Athamgil ni Ngan Chuweg e Gafgow

GIRDI’ nib fel’ rogon e dariy e magawon rorad ko pi n’en ni yima gafgow riy. Machane boch ban’en ni yibe rin’ ni ngan ayuweg e piin nib gafgow e der yib angin. Mang fan? Ya bochan nib ga’ ni piin nib fel’ rogon e dubrad ni ngan magawonnagrad. I yog Solomon ni Pilung kakrom ni gaar: “Ma piin ka ni gafgownagrad e yad be yor, ma dariy be’ nra ayuwegrad. Dariy be’ nra ayuwegrad ni bochan e piin ni be gafgownagrad e yad e bay gelngirad.”​—Eklesiastes 4:1, BT.

Gur, rayog ko piin nib tolang e liw rorad ni ngar chuweged e gafgow u fayleng? Kan thagthagnag nga laniyan’ Solomon, me yoloy ni gaar: “Urngin ma ba m’ay fan. Bod ni yibe lol’og e nifeng. Dabiyog ni ngam k’iyag e n’en ni ka ni buguy.” (Eklesiastes 1:14, 15, BT) Ran guy e pi n’en ni kan rin’ ni ngan chuweg e gafgow ma ra m’ug nib riyul’ e re thin nu Bible ney.

Pi N’en ni Yibe Lemnag nra Ayuweg Urngin e Girdi’

U nap’an e bin ni 19 e chibog e bay in e nam ni ke fel’ rogorad ni bochan e siyobay rorad, ma boch e girdi’ nib tolang e liw rorad e ri yad ma lemnag e gafgow ni ma tay boch e girdi’. Ere gur, rayog ni ngan wereg e pi n’en ni bay ko fayleng ni rayog ni ngan fek e salpiy riy ngak e girdi’ ni taab urngin?

Boch e girdi’ e yad be lemnag ni am ni ka nog e socialism ara communism ngay e rayog ni nge ayuweg ni nge taareb rogon e girdi’ u ga’ngin yang e fayleng, ma rayog ni ngan wereg e pi n’en ni bay u fayleng ni yibe fek e salpiy riy ngak e girdi’ ni taab urngin. Riyul’ ni girdi’ nib fel’ rogon e dubrad e re n’ey. Machane fare thin ni “Be rin’ be’ e tin nrayog rok ni fan ko girdi’, me fek e tin nib t’uf rok riy” e boor e girdi’ ni baadag. Boor e girdi’ ni yad be athapeg nra fol urngin e nam ko fare am ni socialism ni fan e nge ga’ngin yang u fayleng me fel’ e par riy. Boch e nam nib fel’ rogon e kar folgad riy ma kar micheged ni yad ra ayuweg urngin e girdi’ u “n’umngin nap’an e yafos rorad.” Ka rogned ndariy e girdi’ rorad nrib gafgow.

Machane fare am ni socialism e be yog ni nge chuweg e girdi’ nib siin. Fare n’en ni yibe nameg  nra maruwel e girdi’ ni fan ni nge ayuweg boch e girdi’ ma gathi kemus ni ir e nge maruwel ni fan ngak e dawori lebug. Boch e girdi’ e kar damumuwgad ya kar guyed ni bay boch e girdi’ nib gafgow ni kan pi’ e ayuw ngorad ma kar dabuyed ni ngar uned ko maruwel. “Dariy be’ u fayleng ni goo tin nib mat’aw e ma ngongliy ni gubin ngiyal’ ma der ma oloboch. . . . Ya Got e ngongliydad ni gadad bogi girdi’ nib fel’ ma ba mom rogodad, machane gadad e kad mo’maw’niged rogodad ni girdi’.”​—Eklesiastes 7:20, 29, BT.

Bay yugu reb e athap ni ka nog fare American Dream ngay. Re n’ey e be yip’ fan ni yibe nameg ni urngin e girdi’ nra maruwel nib gel ma ra fel’ rogorad. Boor e nam u fayleng ni kar folgad ko motochiyel u tan fare am ni girdi’ e ma mel’eg e pilung rorad, ma urngin e girdi’ e ba puf mat’awrad ni ngar uned ko siyobay. Ma yibe lemnag ni ke fel’ rogon yu Meriken ni bochan e re n’ey. Machane gathi urngin e nam e rayog ni ngar folgad ko re n’ey, ya fel’ rogon ni be tay yu Meriken e gathi kemus ni bochan e am rorad. Be fel’ rogorad ni bochan e boor ban’en ko nam rorad nrayog ni ngan fanay mab mom ni ngar pied e chugum rorad nga bang ni chuway’. Maku girdi’ ni yad ma fol ko pi motochiyel ney e gathi yad urngin ni ke fel’ rogorad. Ere gur, rayog ni nga nog ngak boch e nam nib fel’ rogon ni ngar ayuweged e pi nam nib gafgow?

Fare Marshall Plan, Ireray e Kanawo’ ni Ngan Ayuweg e Gafgow, Fa?

Tomuren e Bin L’agruw e Mahl u Fayleng, ma kan gothey yu Europe ma boor e girdi’ ni kar lemnaged ni yad ra gafgow. Fare am nu Meriken e ke magafan’ ya yad manang ni boor e girdi’ u rom ni yad ma fol ko motochiyel ko fare am ni socialism. Ere u lan aningeg e duw ma fare am nu Meriken e kar pied e salpiy ngak e pi nam u rom ni yad baadag ni ngar folgad ko motochiyel nu Meriken me yog ni ngar fal’eged e siyobay nge milay’ rorad. Re yaram nem ni ka nog e Marshall Plan ngay e ke yib angin. Ere boor e girdi’ u Europe e kar folgad ko motochiyel nu Meriken ma ke buchuuw e girdi’ nib gafgow. Gur, ireray e kanawo’ nrayog ni ngan chuweg e gafgow u fayleng?

Bochan ni ke yib angin fare Marshall Plan nga Europe, ma fare am nu Meriken e kar ognaged e ayuw ni fan ko pi nam nib gafgow u ga’ngin yang u fayleng. Ka rogned ni ngar pied e ayuw ni fan ko milay’ nge tafalay nge skul, nge kanawoen e milekag rorad. Machane girdi’ nu Meriken e ka rogned ni fan ni kar pied e ayuw ko pi am nem e nge fel’ rogorad riy. Ma yugu boch e nam e kar guyed rogon ni ngkur pied e ayuw nga boch e nam ni fan e ngar folgad rorad. Tomuren nel’ i ragag e duw ni ke yan ni kar fanayed boor e salpiy ko fare Marshall Plan, ma ke mulan’rad ya de yib angin. Riyul’ ni bay boch e nam nib gafgow kakrom ni ke fel’ rogorad ni ba ga’ ni pi nam u East Asia. Bay boch e nam ni kan pi’ e ayuw ngorad ni riyul’ ni ke buchuuw e bitir rorad ni be yim’ ma boor e girdi’ e ke yog ni ngar uned nge skul, machane ka boor e nam ni ka bay nrib gel e gafgow ni yad be tay.

Ayuw ni Ma Pi’ Boch e Nam e Der Chuweg e Gafgow

Kab mo’maw’ ni ngan ayuweg e pi nam nib gafgow ko bin ni ngan ayuweg e pi nam nib fel’ rogon ni kar gafgowgad ni bochan e mahl. U m’on ni kan mahl u Europe ma immoy e siyobay, maku boor kanawoen e milekag rorad, kemus nib t’uf ni ngan ayuweg e re nam nem nge sul nga rogon. Pi nam nib gafgow e yugu aram rogon ni kan fal’eg e kanawo’ rorad, ma kan ngongliy e skul, nge aspital ma kab gel e gafgow ko  girdi’ riy, ya dariy e siyobay rorad maku dariy ban’en ko nam rorad ni rayog ni ngar pied ni chuway’ maku ba mo’maw’ ni ngar pied e chugum rorad nga bang ni chuway’.

Magawon ni bay rogon ko gafgow e ba mo’maw’ ni ngan pithig. Ni bod ni m’ar e ra k’aring e gafgow, ma gafgow e ma yibnag e m’ar. Bitir ni der gaman e ggan ni yad ma kay e ba war fithik’ i dowrad ma dabiyog ni ngar lemgad nib fel’ rogon, ere nap’an ni yad ra ilal ma dabiyog ni ngar ayuweged e bitir rorad nib fel’ rogon. Maku nap’an nra pi’ e pi nam nib fel’ rogon e “ayuw” ngak e pi nam nib gafgow ma piin ni tamilay’ nge piin ni ma fol chuway’ e ma tal e maruwel rorad. Salpiy ni ngan pi’ ngak e pi am ko nam nib gafgow e ku ra sum yugu reb e magawon riy: Pi’ n’en ni yima pi’ ni ayuw e ba mom ni ngan iring, ere boor e girdi’ ni ma sasaliyeb ma ireray ban’en ni ku rayog ni nge gelnag e gafgow. Re n’ey e dabiyog ni nge chuweg e n’en ni ma k’aring e gafgow.

N’en ni Ma K’aring e Gafgow

Gafgow nib gel e ma yib ni bochan e chogow. Bod ni pi am ko pi nam nib fel’ rogon e dabiyog ni ngar pithiged e re magawon ney ni bochan ni kan towaliyrad ma thingar ra ayuweged e piin ni kar pied e towal ni ngar fanayed. Ere yad ma taleg e pi tamilay’ ko pi nam nib gafgow ni dab ra pied e woldug rorad ni chuway’ ko pi nam nib fel’ rogon ya nge dabi magawon e pi tamilay’ ko pi nam nib fel’ rogon. Maku pi pilung ko pi nam nib fel’ rogon e yad ma ayuweg e pi tamilay’ ko nam rorad ya nge yog ni nge yoor e tirorad e woldug ni ngar pied ni chuway’ ko tin ni ma pi’ e pi nam nib gafgow.

Ba tamilang ni ma yib e gafgow ko girdi’ ni bochan ni girdi’ nge am rorad e kemus ni yad be athamgil ni ngar ayuweged e girdi’ ko nam rorad. Ke yoloy Solomon ni gaar: “Bay boch e girdi’ riy nib gel gelngirad ma boch e be gafgow u tan pa’rad.”​—Eklesiastes 8:9, BT.

Ere, uw rogon ni nge chuw e gafgow? Bay e am ni rayog ni nge thilyeg e ngongol ko girdi’?

[Box on page 6]

Ba Motochiyel nra Pithig e Magawon ko Gafgow

Ke pi’ Jehovah boch e motochiyel ngak piyu Israel kakrom ni faanra yad ra fol riy ma dab ra gafgowgad. U tan fare motochiyel ma urngin e tabinaw nde yib ko fare ganong rok Levi e ngan pi’ bang e binaw ngorad. Ma binaw ni kan pi’ ngorad e yad ra pi’ ni chuway’, ma tomuren 50 e duw min sulweg ngorad bayay. (Levitikus 25:10, 23) Faanra ke pi’ be’ e binaw rok ni chuway’ ya bochan e ke m’ar ara ke gafgow ara ke malmal ni nge un ko maruwel ma yira sulweg e re ngi binaw nem ngak u tomuren wugem e duw ndariy puluwon. Ere dariy e tabinaw nra par nib gafgow nib n’uw nap’an.

Yugu reb e Motochiyel ni ke pi’ Got ngorad e rayog rok be’ ni ke gafgow ni nge pi’ ir nchuway’ nge mang sib. Yira pi’ e salpiy ngak u m’on ni nge maruwel ya nge yog ni nge thang e malfith rok. Ma faanra dan thang e malfith rok ko bin medlip e duw ma yira pag nge sul nga tabinaw rok min pi’ awochngin e woldug ngak nge gamanman nge yog ni nge tabab i fal’eg e milay’ rok. Maku faanra ba t’uf rok be’ ni nge ning e salpiy ma be yog fare Motochiyel nra sulweg e re salpiy nem ndariy e win riy. Maku be yog fare Motochiyel ni nap’an e mokun woldug ma ba t’uf ni ngan pag boch e wom’engin ni fan ko girdi’ nib gafgow. Bochan e re motochiyel ney ma susun ndariy be’ u Israel ni ma man ggan.​—Deuteronomy 15:1-14; Levitikus 23:22.

Machane, immoy boch e girdi’ nu Israel ni kar gafgowgad. Mang fan? Ya bochan e da ur folgad ko Motochiyel ni ke pi’ Jehovah ngorad. Aram fan ni yooren e binaw e bay e girdi’ riy ni ke fel’ rogorad ya boor e binaw rorad ma boch i yad e be gafgow ya dariy e binaw rorad. Ere boch i yad e kar gafgowgad ya kar darifannaged e motochiyel rok Got ma kemus ni yad e yad be lemnaged yad.​—Matthew 22:37-40.