Ur Sonnaged fare Messiah

“Me gel e l’agan’ rok e girdi’; mi yad tabab i fithrad u murung’agen John, ya yad be finey nsana ir fare Messiah.”​—LUKE 3:15.

1. Mang e thin nib fel’ ni yan i yog reb e engel ngak bogi tachugol saf?

 IMMOY bogi tachugol saf u daken e ted nnep’ ni yad be matanagiy e saf rorad. Ma yugu ra gingad mab sak’iy reb e engel rok Jehovah u toobrad ni be gal ramaen. Yugu aram rogon ni kar rusgad, mi yad motoyil ko thin nib fel’ ni ke yib fare engel ni nge weliy ngorad. I gaar: “Dab mu tamdaggad! Ya ku gub ni nggog e thin nib fel’ ngomed, ni ir e bayi pi’ e felfelan’ ni ba ga’ ngeb ngak urngin e girdi’. Re nep’ i n’ey u lan e binaw ku David e kan gargeleg e cha’ ni ir e nge thapegmed ngak Got ni er Kristus ni ir e Somol!” Fare tir ni be weliy fare engel murung’agen e aram e en nra yib i mang Kristus ara fare Messiah. I yog fare engel ngorad nre tir nem e yira pirieg u lan e dabiy ko gamanman u reb e binaw nib chugur e ngaram. Ka chingiyal’ nem me “yib i m’ug e engel nu tharmiy ni pire’ ni pire’.” Mar pininged e sorok ngak Jehovah ni be lungurad: “Ke sorok Got ni bay ko thal nth’abi tolang e tharmiy! Ma nge yib e gapas nga fayleng ngak e piin ni yad ba fel’ u wan’ Got!”​—Luke 2:8-14.

2. Mang e be yip’ fan e “Messiah,” ma uw rogon ni yira nang ko mini’?

² Pi tachugol saf nu Israel nem e yad manang ni “Messiah” ara “Kristus” e be yip’ fan e “En Ke Dugliy Got.” (Ex. 29:5-7) Machane, uw rogon mi yad nang mar ayuweged boch e girdi’ nge mich u wan’rad ni fare tir ni ke yog fare engel ngorad e ir e ra dugliy Jehovah ni nge mang Messiah? Faan yad ra fal’eg i yaliy e pi yiiy ni bay ko pi Babyor ko Bible nni Yoloy Som’on ni Thin ni Hebrew mi yad taarebnag ko pi n’en nra rin’ e re tir nem.

Mang Fan ni I Sonnag e Girdi’ fare Messiah?

3, 4. Uw rogon ni lebug fare yiiy ni bay ko Daniel 9:24, 25?

³ Boor e duw nga tomuren me tabab John ni Tataufe ko machib. Bochan e n’en ni i yog nge n’en ni i rin’, ma boor e girdi’ ni ur lemnaged ni sana ir fare Messiah. (Mu beeg e Luke 3:15.) Machane bay e yiiy u Bible ni be weliy murung’agen 70 e wik, ma re n’ey e ayuweg e girdi’ ngar nanged e ngiyal’ nra yib fare Messiah riy. Be gaar e re yiiy ney: “Ngiyal’ ni baaram nnog ni ngan fulweg yu Jerusalem nga rogon nge yan i mada’ ko ngiyal’  ni bay yib fare Messiah riy, e medlip e wik nge ku nel’ i ragag nge l’agruw e wik.” (Dan. 9:24, 25, NW) Piin boor ban’en u murung’agen e Bible ni yad manang e ka rogned ni pi wik ney e gathi wik, ya duw. Ere ra reb e pi wik ney ma medlip e duw n’umngin nap’an. Ba ken e Bible e be gaar: “Medlip i ragag e wik ni duw ni kan dugliy.”​—Revised Standard Version.

⁴ Ngiyal’ ney e ke nang e pi tapigpig rok Jehovah ni 69 e wik, ara 483 e duw ni bay ko Daniel 9:25 e tabab ko duw ni 455 B.C.E. u nap’an ni pi’ Artaxerxes ni Pilung nu Persia mat’awun Nehemiah ni nge ubung fare yoror nu Jerusalem bayay. (Neh. 2:1-8) Pi wik nem e 483 e duw n’umngin nap’an, me mus ko duw ni 29 C.E., u nap’an nni taufenag Jesus min dugliy nga gelngin Got nib thothup ni aram e ke mang fare Messiah.​—Matt. 3:13-17. a

5. Mang boch e yiiy ni ngad weliyed murung’agen?

⁵ Chiney e ngad weliyed boch ko pi yiiy ni murung’agen fare Messiah ni bay rogon ko ngiyal’ nni gargeleg Jesus riy, nge nap’an ni kab bitir, ngu nap’an e machib ni i tay. Re n’ey e dariy e maruwar riy nra gelnag e michan’ rodad ko thin nu Bible. Maku be dag e mich riy ni Jesus e ir fare Messiah ni kan micheg ni un sonnag.

Yiiy u Murung’agen e Ngiyal’ ni Kab Bitir

6. Mu weliy rogon ni lebug fare yiiy ni bay ko Genesis 49:10.

⁶ Fare Messiah e ra yib ko ganong rok Judah. U m’on ni nge yim’ Jakob, me pining pi fak nge fal’eg waathrad. Me gaar ngak Judah: “Ke kol e sog rok nga pa’, ni sog ko pilung, ke tay nga thilin e rifrif u ay; ma bayi par rok nge mada’ ko ngiyal’ ni bay yib e en ni fen riy, nge gagiyegnag urngin girdien e pi nam ngar folgad rok.” (Gen. 49:10) Pi tamachib nu Jew e ba mich u wan’rad ni fapi thin ni yog Jakob ngak Judah e be weliy murung’agen fare Messiah. Machane, mang e be yip’ fan e pi thin nem ni yog Jakob? Gad manang ni be weliy murung’agen reb e pilung ya bochan ni fare sog ko pilung e aram e n’en ni ma fanay e pilung ni nge dag ni bay mat’awun ni nge gagiyeg me yog e n’en ni nge rin’ e girdi’. Ere re yiiy ney e be dag ni fare pilung ni aram e en ni bay mat’awun ni nge gagiyeg e ra yib ko ganong rok Judah. Bin som’on e pilung ni yib ko ganong rok Judah e aram David. Me Zedekiah e bin tomur e pilung ni yib ko ganong rok Judah. Machane, ki yiiynag Jakob murung’agen reb e pilung nra yib nga tomuren Zedekiah. Re pilung nem e ra gagiyeg ndariy n’umngin nap’an. I yog Got ngak Zedekiah nre pilung nem e ireram e en ni ke mel’eg. (Ezek. 21:26, 27) U m’on nni gargeleg Jesus, me yog Gabriel ni engel ngak Maria ni gaar: “Bayi mang be’ nib tolang ma bay nog ni ir Fak Got ni Th’abi Tolang. Mi Somol ni ir Got e bayi pilungnag; ni bod rogon David ni ir e ga’ rok, ma bayi mang pilung rok e piin ni owchen Jakob ndariy n’umngin nap’an; ma gagiyeg ni nge tay e dariy n’umngin nap’an ma dabi math biid!” (Luke 1:32, 33) Jesus e yib ko ganong rok Judah ko tabinaw rok David. Ma kemus ni Jesus e pi’ Jehovah mat’awun ni nge mang pilung. Ere ba mudugil ni fare pilung ni un yiiynag murung’agen e aram Jesus Kristus.​—Matt. 1:1-3, 6; Luke 3:23, 31-34.

7. Uw e ni gargeleg fare Messiah riy, ma mang nib ga’ fan e re n’ey?

⁷ Yira gargeleg fare Messiah u Bethlehem. I yoloy Mikah ni profet ni gaar: “Bethlehem Efrathah, i gur reb fapi binaw nth’abi achig u lan yu Judah. Machane gur e bay gu fek be’ rom nge mang ir e i gagiyegnag yu Israel. Ga’ rok e ba ulul i yan nge mada’ ko kakrom.” (Mik. 5:2) Fare Messiah e yira gargeleg u lan reb e binaw u Judah ni ka nog yu Bethlehem ngay. Re binaw nem e u nog yu Efrathah ngay ko som’on. Yugu aram rogon ni i par Maria ni chitiningin Jesus nge Josef ni chitamangin u Nazareth, ma nap’an ni chugur ko duw ni 2 B.C.E. mi yow milekag nga Bethlehem, ya ke yog e Pilung nu Roma ni nge urngin e girdi’ u tan pa’ mar ted fithingrad nga babyor. Ma nap’an ni yow bay u rom, min gargeleg Jesus. (Matt. 2:1, 5, 6) Ere rogon nni gargeleg Jesus e buch nrogon nni yiiynag!

8, 9. Mang e ni yiiynag u murung’agen rogon ni yira gargeleg fare Messiah nge pi n’en nra buch u tomuren ni kan gargeleg?

 ⁸ Be’ nib pin ndawori nang e pumoon e ir e ra gargeleg fare Messiah. (Mu beeg e Isaiah 7:14.) Kan yiiynag ko Isaiah 7:14 ni be’ nib pin ni kab “rugod” e bayi gargeleg bochi pagel. Ku ireray e re bugithin nni fanay u nap’an ni yibe weliy murung’agen Rebekah u m’on ndawori un ko mabgol. (Gen. 24:16, 43) Kan thagthagnag nga laniyan’ Matthew ni nge yoloy nre yiiy ney e lebug u nap’an nni gargeleg Jesus. Matthew nge Luke nra yoloyew l’agruw e Gospel e rognew ni Maria e ir be’ ndawori nang e pumoon ni diyen u daken gelngin Got nib thothup.​—Matt. 1:18-25; Luke 1:26-35.

⁹ Yira li’ e bitir ni kabran u tomuren ni kan gargeleg fare Messiah. Bokum miriay e duw u m’on nni gargeleg fare Messiah, me yog Farao ban’en ni ngan rin’ ni taareb rogon ko re n’ey. I yog ni gubin e bitir ni pumoon nra gargeleg piyu Israel ma nga nin’rad nga lan fare Lul’ ni Nile. (Ex. 1:22) Fare yiiy ni bay ko Jeremiah 31:15, 16 e be weliy murung’agen Rachel ni “be yornag pi fak” ni bochan e ke yib e pi toogor ra feked. I rung’ag e girdi’ laman ni be yor u Ramah ni bay ko ganong nu Benjamin ni bay u lel’uch u Jerusalem. I dag Matthew ni ke lebug e pi thin rok Jeremiah nem u nap’an ni yog Herod ni Pilung ni ngan li’ urngin e bitir ni pumoon u lan yu Bethlehem nge yungi n’en ni bay u tooben. (Mu beeg e Matthew 2:16-18.) Am lemnag gelngin e kireban’ ni tay e girdi’!

10. Mu weliy rogon ni lebug fare yiiy ni bay ko Hosea 11:1.

¹⁰ Yira pining fare Messiah nga wuru’ yu Egypt. (Hos. 11:1) I yog reb e engel ngak Josef nge Maria ni ngar fekew Jesus ngar milnagew nga Egypt, ya nge dabi li’ Herod ni Pilung. Ra pared u rom nge mada’ ko ngiyal’ ni ke yim’ Herod. Tomuren ni yim’ Herod, me fulweg Josef Jesus nga Israel. Ke riyul’ e thin ni yog Jehovah ngak Hosea ni profet ni gaar: “Kug pining Fakag u Egypt.” (Matt. 2:13-15) Riyul’ ni gathi Jesus e ir e gagiyegnag e pi n’en ni i buch u nap’an nni gargeleg ngu nap’an ni kab bitir.

Ke Tabab Fare Messiah ko Machib!

11. Mini’ e ra fal’eg rogon kanawoen fare Messiah?

¹¹ Ba tamol’og e ra fal’eg rogon kanawoen fare Messiah. I yiiynag Malaki ni “fare profet i Elijah” e ir e ra rin’ e re maruwel ney, ni aram e nge ayuweg e girdi’ nge mich u wan’rad fare Messiah ko ngiyal’ nra yib. (Mu beeg e Malaki 4:5, 6.) I yog Jesus ni cha’ney i “Elijah” e aram John ni Tataufe. (Matt. 11:12-14) Miki yog Mark ni machib ni i tay John e ke lebguy e yiiy rok Isaiah. (Isa. 40:3; Mark 1:1-4) Gathi Jesus e ir e yog ngak John ni nge rin’ e pi maruwel ney, ya baadag Got ni nge nang e girdi’ ko mini’ fare Messiah. Ere ir e mel’eg John ni nge rin’ e re maruwel ney ni bod e maruwel ni i rin’ “Elijah” ni aram e nge ayuweg e girdi’ nge mich u wan’rad fare Messiah.

12. Mang reb e maruwel ni yugu ba thil ni pi’ Got ngak fare Messiah ni nge rin’?

¹² I pi’ Got reb e maruwel ni yugu ba thil ngak fare Messiah ni nge rin’. Nap’an ni bay Jesus u lan tafen e muulung u Nazareth, ni aram e re binaw ni ilal riy, me tabab i beeg e thin ni bay ko babyor rok Isaiah ni gaar: “Fare [“gelngin Got nib thothup,” NW] e ke yib nga dakenag. Ke liyfeg ni nggu machibnag e Thin Nib Fel’ ni yib rok Got ngak e piin ni gafgow, ke l’ugeg ni nggog ngak e piin ni kan kolrad kan tayrad ni bay ni pagrad, mu gog ngak e piin ni malmit ni bay ra guyed ban’en, ma nggu chuweg ko gafgow e piin ni yibe gafgownagrad, mu gog ngorad e re duw ni ir e bayi runguy Somol e girdi’ rok riy me thapegrad ngak!” Bochan nriyul’ ni Jesus e ir fare Messiah, ma aram fan nrayog ni nge gaar: “Fare gin’en ni kad beeged u lan e babyor nib thothup e ke yib i m’ug nib riyul’ e bin daba’ e rran, ni bod rogon ni kug beeg kam rung’aged.”​—Luke 4:16-21.

13. Uw rogon ni kan yiiynag murung’agen e machib ni i tay Jesus u Galile?

¹³ Kan yiiynag murung’agen e machib ni i tay fare Messiah u Galile. I yoloy Isaiah murung’agen e “nam ko ganong rok Zebulun nge Naftali” ni gaar: “Girdien fare nam ni uranod u fithik’ e lumor e kar guyed ba tamilang ni ba ga’ ramaen! Ur pired u lan ba nam u fithik’ e rumug ni yam’, machane chiney e ke gal e tamilang nga  dakenrad.” (Isa. 9:1, 2) I tabab Jesus ko machib u Galile nreb e binaw ni bay u Kapernaum. Mu rom e machibnag e girdi’ riy ni ma par u Zebulun nge Naftali, me ayuwegrad ngar nanged e tin riyul’ ni be gal ramaen nga dakenrad. (Matt. 4:12-16) U Galile e aram e gin ni pi’ Jesus fare Welthin rok riy u daken e Burey, maku aram e gin ni mel’eg e pi apostal rok riy, me ngongliy e bin som’on e maang’ang, maku aram e gin ni m’ug riy ngak 500 i gachalpen u tomuren ni ke fas ko yam’. (Matt. 5:1–7:27; 28:16-20; Mark 3:13, 14; John 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Ere ke lebug fare yiiy rok Isaiah u nap’an ni i machib Jesus ko “nam ko ganong rok Zebulun nge Naftali.” Machane ki machibnag Jesus fare thin nib fel’ ni murung’agen Gil’ilungun Got u yugu boch e binaw u Israel.

Yugu Boch e Yiiy ni Murung’agen fare Messiah

14. Uw rogon ni ke lebug fare yiiy ko Psalm 78:2 u daken Jesus?

¹⁴ Ra i machib fare Messiah u fithik’ e fanathin. I tang Asaf ni gaar: “Bay gu welthin u fithik’ e fanathin.” (Ps. 78:2, BT) Uw rogon ni kad nanged nre n’ey e be weliy murung’agen Jesus? Aram rogon ni yog Matthew. Tomuren ni weliy fare fanathin rok Jesus u murung’agen awochngin e mustard nge n’en ni ma thownag e flowa ni kan taarebrogonnag nga Gil’ilungun Got, me yog ni gaar: “Dariy ban’en ni yog ngorad nde yog u fithik’ e fanathin. I rin’ e re n’ey ni fan e nge yib i m’ug nib riyul’ e tin ni yog e profet ni gaar: ‘Bay gu maruwel ko fanathin ko ngiyal’ ni ra gu non ngorad, bay gog ngorad bogi ban’en nda nnang ni ka nap’an nsunumiy e fayleng.’” (Matt. 13:31-35) Pi fanathin ni i fanay Jesus e aram e pi n’en ni ayuweg boor e girdi’ ngar nanged e tin riyul’ u murung’agen Jehovah.

15. Mu weliy rogon ni ke lebug fare thin ko Isaiah 53:4.

¹⁵ Fare Messiah e ra golnag e girdi’ ko m’ar. I yiiynag Isaiah ni gaar: “Machane me athamgiliy fare gafgow ni susun e gadad e nge aw ngodad, nge amith ni susun e gadad e ngad pired nga fithik’.” (Isa. 53:4) I yog Matthew nu tomuren ni golnag Jesus e chitiningin leengin Peter, miki golnag boch e girdi’ ya nge “yib i m’ug nib riyul’ e tin ni yog Isaiah ni profet ni gaar, ‘I ir e fek e m’ar rodad me fek e liliy rodad nge chuweg.’” (Matt. 8:14-17) Ireray reb u fithik’ fapi maang’ang ni i ngongliy Jesus ni i golnag e girdi’ ko m’ar.

16. Uw rogon ni dag apostal John ni ke lebguy Jesus fare thin ni bay ko Isaiah 53:1?

¹⁶ Yugu aram rogon ni boor ban’en nib fel’ ni i rin’ fare Messiah, ma boor e girdi’ nde mich u wan’rad. (Mu beeg e Isaiah 53:1.) I yog apostal John ni ke lebug e re yiiy ney. I gaar: “Yugu aram rogon ni ke ngongliy urngin e pi maang’ang ney u p’eowcherad, machane de mich Jesus u wun’rad, ni fan e nge yib i m’ug nib riyul’ e tin ni yog Isaiah ni profet ni gaar: ‘Somol, i mini’ e ke mich u wan’ e thin rom ni kug weliyed? I mini’ e ke dag Somol gelngin ngak ke guy?’” (John 12:37, 38) Maku buchuuw e girdi’ ni mich u wan’rad fare thin nib fel’ u murung’agen Jesus ni ir fare Messiah ni i machibnag apostal Paul.​—Rom. 10:16, 17.

17. Uw rogon ni lebug fare yiiy ni bay ko Psalm 69:4?

¹⁷ Yira fanenikay fare Messiah ndariy tapgin. (Ps. 69:4) I gaar Jesus: “Faan mang e da gu ngongliy e pi n’en u fithik’rad ndariy taabe’ ni kaa rin’ ma dabi yan i aw nib kireb e rorad ko denen ni kar ngongliyed; machane rogon ni ke yan i aw e chiney e kar guyed e n’en ni kug ngongliy ma kar fanenikayed gag nge Chitamag. Machane thingari aw ni ara’ rogon, ya nge yib i m’ug nib riyul’ e tin ni kan yoloy u fithik’ e Motochiyel rodad ni gaar, ‘Kar fanenikayed gag ndariy tapgin.’” (John 15:24, 25) Fare “Motochiyel” ni kan weliy murung’agen u roy e be yip’ fan e  Thin u Lan e Babyor nib Thothup ni immoy e ngiyal’ nem. (John 10:34; 12:34) Thin ko Gospel e be micheg ni un fanenikay Jesus, nib ga’ ni pi tayugang’ ko teliw rok piyu Jew. Ki yog Kristus ni gaar: “Girdi’ nu fayleng e dabiyog ni ngar fanenikayed gimed, machane gag e yad be fanenikayeg, ni bochan e gu be yog ngorad nib tagan e ngongol rorad.”​—John 7:7.

18. Mang e gad ra weliy ko bin migid e article?

¹⁸ Kari mich u wan’ pi gachalpen Jesus ko bin som’on e chibog ni ir fare Messiah, ya gubin e pi yiiy ni murung’agen fare Messiah ni bay ko pi Babyor ko Bible nni Yoloy Som’on ni Thin ni Hebrew e goo ke lebug u daken. (Matt. 16:16) Rogon ni kad filed e ke lebug boch ko pi yiiy nem u nap’an ni kab bitir Jesus, ngu nap’an ni tabab ko machib. Machane ku bay boch e yiiy u murung’agen fare Messiah ni gad ra weliy ko bin migid e article. Faan gad ra fal’eg i lemnag e pi yiiy ney, ma ra riyul’ u wan’dad ni Jesus e ir fare Messiah ni ke mel’eg Jehovah.

[Footnote]

Uw Rogon ni Ga Ra Fulweg?

• Mang boch e yiiy ni ke lebug ni bay rogon ko ngiyal’ nni gargeleg Jesus riy?

• Mini’ e fal’eg rogon kanawoen fare Messiah?

• Mang e yiiy ni bay ko Isaiah ko guruy ni 53 ni lebug u daken Jesus?

[Study Questions]