Mman ko pi n'en ni bay riy

Mman ko table of contents

Mu Siyeg e Lem ko Girdi’ nu Fayleng

Mu Siyeg e Lem ko Girdi’ nu Fayleng

Mu Siyeg e Lem ko Girdi’ nu Fayleng

RA REB e nam ma rogon e n’en nib puluw u wan’ e girdi’ riy, ara n’en ni dabun e girdi’, nge n’en ni yira tayfan be’ riy, nge ngongol nde yalen u wan’ e girdi’. Pi n’ey e ra n’uw nap’an ma be thil. Ere nap’an ni gad be beeg boch ban’en ni i buch kakrom ni kan tay murung’agen nga Bible, mab t’uf ni ngad lemnaged rogon e lem ko girdi’ e ngiyal’ nem nge n’en nib ga’ fan u wan’rad ma gathi ngad sapgad ngay rogon ni gad be lemnag.

Am lemnag l’agruw ban’en ni boor murung’agen ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Som’on ni Thin ni Greek ni aram e, tayfan nge tamra’. Faanra ngari tamilang u wan’dad e yungi n’en u Bible ni be weliy murung’agen e girdi’ ni un tay farad nge girdi’ ni un k’aring e tamra’ ngorad, ma susun e ngad fal’eged i lemnag rogon e gali n’ey u wan’ e girdi’ kakrom.

Pi N’en nib Ga’ Fan u Wan’ e Girdi’ ko Bin Som’on e Chibog

I yog be’ ni ma fil murung’agen e Bible u reb e skul nib tolang ni gaar: “Rib ga’ fan u wan’ piyu Greece, nge piyu Roma, nge piyu Judea e tayfan nge tamra’. Ma mel’eg e girdi’ boch ban’en ni ngar rin’ed ni fan e ngan tay farad, me fel’ thirad, me gilbugurad, mi yad fel’ u wan’ e girdi’. Pi girdi’ ney e ku rayog ni ngar paged fan e yafos rorad ni fan e nge yog e pi n’ey ngorad.” Ere aram fan nib mom ni ngar rin’ed e n’en ni baadag e girdi’.

Tolngin be’, nge feni ga’ fan, nge rogon ni yima tayfan e aram e n’en nth’abi ga’ fan u wan’ e girdi’ e ngiyal’ nem, ma yad ma sap ko girdi’ ni be yan u rogon buguwrad ni tabab ko tin th’abi tolang e girdi’ nge yan i mada’ ko sib. Rogon ni yima tayfan be’ e gathi kemus ni be yan u rogon feni ga’ fan u wan’, ya ku be yan u rogon facha’ u wan’ e girdi’. Ra ngan tayfan be’ ma susun ni nge dag ko girdi’ ni be ngongol u rogon nib puluw u wan’rad. Ku be yip’ fan ni thingari par ni ir be’ nib fel’ rogon, ara ba fel’ e maruwel rok, ara bay u reb e liw nib tolang. Ku rayog ni ngan tayfan be’ u boch ban’en nib fel’ ni ke rin’ ara boch ban’en nib salap riy. Machane, faanra tamra’nagem e girdi’ ara ra moningniged gur ma aram e ra yan i aw ni dakuriy fam. Re n’ey e gathi kemus nra magawonnag lanin’um, ya ku ra kirebnag thim u wan’ e girdi’ ni yoor.

Nap’an ni i weliy Jesus murung’agen e girdi’ ni kan tay ni ngar pired ko “gin nib th’abi fel’” ara “gin ntagil’ e girdi’ ni sobut’” u reb e madnom, ma be weliy ban’en ni bay rogon ko yalen e ngiyal’ nem u murung’agen be’ ni kan tayfan nge be’ ni kan tamra’nag. (Luke 14:8-10) L’agruw yay ni i maluagthin pi gachalpen Jesus ko mini’ e “arorad ni ir e ngar tiyed nib tolang u fithik’rad.” (Luke 9:46; 22:24) N’en ni rin’ pi gachalpen Jesus e be m’ug riy rarogon e lem ko girdi’ e ngiyal’ nem. Ma pi tayugang’ ko teliw rok piyu Jew nib tolangan’rad ma yad baadag ni ngar tagenginggad ko girdi’ e ra lemnaged ni machib ni be tay Jesus e be magawonnag mat’awrad nge rogon ni be tay e girdi’ farad. Yugu aram rogon ni ur guyed rogon ni ngar tolangnaged yad ngak u fithik’ e girdi’ ni yoor, machane de yog rorad.—Luke 13:11-17.

Ku reb e ban’en ni ma lemnag piyu Jew, nge piyu Greece, nge piyu Roma ko bin som’on e chibog e aram e rib gel e tamra’ riy ni “ngan kol be’ ni ke rin’ ban’en nib kireb min dugliy e gechig rok u p’eowchen e girdi’.” Yira tay be’ nga kalbus ma rib gel e tamra’ riy. Re n’ey e rayog ni nge k’aring e tamra’ ngak be’ u p’eowchen e pi fager rok, nge chon e tabinaw rok, nge girdi’ u lan binaw, ni demtrug ko kan pirieg ni ke rin’ ban’en nib kireb fa danga’. Thin facha’ nra kireb e rayog ni nge k’aring nge lemnag ni dakuriy fan, maku rayog ni nge kirebnag thilrad boch e girdi’. Reb e ban’en nri kab gel e tamra’ riy ko ngan kalbusnag be’ e aram e ngan guchthuy e mad u daken ara ngan toy. Yira rin’ ban’en ngak be’ ni aray rogon ma aram e kan darifannag ma kan moningnag.   

Yam’ nra tay be’ u daken ba ley i gek’iy e aram e n’en nth’abi gel e tamra’ riy. I yog Martin Hengel ni be’ nib llowan’ ni “aram rogon ni yima li’ e sib nge yim’. Ma yira tining be’ nga baley i gek’iy ma be dag ni kari tamra’ mab gel e gafgow ni kan tay ngak.” Pi fager rok nge chon e tabinaw rok e yira towasariyrad ni ngar digeyed. Bochan ni aray rogon ni yim’ Kristus, ma aram fan ni piin nra adaged ni ngar manged Kristiano ko bin som’on e chibog C.E. e un moningnagrad u fithik’ e girdi’ ni yoor. Yooren e girdi’ e ur lemnaged nde fel’ ni nge yog be’ ni ir reb i gachalpen be’ ni kan gafgownag u daken baley i gek’iy. I yoloy apostal Paul ni gaar: “Ma gadad e gadad be weliy murung’agen Kristus nni [tining nga baley i gek’iy] ni bbugithin ndabun piyu Israel ma thin ko balyang u wan’ e piin ni gathi yad piyu Israel.” (1 Kor. 1:23) Mang e rin’ e tin som’on e Kristiano ya nge dabi af e re lem ney ngorad?

Ba Thil e N’en nib Ga’ Fan u Wan’rad

Kristiano ko bin som’on e chibog e ur folgad ko motochiyel ma ur guyed rogon ni ngar siyeged e ngongol nib kireb ya nge dab ra tamra’gad u wenegan nra yib ngorad ni faanra dab ra folgad. I yoloy apostal Peter ni gaar: “Dariy bigimed nsusun e nge gafgow ni fan e ke thang e pogofan rok be’, ara ke iring ban’en rok be’, ara ke th’ab e motochiyel, ara fan e be guy rogon ni nge gagiyegnag e maruwel rok boch e girdi’.” (1 Pet. 4:15) Machane i yog Jesus u m’on riy ni yira gafgownag pi gachalpen ni bochan. (John 15:20) I yoloy Peter ni gaar: “Faanra ni gafgownagmed ni bochan e gimed girdien Kristus ma dab mu tamra’gad ngay, ya ngam pininged e magar ngak Got ni bochan e ba’ fithingan Kristus u dakenmed.” (1 Pet. 4:16) Kakrom e faanra nge dabi tamra’ reb i gachalpen Kristus u nap’an ni yira gafgownag ma thingari siyeg e pi n’en ni ma rin’ e girdi’ e ngiyal’ nem.

Piin Kristiano e susun ni dab ra paged e lem ko girdi’ ni nge gagiyegnag e ngongol rorad. Nap’an e bin som’on e chibog ma de puluw ni nga nog e Messiah ngak be’ ni kan tining nga baley i gek’iy. Re n’ey e rayog ni nge mo’maw’nag ngak reb e Kristiano ni nge fol ko bin nib puluw e lem. Machane, yugu aram rogon ni yibe moningnagrad ma thingar ra folwokgad rok fare Messiah ni bochan e ba mich u wan’rad. I gaar Jesus: “Faanra tamra’ be’ ni bochag nge n’en ni gu be fil ngak e girdi’ ko ngiyal’ ney ndakir mich Got u wan’ e girdi’ ma yad be rin’ urngin mit e kireb, e ku ra tamra’ e en ni Fak e Girdi’ ngak ko ngiyal’ nra yib riy ni yad e pi engel rok Got ni be galgal ramaen ni bod e Chitamangin.”—Mark 8:38.

Ngiyal’ ney e rayog ni ngad mada’naged boch e skeng nra k’aringdad ni ngad digeyed e bin riyul’ e liyor. Piin ni gadad nga skul, ara piin buguli yoror rodad, ara piin ni gadad nga maruwel e rayog ni ngar waliyed gadad ko ngongol nib kireb. Girdi’ ni aray rogon e faanra dab da uned ngorad ko tin ni yad be rin’, ma rayog ni ngar tamra’naged gadad. Ere mang e susun ni ngad rin’ed?

Mu Folwok ko Piin nda Ur Lemnaged e Tamra’ ni Ur Ted

Ba gel e gafgow ni yan Jesus u fithik’ nge mada’ ko ngiyal’ nni li’ nge yim’ ni bochan e i par nib yul’yul’ ngak Jehovah. “Daki tafinaynag e tamra’ nra tay ko yam’ ni nge tay u daken [fare ley i gek’iy].” (Heb. 12:2) Pi toogor rok Jesus e ra batnaged, mar thuwgad nga daken, mar guchthuyed e mad u daken, mar toyed, mar tininged nga ba ley i gek’iy, mu u rogned e thin nib kireb ngak. (Mark 14:65; 15:29-32) Yugu aram rogon, ma de lemnag Jesus e tamra’ nra tay. Ni uw rogon? Yugu aram rogon gelngin e gafgow ni un tay ngak, ma de pag e michan’ rok. Manang Jesus ni kab ga’ fan u wan’ Jehovah, ma da i lemnag ni nge yog e girdi’ e sorok ngak. Yugu aram rogon ni yim’ Jesus ni bod reb e sib, machane ke faseg Jehovah ko yam’ me tay nga reb e liw nib tolang. Be gaar e Filippi 2:8-11: “I par [Kristus Jesus] nib sobut’an’ ma be fol rok Got nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni yim’ riy ni yam’ ni tay u daken [baley i gek’iy]. Ereray fan me fek Got Jesus nge tay ni ir e th’abi tolang u tharmiy, me pi’ fare ngochol ngak ndariy reb e ngochol ni ba ga’ ngay, ya nge urngin e piin ni yad bay u tharmiy, nge piin ni yad bay u daken e fayleng, nge piin ni yad bay ko bin u ar e tamilang ni ngar ragbuggad, ngar tiyed fan fithingan Jesus, ma yad gubin ni bay rogned u fithik’ e girdi’ ni Jesus Kristus e ir e Somol, mi nog e sorok riy ngak Got ni Chitamangiy.”

Gathi da i lemnag Jesus e tamra’ ni yira tay ni bochan rogon e yam’ nra tay. Dabun Jesus ni ngan darifannag e Chitamangin ni bochan e yam’ nra tay. Aram fan ni yog ngak Jehovah ni nge taleg ni dabi buch ni aram rogon. I meybil ni gaar: “Mu chuweg e re kap ney rog.” Machane yugu aram rogon, ma ke rin’ e n’en nib m’agan’ Got ngay. (Mark 14:36) I gel Jesus ko skeng ni yib ngak, ma daki lemnag e tamra’ nra tay. Ya bin riyul’ riy e kemus ni piin ni yad ma lem ni bod rogon e girdi’ e ngiyal’ nem e yad ra tamra’. Machane Jesus e gathi aram rogon.

Pi gachalpen e un kolrad nguun toyrad. Re n’ey e ke darifannagrad u p’eowchen e girdi’ ni yoor. Yugu aram rogon, ma de mulan’rad, ya tin riyul’ i gachalpen Jesus e ur siyeged e lem ko girdi’ ma dar lemnaged e tamra’ ni yad ra tay. (Matt. 10:17; Acts 5:40; 2 Kor. 11:23-25) Yad manang ni thingar ra paged tilrad ngar feked e ley rorad e gek’iy ko gafgow mu ur leked Jesus ni ‘gubin e rran.’—Luke 9:23, 26.

Ere uw rogodad e ngiyal’ ney? Pi n’en ni ma lemnag e fayleng ni ngongol ko balyang, mab meewar, ma yira tamra’ ngay e ba gonop, mab gel, mab ga’ fan u wan’ Got. (1 Kor. 1:25-28) Ere de fel’ ni ngad paged e lem ko girdi’ nge mang ir e i gagiyegnagdad.

Piin ni yad baadag ni ngaun tay farad e yad ma lemnag rarogorad u wan’ e girdi’ nu fayleng. Machane gadad e gad be folwok rok Jesus nge pi gachalpen ko bin som’on e chibog ya gad baadag ni nge mang Jehovah e Fager rodad. Ere gad ra tayfan e pi n’en nib ga’ fan u wan’ ma gad darifannag e pi n’en ni dariy fan u wan’.

[Picture on page 20]

Da i tamra’ Jesus ko pi n’en ni ma tamra’ e girdi’ nu fayleng ngay