Thin Rok Jehovah e Ba Fas

Tin Baga’ Fan ko Babyor ni Eklesiastes

“GIRDI’ ni gargeleg e ppin, e ba ngoch nap’an e yafas rok ma ke sug ko gafgow,” ireray e n’en ni yog Job ni patriarch. (Job 14:1, NW) Ri baga’ fan ni dab da adbeyed e yafas rodad nib ngoch ko magafan’ nge athamgil ni dariy fan! Mang maruwel e thingar da fanayed e tayim rodad, nge gelngidad, nge boch ban’en rodad ngay? Mang e pi n’en ni thingar da siyeged? Thin ni bay u lan fare babyor ni Eklesiastes ni bay e gonop riy e ra pow’iyey ngan nang. Thin ni bay riy e “ma yan nge yan i taw nga fithik’ i lanin’dad ko n’en ni gadad be lemnag” ma ra ayuweg ni nge yib fan e yafas rodad.​—Hebrews 4:12.

Solomon ni Pilung nu Israel kakrom ni ri yimanang nbochan e gonop rok e ir e ke yoloy, ma fare babyor ni Eklesiastes e bay e fonow riy ni bay rogon ko tin ri baga’ fan ko yafas nge pi n’en ndariy fan. Bochan ni weliy Solomon murung’agen boch e naun ni ke toy, ma sana i yoloy fare babyor ni Eklesiastes u tomren ni ke toy e pi naun n’em ma u m’on ni ke pag e bin riyul’ e liyor. (Nehemiah 13:26) Ra ni aw ni i yoloy Solomon e re n’em u m’on ko duw ni 1000 B.C.E., nge mada’ nga tomuren e gagiyeg rok ni 40 e duw.

MANG E N’EN NI GATHI DARIY FAN?

(Eklesiastes 1:1–6:12)

“Urngin ban’en ma dariy fan!” rogon ni yog fa en ma ulunguy e girdi’, me fith ni gaar: “Mang e tin nib fel’ ni rayog ni nge fek e girdi’ ko maruwel nib gel ni be tay u tan e yal’?” (Eklesiastes 1:2, 3, NW) Fare bugithin ni “dariy fan” nge “tan e yal’” e be m’ug u Eklesiastes ni boor yay. Fare thin ni Hebrew ni fan ko “dariy fan” e be yip’ fan e “pogofan” ara “aybeb” ni fan e de ga’ fan, ara dabi par ni manemus, ma dariy fel’ngin ni nge par. Fare bugithin ni “tan e yal’” e be yip’ fan “daken e re fayleng ney” ara “lan e re fayleng ney.” Ere, urngin ban’en​—ni aram, urngin e athamgil ni ma tay e girdi’ ni yad be darifannag e tin nib m’agan’ Got ngay—​e dariy fan.

Yog Solomon ni gaar, “Mu ayuweg em u nap’an ni ga ra yan nga naun rok Got nib riyul’ ma ngam chuchugur ni fan ni ngam motoyil.” (Eklesiastes 5:1, NW) Nge un be’ ko bin riyul’ e liyor ngak Jehovah e gathi ban’en ni dariy fan. Tin riyul’ riy, e ngad tedan’dad ko tha’ rodad ngak Got e aram e tin nib ga’ fan ni nge yog ngodad e yafas ni bay fan.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

1:4-10​—Mang e n’en u murung’agen e pi n’en ni ma buch nib “chalban”? Fa en ni ma ulunguy e girdi’ e kemus ni dalip ban’en ko pi n’en nib ga’ fan ni ma ayuweg e yafas u roy u fayleng e weliy​—fare yal’, rogon e nifeng, nge rogon ni ma chel e ran. Tin riyul’ riy, e boor ban’en ni ma buch u fayleng, ma mo’maw’ ni ngan nang fan. Rayog ni nge fanay be’ e yafas rok ni polo’ ni nge fil u murung’agen machane dabiyog ni nge nang fan ni gubin. Riyul’ ni ma k’aring e “chachalban.” Maku ra ngan taareb rogonnag e yafas ko pi n’en ney ni ma buch u gubin ngiyal’ ndabi tal e ma k’aring e kankanan’. Ki mada’ ko ngan gay rogon ni ngan pirieg boch ban’en nib beech maku ba chalban. Tin riyul’ riy, e boch ban’en ni kan rin’ nib beech e kemus ni kan fanay e pi n’en ni ke m’ay i ngongliy rok e bin riyul’ e Got ma kan fanay u nap’an ni yibe sunumiy urngin ban’en.

2:1, 2​—Mang fan ni ka nog ni minmin e “ngongol ko aliliy”? Ngan minmin e rayog ni nge ayuwegdad ni ngad paged talin e magawon rodad nib ngoch nap’an, ma felfelan’ e rayog ni k’aringdad ni ngad sapgad ko magawon rodad nde tomal. Machane, minmin e dabiyog ni nge chuweg e magawon rodad. Arfan, ni ngan gay e  felfelan’ u daken e minmin e ka nog ni “ngongol ko aliliy.”

3:11​—Mang e ke ngongliy Got “nib fel’ yaan u ngal’an”? Boch ban’en ni ke ngongliy Jehovah Got nib “fel’ yaan” ara ba puluw mab fel’, mab puluw ngal’an e bod ni ke sunmiy Adam nge Efa, nge fare m’ag ko regim, nge fare m’ag ni fan ku Abraham, nge fare m’ag ni fan ku David, nge fare wub rok fare Messiah, nge ngiyal’ ni kan dugliy Jesus Kristus nge mang Pilung ko Gil’ilungun Got. Machane, ka bay ban’en ni bayi ngongliy Jehovah nib “fel’ yaan” ko gabul nge langlath ni dabki n’uw nap’an. Ke mich u wan’dad ni fa bin nib beech e fayleng nib mat’aw e ra yib i m’ug nib riyul’ u ngal’an.​—2 Peter 3:13.

3:15b​—Uw rogon ma fare ‘Got nib riyul’ e ma gay e tin yibe lek’? N’en ni ‘yibe lek’ e rayog ni be yip’ fan e tin nib m’agan’ Got ngay. Yugu aram rogon ni pi n’en ni yugu ma sul nga daken nga i buch ni gubin ngiyal’ ni bod e gargel nge yam’ nge mahl nge gapas e rayog ni nge warnag laniyan’ e girdi’ me k’aringrad ni ngar lemnaged ni chepin e girdi’ e ma sul nga daken e pi n’en ni ki i rin’, ma fare Got nib riyul’ e rayog ni nge lek nge mu’nag i rin’ urngin e tin ni baadag ni Nge rin’. (Eklesiastes 3:1-10, 15a) N’en ni ‘yibe lek’ e ku rayog ni nge yip’ fan e piin nib mat’aw, ni ma lekrad e piin ni kireb. U roy, e be gay Jehovah e piin nib mat’aw ni fan ni nge “dag gelngin” ni fan ngorad.​—2 Kronicles 16:9, NW.

5:9​—Uw rogon ma ‘pi n’en ni be yognag e fayleng e yad urngin ni bay rorad’? Urngin e girdi’ ni yad be par u fayleng e yad be tor nga daken e “pi n’en ni be yognag e fayleng”​—e pi n’en ni ma yognag e but’. Pi n’ey e kub muun e pi pilung ngay. Ya binaw rorad e ku thingar un ayuweg, ara ni milay’nag.

Tin Gad Ra Fil Riy:

1:15. Dariy fan ni ngad fanayed e tayim nge gelngidad ni fan ni ngad yal’uweg e ngongol rok e girdi’ ni ma gafgownag e girdi’ nge ngongol ni de yal’uw ni gad be guy e ngiyal’ n’ey. Ke mus ni Gil’ilungun Got e rayog ni nge chuweg e kireb.​—Daniel 2:44.

2:4-11. Boch e maruwel, ni bod e ngan fal’eg yaan e naun, milay’, nge musik, nge mada’ ko par u fithik’ e fel’ rogon e bod ni “yibe l’ol’og e nifeng” ya pi n’en ney e dab ra pied fan e yafas ma dab ra feked i yib e felfelan’ ni manemus.

2:12-16. Gonop e kab fel’ ko lem ni balyang ya rayog ni nge ayuweg rogon ni ngan pithig boch e magawon. Machane, yam’ e dariy ban’en nrayog ni nge rin’ e gonop ko girdi’ ngay. Maku faanra gilbuguwan be’ nbochan e gonop rok, ma dabi n’uw nap’an min pagtalin.

2:24; 3:12, 13, 22. Ngan felfelan’ nga wom’engin e maruwel rodad e de kireb.

2:26. Gonop rok Got, ni ma yibnag e felfelan’, e kan pi’ ngak ‘be’ nib fel’ u p’eowchen Jehovah.’ Dabiyog ni nge yog ngak be’ e re gonop nem nfaanra de fel’ thilrow Got.

3:16, 17. Ngan lemnag ni ra aw nib mat’aw urngin ban’en e de puluw. Thingar da sonnaged Jehovah ni nge yal’uweg ban’en ko bin ni nga i magafan’dad ko pi n’en ni be buch u fayleng e ngiyal’ ney.

4:4. Maruwel nib elmerin ni kan rin’ u fithik’ e salap e ra yibnag e felfelan’. Machane, nge maruwel be’ nib elmerin ni kemus ni fan e nge dag nib cheg ngak boch e girdi’ e ra k’aring e tagenging nge awan’. Maruwel nib elmerin ni gad ma tay ni fan ko machib e thingari yib ko lem nib fel’.

 4:7-12. Tha’ u thilin e girdi’ e kab ga’ fan ko chugum ma susun dab ni pag ni fan nge yog e chugum.

4:13. Gathi gubin ngiyal’ ni yima tay fan be’ nbochan e liw rok ara ke pilibthir. Piin ni yad bay ko liw e thingara ngongolgad u fithik’ e gonop.

4:15, 16. “Fare tir, ni bin l’agruw”​—ni ir e nge yan nga luwan fare pilung—​e sana ‘urngin e girdi’ u p’eowchen e ra ayuweged,’ machane ‘tomur riy mar dabuyed.’ Tin riyul’ riy, e gilbuguwan e baga’ nib ngoch nap’an.

5:2. Thingar da fal’eged i lemnag e pi n’en ni nga dogned ko meybil ma ngad meybilgad u fithik’ e tay fan, ma dab dogned e thin ni boor.

5:3-7. Ngada pired ni yi gadad be lemnag e chugum e ra k’aringdad ni ngauda lemnaged ni manga yigi yog e chugum ngodad ni boor. Maku rayog ni nge k’aring be’ ni nga i par ni be lemnag boch ban’en ma dabiyog ni nge mol nib fel’ rogon. Thin ni boor e ra k’aring be’ nge m’ug ni bod ba aliliy u p’eowchen boch e girdi’ ma ra k’aring ni nge micheg ngak Got ban’en ni de lemnag. ‘Ngeb madgun e bin riyul’ e Got’ e ra talegdad ni dab da rin’ed e pi n’ey.

6:1-9. Mang fel’ e bay ko chugum ni boor, flaab, yafas nib n’uw nap’an, nge tabinaw ni baga’ nfaanra rarogodad e be talegdad ni ngada felfelan’gad ko pi n’ey? Ma “kab fel’ ni ngan guy ban’en nga owchey,” ara ngan changar ko tin riyul’, ko bin ni “nge yan yan fare yaal” ni aram, be athamgil be’ ni nge yog e tin ni baadag ni aram e pi n’en ni rib mo’maw’ ni nge yog ngak. Ere, bin th’abi fel’ rogon e par, e nge gaman u wan’dad ni “bay e ggan rodad nge mad ni nga don’ed” ni gad be felfelan’ ko tin nib fel’ ko yafas ma ngad tayedan’dad nga rogon ni nge par nib fel’ thildad Jehovah.​—1 Timothy 6:8.

FONOW NI FAN KO EN NIB GONOP

(Eklesiastes 7:1–12:8)

Uw rogon ni ngad ayuweged fithingdad nib fel’ ara pangidad nib fel’? Uw rogon e ngongol rodad ngak e pi pilung nge tin de mat’aw ni yibe rin’ ni sana kad guyed? Bochan ni yam’ e dariy ban’en ni manang, susun uw rogon ni ngad fanayed e yafas rodad e chiney? Uw rogon ni nge fanay e piin ni fel’ yangaren e tayim rorad u fithik’ e gonop? Fonow rok fa en ni ma ulunguy e girdi’ nib m’ag ko pi n’ey nge ku boch e kan yoloy ko Eklesiastes guruy ni 7 nge mada’ ko 12 ni fan ngodad.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

7:19​—Uw rogon ma gonop e kab gel nga “ragag e girdi’ nib gel gelngirad”? Ragag e be yip’ fan ban’en nib polo’ u Bible. Solomon e be yog ni ayuw ni ma yib nbochan e gonop e kab gel ko urngin e salthaw ni yad be ayuweg ba mach.

10:2​—Mang e be yip’ fan ni gum’irchaen be’ e bay “u ba’ ni mat’aw i pa’” ara “ba’ ni gilay’ i pa’”? Bochan barba’ i pa’ ni mat’aw e baga’ ni be yip’ fan e par nib tow’ath, ere nga nog ni gum’irchaen be’ e bay u barba’ i pa’ ni mat’aw e be yip’ fan ni gum’irchaen e ke k’aring ni nge rin’ e tin nib fel’. Machane, faanra ke k’aring gum’irchaen ni nge rin’ e ngongol nib kireb, ma yira yog ni gum’irchaen e bay u ba’ ni gilay’ i pa’.

10:15​—Uw rogon ma ‘maruwel nib gel ni ma tay e piin nib aliliy e ra aw parowrad riy’? Faan ra kireb i lemnag ban’en ku be’, ma maruwel rok nib gel e dabi yognag e tin nib fel’. Dabi fel’ u wan’. Re maruwel n’ey e kemus ni ma awnag parowon.

11:7, 8​—Mang fan fare thin ni: “Tamilang e ku ba athibthib, mab fel’ ni ngan sap ko yal’.” Fare tamilang nge fare yal’ e ra pi’ e felfelan’ ngak e piin nib fas. Ma be yog Solomon u roy ni ba fel’ ni ngan par nib fas ma thingar da “felan’gad” u m’on ni daworda meewargad, ara ngiyal’ ni kad pilibthirgad, ni bod ni aram e pi rran rodad u fithik’ e lumor nra chuweg gelngidad.

11:10​—Mang fan ni “fel’ yangaren nge ngal’an ni ka bay gelngin be’ nib gel” e mma’y fan? Faanra dab ni fanay nrogon, ma mm’ay fan ya bochan, bod e aybeb, ma fel’ yangaren e rib papey ni nge yan.

Tin Gad Ra Fil Riy:

7:6. Minmin u ngal’an ni de puluw e ma k’aring e damumuw ma dariy fan ni bod e rachangal ni be yik’ be chub chub u tan e th’ib. Thingar dab da rin’ed ni aram rogon.

7:21, 22. Thingar dab da lemnaged nib pag rogon e n’en ni yog boch e girdi’ u murung’agdad.

 8:2, 3; 10:4. Nap’an ni be yal’uwegdad e ani ga’ ko maruwel rodad ara masta rodad, mab fel’ ni dab ni damumuw. Kab fel’ e re n’ey ko bin ni ‘ngan gurgur ngan chuw rok,’ ni aram, e ngan chuw ko maruwel.

8:8; 9:5-10, 12. Rayog ni ngad m’ad ni dan lemnag ni bod e nig ni kan kol ko nug ara arche’ ni kan kol ko wup. Maku, dariy be’ ni nrayog ni nge taleg e yafas rok ni nge dabi yim’, maku dariy be’ ni nge mil ko toogor rok ni aram e yam’. Arfan, ni dab da adbeyed e tayim rodad. Baadag Jehovah ni ngad ted fan e yafas ma ngad felan’gad ngay ko kanawo’ nib fel’. Ra ngan rin’ e re n’ey, ma thingar da ted e pigpig ku Jehovah nib m’on ko yafas rodad.

8:16, 17. Urngin ban’en ni ke rin’ Got nge pi n’en ni ke pag ni nge buch rok e girdi’ e dabiyog ni ngan nang fan, ni ku ra dab da molod nguun lemnag ma dabin nang fan. Magafan’ nbochan urngin e oloboch ni kan rin’ e kemus nra chuweg e felfelan’ ko yafas.

9:16-18. Ngan tay fan e gonop nyugu ra oren e girdi’ e daburad. Kab fel’ e thin ni ke yog be’ u fithik’ e sumunguy ko tolul rok be’ nib balyang.

10:1. Thingar da kol ayuwgad ko thin rodad nge ngongol rodad. Pi n’en ni bod e, damumuw nib pag rogon, ngan unum e alkul nib pag rogon, ara ban’en ni bay rogon ko ngongol ni puwlag, e ba gaman ni nge kirebnag thin be’ ni yima tay fan.

10:5-11. Dabi awan’uy ngak be’ nib tolang e liw rok ma dabiyog ni nge rin’ e maruwel rok. Ra dabiyog rok be’ ni nge rin’ e maruwel nib mom e rayog ni ngeb angin nib kireb. Machane, ngan fil rogon ni ngan ‘fanay e gonop nge mon’og ko maruwel’ e ba’ angin. Rib ga’ fan ni ngad salapgad ko maruwel ni ngan machibnag e thin ko Gil’ilungun min pingeg e girdi’ ngar manged gachalpen Jesus!

11:1, 2. Thingar da filed rogon ni ngaud golgad ni ban’en ni yib u gum’irchadad. Ma ra k’aring e girdi’ ni ngar golgad.​—Luke 6:38.

11:3-6. Pi n’en ko yafas ni der mudugil e thingari dabi k’aringdad nge dabiyog ni ngad dugliyed ban’en.

11:9; 12:1-7. Piin ni fel’ yangaren e ngar weliyed ban’en ngak Jehovah. Ere, thingara fanayed e tayim rorad nge gelngirad ko pigpig ku Got u m’on ni nge chuw gelngirad ya kar pilibthirgad.

“THIN KO PIIN NIB GONOP” NI NGE POW’IYDAD

(Eklesiastes 12:9-14)

Thingari uw rogon e “pi thin ni ma pi’ e felfelan’” u wan’dad ni fa en ni ma ulunguyey e gay me yoloy? Ba thil nga “boor e babyor” ni tamilangan’ ko girdi’ e bay riy, ya “thin ko piin nib gonop e bod rogon ban’en nib m’uth, ma piin ni yad ma kunuy e thin nga taabang e yad bod e pi richib ni kan richibiy nga ban’en; ni taa ba tachugol saf i yib rok.” (Eklesiastes 12:10-12, NW) Thin ni bay e gonop riy ni yib rok fare “tachugol saf,” i Jehovah, e ra gelnag e yafas rodad.

Ra ngan fol ko fonow ni bay ko fare babyor ni Eklesiastes ma ra pow’iydad ko yafas ni bay fan ma ba felfelan’. Maku kan micheg ngodad ni gaar: “Ma ra fel’ ngak e piin ni bay madgun e bin riyul’ e Got u wan’rad.” Ere ngarda dugliyed u lanin’dad ‘ni nge par ni ba’ madgun Got u wan’dad ma gad be fol ko thin rok.’​—Eklesiastes 8:12; 12:13, NW.

[Picture on page 29]

Tow’ath ni yib rok Got e ba muun ngay e ggan, garbod, nge ngan guy e tin nib fel’ ni angin e maruwel rodad nib gel

[Picture on page 31]

Reb ko tin th’abi fel’ ni ke fal’eg Got e ra yib i riyul’ u ngal’an nib puluw