathmed fa nge bucheg waathmed. Nggu non ko tharmiy nge fayleng ni ngar mangew mich ko bin ni bay mu turguyed ni ngeb ngomed. Mu turguyed e yafos ni ir e nge yib ngomed. Nge t’uf romed Somol ni Got romed, um folgad rok ma gimed be par ni gimed ba yul’yul’ ngak, ni fan e gimed nge piin ni owchemed e nge yog ni mpired nib n’uw nap’med u lan e re nam ni baaram ni micheg ngak pi chitamangimed ni kakrom ni bayi pi’ ngorad, ni aram Abraham nge Isak nge Jakob.” (Deuteronomy 30:19, 20) Ere ra bagayad piyu Israel ma thingari turguy rok ni nge t’uf Jehovah rok ma nge fol ko thin rok ma nge yul’yul’ ngak. Ke puf rogon piyu Israel ni ngar turguyed e n’en ni ngar rin’ed, ere mmil fan ngorad wenegan e n’en ni kar turguyed.​—Deuteronomy 30:16-18.

7. Mang e buch u tomren ni yim’ fare mfen u nap’an Joshua?

⁷ Ba tamilang wenegan e yul’yul’ nge ngongol nde yul’yul’ u nap’an ni i gagiyeg e piin ni Ta Puf Oloboch nu Israel. U m’on ni tabab e re ngiyal’ i nem ma piyu Israel e ur folgad ko ngongol rok Joshua nib fel’ mi yad flaab ni bochan. “Mi i par piyu Israel ni yad be pigpig ngak Somol u n’umngin nap’an ni kab fos Joshua, ma nap’an ni yim’ Joshua mu ur pired ni yad be pigpig ngak Somol u n’umngin nap’an ni kab fos e piin ni yad be yog e thin rorad ni yad e ka yad manang urngin e tin ni i rin’ Somol ni fan ngak piyu Israel.” Machane boch nga tomren ni yim’ Joshua e “ki yim’ e binem e mfen ni gubin, me bin migid e mfen e ra paged talin Somol nge pi n’en ni i rin’ ni fan ngak piyu Israel. Faani chel piyu Israel ngar pigpiggad ngak fapi kan ni ka nog fithingrad ni Baal, ni aram e kar denengad nib togopuluw ngak Somol.” (Judges 2:7, 10, 11) Ere binem e mfen ni dar nanged e pi n’en ni rin’ Jehovah ni fan ngak piyu Israel e dar ted fan e tow’ath rorad ni yad e girdi’ ni kan ognagrad ngak Jehovah ni Got rorad. Ma boor e maang’ang ni rin’ Jehovah ni fan ngorad kakrom.​—Psalms 78:3-7, 10, 11.

Kar Rin’ed ni Bod ni Kar Ognaged

8, 9. (a) Mang yaram e pag piyu Israel ni ngar daged riy ni kar ognaged yad ngak Jehovah? (b) Mang e ke yog ngak e piin ni kar pied e maligach ni yad e kar turguyed?

⁸ I pi’ Jehovah e kanawo’ ngak e girdi’ rok ni ngar rin’ed e n’en ni kar micheged u nap’an ni kar ognaged yad. U lan e Motochiyel rok Got e boor mit e maligach nrayog ni ngar pied. Boch e pi maligach nem e thingar ni pi’, ma boch e ra be’ ma nge turguy rok ko ra pi’ fa danga’. (Hebrews 8:3) Kub muun ko pi maligach nem e gamanman ni kan urfiy, ara woldug ni kan ognag  ara maligach ni yima yog e communion ngay. Pi maligach ney e ra be’ ma nge turguy rok ko ra pi’ fa danga’​—ni aram e maligach nra pi’ ngak Jehovah ni tow’ath ya nge fel’ u wan’ Jehovah ara nge pining e magar ngak Got.​—Levitikus 7:11-13.

⁹ Pi maligach ney ni ra pi’ be’ ni ir rok e ba fel’ u wan’ Jehovah. Be yog e Bible ni ‘ba fel’ u wan’ Jehovah bon’ e pi maligach nem ni kan urfiy ni gamanman ara woldug. (Levitikus 1:9; 2:2) Maligach ni yima yog e communion ngay ni yima ognag ngak Jehovah e racha’ nge mam ko gamanman, ma ufin rok fare gamanman e ra kay e fapi prist boch, ma en ni ke pi’ fare maligach e ra kay boch. Ere gowa be abich e en ni ke pi’ fare maligach nge fapi prist nge Jehovah u taabang u fithik’ e gapas. Be gaar fare Motochiyel: “Faan gimed ra li’ ba gamanman ni maligach ni fan e nge aw e gapas u thilmed nge gag, ma ngam rin’ed nrogon ni ke yog fapi motochiyel ni kug pi’ ngomed, me fel’ u wan’ug e maligach ni kam pied ngog.” (Levitikus 19:5, NW) Yugu aram rogon ni urngin piyu Israel e kan ognagrad ngak Jehovah ya kan gargelegrad nga lan ba nam ni kan ognag ngak Jehovah, ma piin riyul’ ni kar mel’eged Jehovah ni nge mang Got rorad e kar pied e maligach ni lem rorad ma ‘kar fel’ gad u wan’’ me flaabnagrad.​—Malaki 3:10.

10. Mange i yog Jehovah ni be m’ug riy ni de fel’ piyu Israel u wan’ u nap’an Isaiah nge Malaki?

¹⁰ Machane boor yay ni de yul’yul’ e nam nu Israel ngak Jehovah. I non Jehovah ngorad u daken Isaiah ni profet rok ni gaar: “Da ku um feked i yib ngog e saf ni maligach ni ngan urfiy; da ku um pied ngog e gamanman ni maligach ni nguum tiyed fag. Da gu gafgownagmed ko tin ni gog ni nguum pied ngog.” (Isaiah 43:23) Ma pi maligach ni ke pi’ be’ ni dariy u wan’ ni nge pi’ ara de pi’ ni bochan e ba t’uf Jehovah rok e mm’ay fan u wan’ Jehovah. Dalip miriay e duw nga tomren Isaiah, u nap’an Malaki ni profet mii pi’ piyu Israel e gamanman nib m’ar ni maligach. Ere i yog Malaki ngorad ni gaar: “I Somol ni Gubin ma Rayog Rok e be gaar, ‘Kam kirebgad u wun’ug; pi n’en ni gimed be pi’ ngog e daki fel’ u wun’ug. . . . Bay n’en me pi’ bigimed ba gamanman ngog ni maligach ni ba gamanman ni iring, ara reb nib marwoth ara mm’ar. Gimed be finey nra fel’ u wun’ug e pi n’ir ni gimed be rin’?’”​—Malaki 1:10, 13; Amos 5:22.

 Ke N’ag Got fare Nam ni Kan Ognag Ngak

11. Mang kanawo’ e ke mab ngak piyu Israel?

¹¹ Nap’an ni kan ognag e nam nu Israel ngak Jehovah, me micheg ngorad ni gaar: “Faan gimed ra fol rog ngam ayuweged e m’ag rog, ma gimed ra par ni kam manged e girdi’ rog. Fayleng ni polo’ e ban’en rog, machane bay mpired ni gimed e girdi’ ni kug mel’egmed ni ngam manged girdieg. Bay mpired ni gimed girdien ba nam ni gimed be pigpig ngog ni kam manged pi prist, ma ke mus ni gag e ke mil suwmed ngog.” (Exodus 19:5, 6) Ra yib fare Messiah u fithik’rad me mab e kanawo’ ngorad ni ngar manged girdien Gil’ilungun Got ara am rok Got. (Genesis 22:17, 18; 49:10; 2 Samuel 7:12, 16; Luke 1:31-33; Roma 9:4, 5) Machane ba ga’ ni de rin’ girdien e nam nu Israel e n’en ni kar micheged u nap’an ni kan ognagrad ngak Got. (Matthew 22:14) Kar pied keru’rad ngak fare Messiah mar thanged e fan rok.​—Acts 7:51-53.

12. Mang e i yog Jesus ni be dag ni ke n’ag Jehovah piyu Israel nib ba nam ni kan ognag ngak?

¹² In e rran u m’on ni yim’ Jesus, me yog ngak e pi tamachib rok piyu Jew ni gaar: “‘Dawor mpoyed e n’en ni ke yog e babyor nib thothup? Ya ke gaar, Fare malang ni dabuy e piin ni yad ma toy e naun ya ra fineyed ndariy fan e yan i aw ni aram e re malang ni ir e ba th’abi ga’ fan. Re n’ey e Somol e yodoromnag, rib manigil e n’en ni ke rin’ Somol!’ Me ul’ul Jesus ngay nge gaar, ‘Ere nggog ngomed ni gagiyeg rok Got e bay ni chuweg romed ngan pi’ ngak girdien reb e nam ni yad e bay yib wom’engirad nib fel’.’” (Matthew 21:42, 43) I tamilangnag Jesus ni ke n’agrad Jehovah ni yad ba nam ni kan ognagrad ngak. I gaar: “Jerusalem, Jerusalem! Kam thang e pogofan rok e pi profet, ma kam malangnag e piin ni l’ograd Got ngar feked e thin rok i yib ngom! Nge gaman e in yay ni kug guy rogon ni nggu kunuy urngin e girdi’ rom, ni bod ba alabal ni chugumiy pi fak nga tan pon, machane da mpageg nggu rin’! Ere chiney e bay nn’ag e tabinaw rom.”​—Matthew 23:37, 38.

Ba Nam nib Beech ni Kan Ognag Ngak Got

13. Mang e i yog Jehovah u nap’an Jeremiah?

¹³ Nap’an Jeremiah ni profet me yog Jehovah u m’on riy ni ra yib ban’en nib beech ni fan ngak e girdi’ rok. I gaar: “I Somol e be gaar, ‘Ba’ ba ngiyal’ ni be yib ni bayi taw ngay mu gu ngongliy reb e m’ag nib beech u thilmad e girdi’ nu Israel nge girdi’ nu Judah. Dabi bod fare m’ag ni gu ngongliy u thilmad pi chitamangirad ko fa ngiyal’ ni baaram ni gu kol pa’rad nggu fekrad nga wuru’ yu Egypt. Dar pired ni yad ba yul’yul’ ko re m’ag nem ni gu ngongliy u thilmad, ni yugu aram rogon ni gag e Somol rorad. I gag Somol e ku gog e pi thin ney. Ra taw ko ngiyal’ nem, ma baaray e re m’ag ni bay gu ngongliy u thilmad e girdi’ nu Israel: bay gu tay e motochiyel rog nga lanin’rad ma gu yoloy nga lan ngorongorad. Bay gu mang Got rorad, ma bay ra manged girdi’ rog. I gag Somol e ku gog e pi thin ney.’”​—Jeremiah 31:31-33.

14. Wuin ma uw rogon ni sum e nam nib beech ni kan ognag ngak Jehovah? Mog ko mang e re nam nem nib beech.

¹⁴ Bay rogon ni ngan micheg e re m’ag ney u nap’an ni yim’ Jesus me pi’ fel’ngin rachaen ni ke map’ nga but’ ngak e Chitamangin ko duw ni 33 C.E. (Luke 22:20; Hebrews 9:15, 24-26) Ma nap’an ni kan puog fare kan ni thothup nga daken e girdi’ ko rorran ni Pentekost ko 33 C.E. me sum ‘fare Israel rok Got’ ni aram e nam nib beech, ma aram e ngiyal’ ni ke tabab fare m’ag nib beech. (Galatia 6:16; Roma 2:28, 29; 9:6; 11:25, 26) I yol apostal Paul ngak e pi Kristiano ni kan dugliyrad ko kan ni thothup ni gaar: “Machane  gimed girdien fare nam ni ke mel’egmed Got, ni gimed e pi prist rok e en ni Pilung, ma gimed fare nam ni gimed ba thothup, ni gimed girdien Got, ni mel’egmed Got ni ngam wereged murung’agen e n’en nrib fel’ ni ke ngongliy Got, ni ir e piningmed u fithik’ e lumor ngam bad nga fithik’ e tamilang rok nrib fel’. Immoy ba ngiyal’ ni um pired ni gathi gimed girdien Got, machane chiney e kam manged girdien.” (1 Peter 2:9, 10) Me m’ay fare tha’ u thilin Jehovah nge fare nam nu Israel u fayleng. Nap’an fare duw ni 33 C.E. ma da ki fel’ piyu Israel u wan’ Jehovah me fel’ fare ulung ni Kristiano u wan’ ni aram fare Israel nib fanathin ni ir fare “nam ni yad e bay yib wom’engirad nib fel’” ni aram wom’engin Gil’ilungun fare Messiah.​—Matthew 21:43.

Ra Be’ Ma Nge Ognag Ir

15. Mang taufe e i yog Peter ni nge un e girdi’ ngay ko rorran ni Pentekost ko 33 C.E.?

¹⁵ Tomren e rorran ni Pentekost ko 33 C.E. ma ra be’, ni demtrug ko piyu Israel ara gathi piyu Israel, ma thingari ognag ir ngak Got ma nge un ko taufe “nga fithingan e Chitamangiy nge Fak nge fare Kan ni Thothup.” a (Matthew 28:19) U nap’an e rorran ni Pentekost me yog apostal Peter ngak piyu Jew nge piin ni gathi yad piyu Jew ni kar uned ko teliw rok yu Jew ni gaar: “Nge bigimed me pi’ keru’ ko denen ni be rin’, min taufenag nga fithingan Jesus Kristus, ma aram me n’ag Got fan e denen romed; me yog e tow’ath rok Got ngomed, ni aram fare Kan ni Thothup.” (Acts 2:38) Piyu Jew nge piin ni kar uned ko teliw rok yu Jew e thingar ra uned ko taufe ni be yip’ fan ni kar ognaged e yafos rorad ngak Jehovah ma ki mich Jesus u wun’rad ni ir e kanawo’ ni ra n’ag Jehovah fan e denen rorad riy. Thingari mich Jesus u wun’rad ni ir e Prist rok Jehovah nib Tolang, ma ir e Pilung rorad ni ir Lolugen e ulung ni Kristiano.​—Kolose 1:13, 14 18.

16. U nap’an Paul, ma uw rogon e girdi’ ni ke michan’rad​—ni piyu Jew nge piin ni gathi piyu Jew—​ni ngar manged girdien fare Israel nib fanathin?

¹⁶ In e duw nga tomren me yog apostal Paul ni gaar: “Som’on e lan yu Damaskus ngu lan yu Jerusalem, ngu lan e nug nu Judea ni polo’ ngu fithik’ e piin ni gathi yad piyu Israel, e gu machibnag riy nthingar ra kolgad ngan’rad ngar pied keru’rad ko denen ni yad be rin’ ngar pig i chelgad ngak Got, ngar ngongliyed e pi n’en ni ir e ra m’ug riy ni kar pied keru’rad ko denen ni yad be rin’.” (Acts 26:20) Tomren ni ayuweg Paul e girdi’ ni nge mich u wun’rad ni Jesus e ir fare Kristus ni fare Messiah, me ayuwegrad​—ni piyu Jew nge piin ni gathi yad piyu Jew—​ni ngar ognaged yad ngak Got mi yad un ko taufe. (Acts 16:14, 15, 31-33; 17:3, 4; 18:8) Ma nap’an ni kar chelgad ngak Got me mang pi girdi’ nem girdien fare Israel nib fanathin.

17. Mang maruwel e ke chugur ni nge m’ay, ma mang maruwel e ka yibe rin’?

¹⁷ Ngiyal’ ney e ke chugur ko ngiyal’ ni ngan tay tomren e hang nga daken e tin ni ka bay ko fare Israel nib fanathin. Nap’an ni ke m’ay i kunuyrad ni yad gubin ma “fa aningeg i engel” ni yad be taleg e nifeng ni be yip’ fan e magothgoth ko fare “gafgow ni ba ga’” e yad ra pag fare nifeng ni nge thow nga daken e fayleng. Chiney ni dawori yib e re gafgow nem ma yibe kunuy fare “ulung ni ba ga’” ni piin ni yad be athapeg e yafos ni manemus u fayleng. Tiney e “yugu boch e saf” e kar turguyed ni nge michan’rad nga “rachaen fare Fak e Saf” mi yad un ko taufe ni be yip’ fan ni kar ognaged yad ngak Jehovah. (Revelation 7:1-4, 9-15; 22:17; John 10:16; Matthew 28:19, 20) Boor e piin fel’ yangaren u fithik’rad ni kan chuguliyrad nrogon e Kristiano. Faanra gur bagayad ma ga ra adag ni ngam beeg e bin ni migid e thin.

[Footnote]

Ngada Sulod Nga Daken

• Mang fan ni de t’uf rok e piin nib fel’ yangaren nu Israel ni ngar turguyed rorad ni ngar ognaged yad ngak Jehovah?

• Uw rogon ni nge dag piyu Israel ni kar rin’ed e n’en ni kar micheged u nap’an ni kar ognaged yad ngak Got?

• Mang fan ni ke n’ag Jehovah piyu Israel ma dakur manged e nam rok, ma chon mini’ e ke yan nga luwrad?

• Ka nap’an e rorran ni Pentekost ko 33 C.E. ma mang e thingari rin’ piyu Jew nge piin ni gathi yad piyu Jew ni fan e ngar uned ko fare Israel nib fanathin?

[Study Questions]

[Picture on page 7]

Kan gargeleg piyu Israel nga lan ba nam ni ke mel’egrad Got

[Picture on page 9]

Ra bagayad piyu Israel ma thingari turguy rok ko ra pigpig ku Got fa danga’

[Picture on page 9]

Rayog rok piyu Israel ni ngar daged ni ba t’uf Jehovah rorad ko fapi maligach ni ra be’ ma nge turguy rok ni nge pi’

[Picture on page 11]

Tomren e Pentekost ko 33 C.E., ma ra reb i gachalpen Kristus ma thingari turguy rok ni nge ognag ir ngak Got me m’ug ni aram n’en ni ke rin’ u nap’an ni ke un ko taufe