Mman ko pi n'en ni bay riy

Mman ko table of contents

MURUNG’AGEN BE’

Kari Tow’athnageg Jehovah ko N’en ni Kug Dugliy

Kari Tow’athnageg Jehovah ko N’en ni Kug Dugliy

Lukngun reb e nep’ ko duw ni 1939 ma gamad od nggu warod u karrow nib pag reb e awa nga reb e binaw nib achig u yimuch ni ngal u Missouri ni ka nog yu Joplin ngay u Meriken. Ma aram mug ted e pi tract nga tan e mab ko gubin e naun u rom ko gin ni gamad be machib riy ndariy lammad. Ma nap’an ni gu mu’gad mug afgad bayay nga karrow nggu warod gu mada’naged yugu boch e walag ni ku yad be rin’ e n’en ni kug rin’ed. Ma chiney e ke kakadbul. Ere mang fan ni gu warod ko machib u m’on ni nge yib e yal’ nga lang mu kug chuwgad nib papey? Bayi taaboch mfin gu weliy.

NAP’AN ni gargelnageg ko duw ni 1934, ma gallabthir rog ni Fred nge Edna Molohan e ke gaman 20 e duw ni kar mangew boch e Bible Student (ara Pi Mich Rok Jehovah). Gub felfelan’ ngay nra filew ngog ni nge t’uf Jehovah rog. Ug pared u Parsons nreb e binaw nib achig ni bay u yimuch ni ngek u Kansas. Ba chugur ni nge gubin e girdi’ u lan e ulung romad ni yad bang ko fachi ulung ni kan dugliyrad. Gubin ngiyal’ ni gamad ma yan chon e tabinaw rog ko muulung nge machib. Ba ga’ nra Sabado ni mithigyal’ ma gamad ma machib u kanawo’ ni chiney e yima yog e machib u fithik’ e girdi’ ni yoor ngay. Ere yu ngiyal’ e ma aw parowmad, machane gubin ngiyal’ ni ma chuw’iy e chitamag e ice cream nggu unumed u tomuren ni kug mu’gad ko machib.

Ulung romad e ba ga’ e gin ni gamad ma machib riy nib muun in e binaw nib achig nge yungi milay’ ni boor ngay. Ere bay boch e girdi’ ni tamilay’ ni yad ma fek e pi babyor romad mar pied e yasay ni kar yunged ara fak e nimen (ni kafin ni fek u tafen) ara nimen ni kab fos ko bin ni ngar pied e salpiy. Gamad ma fek e pi ggan ney ni nggu wed chon e tabinaw rog ni bochan e ke mu’ e chitamag i pi’ e salpiy ni ayuw ni fan ko pi babyor.

ROGON BOCH E MACHIB NI UN TAY

Gallabthir rog e kar fekew reb e masin ni ka nog e phonograph ngay ni ngar fanayew u nap’an e machib. Yugu aram rogon ni ku gub bitir ni nggu un i fanay e re n’ey, machane gu ma felfelan’ ni gu ma ayuweg e Chitamag nge Chitinag ni nggu cheleg e pi welthin rok Brother Rutherford ni nge motoyil e piin ni kan sul ni ngan guyrad ara piin ni yad be fil e Bible.

Yaamad e gallabthir rog ko fare karrow ni bay e speaker u daken

Ke tay e chitamag ba speaker nib ga’ nga daken e chig ko karrow romad ni bangi karrow ni Ford nni ngongliy ko duw ni 1936. Ere re karrow romad ney e ir e yima cheleg e radio riy ni nge rung’ag e girdi’ ni yoor boch e welthin riy. Rib fel’ e re karrow ney ni fan ko machib. Ere ba ga’ nsom’on e gamad ma cheleg reb e musik ya nge yag ni nge adag e girdi’ ni ngar motoyilgad, ma aram mfin cheleg reb e welthin nib puluw ko Bible. Tomuren ma aram mug pied e babyor ngak e girdi’ ni yad baadag ni ngar motoyilgad.

I yan e Chitamag ko fare karrow ni bay e speaker u daken e chig riy nga bangi park ni bay u Cherryvale nreb e binaw nib achig ni bay u lan yu Kansas. Ya aram e gin nra Madnom ma ma yan e girdi’ ngay ni ngar toffangad. Ma aram me yib e polis nga rogned ngak ndabiyog ni nge tay e karrow rok u rom ya kemus ni wuru’ e re gin’em e rayog ni nge tay riy. Ere yan i tay e chitamag fare karrow nga barba’ e re park ney ya nge yag ni ngki rung’ag e girdi’ fapi welthin ni yibe cheleg riy nib fel’ rogon. Ri gu ma felfelan’ ko pi tayim ney ni gamad bay e Chitamag nge Jerry ni bin ilal i walag u taabang.

U lan e pi duw nem ma bay boch e special campaign nug ted ko gin ndabun e girdi’ e machib riy. Ere bod rogon ni kug weliy faram ko som’on, gamad ma od ni lukngun e nep’ nggu warod gu ted e pi tract ara nochi ke babyor nga tan e mab ko girdi’ ndariy lammad. Ma nga tomuren ma gamad yan gu mada’gad yugu boch e walag nga wuru’ e re binaw ney ya nggu guyed ko ke kol e polis bagamad fa danga’.

Reb e ban’en ni ku gamad ma rin’ u nap’an e machib ni gu ma felfelan’ ngay e gamad ma yog e information march ngay. Re n’ey e aram e gamad ma the’ boch e placard nga belel’ugunmad nggu warod u lan binaw i yan. Keb ngan’ug ba ngiyal’ ni yib boch e walag ko binaw romad ni kar theed nga belel’ugunrad boch e placard ni bay e thin riy ni be gaar, “Religion Is a Snare and a Racket” nguur ranod u lan binaw. Ra tababgad u tabinaw romad ma aram ma yad yan ni gonap’an reb e mayel (1.6 km) u lan binaw, ngemu’ ma yad sul bayay ko gin ni gamad bay riy. Gamad ba felfelan’ ndariy be’ ni talegrad, machane boor e girdi’ ni yad baadag ni ngar nanged ko mang e be buch.

PI CONVENTION U NAP’AN NI KU GUB BITIR

Ba ga’ ni gamad ma milekag chon e tabinaw rog nga Texas ni fan ko pi convention. Ma maruwel e chitamag u reb e company ni ka nog e Missouri-Kansas-Texas Railroad (ku yima yog ni M-K-T ara Katy Railroad) ngay ni ma fal’eg e kanawo’ ko train. Ere rayog ni nggu warod u train ndariy puluwmad ko pi convention ma gamad guy e girdi’ romad. Fred Wismar ni bin ilal i walagen e chitinag nge Eulalie ni ppin rok e yow ma par u reb e binaw u Texas ni ka nog e Temple ngay. Nap’an e pi duw u tabolngin e 1900 ma ke fil Uncle Fred e tin riyul’ u nap’an ni kab bitir, ma aram min taufenag me weliy e pi n’en ni ke fil ngak gal walagen nib muun e chitinag ngay. Ma pi walag u rom u Texas e ri yad manang Uncle Fred ni bochan e immoy ni ir reb e zone servant (ni chiney e yima yog ni en ni ma lekag e ulung). Ir be’ nib gol mab felfelan’ ma rib pasig ko machib maku ir be’ nrib fel’ e kanawo’ ni ke dag ngog ni nggu folwok riy.

Nap’an e duw ni 1941 ma gamad milekag chon e tabinaw rog nga St. Louis nreb e binaw ni bay u Missouri ni fan nga ba convention nib ga’. Gubin e bitir e nog ngorad ni ngar pared nga taabang nib chugur ko gin ni be pi’ Brother Rutherford e welthin rok riy ni kenggin e “Children of the King.” Tomuren e welthin rok ma gubin fapi bitir ni yad 15,000 u gubin e ra gingad ko n’en nni pi’ ngorad. Ya ke pi’ Brother Rutherford nge boch e walag ni yad be ayuweg ba ken e babyor nib beech ni kenggin e Children nra bagamad ma ba ken.

Maku nap’an e duw ni 1943 ko pul ni April, ma gamad un ko fare Assembly ni kenggin e “Call to Action” nni tay u Coffeyville nreb e binaw nu Kansas. Ireram e gin nug rung’aged riy ni ke tabab fare skul ni ka nog e Theocratic Ministry Skul ngay u gubin e ulung. Kun pi’ bochi ke babyor ngomad ni bay 52 e guruy riy nrayog ni nggu fanayed u nap’an fare skul. Ma boch nga tomuren ko re duw nem mug pi’ e bin som’on e welthin rog. Ma re assembly nem e kub ga’ fan u wan’ug ni bochan e ireray e ngiyal’ nni taufenageg nge ku l’agruw e pumoon u lan bangi lipath nib garbeb e ran riy nib chugur ko gin ni kan tay e assembly riy.

GU BAADAG NI NGGU PIGPIG U BETHEL

Nap’an e duw ni 1951 mug chuw u high school mab t’uf ni nggu dugliy ko mang e nggu rin’ ko yafos rog. Jerry ni walageg e ma pigpig u Bethel. Me gag e ri gu baadag ni ngkug pigpig u rom, ere gu fal’eg e application rog nggu pi’ ngaram. De n’uw nap’an nga tomuren min piningeg nga Bethel, ma aram mug tabab ko pigpig u rom ko duw ni 1952 ko pul ni March 10. Re n’ey ni kug dugliy e ba manigil ya ke ayuwegeg ni nggu yoornag e tin ni nggu rin’ ni fan ko pigpig rog ngak Got.

Gu athapeg ni nggu maruwel ko gin ni yima printnag e babyor rodad riy ya nggu pi’ e ayuw i ngongliy e pi magazine nge yugu boch e babyor rodad. Machane de yag ni nggu rin’ e re n’ey, ya maruwel rog e nguug pi’ e ggan nge n’en ni ngan unum ko girdi’, ma boch nga tomuren mug maruwel u taang. Gu felfelan’ ko re maruwel ney maku boor ban’en nug fil riy. Ug maruwelgad nra be’ ma bay e ngiyal’ ni nge maruwel riy, ere ra rran ma bay in e awa ndab gu maruwel. Ba ga’ ni gu ma yan nga library u Bethel mug fanay e pi babyor ni bay u rom ni nggu fol Bible ni goo gag. Re n’ey e ke ayuwegeg ni nge gelnag e michan’ rog nge tha’ u thilmow Jehovah. Miki ayuwegeg ni nggu dugliy ni nggu pigpig ngak Jehovah u Bethel u n’umngin nap’an nrayog rog. Nap’an e duw ni 1949 me chuw Jerry u Bethel ngar mabgolgow Patricia, machane ra parew u bang nib chugur nga Brooklyn. Ere yow ma ayuwegeg mar piew e athamgil nga lanin’ug ko ngiyal’ nem ni kafin gu un ko pigpig u Bethel.

De n’uw nap’an nga tomuren ni ku gub nga Bethel, ma aram e bay boch e walag ni pumoon ni yad be gay boch e walag ni pumoon ni yad ma pigpig u Bethel ni ngar ted fithingrad ngab babyor ni bochan e ngar pied e welthin ni fan ko yoor. Piin ni bay fithingrad ko re babyor ney e ngar leked e pi ulung nib chugur nga Brooklyn ni sogonap’an 200 e mayel (322-km) palofngin, ya ngar pied e welthin ni fan ko yoor ma yad un ngak e pi walag u rom ko machib. Ere gag reb e pi walag ney nni tay fithingag nga but’. Yugu aram rogon ni gu be rus, machane gu wan gu lekag e pi ulung ney mug pi’ e welthin ni fan ko yoor. Ngiyal’ nem e yima pi’ e welthin ni fan ko yoor nreb e awa n’umngin nap’an. Ma ba ga’ ni gu ma milekag u train ko pi ulung ni nggu lekag. Keb ngan’ug reb e Madnom ni mithigyal’ u nap’an e garbeb ko duw ni 1954. Kug af nga train ni nggu sul nga New York, ma susun ni nggu taw nga Bethel ni blayal’. Machane u m’on ni nggu taw ngaram, me yib bangi nifeng nib gel nib muun e ayis ngay me kirebnag e masin ko train ndaki yag ni nge chel. Ere fin lal e kolok ni kakadbul ko Montag e gu taw nga New York. Ere gu wan ko bin baaram e train ni ma yan u tan e but’ nga Brooklyn, ma aram mug wan ni ka chingiyal’ nem nga taang ko maruwel. Kug sagaal buchuuw ma ke aw parawog ni bochan e dag mol u reb e nep’ riy. Machane felfelan’ ni ke yag ngog ni bochan e pi n’en ni kug rin’ ni fan ko pi ulung nge pi walag ni kafin gu mada’nagrad e kab ga’ fan ko pi n’en ni kug pag fan.

Yibe fal’eg rogoy ni ngan broadcast ko fare radio station ni ka nog e WBBR ngay

U lan e pi duw ni kafin gu tabab ko pigpig u Bethel mug un ko fare program ni fan ko fol Bible ni yima broadcastnag ko fare radio station ni ka nog e WBBR ngay ni gubin e wik. Re gin’ey e bay ko thal ni l’agruw e naun u 124 Columbia Heights. Bay reb e walag ni ka nog Brother Alexander H. Macmillan ngak ni ke yoor e duw ni ke pigpig u Bethel ni ma un ko re program ney. Gamad ma pining Brother Mac ngak. Re walag ney e rib manigil e kanawo’ ni ke dag ngomad e pi walag ni kab fel’ yangarmad ni gamad be pigpig u Bethel. Ya ke par nib yul’yul’ ni yugu aram rogon ni boor e magawon ni ke yan u fithik’.

Kug fanayed nochi yang i babyor ni nggu weliyed murung’agen e WBBR

Nap’an e duw ni 1958 me thil e maruwel rog, ma aram mug tabab ni nggu maruwelgad e piin ni kar mu’naged fare skul ni ka nog e Gilead ngay. Gu ma ayuweg e pi walag ney ni yad ba pasig ni nge yag e visa ngorad ya nge yag ni nga ranod ko gin ni kan pi’rad ngay ni ngar machibgad riy. Maku gag e gu ma yarmiy e milekag rorad ko re nam ni ir e nga ranod ko machib ngay. Ngiyal’ nem e rib tolang puluwon e milekag u sikoki, ere yooren e piin ni kan pi’rad ni nga ranod ko nam nu Africa nge Asia e yad ma yan u barkow ni m’ar e chugum. Machane boch e duw nga tomuren ni ke sobut’ puluwon e milekag u sikoki, ma aram e yooren e missionary e yad ma milekag u sikoki ni nga ranod ko gin kan pi’rad ngay ni ngar machibgad riy.

Gu be fal’eg e diploma ko piin ni kar mu’naged fare skul ni Gilead

MILEKAG NI FAN KO CONVENTION

Nap’an e duw ni 1960 mug yarmiy ni ngan pi’ puluwon e sikoki ni nge fek e girdi’ u Meriken nga Europe ni fan ko fare international convention ni yira tay ko duw ni 1961. Bay bayay nug un nga reb e pi convention ney nni tay u reb e binaw u Chiyamen ni ka nog yu Hamburg ngay. Tomuren e re convention ney, ma bay dalip e walag ni pumoon ni yad ma pigpig u Bethel nug warod u karrow u Chiyamen nga Italy mug warod ko branch ofis u Roma. Ma aram mug warod u rom nga France nggu paged fapi burey ni ka nog e Pyrenees ngay nggu warod nga lan yu Spain ko gin ni kan taleg e machib rodad riy. Ere ke yag ni nggu pied boch e babyor ngak e pi walag u Barcelona, machane kug enged ni nge bod yaan e tow’ath. Kug felfelan’gad ni kug mada’naged e pi walag ney! Nap’an nug chuwgad u rom ma gamad yan nga Amsterdam ni aram e gin nug feked e sikoki riy nggu sulod nga New York.

Ma nap’an e duw ni 1962 ma aram min pi’ reb e maruwel ngog ni nggu yarmiy e milekag ni nge tay 583 e walag nra un ko fapi international convention nra un tay u ga’ngin yang e fayleng. Ireray fare Assembly ni tay ko duw ni 1963 ni kenggin e “Everlasting Good News.” Piin ni yad ra un ko pi convention ney e yad ra yan ko nam nu Europe, nge Asia, nge lan e South Pacific. Maku yad ra yan nga Honolulu nreb e donguch u Hawaii, ma aram mfin ranod nga reb e binaw u California ni ka nog yu Pasadena ngay. Ku yad ra yan ngar guyed e nam nu Lebanon nge Jordan ni ngar guyed e gin ni be weliy e Bible murung’agen. Department romad e yarmiy e re milekag nem u sikoki ni yira tay, ni aram e kug yarmiyed e pi hotel ni ngan par riy nge pi visa nib t’uf rorad.

BE’ NIB BEECH NI GAMOW BE MILEKAG U TAABANG

Ku bay reb i fan nib ga’ fan u wan’ug e duw ni 1963. Ya chirofen ni June 29 ko re duw nem mug mabgolgow Lila Rogers ni be’ nu Missouri ni yib i pigpig u Bethel ko duw ni 1960. Reb e wik u tomuren e m’agpa’ romow, ma aram mug unew Lila ko fare sebal ni yibe tay u ga’ngin yang e fayleng ni un yan ni guy yu Greece, nge Egypt, nge Lebanon. Ma nap’an nug chuwgow u Lebanon mug warow u sikoki nga Jordan. Machane me siyeg e am u rom ni ngar pied e visa ko Pi Mich Rok Jehovah ma kan taleg e machib ko re binaw nem. Ere dag nangew ko mang e ra buch romow u nap’an ni gamow ra taw e ngaram. Machane am lemnag gelngin ni kug gingow u nap’an nug guyew ba ulung i walag ni yad ba sak’iy u daken e chig ko naun ni bay ko re sikojio nem ni yad be fek bangi ban’en ni bay e thin riy ni be gaar, “Welcome Jehovah’s Witnesses”! Ri gamad ba felfelan’ ngay ni ke yag ni nggu warow nggu guyew e pi binaw ni be weliy e Bible murung’agen mug guyew e gin ni immoy chon Abraham, nge Isak, nge Jakob riy, nge gin ni machib Jesus nge pi apostal rok riy, nge gin ni tabab e Kristiano riy nge garer i yan nga urngin e binaw ni bay u “fayleng.”​—Acts 13:47.

Ke gaman 55 e duw ni ke par Lila ni be ayuwegeg ko pi maruwel ni gamow be rin’. Bay in yay ni kug warow nga Spain nge Portugal u nap’an ni kan taleg e machib rodad u rom. Gamow ma pi’ e athamgil nga laniyan’ e pi walag u rom, maku gamow pi’ boch e babyor ngorad nge ku boch ban’en nib t’uf rorad. Ki yag ni nggu warow nga Cádiz nreb e binaw u Spain ni bay boch e pi walagdad riy ni kan kalbusnagrad. Kar gu felfelan’ ni ke yag ni nggu pi’ reb e welthin ni nge pi’ e athamgil nga lanin’rad.

Yaamad Patricia nge Jerry Molohan ni gamad be yan ko fare convention ni “Peace on Earth” nni tay ko duw ni 1969

U lan e pi duw nga tomuren e 1963, ma kug ngongliy babyoren e milekag ni ngan tay nga Africa, nge Australia, nge Central America, nge South America, nge Europe, nge Far East, nge Hawaii, nge New Zealand, nge Puerto Rico ni fan ko international convention. Boor e convention ni kug unew Lila ngay nri dab gu pagew talin ni bod e bin nni tay u Warsaw nreb e binaw u Poland ko duw ni 1989. Boor e pi walag u Russia ni yag ni ngar bad ko re convention ney nib ga’. Ma ireray e bin som’on e convention ni kar uned ngay! Kug mada’gad e pi walag ni ke yoor e duw ni kan kalbusnagrad u Soviet Union ni bochan e michan’ rorad.

Reb e maruwel ni ki yibnag e felfelan’ ngog e kug wan ngguy e pi walag ni yad ma maruwel u Bethel nge pi missionary u ga’ngin yang e fayleng ni nggu pi’ e athamgil nga lanin’rad. Yay ni tomur ni kug rin’ew e re n’ey e kug warow nga South Korea ma ke yag ni nggu mada’gad 50 e walag ni kan kalbusnagrad ko fare binaw nu Suwon. Yad gubin nib puluw rogon ni yad be lemnag e n’en ni yad be yan u fithik’, ma yad be athapeg e ngiyal’ ni ngar pigpiggad ngak Jehovah ndariy ban’en ni nge talegrad. Mada’ ni kug ted e kari pi’ e athamgil nga lanin’mow!​—Rom. 1:11, 12.

ROGON E MON’OG KO ULUNG ROK GOT E KE GELNAG E FELFELAN’ NGOG

Kug guy rogon ni be tow’athnag Jehovah e girdi’ rok u lan e pi duw ni ke yan. Nap’an nni taufenageg ko duw ni 1943, ma kemus ni 100,000 e walag e ngiyal’ nem. Ma chiney e ke pag meruk milyon e walag ni be pigpig ngak Jehovah u lan 240 e nam. Gelngin e maruwel ni ke tay e pi walag ni kar mu’naged fare skul ni Gilead e ke ayuweg boor e girdi’ ni ngar nanged e tin riyul’. Kar gu felfelan’ ni ke yag ni gu maruwelgad e pi missionary ney u taabang ma kug ayuwegrad ni nga ranod ko gin ni ngar machibgad riy.

Kug felfelan’ ni kug dugliy ni nggu fanay e yafos rog ni nggu pigpig ngak Jehovah mug un ko maruwel u Bethel u nap’an ni kab fel’ yangareg. Kari tow’athnageg Jehovah u lan e pi duw ney. Yugu aram rogon ni gamow ma felfelan’ Lila ko maruwel u Bethel, machane ka gamow ma felfelan’ ni ke pag 50 e duw ni kug unew nga boch e ulung u Brooklyn ko machib miki yag e tin riyul’ e fager ngomow.

Kug be ulul ko maruwel u Bethel ni bay Lila ni be ayuwegeg ni gubin e rran. Yugu aram rogon ni ke pag 84 e duw rog, machane gu ma felfelan’ ni kug be rin’ boch e maruwel ni bay fan ma kug be pi’ e ayuw u Bethel ni ngan yoloy boch e babyor ni nge yan nga boch e ulung nge ofis.

Yaamow Lila e chiney

Ri gadad ba felfelan’ ni gad bang ko ulung rok Jehovah nrib manigil ni gad be guy rogon ni ke riyul’ fapi thin ko Malaki 3:18 ni gaar: “Girdi’ rog e bay kur guyed bayay e n’en nib thil u thilin e piin ni yad mmat’aw nge piin ni yad be ngongliy e kireb, ngu thilin e en ni be pigpig ngog nge en nder pigpig ngog.” Gubin e rran ni gad be guy ni be gel e kireb ko re fayleng rok Satan ney, ma girdi’ riy e dakuriy e athap rorad ma ke achig e felfelan’ ni bay u lan e yafos rorad. Machane piin nib t’uf Jehovah rorad ma yad be pigpig ngak e bay e felfelan’ u lan e yafos rorad, ni yugu aram rogon ni ke mo’maw’ rogon e par rorad mab mudugil e athap rorad ko gabul nge langlath. Riyul’ nreb e tow’ath aray ni ngan weliy ngak e girdi’ murung’agen fare thin nib fel’! (Matt. 24:14) Dabki n’uw nap’an ma Gil’ilungun Got e ra paradisnag e re fayleng ney ni kari gel e kireb riy! Ma aram e gubin e girdi’ ni yad ra par riy nib fel’ fithik’ i dowrad, ma yad ba felfelan’, maku yad ra par ni manemus.