Thin Rok Jehovah e Ba Fas

Tin ni Ba Ga’ Fan ko Babyor ni Tang Rok Solomon

“FARE pin nib t’uf rog, e bod rogon ba floras u fithik’ e pan ni boor e rachangal riy.” “Ani pumoon nib t’uf rog, e bod rogon ba gek’iy ni arfath u fithik’ e pi gek’iy u fithik’ e gerger.” “Mini’ e re pin ney ni be sap nga but’ ni bod ni be puf e woch, mab pidorang ni bod e pul ni ngoon, mab machalbog ni bod e yal’ ni be pi’ e tamilang?” (Tang rok Solomon 2:2, 3; 6:10, NW) Rib fel’ e pi verse ney ni kan fek u Bible ko babyor ni Tang rok Solomon! Fare babyor ni polo’ e ba tang ni ri bay fan ma rib fel’ ka nog ni “tang ni rib manigil (bin th’abi fel’).”​—Tang rok Solomon 1:1, NW footnote.

Solomon ni Pilung nu Israel kakrom e ke yoloy, ni sogonap’an e duw ni 1020 B.C.E., ko ngiyal’ ni kafin ni tabab ko gagiyeg rok ni 40 e duw n’umngin nap’an, ma re tang ney e murung’agen ba pagal nge ba rugod u lan e arow, ni ba Shulammite. Boch e girdi’ ni kun nog u lan fare tang e chitiningin fare rugod nge pi walagen, “pi fakay ni ppin nu Jerusalem [girdien e puf oloboch],” nge “pi fakay ni ppin nu Zion [ppin nu Jerusalem].” (Tang rok Solomon 1:5; 3:11, NW) Sana mo’maw’ ni ngan nang urngin e girdi’ ni welthin u lan fare Tang rok Solomon, machane rayog ni ngan nangrad u daken e thin ni rogned ara thin ni ka nog u murung’agrad.

Bochan ni fare Tang rok Solomon e bang ko Thin Rok Got, ma thin riy e bay l’agruw i fan nib ga’. (Hebrews 4:12) Som’on, e ma fil ngodad ko mang fare t’ufeg u thilin e pumoon nge ppin. Bin l’agruw, fare tang e ma dag e re mit i t’ufeg ni bay u thilin Jesus Kristus nge fare ulung ko Kristiano ni kan dugliyrad.​—2 Korinth 11:2; Efesus 5:25-31.

DAB MU K’ARINGEG NI “NGGU ADAG YUGU REB E PUMOON”

(Tang rok Solomon 1:1–3:5)

“Gu be athapeg ni nge pi’ e felan’ ngog, ya thin ni kam mog u murung’agen e t’ufeg e keb fel’ ko wain.” (Tang rok Solomon 1:2, NW) Fare welthin u lan e Tang rok Solomon e kan tababnag ko pi thin rok fare ppin nib sobut’ ni ke yib u lan e arow ni kan fek nga tento rok Solomon. Uw rogon me taw nga ram?

“Pi fak e chitinag ni pumoon e kar damumuwgad ngog,” rogon ni yog fare pin. “Ka rogned ngog ni nggu matanagiy fare milay’ ko grapes.” Pi walagen ni pumoon e kar damumuwgad ngak ya fare pagal ni tachugol saf nib t’uf rok e ke pining ni nga ranow u taabang u nap’an reb  e rran nib fel’ e yafang. Bochan ni dubrad ni nge un ngak, ma rogned ni nge ayuweg e ‘grapes ya ma yib e pi gamanman ni fox ngar kirebnaged.’ Ke par nib chuchugur ko tento rok Solomon ni bochan e re maruwel n’ey. Ni guy feni pidorang u nap’an ni yan ko ‘fare milay’ ko pi gek’iy ni kel,’ min fek ko fare tento.​—Tang rok Solomon 1:6; 2:10-15; 6:11, NW.

Bochan ni fare rugod e ke yog ni baadag ni nge guy fare tachugol saf nib t’uf rok, me yog fapi ppin ni girdien e puf oloboch ngak ni nge ‘lek luwan ay fapi saf’ nge gay fare pagal. Machane de pag Solomon ni nge yan. I dag feni ri baadag yaan fare rugod, me micheg ngak e “gol nge silber ni boor.” Machane de gin fare rugod. Me yan fare tachugol saf nga lan e tento rok Solomon, me pirieg fare rugod, me gaar: “Am sap! Fachi ppin ni gamow nga bang, Ri gab pidorang. Am Sap! Ri gab pidorang.” I tay fare rugod fapi ppin ni girdien e puf oloboch ni ngar micheged ban’en ni gaar: “Dab mu guyed rogon ni ngam puged ara mu k’aringed ni nge sum e adag u gum’irchaeg nge mada’ ko ngiyal’ ni kug adag ni nge buch ni aram rogon.”​—Tang rok Solomon 1:8-11, 15; 2:7; 3:5, NW.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

1:2, 3​—Mang fan ni thin ni yog fare pagal e bod e wine ma fithingan e bod e gapgep? Bod rogon ni wine e ma k’aring gum’irchaen be’ ni nge felfelan’ ma fare gapgep ni kan puog nga daken lolugen e ma gapasnag, rogon e t’ufeg rok fare pagal nge fithingan e gelnag me gapasnag laniyan’ fare rugod. (Psalm 23:5; 104:15) Tin nriyul’ e Kristiano, ni baga’ ni piin ni kan mel’egrad, e yad ma pirieg e gel ma ma yib e athamgil nga laniyan’rad u nap’an ni yad ra guy e t’ufeg ni ke dag Jesus Kristus ngorad.

1:5​—Mang fan ni taareb rogonnag fare rugod ramaen dow ko “tento nu Kedar”? Bunuen e kaming, ni yima ngongliy e mad riy, e rayog ni ngan fanay nga boor ban’en. (Numbers 31:20) Ni bod ni, “bunuen e kaming” e yima fanay ni ngan ngongliy e “tento u daken e tabernacle” ngay. (Exodus 26:7) Re n’ey e riyul’ ko tento u Bedouin ni mus ko ngiyal’ ney ma aram rogon, tento nu Kedar e kan ngongliy ko bunuen e kaming nib talumor.

1:15​—Mang e be yip’ fan fare tachugol saf ni gaar: “Lan owchem e bod lan owchen bbulogol”? Fare tachugol saf e be yog ni lan owchen fare rugod e ba sumunguy yaan ni bod lan owchen e bbulogol.

2:7; 3:5​—Mang fan ni yog “fapi gazelle nge hind ni yad bay u daken e ted” ngak fapi ppin ni girdien e puf oloboch ni ngar micheged ban’en? Gamanman ni gazelle nge hind e yi manang ni bochan e rib fel’ yaan. Fare rugod ni Shulammite e i yog nib fel’ rogon ngak fapi ppin ni girdien e puf oloboch ni ngar micheged ban’en ni aram e ngar siyeged ni dab ra k’aringed ni nge sum e adag u gum’irchaen.

Tin Gad Ra Fil Riy:

1:2; 2:6. Thin nde alit ni ma dag e t’ufeg e rayog ni nge yog l’agruw ni’ ngorow ni yow be lemnag ni ngar mabgolgow. Machane, thingar ra kol ayuw gow ni pi thin ni yow ma yog e be dag e t’ufeg gathi thin nib alit, nrayog ni nge soregrow i yan ko ngongol ndarngal.​—Galatia 5:19.

1:6; 2:10-15. Fapi pagal ni walagen fare rugod ni Shulammite e dar paged ni nge un ngak fa en nib t’uf rok ko gin ndariy be’ ni ma par riy u daken e burey machane gathi bochan e ba kireb e ngongol rok. Ya kar rin’ed e tin nrayog rorad ni ngar ayuweged ni nge dabi l’ag nga ban’en nrayog ni nge wawliy. N’en ni be fil ngak e piin ni yad be lemnag ni ngar mabgolgad e thingar ra siyeged e gin ni dariy e girdi’ riy ara gin nib to’orel ko girdi’.

2:1-3, 8, 9.Yugu aram rogon nib pidorang, machane fare rugod ni Shulammite e i sap ngak ni bod e “floras u tooben e day.” Bochan e pidorang rok nge yul’yul’ rok ku Jehovah, ma i sap fare tachugol saf ngak ni bod rogon e “floras ni lily ni bay u fithik’ e pan ni bay rachanglen.” Ma mang e rayog ni ngan nog u murung’agen? Bochan ni ba pichoay, ma i sap fare rugod ngak ni bod rogon “reb e gazelle.”  Maku sana ir be’ nib gel e michan’ rok mab yul’yul’ ngak Jehovah. I yog fare rugod ni gaar: “Bod rogon e gek’iy ni arfath ni ma upunguy e pi gek’iy u fithik’ e gerger, ku arrogon e en nib t’uf rog ni bay u fithik’ e piin pagal.” Gathi ba t’uf ni ngam yaliy boch e pi fel’ngin ni bod rogon e michan’ nge yul’yul’ ko en ni ga be finey ni ngam leengiy?

2:7; 3:5. Fare rugod e de adag Solomon. I n’igin ni nge micheg fapi girdien e puf oloboch ban’en ya nge dab ra gayed rogon ni ngar k’aringed ni nge adag be’ nib thil ko fare tachugol saf. Dabiyog maku de puluw ni nge adag be’ yugu be’ ni demtrug. Reb e Kristiano ni dawori un ko mabgol ni be finey ni nge un ngay e thingari lemnag ni nge leengiy ara figirngiy reb e tapigpig rok Jehovah nib yul’yul’.​—1 Korinth 7:39.

“MANG E N’EN NI GIMED BE GUY ROK FA EN NI SHULAMMITE?”

(Tang rok Solomon 3:6-8:4)

Bay ban’en “ni be yib nga lang u daken e ted ni bod ba chuwo’ i ath.” (Tang rok Solomon 3:6, NW) Mang e n’en ni guy fapi ppin nu Jerusalem u nap’an ni ranod nga wen ngar sapgad? Arrogon, kar guyed Solomon nge fapi pumoon ni yad be un ngak ni kar sulod ko fare mach! Ma ke fek fare pilung fare rugod ni Shulammite ke un ngak.

Me lek fare tachugol saf fare rugod me guy rogon ni nge mada’nag. Nap’an ni micheg ngak feni rib t’uf rok, me yog fare rugod ngak feni kari yim’ ni bochan ni nge digey fare mach, ni gaar: “Nap’an ni ra pogofan e rran me m’ay e tagulul’, mugu wan nga daken e burey ni myrrh nge daken e burey ni boor e gek’iy riy nib fel’ bon.” I pining fare tachugol saf ni nge “yan nga lan e milay’ rok nge kay e tin ni baadag wom’engin e gek’iy.” Me fulweg ni gaar: “Walageg ni ppin, ma leengig, ku gub nga lan e milay’ rog.” Me gaar fapi ppin nu Jerusalem ngorow: “Mu abichgow! Mu unumew ngam chingawgow ko thin nib sumunguy!”​—Tang rok Solomon 4:6, 16; 5:1, NW.

Nap’an ni yog e lik’ay rok ngak fapi ppin ni girdien e tapuf oloboch, me non fare rugod ni Shulammite ngorad ni gaar: “Kug m’ar ni bochan e adag.” Mar fithed ni lungurad: “Uw rogon nib thil e en nib t’uf rom ngak yugu boch e girdi’?” me fulweg ni gaar: “Fa en nib t’uf rog e rib pichoay, ma rib magagiyel u fithik’ ragag i biyu’ e girdi’.” (Tang rok Solomon 5:2-10, NW) Nap’an ni n’uf Solomon fare rugod, me fulweg u fithik’ e sobut’an’ ni gaar: “Mang e n’en ni gimed be guy rok fa en ni Shulammite?” (Tang rok Solomon 6:4-13, NW) Me ul’ul fare pilung i yog e thin nib fel’ ngak fare rugod, ni be lemnag ni ireray e n’en ni ra k’aring fare rugod ni nge adag. Machane, me par fare rugod nib mudugil ko adag rok ngak fare tachugol saf. Fin aram me pag Solomon fare rugod nge sul nga tafen.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

4:1; 6:5​—Mang fan ni kan taareb rogonnag piyan lolugen fare rugod nga “ba ulung i kaming”? Fare n’em ni kan taareb rogonnag e be dag nib galgal piyan lolugen mab tolang puluwon ni taareb rogon nga bunuen e kaming nib talumor.

4:11​—Mang e n’en nib ga’ fan u murung’agen ‘dap’elugun fare Shulammite ni be lul’ t’ay e ngul riy’ nge ‘t’ay e ngul nge milik ni bay u tan bolowthen’? T’ay e ngul e kab fel’ lamen ko t’ay e ngul ni kan tay ke thoy e nifeng. Re n’ey ni kan taarebnag rogon, nib muun ngay fare lem ni t’ay e ngul nge milik e bay u tan bolowthen fare rugod, e be gagiyelnag feni fel’ nge feni sumunguy e thin ni i yog fare Shulammite.

5:12​—Mang fan fare thin ni “lan owchen e bod e bbulogol ni bay u tooben e ran, ni yad be maluk u fithik’ e milik”? Fare rugod e be weliy murung’agen feni fel’ yaan lan owchen fa en nib t’uf rok. Sana be taarebnag rogon tiren murwan ni ke liyeg e wechwech u lan owchen ko bbulogol nib blue-gray ramaen ni be maluk u fithik’ e milik.

5:14, 15​—Mang fan ni kan weliy murung’agen pa’ nge ay e pi tachugol saf ni aray  rogon? I weliy fare rugod murung’agen buguli pa’ fare tachugol saf ni bod rogon e gol ma ti’ngun e bod e chrysolite. Me taareb rogonnag ay ko “pi duga’ ni malang nib fel’ yaan” ya bochan nib gel mab fel’ yaan.

6:4, footnote​—Gur yu Jerusalem e aram fare “Mach nib Fel’ Yaan” Fa? Danga’. “Mach nib Fel’ Yaan” e “Tirzah.” Re mach ney nu Kanaan e ke fek Joshua ma tomren e rorran rok Solomon me mang e bin som’on e tochuch ko fa ragag i ganong nu Israel. (Joshua 12:7, 24; 1 Kings 16:5, 6, 8, 15) “Be m’ug ni re mach nem e rib fel’ yaan,” rogon ni yog reb e babyor, “arfan ni kan weliy murung’agen u roy.”

6:13, footnote​—Be mang “fare churu’ u l’agruw e camp”? Re thin ney e ku rayog ni ngan nog ni “churu’ ko Mahanaim.” Fare mach ni aram rogon fithingan e immoy u ngek ko fare Lul’ ni Jordan nib chugur ko loway ni boor e ran riy u Jabbok. (Genesis 32:2, 22; 2 Samuel 2:29) “Fare churu’ u l’agruw e kamp” e rayog ni reb e churu’ ni yima tay u lan e re mach nem ni bay rogon nga reb e madenom rorad.

7:4​—Mang fan ni taareb rogonnag Solomon belel’ l’ugun fare rugod ni Shulammite nga “ba wulyang ni ivory”? Thin ni yog Solomon u murung’agen fare rugod, e gaar: “Belel l’ugunam e bod e wulyang rok David.” (Tang rok Solomon 4:4, NW) Fare wulyang e ba n’uw mab fel’ ga’ngin, ma ivory e ba munguy. I ngat Solomon nga belel’ l’ugun fare rugod nib fel’ ga’ngin mab munguy.

Tin Gad Ra Fil Riy:

4:1-7. Bochan nde fol fare rugod ni Shulammite ko thin ni yog Solomon, ma yugu aram rogon ni dawori flont, ma ke micheg nib yul’yul’. Ere lem rok nib mudugil e ke gelnag e pidorang rok. Maku aram rogon e piin ni ppin ni Kristiano.

4:12. Bod ba milay’ nib fel’ yaan ni kan yororiy ma rayog ni ngan yan u langgin nfaanra ngan bing e garog riy ni kan loknag, fare rugod ni Shulammite e ke tay ni t’ufeg rok e kemus ni fan ko ani bayi mang figirngin. Rib fel’ ni nge fol e piin ni ppin nge pumoon ndawora mabgolgad ko n’en ni ke rin’!

“FARE NIFIY ROK JAH”

(Tang rok Solomon 8:5-14)

“Mini’ e re pin ney ni be yib ko binaw ni kan n’ag, ni ke pag ir nga daken e en nib t’uf rok?” aray rogon ni fith e pi walagen fare rugod ni Shulammite u nap’an ni ra guyed ni ke sul nga tabinaw rorad. U m’on riy, me yog bagayad ni gaar: “Faan manga i par ni bod bangi rungrung, ma nggu toyed ba manaf ni silber nga daken; machane faan mange par ni bod ba mab, ma nggu yororiyed ko palang ni cedar.” Chiney ni kari tamilang ni t’ufeg rok fare rugod ni Shulammite e ba yul’yul’, me yog ni gaar: “Gag bangi rungrung, ma thuth rog e bod e wulyang. Ma bochan e re n’ey ma be changar ngog ni bod be’ ni ke gapas laniyan’.”​—Tang rok Solomon 8:5, 9, 10, NW.

T’ufeg nib riyul’ e “nifiy rok Jehovah.” Mang fan? Bochan re t’ufeg nem e yib rok Jehovah. Ir e ke pi’ gelngin e t’ufeg ngodad. T’ufeg e bod ba nifiy ni dabiyog ni ngan thang. Tang rok Solomon e be dag ni t’ufeg u thilin reb e pumoon nge ppin e rayog ni nge “gel [dabiyog ni ngan taleg] ni bod e yam’.”​—Tang rok Solomon 8:6, NW.

Tang rok Solomon nrib fel’ e ku be tamilangnag e tha’ u thilin Jesus Kristus nge girdien fare ulung ni yima fanathinnag ni ‘fare pin’ ni ngar mabgolgow.’ (Revelation 21:2, 9) T’ufeg rok Jesus ni fan ko Kristiano ni kan dugliyrad e kab gel ko t’ufeg u thilin e pumoon nge ppin. Piin ni kan dugliyrad e yad ba yul’yul’ ko pigpig rorad. Maku ke pi’ Jesus e yafas rok ni fan ngak fare “yugu boch e saf.” (John 10:16) Ere, urngin e Kristiano nib riyul’ e rayog ni ngar folwokgad ko fare rugod ni Shulammite ko t’ufeg rok nib yul’yul’.

[Picture on page 24, 25]

Mang e be fil ngodad fare Tang rok Solomon ni ngaud sapnaged rok e ani mabgol rodad?