Mman ko pi n'en ni bay riy

Mman ko table of contents

“Kam Rung’aged Murung’agen E Gum’an’ Ni Ta’ Job”

“Kam Rung’aged Murung’agen E Gum’an’ Ni Ta’ Job”

“Kam Rung’aged Murung’agen E Gum’an’ Ni Ta’ Job”

“Kam rung’aged murung’agen e gum’an’ ni ta’ Job, ma gimed manang e tin ni pi’ Somol ngak Job ko tomur. Yi Somol e ri ma runguy ma ma taganan’ ngak e girdi’.​—JAMES 5:11.

1, 2. Mang gafgow e ke mada’nag l’agruw e mabgol u Poland?

 DAWORI gaman reb e duw n’umngin nap’an ni ke mang Harald Abt reb e Pi Mich Rok Jehovah me yib i ga’ lungun e pi salthaw rok Hitler u Danzig (ni yima yog yu Gdansk ngay e chiney) ni bay u lel’uch u Poland. Ma aram me mo’maw’ rogon e par i yan, arrogon rib gel e riya’ riy ngak e tin nriyul’ e Kristiano u rom. Fapi Gestapo e ra guyed rogon ni ngar towasariyed Harald ni nge sign nga bangi babyor ni nge digey e michan’ rok, machane me siyeg. U tomren in e wik u kalbus, ma aram min pi’ nge yan nga Sachsenhausen concentration camp, mo rom e un gafgownag riy mu un li’. Ma bay ba salthaw ni yip’ pa’ nga tan e chigiy u lan fare naun ni yima urfiy e girdi’ riy ni ke yim’ me gaar ngak Harald, “Ka lan 14 e rran ma bay mman e ngaram ngak Jehovah rom ni faanra kag be fol ko michan’ rom.”

2 Nap’an ni kan kol Harald, ma ppin rok, ni Elsa fithingan, e ka be tuthuthnag fak row ni ppin ni ragag e pul yangaren. Machane fapi Gestapo e dar paged Elsa. De n’uw nap’an, min fek fare tir ni fak rok, ma aram min pi’ nge yan ko extermination camp ni bay u Auschwitz. Machane, i yog rok ni nge par nib fos nib n’uw boch nap’an ni bod rogon Harald. U lan fare The Watchtower ko April 15, 1980, e rayog ni ngam beeg riy rogon ni yog ni ngar k’adan’gow ko gafgow ni yib ngorow. I yoloy Harald ni gaar: “Ragag nge aningeg e duw u lan e yafas rog ni kug par u lan e concentration camp ni bochan e michan’ rog ku Got. Ka ni fitheg ni gaar: ‘Ppin rom e ku ir reb e ayuw ngom ke yog nim k’adan’um u fithik’ urngin e pi n’ey?’ Ri arrogon! Gu manang ko som’on nri dabi digey e michan’ rok, ma re n’ey e ke ayuwegeg ke yog ni nggu par ni gub gel. Gu manang ni kab fel’ u wan’ ni nge guyeg ni ku gum’ ko bin ni nge nang ni kan pageg ni bochan e kug digey e michan’ rog. . . . I athamgil Elsa u fithik’ e gafgow ni boor ni i yib ngak u lan boor e duw u concentration camp u Chiyamen.”

3, 4. (a) N’en ni ke rin’ mini’ e rayog ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ e Kristiano ni ngar athamgilgad? (b) Mang fan ni be fonownagdad e Bible ni ngad fal’eged i lemnag e n’en ni buch ku Job?

3 Ngan gafgow ko kireb e de mom, nrogon ni ke yog boch e Pi Mich. Bochan e re n’ey, ma be fonownag e Bible e piin Kristiano ni gaar: “Mu tafinayniged fapi profet ni yad owchen Somol ni ur weliyed e thin rok. Mu filed rorad rogon e gum’an’ nge k’adan’ ni ur tiyed u tan e gafgow ni un ta’ ngorad.” (James 5:10) N’umngin nap’an chepin e girdi’, ma boor e pi tapigpig rok Got ni kan gafgownagrad ni dariy tapgin. Bochan e n’en ni ke rin’ fapi “girdi’” ma rayog ni nge pi’ e athamgil nga lanin’dad ni ngkud ul’ulgad ko mil ko fare sagreng ko Kristiano ni gad be athamgiliy.​—Hebrew 11:32-38; 12:1.

4 U lan e Bible, me Job e par ni be’ nib fel’ ni ngan folwok rok u rogon e k’adan’ ni i tay. I yoloy James ni gaar: “Gadad be yog ni kar felan’gad ni bochan e ra k’adedan’rad. Kam rung’aged murung’agen e gum’an’ ni ta’ Job, ma gimed manang e tin ni pi’ Somol ngak Job ko tomur. Yi Somol e ri ma runguy ma ma taganan’ ngak e girdi’.” (James 5:11) N’en ni buch ku Job e be dag ngodad rogon e tow’ath ni ran pi’ ngak e piin yad ba yul’yul’, ni ma tow’athnagrad Jehovah. Babyor ku Job e be ayuwegdad nge pi’ e fulweg ko pi deer ni baaray: U nap’an ni ra yib e gafgow ngodad ma mang fan nib t’uf ni ngad gayed rogon ngad nanged fan e pi deer nib l’ag ngay? Mang e pi fel’ngin nge ngongol e ra ayuwegdad ngad athamgilgad? Uw rogon nrayog ni ngad gelnaged e pi walagdad ni Kristiano ni kar gafgowgad?

Ngan Nang Fan Urngin Ban’en nib L’ag Ngay

5. Mang e bin nth’abi ga’ fan e deer ara issue ni susun ni nguud lemnaged u nap’an ni gad ra mada’nag e skeng?

5 Ra ngad pared nib thabthabel ko tirok Got u nap’an ni keb e magawon ngodad mab t’uf ni ngad nanged urngin ban’en nib l’ag ngay. Ya faanra danga’, ma magawon rodad e rayog ni nge warnag e michan’ rodad. Fare issue ara deer u murung’agen e yul’yul’ ngak Got e rib ga’ fan. Chitamangidad ni bay u tharmiy e be yog ban’en nrayog ni ngad ted nga gum’irchadad ni be gaar: “Fakag, mu llowan’, ma ga felfelan’nag gum’irchaeg, ni fan ni nge yog ni nggu pi’ e fulweg ngak e en ni be moningnageg.” (Proverbs 27:11, NW) Rib gel e ta’ fan ko re n’em! Yugu aram rogon ni gad ba meewar ma daworda flontgad, machane rayog ni ngad felfelan’niged e En ni Sunumiydad. Gad ma rin’ ni aram rogon u nap’an ni ma k’aringdad e t’ufeg rodad ngak Jehovah ni ngad gelgad ko skeng. T’ufeg nib riyul’ ko Kristiano e ma k’adan’ u urngin ban’en. Ma dabi war.​—1 Korinth 13:7, 8.

6. Uw rogon ni ma moningnag Satan Jehovah, ma uw feni gel?

6 Fare babyor ku Job e rib tamilang ni be gagiyelnag Satan ni ir e en ni ma moningnag Jehovah. Ku be dag rogon e ngongol nib kireb rok e re tatogopuluw ney ndabin guy nge n’en ni be yim’ ni bochan ni nge kirebnag e tha’ u thildad Got. Rogon e n’en ni ke buch rok Job, e be yog Satan nib kireb e rok gubin e tapigpig rok Jehovah ma be gay rogon ni nge micheg ni t’ufeg rorad ngak Got e rayog ni nge war. Be moningnag Got ni ke yan bokum biyu’ e duw. Nap’an ni kan non’ Satan nga wuru’ e tharmiy, ma ba lam u tharmiy e weliy murung’agen ni ir e “ma egnag pi walagdad” me yog ni ma “sak’iy u p’eowchen Got ngi i thibthibnagrad ni rran nge nep’.” (Revelation 12:10) U daken e athamgil ni gad be tay u fithik’ e yul’yul’, ma rayog ni ngad daged ni gathibthib ni be tay e de riyul’.

7. Uw rogon nrayog ni ngad togopuluwgad ko meewar ko dowef rodad ya nge yog nda gelgad ko skeng ni ma yib ngodad?

7 Thingar dab da paged talin ni fare Moonyan’ e demtrug e miti gafgow nra yib ngodad ma ra fanay nge gay rogon ni ngad paloggad rok Jehovah. Wuin e wawliy Jesus? I wawliy u nap’an ni ke yib e bilig ngak u tomuren ni par nde abich ni boor e rran. (Luke 4:1-3) Machane, gelngin e tirok Got ban’en ni bay rok Jesus, e ayuweg ni nge siyeg e wup rok Satan. Rib ga’ fan ni ngad togopuluwgad nga gubin e meewar ko dowef rodad​—ni sana ke yib ni bochan e m’ar ara bochan e pilibthir—​ni ngad fanayed gelngin e tirok Got ban’en! Yugu aram rogon ni “be meewar dowdad i yan,” ma dab da talgad ni bochan e “lanin’dad e yibe beechnag u reb e rran ngu reb.”​—2 Korinth 4:16.

8. (a) Uw rogon nrayog ni nge kirebnagdad e lem ni magafan’? (b) Mang lem e bay rok Jesus?

8 Tin ni kub muun ngay, e lem ni magafan’ e rayog ni nge kirebnag be’ ko tirok Got. Rayog ni nge lemnag be’ ni gaar: ‘Mang fan ni nge pag Jehovah nge buch e biney?’ Maku bochan e kan dag e ngongol ngak nde sumunguy, ma rayog ni ngki fith be’ ni gaar: ‘Mang fan ni nge dag reb e walag e ngongol ngog ni aray rogon?’. Lem ni aray rogon e rayog ni k’aringdad ni nge dab da sapgad ko pi n’en nib ga’ fan ma gad par ni yigoo rarogodad nge magawon rodad e gad be lemnag. Kab gel e gafgow ni ta’ fa dalip i fager nga laniyan’ Job ko gafgow ni tay e m’ar ngak. (Job 16:20; 19:2) Maku aram rogon, ni yog apostal Paul ni damumuw nib n’uw nap’an e rayog ni ‘nge [bing e kanawo’] ngak moonyan’.’ (Efesus 4:26, 27) Ra yib angin nib fel’ ngak e piin Kristiano ni faan yad ra bod Jesus ‘[ngar] paged fan urngin ban’en ngak fare Tapufthin nib mat’aw,’ ni aram Jehovah Got, ko bin ni nge chalbarad ara ra damumuwgad ku be’ ara kaygi pag rogon nra lemnaged e tin nde puluw ko pi magawon rorad. (1 Peter 2:21-23) Faanra bay e “binem e lem” rok Jesus rodad ma rayog ni nge yororiydad rok Satan.​—1 Peter 4:1.

9. Mang e n’en ni be micheg Got ngodad u murung’agen e magawon ara skeng ni ma yib ngodad?

9 Tin nib ga’ fan, e thingar dab da sapgad ko magawon rodad ni ban’en ni baadag Got ni nge buch rodad. Re lem ney e kirebnag laniyan’ Job u nap’an ni gathibthibnag u boch e thin ni yog e piin ni susun e ngar fal’eged laniyan’. (Job 19:21, 22) Be micheg e Bible ngodad e pi thin ni baaray ni gaar: “Thingari dabi gaar [be’] u laniyan’, ‘Re n’ey ni be n’en nge wawliyeg nggu denen e yib rok Got.’” (James 1:13) Ba thil, ya ke micheg Jehovah ngodad ni ra ayuwegdad ni yugu demtrug e miti magawon ni ke yib ngodad ma rayog ni ngad pithiged ma ku be pi’ ngodad e kanawo’ nrayog ni ngad siyeged e pi skeng ni ma yib ngodad. (Psalms 55:22; 1 Korinth 10:13) Faan gad ra chuchugur ngak Got ko ngiyal’ nib gel’ e gafgow rodad, ma rayog ni ngad pired nib thabthabel e lem rodad u gubin ban’en ma gad togopuluw ko fare Moonyan’.​—James 4:7, 8.

Ayuw ni Fan ko K’adan’

10, 11. (a) Mang e ayuweg Job ni nge k’adan’? (b) Uw rogon ni ke ayuweg Job e nangan’ nib fel’?

10 I par Job ni kab yul’yul’ ni yugu aram rogon e magawon rok​—nib muun ngay e thin nib gel ko “piin ni susun e ngar fal’eged laniyan’” nge balyangan’ ni ke tay ni bochan e gafgow ni ke yib ngak. Mang e rayog ni ngad filed ko k’adan’ ni ke tay? Dariy e maruwar riy ni n’en ni ke ayuweg ni nge gel e yul’yul’ rok ngak Jehovah. ‘I par ni ir be’ nib manigil ma be ayuw ni nge dabi rin’ ban’en nib kireb.’ (Job 1:1) Ereram kanawoen e yafas rok. I siyeg Job ni nge digey Jehovah, ni mus ko ngiyal’ ni de nang ko mang fan nib tomgin ni kireb gubin ban’en. Ba mich u wan’ Job ni thingari pigpig ku Got ni yugu demtrug e n’en nra buch rok.​—Job 1:21; 2:10.

11 I par laniyan’ Job nib fel’ ni bochan e ba fel’ e nangan’ rok. Yu ngiyal’ e gowa nge yim’, machane manang ni ke rin’ e tin nrayog rok ni nge ayuweg yugu boch e girdi’, ma ke par ni be fol ko pi motochiyel rok Jehovah nib mat’aw, ma ke siyeg gubin mit e liyor ni googsur.​—Job 31:4-11.

12. Uw rogon e ngongol ni dag Job ko ayuw ni pi’ Elihu ngak?

12 Rriyul’, arrogon, ba t’uf ku Job ni nge thilyeg rogon ni ma sap nga boch ban’en. Me m’agan’ ko re n’em u fithik’ e sobut’an’​—ni reb e ban’en ni ayuweg ni nge k’adan’ u fithik’ e pi n’ey. I motoyil Job u fithik’ e sobut’an’ ko fonow ni pi’ Elihu ngak, ma i fol ko pi n’en ni yal’uweg Jehovah riy. I yog ni gaar: ‘Ug weliy murung’agen bogi ban’en nri da gu nang fan. Kug tamra’ nga urngin e tin ni kug weliy ma kug kalngan’ug u roy u fithik’ e fiyath nge awat.’ (Job 42:3, 6) I gaar Job: “Gu manang ni gubin ma rayog rom [Jehovah].” (Job 42:2) Bochan e n’en ni weliy Jehovah u murung’agen feni gilbuguwan, me tamilang rogon i nang fan rok Job gelngin e thil u thilrow e En ni Tasunumiy.

13. Uw rogon ni yib angin ngak Job e runguy ni dag?

13 Tomur riy, me dag Job e kanawo’ ni ngan fol riy u murung’agen e runguy. Fa piin ni ur dake yad be fal’eg laniyan’ e ra kirebnaged e lem rok, machane nap’an ni yog Jehovah ni nge meybil ni fan ngorad, me fol riy. Ka nap’an e ngiyal’ nem, me sulweg Jehovah dow Job nga rogon. (Job 42:8, 10) Rib tamilang, ni damumuw e dabi ayuwegdad ni ngad k’adedan’dad, machane t’ufeg nge runguy e rayog. Gad ra pag e damumuw ma rayog ni ngad baudnaged gadad nge yog nda gelgad ko pigpig ni gad be tay ku Jehovah, ma ireray reb e kanawo’ nra felfelan’nagdad Jehovah riy.​—Mark 11:25.

Ta Fonow nib Gonop ni Ma Ayuwegdad ni Ngad K’adedan’dad

14, 15. (a) Mang boch e pi fel’ngin nra bung rogon nag reb e ta fonow ni nge ayuweg yugu boch e girdi’? (b) Mu weliy fan ni yog ni nge ayuweg Elihu Job.

14 Ku reb e n’en nrayog ni ngkud filed ko n’en ni buch ku Job e fel’ngin e fonow ni i pi’ boch e girdi’ ngak u fithik’ e gonop. Pi cha’ ney e yad bod reb e walag “ni bay ko ngiyal’ ni keb e gafgow.” (Proverbs 17:17) Machane, bod ni dag e n’en ni buch ku Job, boch e ta fonow e rayog ni ngar kirebaniged laniyan’ ko bin ni ngar fal’eged. Reb e ta fonow nib fel’ e ba t’uf ni nge nang laniyan’ e girdi’, me ta’ fan, me sumunguy, ni bod Elihu. Piin Piilal nge ku boch e Kristiano ni kar ilalgad ko tirok Got ban’en e sana ba t’uf ni ngar thilyeged rogon e lem rok boch e walag ni ke yib e magawon ngorad, ma re n’ey, e piin ni yad be pi’ e fonow e rayog ni ngar filed boch ban’en ko fare babyor ku Job.​—Galatia 6:1; Hebrews 12:12, 13.

15 Boor ban’en nib fel’ nrayog ni ngan fil u rogon ni pithig Elihu e re magawon ney. I motoyil nib n’uw nap’an u m’on ni rin’ ara yog ban’en u tomuren fapi thin ni yog fapi fager ku Job ngak. (Job 32:11; Proverbs 18:13) I pining Elihu fithingan Job me non ngak ni wod reb e fager. (Job 33:1) De bod fa dalip ni’ ni ur dake yad be fal’eg laniyan’ Job, ya de ta’ Elihu nib tolang ngak Job. I yog ni gaar: “I gag e ku ni ngongliyeg ko but’.” Dabun ni nge yog boch e thin ni dariy fan nge wun’ daken e gafgow ku Job. (Job 33:6, 7, NW; Proverbs 12:18) I pining e magar ku Job ni bochan ni ke rin’ e tin nib mat’aw, ma de gathibthibnag ni bochan rogon ni i ngongol ko som’on. (Job 33:32) Bin nth’abi ga’ fan e, i sap Elihu nga gubin ban’en nrogon ni ma sap Got ngay, me ayuweg Job ni nge nang ni Jehovah e dabi ngongol nde mat’aw. (Job 34:10-12) I pi’ e athamgil nga laniyan’ Job ni nge sonnag Jehovah, ko bin ni nge dag rogon feni mat’aw. (Job 35:2; 37:14, 23) Piin ni piilal nge ku boch e girdi’ e rayog ni nge fel’ rogorad ko re fonow ney.

16. Uw rogon ma fa dalip e fager rok Job nde riyul’ e ra manged talin e maruwel rok Satan?

16 Thin ni yog Elihu ni bay e gonop riy e ba thil ko n’en ni yog Elifaz, Bildad, nge Zofar. I yog Jehovah ngorad ni gaar: “Da mu weliyed e tin riyul’ ni murung’ageg.” (Job 42:7) Ni ku ra rogned nib fel’ e n’en ni kar lemnaged, ma kar ngongolgad ni bod rogon e talin e maruwel rok Satan ko bin ni ngar manged tafger nib yul’yul’. Yad gubin nra lemnaged nib kireb e rok Job ko gafgow ni yib ngak. (Job 4:7, 8; 8:6; 20:22, 29) Rogon e n’en ni yog Elifaz, e Got e dariy e pagan’ rok ngak e pi tapigpig rok, ma dariy fan u wan’ ko gad ba mat’aw fa danga’. (Job 15:15; 22:2, 3) Ku i yin’ Elifaz e kireb nga daken Job u boch e oloboch ni dawori rin’. (Job 22:5, 9) Machane Elihu e ayuweg Job ni nge yog ni thabthabel e sap rok biyay ko liyor rok ngak Jehovah, ni aram e n’en ni ma nameg e ta fonow ni ma t’ufegey.

17. Mang e susun e nga ud lemnaged u nap’an ni ke yib e skeng ngodad?

17 Ku bay ban’en nrayog ni ngad filed u murung’agen e k’adan’ ko fare babyor rok Job. Got rodad ni ma t’ufegey e ma fal’eg i yaliy gubin ban’en ma rayog ni nge ayuwegdad u boor e kanawo’. Kad weliyed faram murung’agen e n’en ni buch ku Elsa Abt. Ngad sulod ko n’en ni yog ko tomur ni gaar: “U m’on nni koleg, ma kug beeg bangi babyor ni yoloy reb e walag ni ppin ni gaar nap’an ni gad bay u tan e gafgow ma gelngin Got e ma k’aring ni nge yib e gapas ngodad. Kug lemnag ni sana ke ga’ nag i yog fare n’em. Machane nap’an ni yib e gafgow ngog, mug nang ni n’en ni yog e riyul’. Ri ma buch ni aram rogon. Mo’maw’ ni ngam lemnag ni faanra dawori buch rom. Machane riyul’ ni buch rog. Ma ayuw Jehovah.” Dar weliy Elsa e n’en nrayog ni nge rin’ fa n’en ni rin’ Jehovah bokum e chibog kakrom u nap’an Job. Be weliy murung’agen e tayim rodad. Arrogon, “ma pi’ Jehovah e ayuw”!

Ba Felfelan’ e En ni Ma K’adan’

18. Mang angin ni yib ku Job ni bochan e k’adan’ ni tay?

18 Buchuuw i gadad e ra mada’nag e gafgow ni taareb rogon ku Job. Machane demtrug e gafgow nra yibnag e re m’ag nib kireb ney ngodad, ma bay fan ni ngad pired ni gad ba yul’yul’, ni bod e n’en ni rin’ Job. Tin nriyul’ riy e, k’adan’ e ir e flaabnag e yafas ku Job. I fal’eg rogon, me par ni ke yal’uw. (James 1:2-4) I gelnag e tha’ ni bay u thilrow Got. I yog Job ni gaar: “Ug par ni ke mus ni tin ni ke weliy e girdi’ ngog e gu manang, ma chiney e kug guyem nga owcheg.” (Job 42:5) Kan micheg ni ke ban Satan ni bochan e de yog rok ni nge kirebnag rogon e yul’yul’ rok Job. Bokum miriay e duw nga tomren, ma ka ma yog Jehovah e tapigpig rok ni Job ni ir be’ ni ma dag e ngongol nib mat’aw. (Ezekiel 14:14) Murung’agen e yul’yul’ nge k’adan’ rok Job e ku ma pug laniyan’ e girdi’ rok Got e ngiyal’ ney.

19. Mang fan ni ga be lemnag ni ba ga’ fan e k’adan’?

19 Nap’an ni yoloy James murung’agen e k’adan’ ngak e tin nsom’on e Kristiano, ma i weliy rogon nra fel’ laniyan’ be’ ni bochan. Ma i fanay e n’en ni buch ku Job ni nge puguran ngorad ni ma tow’athnag Jehovah e pi tapigpig rok nib yul’yul’. (James 5:11) Gad ra beeg u Job 42:12 ni gaar: “Me fal’eg Somol waathan Job ko tin ni baaram e duw ni bay nga tungun e par rok Job ko biney e tamilang.” I pi’ Got ngak Job e tin ni ke mul u pa’ ni l’agruw yay nib muun ngay, me par nib n’uw nap’an nib felfelan’. (Job 42:16, 17) Ku aram rogon, ndemtrug e amith, gafgow, nge mochuch ni gad ra k’adan’ riy u nap’an tomren e re m’ag ney ma yira chuweg min pag talin u lan e fayleng rok Got nib beech. (Isaiah 65:17; Revelation 21:4) Kad rung’aged murung’agen e k’adan’ ni tay Job, ma ke mudugil u wan’dad, u daken e ayuw rok Got, ni ngad folwokgad ko n’en ni rin’ Job. Be micheg e Bible ni gaar: “Ba felan’ e en nra par nib yul’yul’ ngak Got ko ngiyal’ ni be yib e tin nib mo’maw’ riy ngak, ni aram e yibe skengnag; ya ra athamgil ndabi mul ko re skeng nem ma yira pi’ e yafos ngak, ni ereram fare puluwon ni ke yog Got nra pi’ ngak e piin nib t’uf Got rorad.”​—James 1:12.

Uw Rogon ni Ga Ra Fulweg?

• Uw rogon nrayog ni ngad felfelan’naged gum’irchaen Jehovah?

• Mang fan ndab dogned ni magawon rodad e be dag ni ban’en ni baadag Got ni nge buch?

• Mang e n’en ni ayuweg Job ni nge k’adan’?

• Uw rogon nrayog ni ngad boded Elihu u nap’an ni gad be gelnag pi walagdad?

[Study Questions]

[Picture on page 26]

Ba ta fonow nib manigil e ma thamiy e kireban’ ko girdi’, ma ma dag e ta’ fan nge gol

[Pictures on page 27]

Elsa nge Harald Abt