1, 2. (a) Mang boch ban’en ni be buch ni be micheg nib gel e gafgow ni be tay e girdi’ ni fan e nge yag e puf rogon ngorad? (b) Mang wenegan e pi n’ey?

 NGIYAL’ NEY e boor ban’en ni yima weliy u murung’agen rogon ni nge par e girdi’ ni yad ba taareb mab puf rogorad. Boor e girdi’ u boor e nam u fayleng ni yad baadag ni nge dab kun rin’ boch ban’en ngorad nde mat’aw, ara un laniyan’ ngorad, ara ur gafgowgad. Ku bay boch e girdi’ ni yad baadag ni nge puf mat’awrad ni ngar weliyed lanin’rad u boch ban’en, mar dugliyed e n’en ni ngar rin’ed, mar pared u rogon ni yad baadag. Ere, gubin e girdi’ ni yad baadag ni nge puf rogorad ni ngar rin’ed e tin ni yad baadag.

² Boor e girdi’ ni yad ma chag ngar togopuluwgad ko am ara boch e ulung u fayleng, ara ra sunmiyed boch e ulung ni ngar guyed rogon ni ngar thilyeged rogon e maruwel ni be tay e am. Machane gur, be yag ni nge yib angin e n’en ni yad be rin’? Danga’, ya boor e girdi’ ni yad ma gafgow ma boch i yad e ma yim’ ni bochan e pi n’ey ni yima rin’. Ere, gubin e pi n’ey ni be micheg nriyul’ fapi thin ni yog Solomon ni Pilung ni faani gaar: ‘Bay boch e girdi’ nib gel gelngirad ma boch e be gafgow u tan pa’rad.’​—Ekl. 8:9.

3. Mang e rayog ni ngad rin’ed ya nge yag e bin riyul’ e felfelan’ nge pagan’ ngodad?

 ³ James nreb i gachalpen Jesus e weliy murung’agen e n’en nra yibnag e bin riyul’ e felfelan’ nge pagan’ ko girdi’. I yoloy ni gaar: “En nra fal’eg i yaliy ir nga fithik’ fare motochiyel nrib yal’uw ni ir e ma pithig e girdi’ ko kireb, me tiyan’ ngay . . . cha’nem ni aram rogon e Got e ra ayuweg ko tin ni be rin’ [“ra felfelan’ ko tin ni be rin’,” NW].” (Jas. 1:25) Jehovah e ir e ke pi’ e re motochiyel ney nrib yal’uw. Ere ri manang e n’en nib t’uf ko girdi’ ya nge yag nra pared ni yad ba felfelan’ mab pagan’rad. I pi’ ko gal nsom’on e girdi’ urngin ban’en nib t’uf rorow nib kub muun e bin riyul’ e puf rogon ngay, ya nge yag nra parew ni yow ba felfelan’.

4. Uw rogon e puf rogon ni immoy rok Adam nge Efa? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)

⁴ Nap’an ni gad ra beeg e gal nsom’on e guruy ko Genesis ma rayog ni ngad guyed riy ni puf rogon ni immoy rok Adam nge Efa e aram e re puf rogon ni ma athapeg e girdi’ ni nge yag ngorad e ngiyal’ ney. Bay urngin ban’en nib t’uf rorow, ma dariy ban’en ni be k’aring e marus ngorow, ma dariy be’ ni be gafgownagrow. Da i magafan’row ko n’en ni ngar kew, ara rogon e maruwel ni ngar tew, nge m’ar, ara yam’. (Gen. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Machane gur, puf rogon ni immoy rok Adam nge Efa e dariy e gin nra mus riy? Ngad guyed.

5. Mang e ba t’uf ko girdi’ ya nge yag e puf rogon ngorad ni yugu aram rogon nib thil rogon ni ma lemnag boor e girdi’ e re n’ey?

⁵ Boor e girdi’ e ngiyal’ ney ni yad ma lemnag ni faanra ngari puf rogorad, ma thingari yag ni ngar rin’ed urngin ban’en ni yad baadag ni ngar rin’ed ndemtrug e n’en nra buch nga tomuren. I yog ba ken e babyor ni faanra ba puf rogon be’ ma aram e “rayog ni nge dugliy ban’en me rin’.” Machane, ki ulul ngay ni gaar: “Rayog ni nge par e girdi’ nib puf rogorad ni faanra darur rin’ed boch ban’en ni ma lemnag e am nde mat’aw, ara de t’uf ni ngan rin’, ara de puluw ni ngan rin’.” (The World Book Encyclopedia) Re n’ey e be yip’ fan ni bay e gin nib t’uf ni nge mus e girdi’ riy ya nge yag ni par urngin e girdi’ nib puf rogorad. Machane, deer ni bay e: Mini’ e bay mat’awun ni nge dugliy e gin nib mat’aw, mab t’uf, mab puluw ni nge mus e girdi’ riy?

6. (a) Mang fan ni kemus ni yigoo Jehovah e dariy e gin nra mus e puf rogon rok riy? (b) Uw rogon nrayog ni nge yag e puf rogon ko girdi’, ma mang fan?

⁶ Reb e ban’en nib ga’ fan ni ngad lemnaged u murung’agen e puf rogon e aram e kemus ni yigoo Jehovah Got e dariy e gin nra mus e puf rogon rok riy. Mang fan? Bochan ni ir e Ke Sunmiy urngin ban’en ma ir e Th’abi Tolang u ga’ngin e palpalth’ib ni gubin ma rayog rok. (1 Tim. 1:17; Rev. 4:11) Am lemnag fapi thin nrib manigil ni yog David ni Pilung ni be weliy rarogon e re liw ni bay Jehovah riy. (Mu beeg e 1 Kronicles 29:11, 12.) Machane, pi engel u tharmiy nge girdi’ u fayleng e yad gubin ni bay e gin ni nge mus e puf rogon rorad riy. Thingar ra nanged ni yigoo Jehovah Got e bay mat’awun ni nge dugliy e gin nib mat’aw, mab t’uf, mab puluw ni nge mus e girdi’ riy? Bin riyul’ riy e, aram e n’en ni rin’ Jehovah Got u nap’an ni sunmiy e girdi’.

7. Mang boch ban’en ni gad ma rin’ ni ma yibnag e felfelan’ ngodad?

⁷ Yugu aram rogon ni boor ban’en nib puf rogon Adam nge Efa ni ngar rin’ew, machane bay e gin ni kan tay ni ngar musgow riy. Bay boch e pi n’em ni yug yow ma rin’ ndariy rogon ni ngar fal’egew i lemnag. Bod ni, yow manang nib t’uf ni ngar pogofangow, mar abichgow, mar molow, mu kur rin’ew boch ban’en. Gur, faan yow ra rin’ e pi n’ey, ma aram e be yip’ fan ndariy e puf rogon rorow? Danga’, ya guy Jehovah rogon ni ngar rin’ew e pi n’ey u reb e kanawo’ nra yibnag e felfelan’ ngorow me fel’ u wan’row e par rorow. (Ps. 104:14, 15; Ekl. 3:12, 13) Gad gubin ni gad baadag ni ngad pogofangad nib beech e nifeng, ma gad kay e ggan ni gad baadag, ma gad mol nib fel’ rogon. Gad ba felfelan’ ni ngad rin’ed e pi n’ey, ma gad ma rin’ ndarud lemnaged ni be talegdad u boch ban’en ara magawonnagdad. Dariy e maruwar riy ni ku aram rogon ni i lemnag Adam nge Efa.

8. Mang motochiyel e pi’ Got ngak e gal nsom’on e girdi’, ma mang fan?

 ⁸ I yog Jehovah ngak Adam nge Efa ni ngar suguyew e fayleng ko girdi’ mar ayuwegew e pi n’en ni bay riy. (Gen. 1:28) Ere gur, re motochiyel ney nni pi’ ngorow e chuweg e puf rogon rorow? Danga’. Ni pi’ e re motochiyel ney ni bochan e nge bing e kanawo’ ko girdi’ ni ngar uned i rin’ e n’en nib m’agan’ e En Tasunmiy ngay, ni aram e ngan fal’eg e re fayleng ney nge mang paradis ni nge par e girdi’ riy ni yad ba flont ndariy n’umngin nap’an. (Isa. 45:18) Ngiyal’ ney e faanra mel’eg be’ ndabi un ko mabgol ara nge mabgol machane dabi fakay e bitir, ma de togopuluw ko n’en nib m’agan’ Jehovah ngay. Machane, boor e girdi’ ni yad ma mabgol mar fakayed e bitir ni yugu aram rogon ni bay boch e magawon ni yad ma mada’nag ni bochan e re n’ey. (1 Kor. 7:36-38) Mang fan? Bochan e yad baadag ni ngar pirieged e felfelan’. (Ps. 127:3) Ere faan gomanga fol Adam nge Efa rok Jehovah, ma rayog ni nge par e mabgol nge tabinaw rorow ni bay e felfelan’ riy ndariy n’umngin nap’an.

9. Mang fan ni fare motochiyel ni pi’ Got ni bay ko Genesis 2:17 e ba mat’aw, mab t’uf ni nge pi’, ma kub puluw?

⁹ Ku bay reb e motochiyel ni pi’ Jehovah ngak Adam nge Efa, me yog ngorow e n’en nra buch ni faanra dab ra folgow riy ni gaar: “Ke mus ni fare ke gek’iy ni ma tamilangnag an’uy ko tin nib fel’ nge tin nib kireb e dab mu koy. Thingar dab mu koy wom’engin. Ya rofen ni ga ra kay e ga ra yim’.” (Gen. 2:17) Ere gur, re motochiyel ney ni pi’ Got ngorow e de mat’aw, ma de t’uf ni nge pi’, maku de puluw? Gur, i chuweg e puf rogon rok Adam nge Efa? Danga’. Bin riyul’ riy e, boor e girdi’ ni boor ban’en u murung’agen e Bible ni yad manang ni ka rogned nrib gonop Got ko re motochiyel nem ni pi’ ma kub puluw. Bod ni, bay be’ nib llowan’ ni yog ni gaar: “Fare motochiyel ni pi’ Got ni bay ko [Genesis 2:16, 17] e be tamilangnag ni kemus ni yigoo ir e manang e n’en nib fel’ . . . ni fan ko girdi’ ma kemus ni yigoo ir e manang e n’en nde fel’ . . . ngorad. Ra nge felfelan’ e girdi’ ko ‘tin nib fel’’ ni ke pi’ Got, ma thingari pagan’rad ngak mar folgad rok. Ma faanra dab ra folgad, ma aram e yad rorad e ngar dugliyed ko mang e ba fel’ . . . ma mang e ba kireb.” Re n’ey e kaygi mo’maw’ ndabiyog ko girdi’ ni ngar rin’ed ni yad rorad.

10. Mang fan nsusun e dab da lemnaged ni taareb rogon e puf rogon ni kan pi’ ko girdi’ ko bin ni nge yib mat’awrad ni ngar dugliyed ko mang e ba fel’ ma mang e ba kireb?

¹⁰ Boor e girdi’ e ngiyal’ ney e nap’an ni yad ra beeg murung’agen fare motochiyel ni pi’ Jehovah ngak Adam, ma rayog ni nga rogned ndan pi’ e puf rogon ngak ni nge rin’ e tin ni baadag. Machane, faan yad ra yog ban’en ni aray rogon, ma aram e yad be yog ni puf rogon ni kan pi’ ngak be’ e taareb rogon ko bin ni nge yib mat’awun ni nge dugliy ko mang e ba fel’ ma mang e ba kireb. Bin riyul’ riy e, ba puf rogon Adam nge Efa ni ngar dugliyew ko yow ra fol rok Got fa danga’. Machane, kemus ni yigoo Jehovah e ir e bay mat’awun ni nge dugliy ko mang e ba fel’ ma mang e ba kireb, ma aram e n’en ni be yip’ fan “fare ke gek’iy ni ma tamilangnag an’uy ko tin nib fel’ nge tin nib kireb” ni immoy u lan fare milay’ nu Eden. (Gen. 2:9) Gathi gubin ngiyal’ ni gad manang e n’en nra buch nga tomuren e pi n’en ni gad ma dugliy ni ngad rin’ed, maku dabiyog ni ngad nanged ko gubin ngiyal’ nra yib angin e pi n’em ngodad fa danga’. Aram fan ni boor yay ni gad ma guy e girdi’ ni yad ma dugliy ni ngar rin’ed ban’en ni yad be lemnag nib fel’, me tomur riy me yib wenegan nib kireb ni boor e girdi’ nra gafgow riy. (Prov. 14:12) Ma buch e re n’ey ni bochan e boor ban’en ndabiyog ni nge rin’ e girdi’.  Ere, re motochiyel nem ni pi’ Jehovah ngak Adam nge Efa e be fil ngorow rogon ni ngar maruwelgow ko puf rogon ni kan pi’ ngorow. Uw rogon e re n’ey, ma gur, i fol Adam nge Efa ko re motochiyel ney?

11, 12. Mang fan nib kireb wenegan e n’en ni dugliy Adam nge Efa ni ngar rin’ew? Mu susunnag.

¹¹ I dugliy e gal ga’ rodad ndab ra folgow. Fare thin ni micheg Satan ngak Efa ni aram e gaar ngak “[ra] tamilangan’mew ngam nangew e n’en nib fel’ nge n’en nib kireb ni bod ir” e k’aring Efa ni nge motoyil ngak Satan. (Gen. 3:5) Ere gur, i yag ni ngari puf rogon Adam nge Efa u tomuren nrin’ew e n’en nra dugliyew? Danga’. N’en nra dugliyew ni ngar rin’ew e de yib angin ngorow ni bod rogon ni yog Satan nra buch. Bin riyul’ riy e, munmun mar nangew ni bochan ni kar siyegew ni ngar folgow ko motochiyel rok Jehovah mar rin’ew e n’en ni yow baadag, ma aram fan ni ke yib wenegan nib kireb ngorow. (Gen. 3:16-19) Mang fan? Bochan e de pi’ Jehovah mat’awun e girdi’ ni ngar dugliyed ko mang e ba fel’ ma mang e ba kireb.​—Mu beeg e Proverbs 20:24; Jeremiah 10:23.

¹² Rayog ni ngan susunnag e re n’ey ngak be’ ni ma kol e yap’ ko sikoki. Faanra nge yag ni taw fare sikoki ko gin nsusun e nge yan ngay ndabi buch ban’en riy, ma aram e bay kanawoen e sikoki ni kan mu’ i dugliy nthingari yan facha’ riy. Bay boch e masin nge boch ban’en ni kan ngongliy e chiney ni bay ko sikoki nrayog ni nge pow’iy e piin ni yad ma kol e yap’ ko sikoki. Pi masin nem e ku ma ayuweg e piin ni yad ma kol e yap’ ko sikoki ni ngar nonad ngak e piin ni yad be pow’iy e gin ni nge sor fare sikoki ngay ya nge yag ni taw ko gin nsusun e nge yan ngay. Machane, faanra dugliy facha’ ni be kol e yap’ ko sikoki ndabi fol ko piin ni yad be pow’iy ko gin ni nge sor ngay me sor ko gin ni baadag, ma aram e rayog ni nge sum e magawon nga tomuren. Ere Adam nge Efa e yow bod facha’ ni ma kol e yap’ ko sikoki ni ir e be guy e gin ni nge sor ngay. Ra dugliyew ndab ra folgow u rogon ni be pow’iyrow Got. Ere mang wenegan ni yib nga tomuren? Bochan  e n’en nrin’ew, ma aram mar denengow me boch nga tomuren mar m’ow, miki af e denen nge yam’ ngak pi fakrow. (Rom. 5:12) Bochan nra guyew rogon ni nge mang yow e ra dugliy ko mang e ba fel’ ma mang e ba kireb, ma aram tapgin me mul e bin riyul’ e puf rogon u pa’row ni ke pi’ Jehovah.

13, 14. Uw rogon ni nge yag e bin riyul’ e puf rogon ngodad?

¹³ Rayog ni nge lemnag e girdi’ ni faanra dariy e gin nra mus e puf rogon rorad riy, ma aram e ra fel’ rogon e par rorad. Riyul’ ni faanra bay e puf rogon rodad ma boor angin nra yib ngodad. Machane faanra dariy e gin ni nge mus riy ma rib gel e gafgow nra tay e re fayleng ney. Aram fan ni ke yog ba ken e babyor ni gaar: “Ba mo’maw’ e motochiyel ko girdi’, ya yugu aram rogon ni kan ngongliy ni nge ayuwegrad, machane ku be talegrad nder yag ni ngar maruwelgad ko puf rogon rorad nib fel’ rogon.” (The World Book Encyclopedia) Arrogon, riyul’ nib “mo’maw’” e re n’ey. Aram fan ni gad ma guy ni boor e motochiyel ni ma ngongliy e girdi’, maku boor e lawyer nge pi tapuf oloboch ni yima fanayrad ni ngar weliyed fan e pi motochiyel nem nge rogon ni ngan fol riy.

¹⁴ Machane, i weliy Jesus Kristus rogon nrayog ni nge yag e bin riyul’ e puf rogon ngodad. I gaar: “Faan gimed ra fol ko thin ni gu be machibnag ngomed ma aram e kari mudugil ni kam manged pi gachalpeg; ma bay mu nanged e tin riyul’, ma tin riyul’ e ir e bayi ayuwegmed nge dab kum pired ni gimed e sib.” (John 8:31, 32) Bay l’agruw ban’en nib t’uf ni ngan rin’ ni faanra ngan fol ko re fonow ney ni pi’ Jesus u murung’agen rogon ni nge yag e bin riyul’ e puf rogon. Som’on e thingari m’agan’dad ko tin riyul’ ni ke fil, ma bin l’agruw e thingar da manged boch i gachalpen. Faan gad ra rin’ ni aray rogon, ma aram e ra yag e bin riyul’ e puf rogon ngodad. Machane, mang e re puf rogon nem nra yag ngodad? I weliy Jesus ni gaar: “Urngin e  girdi’ ni yad be denen e ra bagayad ma ke mang sib ko denen. . . . Faanra ayuwegmed e en ni Fak ngam pired ni gathi ki gimed e sib, ma aram e kari mudugil ni kam pired ni gathi ki gimed e sib.”​—John 8:34, 36.

15. Mang fan ni fare puf rogon ni micheg Jesus e aram e n’en nra ayuwegdad ni ngad ‘pired ni gathi ka gadad e sib’?

¹⁵ Ba tamilang ni puf rogon ni micheg Jesus nra yag ngak pi gachalpen e kab fel’ ko puf rogon ni ma athapeg yooren e girdi’ ni nge yag ngorad e ngiyal’ ney. Nap’an ni gaar Jesus: “Faanra ayuwegmed e en ni Fak ngam pired ni gathi ki gimed e sib, ma aram e kari mudugil ni kam pired ni gathi ki gimed e sib,” ma aram e be weliy murung’agen rogon ni nge chuw e girdi’ u tan gelngin e denen, ni aram e n’en nth’abi kireb ni kar manged “sib” riy. Denen e gathi kemus ni ma k’aringdad ni ngad rin’ed ban’en nib kireb, ya ku ma talegdad ndab da rin’ed e n’en ni gad manang nib fel’ ni ngad rin’ed, ara n’en ni gad manang nrayog rodad. Ma wenegan ni ma yib ngodad e chalban, nge amith, nge gafgow, ma tomur riy e yam’. (Rom. 6:23) I guy apostal Paul gelngin e gafgow nra tay be’ ni faanra par ni ke mang sib ko denen. (Mu beeg e Roma 7:21-25.) Ere, ngiyal’ ni gad ra chuw u tan gelngin e denen e fin aram e ngiyal’ nra yag e bin riyul’ e puf rogon ngodad ni bod ni immoy rok Adam nge Efa ko som’on.

16. Uw rogon nrayog ni ngad pired ni gathi ka gadad e sib?

¹⁶ Fare thin ni yog Jesus ni be gaar “faan gimed ra fol ko thin ni gu be machibnag ngomed” e be dag ni faanra gad baadag ni nge ayuwegdad Jesus ni nge dab kud manged sib ara nge yag e puf rogon ngodad, ma aram e bay boch ban’en nib t’uf ni ngad rin’ed. Bochan ni gad boch e Kristiano ni kad ognaged e yafos rodad ngak Got, ma aram e kad paged fadad ma kad dugliyed ni ngad folgad ko pi motochiyel ni ke pi’ Kristus ni nge fol pi gachalpen riy. (Matt. 16:24) Machane, ra boch nga m’on u nap’an ni ke yib angin fare biyul ngodad, ma aram e ngiyal’ nra yag e bin riyul’ e puf rogon ngodad ni bod ni ke micheg Jesus.

17. (a) Mang e ra yibnag fan e yafos rodad me k’aring e felfelan’ ngodad? (b) Mang e gad ra weliy ko bin migid e article?

¹⁷ Gad e piin ni gad be folwok rok Jesus e faan gad ra fol ko pi n’en ni i fil, ma aram e rayog ni nge yib fan e yafos rodad ma gad felfelan’. Ireray e n’en nra bing e kanawo’ ngodad ni ngad chuwgad u tan gelngin e denen nge yam’. (Mu beeg e Roma 8:1, 2, 20, 21.) Bin migid e article e gad ra weliy riy rogon nrayog ni ngad maruwelgad ko puf rogon ni bay rodad e chiney nib fel’ rogon, ya nge yag nda pininged e sorok ngak Jehovah ndariy n’umngin nap’an ni ir fare Got nra pi’ e bin riyul’ e puf rogon ngodad.