1. Mang fan ni gad gubin nib t’uf ni ngan fal’eg lanin’dad?

 GAD gubin mab t’uf ni ngan fal’eg lanin’dad. Rayog ni bochan e ke yoor e magafan’ u lan e yafos rodad ara be buch boch ban’en rodad ni be kirebnag lanin’dad. Rayog ni gad be gafgow ni bochan e kad m’argad ara kad pilibthirgad ara ke yim’ be’ nib t’uf rodad. Ku bay boch i gadad nib kireb e ngongol ni be rin’ boch e girdi’ ngak. Maku reb e be gel i yan e cham ni be tay e girdi’ u toobdad. Riyul’ nib mich u wan’dad ni ke ‘mo’maw’ e par’ ni bochan e gad bay ko “tin tomren e rran.” Re n’ey e be dag ni gad be chugur i yan ko bin nib beech e fayleng. (2 Tim. 3:1) Machane sana ke n’uw nap’an ni kad sonnaged ni nge riyul’ e pi n’en ni ke micheg Jehovah, maku be gel i yan e mo’maw’ ko par rodad. Ere mini’ e rayog ni nge fal’eg lanin’dad?

2, 3. (a) Mang e gad manang u murung’agen Habakkuk? (b) Mang fan ni ngad weliyed murung’agen fare babyor rok Habakkuk?

² Ngad weliyed fare babyor rok Habakkuk ya ngad pirieged e  fulweg ko re deer ney. Yugu aram rogon nde yoor ban’en ni be weliy e Bible u murung’agen Habakkuk, machane babyor rok e rayog ni nge pi’ e athamgil nga lanin’dad. Fare ngachal ni Habakkuk e rayog ni nge yip’ fan e “gumuchmuch u fithik’ e t’ufeg.” Re n’ey e rayog ni nge yip’ fan rogon ni ma fal’eg Jehovah laniyan’ e piin ni yad ma liyor ngak ni gowa be gumuchmuch ngorad. Ara ku rayog ni nge yip’ fan rogon ni be chichiiy e pi tapigpig rok pa’rad ngak Jehovah. I non Habakkuk ngak Got nga i fith boch e deer ngak. Ke thagthagnag Jehovah nga laniyan’ Habakkuk ni nge yoloy nga but’ e pi n’en ni ur weliyew ya manang nra yib angin ngodad.​—Hab. 2:2.

³ Numon u thilin e re profet ney ni ke mochuch nge Jehovah e kemus e n’en ni be weliy e Bible u murung’agen Habakkuk. Machane babyor rok e bang ko pi n’en ni kan “yoloy” nga lan e Thin rok Got ya nge “yog e l’agan’ ngodad u fithik’ e gum’an’ nge athamgil laniyan’ ni be pi’ e thin ko babyor nib thothup ngodad.” (Rom. 15:4) Ere uw rogon nrayog ni nge ayuweg fare babyor rok Habakkuk be’ nge be’? Rayog ni nge ayuwegdad ni ngad nanged ko mang e ri be yip’ fan ni nge pagan’uy ngak Jehovah. Ma yiiy ni i weliy Habakkuk murung’agen e be puguran ngodad ndemtrug ko mang magawon ara skeng nra yib ngodad, ma rayog ni ngad pared nib gapas lanin’dad.

4. Mang fan ni ke mochuch Habakkuk?

⁴ Mu beeg e Habakkuk 1:2, 3. Immoy Habakkuk u ba ngiyal’ nrib mo’maw’ e par riy. Ya girdi’ u tooben e yad ba kireb ma yad ma cham, ere re n’ey e ri k’aring e kireban’ ngak. Gubin yang nra sap ngay ma be guy piyu Israel ni yad be rin’ boch ban’en nib kireb ngorad nge boch ban’en nde mat’aw. Ere i lem Habakkuk me gaar u wan’: ‘Mingiyal’ e nge m’ay e pi kireb ney? Mang fan ni ke n’uw nap’an ma dawori rin’ Jehovah ban’en ngay?’ Ke lemnag ndariy ban’en nrayog ni nge rin’ ko pi n’ey ni be buch. Ere aram fan ni wenig ngak Jehovah ni nge rin’ ban’en ngay. Sana rayog ni tabab Habakkuk ni nge lemnag ndakir lemnag Jehovah e girdi’ rok ara dabi rin’ ban’en ko re magawon nem. Gur, ga ma lem ni aray rogon?

5. Mang e rayog ni ngad filed ko babyor rok Habakkuk? (Mu guy e sasing u tabolngin e re article ney.)

⁵ Gur, ke fith Habakkuk e pi deer ney ni bochan e dakir pagan’ ngak Jehovah nge tin ni ke micheg? Danga’! Ya be ning Habakkuk e ayuw ngak Jehovah ko pi n’en ni be maruwar u wan’ nge pi magawon rok. Ma re n’ey e be dag ndawori mulan’ ya ka be pagan’ ngak Jehovah. Ke magafan’ Habakkuk maku daki nang ko mang e nge rin’. De nang ko mang fan ni ke n’uw nap’an ndawori rin’ Jehovah ban’en nge fan ni ke pag e gafgow nib gel ni be yib ngak. Fan ni ke thagthagnag Jehovah nga laniyan’ Habakkuk ni nge yoloy nga but’ e pi n’en ni be magafan’ ngay e bochan ni nge fil ban’en ngodad nib ga’ fan. Dab da rusgad ni ngad weliyed e pi n’en ni be magafan’dad ngay ara be maruwar u wan’dad ngak Jehovah. Bin riyul’ riy e, be piningdad ni ngad meybilgad ngak ma gad weliyed ngak e pi n’en ni bay u lanin’dad. (Ps. 50:15; 62:8) Aram fan ni be pi’ e Proverbs 3:5 e athamgil nga lanin’dad ni nge ‘pagan’dad ngak Somol u polo’ i lanin’dad, ma dab da torgad ko  tin ni gad be finey ni gad manang.’ Ma ireray e pi thin ni i fol Habakkuk riy u lan e yafos rok.

6. Mang nib ga’ fan ni ngad meybilgad?

⁶ Ke pagan’ Habakkuk ngak Jehovah ni Fager rok maku ir e Chitamangin, ma aram fan ni rin’ ban’en ya nge chugur ngak. De par Habakkuk ni kemus ni n’en ni be buch rok e be magafan’ ngay ara gay rogon ni nge pithig e magawon rok ni yigoo ir. Ya meybil ngak Jehovah nge weliy laniyan’ ngak. Ma re n’ey e ba manigil ni ngad folwokgad riy. Jehovah ni ir e Ma Rung’ag e meybil e be piningdad ni ngad meybilgad ngak ma gad weliy e magafan’ rodad ngak. Gad ra rin’ e re n’ey ma aram e gad be dag nib pagan’dad ngak. (Ps. 65:2) Faan gad ra rin’ ni aray rogon ma aram e gad ra guy rogon nra fulweg Jehovah taban e meybil rodad. Maku gad ra thamiy rogon ni gowa be gumuchmuch Jehovah ngodad u nap’an ni be fal’eg lanin’dad ma be pow’iydad. (Ps. 73:23, 24) Ra ayuwegdad ni ngad nanged rogon ni be lemnag e pi n’en ni be buch rodad ndemtrug ko mang skeng e gad be yan u fithik’. Ra ngad meybilgad ngak Jehovah ma aram reb e kanawo’ nrib fel’ ni ngad daged riy nib pagan’dad ngak.

7. Mang e rin’ Jehovah u nap’an ni weliy Habakkuk e pi n’en ni be magafan’ ngay?

⁷ Mu beeg e Habakkuk 1:5-7. a Tomuren ni weliy Habakkuk ngak Jehovah e pi n’en ni be magafan’ ngay, ma dabisiy ni lemnag ko mang e ra rin’ Jehovah ngay. Bochan ni Jehovah e ir Chitamangiy ni ma t’ufegey, ere manang fan rogon laniyan’ Habakkuk. Manang ni be gafgow Habakkuk ni be ning e ayuw ngak. Ere aram fan nde puwan’ ngak, machane i yog ngak e n’en ni bayi rin’ ngak e pi Jew ndar yul’yul’gad. Bin riyul’ riy e, dabisiy ni Habakkuk e ir e som’on ni yog Jehovah ngak ni ke chugur ni nge gechignagrad.

8. Mang fan ni fulweg rok Jehovah ngak Habakkuk e ban’en nde lemnag nra buch?

⁸ Ke tamilangnag Jehovah ngak Habakkuk ni aram e nge rin’ ban’en ko magawon rorad. Ni aram e nge gechignag e girdi’ nu Judah ni yad ba tacham ma yad ba kireb. Ere nap’an ni yog Jehovah fare thin ni “ngiyal’ ni ga bay riy” ma aram e be dag nra buch e re pufthin ney ko ngiyal’ ni bay Habakkuk riy ara nap’an e ngiyal’ ni bay piyu Israel riy. Re n’ey ni yog Jehovah e ban’en nde lemnag Habakkuk nra buch. Ya piyu Babylon e yad bogi girdi’ nrib kireb e ngongol rorad. Ri yad ba tacham mab gel e kireb ni yad ma rin’ ngak e girdi’ nu Israel ni yad manang e pi motochiyel rok Jehovah. Ere mang fan ni fanay Jehovah e re nam ney ni yad ba kireb ma darur ma pigpiggad ngak ni ngar gechignaged e girdi’ rok? Ya faanra buch e re n’ey, ma ra gel e gafgow nra tay yu Judah. b Ere faan gomanga gur Habakkuk, ma mang e ga ra lemnag?

9. Mang yugu boch e deer ni ki fith Habakkuk ngak Jehovah?

⁹ Mu beeg e Habakkuk 1:12-14, 17. Yugu aram rogon ni manang Habakkuk ni nge fanay Jehovah piyu Babylon ni ngar gechignaged e girdi’ nib kireb u tooben, machane ku bay ban’en nder tamilang u wan’. Machane sobut’nag laniyan’ nge dugliy ni nge ulul ni nge pagan’ ngak Jehovah. Ya bin riyul’ riy e yog ni bay i par Jehovah ni ir e “Manaf” rok. (Deut. 32:4; Isa. 26:4) Ke par Habakkuk nib pagan’ ngak Got ni bochan e ma t’ufegey mab gol. Ere aram fan nde rus ni ngki fith ngak Jehovah yugu boch e deer ni bod e: Mang fan ni ke pag ni nge gel e kireb u Judah miki gel i yan e gafgow rok e  girdi’ rok? Mang fan ndabi rin’ ban’en ngay nib papey? Mang fan ni be ‘th’ab gulungan’ maku be k’adan’ u fithik’ e kireb ni bay u gubin yang ni yugu aram rogon ni ir e Gubin Ma Rayog Rok? Ya Jehovah e ir e ba “Thothup” ma ‘owchen e yugu ba thothup ni nge guy e kireb ni yibe rin’.’

10. Mang fan ni yu ngiyal’ e ku gad ma lem ni bod Habakkuk?

¹⁰ Yu ngiyal’ e ku gad ma lem ni bod Habakkuk. Ya gad ma motoyil ngak Jehovah, mab pagan’dad ngak, ma gad ma beeg ma gad fil e Thin rok. Re n’ey e ma gelnag e athap rodad. Ku gad ma rung’ag e pi n’en ni ke micheg Jehovah u nap’an ni gad ra motoyil ko n’en ni be fil e ulung rok ngodad. Machane ku rayog ni ngad lemnaged ko, ‘Mingiyal’ e ra chuw e gafgow rodad?’ Rayog ni ngad filed ban’en ko n’en ni rin’ Habakkuk ko migid.

11. Mang e ke dugliy Habakkuk ni nge rin’?

¹¹ Mu beeg e Habakkuk 2:1. Numon ni tay Habakkuk nge Jehovah e pi’ e gapas nga laniyan’ Habakkuk. Re n’ey e k’aring ni nge dugliy ni nge sonnag Jehovah ni nge mang ir e nge rin’ ban’en. Ke sul u daken e n’en ni ke dugliy ni gaar: “Bay gu sonnag u fithik’ e gum’an’ e ngiyal’ ni bay taw ngay me gechignag Got e piin ni kar mahlgad ngomad.” (Hab. 3:16) Ku bay boch e tapigpig rok Got ni yad ba yul’yul’ ni ur sonnaged Jehovah u fithik’ e gum’an’ ni nge mang ir e nge rin’ ban’en. N’en nrin’ed e be pi’ e athamgil nga lanin’dad ni bochan e be micheg ngodad ni ku rayog ni ngad rin’ed e n’en ni kar rin’ed.​—Mik. 7:7; Jas. 5:7, 8.

12. Mang e rayog ni ngad filed rok Habakkuk?

¹² Mang e rayog ni ngad filed ko n’en ni dugliy Habakkuk? Bin som’on e, thingar dab da talgad i meybil ngak Jehovah ndemtrug ko mang magawon e bay rodad. Bin l’agruw e, ba t’uf ni ngad motoyilgad ko n’en ni be yog Jehovah ngodad u daken e Thin nge ulung rok. Ma bin dalip e, ba t’uf ni ngad sonnaged Jehovah u fithik’ e gum’an’ ni nge mang ir e nge rin’ ban’en. Ma nge pagan’dad nra chuwegdad u fithik’ e amith ko ngiyal’ ni ke dugliy ni nge rin’. Faan gad ra folwok rok Habakkuk ma ra gapas lanin’dad me yag ni ngad athamgilgad. Athap rodad e ra ayuwegdad ni ngad gum’an’gad u fithik’ e felfelan’ ndemtrug ko mang magawon e gad be yan u fithik’. Ba pagan’dad nra rin’ e Chitamangidad ni bay u tharmiy ban’en ngay.​—Rom. 12:12.

13. Uw rogon ni ke fal’eg Jehovah laniyan’ Habakkuk?

¹³ Mu beeg e Habakkuk 2:3. Rayog ni nge pagan’dad ni ke felfelan’ Jehovah u nap’an ni dugliy Habakkuk ni nge sonnag ni nge mang ir e nge rin’ ban’en. Ya ir e Gubin Ma Rayog Rok ere manang ko ri mang gafgow e be yan Habakkuk u fithik’. Ere aram fan ni ke fal’eg laniyan’ me micheg ko re profet ney u fithik’ e t’ufeg ndab ki n’uw nap’an me rin’ ban’en ko pi n’en ni be magafan’ ngay. Ere dabki n’uw nap’an ma ra rin’ Got ban’en ko tin ni be magafan’ Habakkuk ngay. Gowa be gaar Jehovah ngak Habakkuk: “Mu gum’an’ me pagan’um ngog. Ya bay gu pi’ e fulweg ko meybil rom ni yugu aram rogon  nsana ga be lemnag ni ke n’uw nap’an ma dawor gu rin’ ban’en ngay.” Ke puguran Jehovah ngak Habakkuk ni ke mu’ i dugliy e ngiyal’ nra lebguy e n’en ni ke micheg. Ere ke pi’ e athamgil nga laniyan’ Habakkuk ni nge ulul ni nge sonnag. Ya ra yan i tomur ma riyul’ nra buch e re n’em.

14. Mang e susun ni ngad dugliyed ni ngad rin’ed u nap’an ni kad mada’naged e magawon?

¹⁴ Ku arrogodad nib t’uf ni ngad sonnaged Jehovah ni nge mang ir e nge rin’ ban’en ma ngad motoyilgad nib fel’ rogon ko n’en ni be yog ngodad. Ma aram e ra pagan’dad ngak me gapas lanin’dad ndemtrug ko mang magawon e gad be mada’nag. Ke pi’ Jesus e athamgil nga lanin’dad ni yugu dab da pared ni gad be lemnag “ngal’an” ni ke dugliy Got ni nge rin’ ban’en ndawori yog ngodad. (Acts 1:7) Ba t’uf ni nge pagan’dad ni manang Jehovah e ngiyal’ nib puluw ni nge rin’ ban’en riy. Ere aram fan ndabi mulan’dad ya ngad sobut’naged gadad ma ngad gum’an’gad ma nge michan’dad ngak Got. U nap’an ni gad be son, ma susun ni ngad fanayed e tayim rodad nib fel’ rogon ma gad pigpig ngak Jehovah nrogon nrayog rodad.​—Mark 13:35-37; Gal. 6:9.

15, 16. (a) Mang boch ban’en ni kan micheg nrayog ni ngad pirieged u lan fare babyor rok Habakkuk? (b) Mang e gad ra fil ko tin kan micheg?

¹⁵ Ke micheg Jehovah ni gaar: “Piin ni yad mmat’aw e yad ra fos ni bochan e yad ba yul’yul’ ngak Got,” ma “Flaab Rok Got nge gelngin e bayi tamilang an’uy riy u fayleng.” (Hab. 2:4, 14) Arrogon ke micheg Jehovah nra pi’ e  yafos ni manemus ngak e piin nib pagan’rad ngak u fithik’ e gum’an’.

¹⁶ N’en ni kan micheg ko Habakkuk 2:4 e rib ga’ fan ya dalip yay ni sul apostal Paul u daken nge weliy u lan e babyor rok! (Rom. 1:17; Gal. 3:11; Heb. 10:38) Ere rayog ni nge pagan’dad ndemtrug ko mang magawon e gad be yan u fithik’, ma faan gad ra par ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah, ma aram e gad ra guy e tin ke micheg nra lebug. Baadag Jehovah ni ngad tedan’dad ko athap rodad boch nga m’on.

17. Mang e ke micheg Jehovah nra rin’ boch nga m’on ni fan ngodad ni faanra ba pagan’dad ngak?

¹⁷ Bay ban’en nib ga’ fan nrayog ni ngad filed ko fare babyor rok Habakkuk ni bochan e gad be par ko tin tomuren e rran. Re n’ey e aram e ke micheg Jehovah nra pi’ e yafos ni manemus ngak e piin ni yad ba mat’aw nib pagan’rad ngak. Ere ngad ululgad ni ngad gelnaged e pagan’ rodad ngak Got ndemtrug ko mang magawon ara magafan’ e bay rodad. N’en ni yog Jehovah ngak Habakkuk e be micheg ngodad nra ayuwegdad. Ere be yog ngodad u fithik’ e gol ni nge pagan’dad ngak ma gad sonnag u fithik’ e gum’an’ nge taw ko ngiyal’ ni ke dugliy ni nge gagiyegnag Gil’ilungun e fayleng. Ma ngiyal’ nem nra buch e re n’ey e ra sug e fayleng ko girdi’ ni yad be pigpig ngak Jehovah u fithik’ e felfelan’ nge gapas.​—Ps. 37:11; Heb. 10:36-39.

18. Mang angin e thin rok Jehovah ngak Habakkuk?

¹⁸ Mu beeg e Habakkuk 3:16-19. N’en ni yog Jehovah ngak Habakkuk e ba ga’ angin ni yib ngak. Bochan e re n’ey, ma aram me fal’eg i lemnag e pi n’en nib manigil ni ke rin’ Jehovah ni fan ko girdi’ rok kakrom. Ere chiney e kari gel e pagan’ rok ngak Jehovah. Ke mich u wan’ ndab ki n’uw nap’an ma bayi rin’ Jehovah ban’en ko fare magawon! Re n’ey e fal’eg laniyan’ e re profet ney ni yugu aram rogon nsana manang ni ku ra ulul ni nge gafgow bochi tayim. Ere chiney e dakuriy ban’en ni be maruwar u wan’ Habakkuk. Ya ke mich u wan’ nra ayuweg Jehovah. Bin riyul’ riy e, n’en ni yog Habakkuk ko verse 18 e rayog ni ireram reb e thin nu Bible ni gad ra beeg mab fel’ rogon ni be weliy murung’agen e pagan’. Bay boch e girdi’ nib llowan’ ni yad be lemnag nre thin ney e be yip’ fan ni, “Bay gu tim’og nga lang ko felfelan’ ni bochan Somol. Bay gu sak’iy nga lang nguug chelchel u but’ ko felfelan’ ni bochan Got.” Ere bay ban’en nrib ga’ fan nrayog ni ngad filed ko re n’ey! Gathi kemus ni ke micheg Jehovah nra pi’ boch ban’en nib manigil ngodad boch nga m’on. Ya ki micheg ngodad ndab ki n’uw nap’an ma ra lebguy e pi n’em ni ke micheg.

19. Uw rogon nrayog ni nge fal’eg Jehovah lanin’dad ni bod ni rin’ ngak Habakkuk?

¹⁹ N’en nrib ga’ fan ni gad be fil ko fare babyor rok Habakkuk e nge pagan’dad ngak Jehovah. (Hab. 2:4) Ra ngad ululgad ni nge pagan’dad ngak Jehovah mab t’uf ni ngad gelnaged e tha’ u thildad ngak. Ere thingar da (1) ululgad ni ngad meybilgad ngak ngad weliyed e tin be magafan’dad ngay; (2) mad tedan’dad ko n’en ni be yog Jehovah u daken e Thin rok ma gad fol u rogon ni be pow’iydad e ulung rok; ma (3) ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak ni ngad sonnaged Jehovah u fithik’ e gum’an’ ni nge lebguy e tin ke micheg. Ya ireray e n’en ni rin’ Habakkuk. Yugu aram rogon nib mochuch u nap’an nra tababgow Jehovah ko numon, machane tomuren me yib e athamgil nga laniyan’ ma ke felfelan’! Ere faan gad ra folwok rok Habakkuk maku rayog ni nge fal’eg Jehovah ni Chitamangidad ni bay u tharmiy lanin’dad ni gowa ke gumuchmuch ngodad. Bin riyul’ riy e dariy be’ nrayog rok ni nge fal’eg lanin’dad u lan e re fayleng nib kireb ney.