1, 2. (a) Mang e l’agruw i fel’ngin nib t’uf rodad ya nge yag ni ngad gelgad ko pi skeng? (b) Mang e michan’? Mu weliy.

 GAD ra pigpig ngak Jehovah ma ra pi’ e felfelan’ ngodad. Machane, ka bay e magawon ni ma yib ngodad ni bod rogon e pi magawon ni ma yib ngak yugu boch e girdi’. Maku yima gafgownagdad nbochan ni gadad be rin’ e tin nib mat’aw. (1 Pet. 3:14; 5:8, 9; 1 Kor. 10:13) Ba t’uf ni bay e michan’ rodad ma dab da rusgad ni ngad gelgad ko pi skeng ney.

² Mang e michan’? Ke yoloy apostal Paul ni gaar: “Ra nge michan’dad ma aram e ke pagan’dad ko pi n’en ni ir e ke l’agan’dad ngay, ma ke michan’dad ko pi n’en ndarid guyed nga owchedad.” (Heb. 11:1) Maku bay reb e Bible ni be gaar: “Michan’ e bod babyoren e chugum ni gad be sonnag ni nge yag ngodad. Ma bochan e michan’ rodad ma ke mudugil u wan’dad ni nge yag boch ban’en ngodad ndawor da guyed.” (The Simple English Bible) “Babyoren e chugum ara binaw” e aram reb e babyor ni be micheg ni bay e binaw ara chugum nib milfan ngodad. Ma bochan ni ke mich u wan’dad ni gubin ngiyal’ ni ma lebguy Jehovah e tin ni ke micheg, ere bod ni gowa ke yag ngodad “babyoren e chugum.” Kari michan’dad ngay nra rin’ Got e tin ni ke micheg, ma urngin ban’en ni ke yog ngodad u Bible e ba riyul’ nib muun ngay e pi n’en “ndawor da guyed.”

3, 4. (a) Mang e be yip’ fan ni dab da rusgad? (b) Mang reb e kanawo’ ni nge gel e michan’ rodad ma ri dab da rusgad?

³ Faanra dab da rusgad ma aram e bay gelngidad ni ngad nonad, ma ngad ngongolgad ni ke mudugil lanin’dad u nap’an ni kad magawongad, ara kan tay e yafas rodad nga thatharen e riya’. Maku bay e pagan’ rodad, mab m’agan’dad ngay ni ngad gafgowgad nbochan e michan’ rodad.​—Mark 6:49, 50; 2 Tim. 1:7.

⁴ Gadad gubin ma gad baadag ni nge yag e michan’ ngodad ma dab da rusgad. Machane, sana gad be lemnag ni kub t’uf ni ngki gel boch e michan’ rodad maku dab da rusgad. Be weliy e Bible murung’agen bokum biyu’ e tapigpig rok Got ni  kar daged nrib gel e michan’ rorad ma dar rusgad. Ere, reb e kanawo’ ni nge gel e michan’ rodad ma ri dab da rusgad e ngad fal’eged i lemnag e pi n’en ni kar rin’ed.

5. Mang e ba t’uf rok Joshua ni nge yag ni nge pow’iy piyu Israel nib fel’ rogon?

⁵ Rayog ni ngad lemnaged e n’en ni ke buch kakrom ni sogonap’an 3,500 e duw ni ke yan. Re n’ey e buch u tomuren 40 e duw ni ke ayuweg Jehovah bokum milyon e girdi’ nu Israel nge yag ni ngar chuwgad u Egypt. Moses ni profet e ir e ke pow’iyrad. Ke gaman 120 e duw rok u nap’an ni ke yan nga daken fare Burey ni Nebo, me yag ni nge guy fare Nam ni Kan Micheg. Me yim’ u daken e re burey nem. Tomuren ni ke yim’ Moses, me ayuweg Joshua piyu Israel, ma ir e be’ nib “gonop.” (Deut. 34:1-9) Pi salthaw nu Israel e yad be n’en ni ngar feked fare binaw ni Kanaan. Faanra nge pow’iy Joshua piyu Israel nib fel’ rogon mab t’uf ni nge dabi rus, me yog e gonop rok Got ngak, nge michan’, nge pagan’.​—Deut. 31:22, 23.

6. (a) Rogon ni bay ko Joshua 23:6, ba t’uf ni nge dab da rusgad ni ngad rin’ed e mang? (b) Mang e gad ra fil ko thin ni bay ko Acts 4:18-20 nge Acts 5:29?

⁶ Bochan ni ke dag Joshua ni ir be’ nib gonop, ma da i rus, mab gel e michan’ rok ma susun nra pi’ e athamgil nga laniyan’ piyu Israel u nap’an e pi duw ni kar uned ko cham, ni ngar feked fare binaw nu Kanaan. Ba t’uf ni nge dab ra rusgad ni ngar uned ko cham, ma kub t’uf ni nge dab ra rusgad ni ngar folgad rok Got. De n’uw nap’an u m’on ni yim’ Joshua me yog ngorad ni gaar: “Nopa’med [“dab mu rusgad,” NW] ni nguum folwokgad ma gimed be rin’ urngin e tin kan yoloy nga lan fare ke babyoren e Motochiyel rok Moses. Dab mu n’iged bang riy.” (Josh. 23:6, BT) Ere, kub t’uf ni nge dab da rusgad ya nge yag ni ngad folgad rok Got ni gubin ngiyal’, nib ga’ nnap’an nra yog e girdi’ ngodad ni ngad rin’ed e tin nib togopuluw ko tin nib m’agan’ Got ngay. (Mu beeg e Acts 4:18-20; 5:29.) Faanra ngad meybilgad ngak Jehovah ni nge pow’iydad me pagan’dad ngak, ma ra ayuwegdad ni nge dab da rusgad.

7. Mang e ba t’uf ni nge rin’ Joshua ya nge dabi rus me yan i aw nib fel’ e n’en ni ma rin’?

⁷ Thingar da filed e Thin rok Got ma ngad folgad riy ya nge dab da rusgad ni ngad rin’ed e tin nib m’agan’ ngay. I yog Jehovah ngak Joshua u nap’an ni ke yan nga lon Moses ni gaar: “Ngam gelnigem, ma ri dab mu rus, ma ngam guy rogon ni nguum fol u urngin fapi Motochiyel ni pi’ e tapigpig rog i Moses ngom. . . . Thingari dab mu pagtalin fare babyor ko Motochiyel, thingar um fil ni rran nge nep’, ma ngam guy rogon nguum rin’ urngin ban’en ni ba’ riy ni kan yoloy. Ma pi n’en ni ga ra lemnag ngam dugliy e ra fel’, ma yira rin’ ma ra yan i fel’.” (Josh. 1:7, 8) Ma bochan ni fol Joshua ko re fonow nem ere me yan i aw nib fel’ e pi n’en ni i rin’. Ere faanra ngad rin’ed ni aram rogon maku rayog ni nge dab da rusgad, ma ra fel’ ara ra yib angin e pigpig rodad ngak Got.

8. Mang fare thin nu Bible ni fan ko duw ni 2013? Uw rogon nra ayuwegem e re thin ney?

⁸ Me ulul Jehovah nge yog ngak Joshua ni gaar: “Ngam par ni ga ba gel ma dab mu rus! Dab mu tamdag ma dabi mulan’um, ya Gag, Somol ni Got rom, e gu ba’ rom ko yungi n’en ni bay um man riy.” (Josh. 1:9, BT) Maku bay Jehovah rodad, ere demtrug e skeng nra yib ngodad ma dab da rusgad. Ri gad baadag e pi thin ney ni be gaar: “Ngam par ni ga ba gel ma dab mu rus! . . . ya Gag,  Somol ni Got rom, e gu ba’ rom.” Pi thin ney ni bay ko Joshua 1:9 e ir e kan mel’eg ni nge mang kenggin e thin nu Bible ni fan ko duw ni 2013. Pi thin ney ni ka nog ngak Joshua nge boch e girdi’ ni ur daged e michan’ rorad ma dar rusgad, e ra ayuwegdad ni ngad pared ni bay e pagan’ rodad u nap’an e pi pul ni bay yib.

9. Uw rogon ni dag Rahab e michan’ rok ma da i rus?

⁹ Nap’an ni ke l’og Joshua l’agruw i damit ni nga ranow nga Kanaan, ma Rahab ni be’ nib ppin ni ma pi’ ir ni chuway’ e ke mithagrow me pow’iy e pi toogor rorow ngar sorgad nga bang. Ere bochan e michan’ rok maku da i rus, ma ir nge chon e tabinaw rok e kar mageygad ni yad ba fas u nap’an ni ke gothey piyu Israel fare mach nu Jeriko. (Heb. 11:30, 31; Jas. 2:25) Ma aram e daki un Rahab ko ngongol ndarngal ya nge yag ni nge felfelan’nag Jehovah. Ere girdi’ ni kar manged Kristiano e kar daged e michan’ rorad ma dar rusgad ni ngar thilyeged e ngongol rorad ya nge yag ni ngar felfelan’naged Got.

10. Mingiyal’ e ke dugliy Ruth ni nge liyor ngak Jehovah? Uw rogon ni i tow’athnag Jehovah Ruth?

¹⁰ Tomuren ni yim’ Joshua, ma Ruth ni be’ nib ppin nu Moab e da i rus ni nge pigpig ngak Jehovah. Ma sana ke nang murung’agen Jehovah nbochan ni ke leay be’ nu Israel. Ma Naomi ni chitiningin e pumoon rok e i par u Moab, machane nap’an ni ke yim’ e pumoon rok nge l’agruw e bitir rok, me dugliy ni nge sul nga Bethlehem ni bay u lan fare binaw nu Israel. Nap’an ni ur moyew u kanawo’ me yog Naomi ngak Ruth ni nge sul ngak e girdi’ rok, machane ke yog ni dabi sul nga Moab. Ke yog Ruth ni gaar: “Girdi’ rom e bayi mang girdieg; ma Got rom e bayi mang Got rog.” (Ruth 1:16) Me munmun, me leay Ruth Boaz ni be’ ni pumoon ni bay rogon ngak Naomi. Me yag reb e bitir nib pumoon ngorow me mang e en ga’ rok David nge Jesus. Rib tamilang ni ma tow’athnag Jehovah e piin ni ma dag e michan’ rorad ma darur rusgad.​—Ruth 2:12; 4:17-22; Matt. 1:1-6.

11. Uw rogon ni ke dag Jehoiada nge Jehosheba nda ur rusgow? Bochan e n’en ni kar rin’ew, ma mang angin ni ke yib riy?

¹¹ Ra gel e michan’ rodad, ma dab da rusgad u nap’an ni gad ra guy ni ma ayuweg Got e piin yad ma rin’ e tin nib m’agan’ ngay, maku yad ma ayuweg e yafas rok e pi walagrad. Mu lemnag e n’en ni rin’ Jehoiada ni ir reb e Prist nib Tolang nge Jehosheba ni leengin. Tomuren ni yim’ Ahaziah ni Pilung, ma Athaliah ni chitiningin e ke li’ urngin e bitir rok fare pilung nde un ngay Jehoash. Ma aram me tabab ni nge gagiyeg. U lan nel’ e duw, ma Jehoiada nge Jehosheba e kar mithagew Jehoash nyugu aram rogon ni bay e riya’ riy. Nap’an ni ke taw ko bin medlip e duw, me tay Jehoiada Jehoash ni nge mang pilung, me yog ngak e girdi’ ni ngar lied Athaliah nge yim’. (2 Ki. 11:1-16) Me munmun, me ayuweg Jehoiada Jehoash ni Pilung ngar fal’egew fare tempel. Nap’an ni ke gaman 130 e duw rok Jehoiada me yim’, min k’eyag nga lan fapi low ko yam’ rok e pilung ni “bochan buguwan ko pigpig ni i tay ko girdi’ nu Israel, nge Got nge fare Tempel.” (2 Kron. 24:15, 16) Bochan nda i rus Jehoiada nge ppin rok, ma aram e kar ayuwegew fare tabinaw ni ir e ra yib fare Messiah riy.

12. Uw rogon ni dag Ebedmelek nda i rus?

¹² Ebedmelek ni ir reb e tapigpig u lan e naun rok Zedekiah ni Pilung e ke tay e yafas rok nga thatharen e riya’ ni nge ayuweg Jeremiah. Pi tolang nu Judah e ka rogned ni Jeremiah e be k’aring ni nge mulan’ e pi salthaw nge urngin e girdi’. Ere ke pi’ fare pilung mat’awrad ni ngar rin’ed e tin yad baadag ngak Jeremiah. Kar ron’ed nga lan ba luwed nib toar ni bay e bar riy ni boor, ma kar digeyed ya yad baadag ni nge yim’. (Jer. 38:4-6) Ke wenig Ebedmelek ngak Zedekiah ni pilung ni nge ayuweg Jeremiah. Ma re n’em ni ke rin’ e rayog ni ngan li’ riy nge yim’, ya boor e girdi’ ni kar fanenikayed Jeremiah. Ba fel’ u wan’ Zedekiah e n’en ni ke yog Ebedmelek, ere ke yog ngak ni nge fek 30 e pumoon ni ngar uned ngak ngar chuweged Jeremiah u lan fare luwed. Ere ke micheg Jehovah ngak Ebedmelek u daken Jeremiah nnap’an nra yib piyu Babylon ngar  chamgad ngak yu Jerusalem ma dabi yim’. (Jer. 39:15-18) Ere, ma tow’athnag Got e piin ndarur rusgad ni ngar rin’ed e tin nib m’agan’ ngay.

13. Uw rogon ni dag fa dalip i pumoon ni Hebrew nda ur rusgad? Mang e gad ra fil ko re chep ney?

¹³ Sogonap’an 600 e duw u m’on ni yib Kristus, ma immoy dalip e tapigpig rok Got ni kan tow’athnagrad, ya kar daged e michan’ rorad ma da ur rusgad. Nebukadnezzar ni Pilung e ke tay chilen ngak urngin e pumoon nu Babylon nib tolang e liw rorad ni ngar muulunggad nga taabang ngar liyorgad ko fare liyos nib ga’ ni kan ngongliy ko gol. Gubin e girdi’ ni dab ra folgad e yira yon’rad nga tafen e nifiy ni be daramram. Fa dalip i pumoon ni Hebrew e ka rogned ngak Nebukadnezzar ni lungurad: “Got romad, ni ir e gamad ma fol ko thin rok, me ir e bayi ayuwegmad u paam. Machane faanra dabi ayuwegmad, me gur pilung e nga mu nang ndab gu tiyed fan e birom e kan, ma dab gu siro’gad ko fare liyos ni gol ni kam ngongliy.” (Dan. 3:16-18) Ma Daniel 3:19-30 e be weliy ko uw rogon ni ke ayuwegrad Jehovah. Sana dab non’dad nga lan tafen e nifiy ni be daramram, machane yu ngiyal’ e ku ma yib e skeng nib gel ngodad. Ba mutrug nra tow’athnagdad Got nfaanra ngad daged e michan’ rodad ma dab da rusgad.

14. Uw rogon ni dag Daniel nde rus nrogon ni bay ko guruy ni 6 ko Daniel? Mang angin ni ke yib riy?

¹⁴ Pi toogor rok Daniel e ka rogned ngak Darius ni Pilung ni nge ngongliy ba motochiyel nrayog ni nge gafgownag Daniel ni gaar: “Nga mog ni guyey e rran ni nga ni par ndariy be’ ni nge wenignag ban’en ngak ba kan ara be’, ya ke mus ni gur e en ni pilung e yira rin’ ngom. Ma en nra th’ab e re motochiyel nem e nga nin’ nga lan fare low ni tafen e layon.” Machane, ngiyal’ nem ma ke dag Daniel e michan’ rok ma de rus. Ya faani nang murung’agen e re motochiyel nem “me sul nga tabinaw rok. Ma thal ni lang e naun rok u reb e singgil e bay e winda riy nib sap nga Jerusalem. Me yan i ragbug nga but’ u rom u tooben i langan e winda nib mab nge meybil ngak Got ni bod ni ma rin’, nra reb e rran ma dalip yay ni ke meybil ngak Got.” (Dan. 6:6-10) Ka nin’ Daniel nga lan fare low ntafen e layon. Machane Jehovah e ke ayuweg.​—Dan. 6:16-23.

15. (a) Uw rogon ni dag Aquila nge Priscilla ndar rusgow? (b) Mang e be yip’ fan e thin rok Jesus ni bay ko John 13:34? Uw rogon ni dag boor e Kristiano e t’ufeg ni aram rogon?

¹⁵ Be yog e Bible ni ke tay Aquila nge Priscilla e yafas rorow nga thatharen e riya’ ni ngar ayuwegew Paul. (Acts 18:2; Rom. 16:3, 4) Kar dagew nda ur rusgow ma kar rin’ew e n’en ni tay Jesus chilen faani gaar: “Nggu pi’ reb e motochiyel nib beech ngomed, nge bigimed me t’uf bigimed rok. Rogon ni um pired ni gimed ba t’uf rog, e aram rogon nthingar um pired nra bigimed ma ba t’uf rok bigimed.” (John 13:34) Fare Motochiyel ni kan pi’ ngak Moses e be yog nthingari par be’ nib t’uf yugu boch e girdi’ rok ni bod ir nib t’uf rok. (Lev. 19:18) Ere mang fan nib beech fare motochiyel ni ke pi’ Jesus ngak pi gachalpen? Ya re motochiyel ney e be yog ni ngad t’ufeged yugu boch e girdi’ ni aram e nge m’agan’dad ngay ni ngad pied  e yafas rodad ni fan ni ngad ayuweged yad ni bod rogon e n’en ni rin’. Boor e Kristiano ni kar ted e yafas rorad nga thatharen e riya’, ya kar ayuweged pi walagrad ni nge dabi gafgownagrad e pi toogor rorad ara ni li’rad.​—Mu beeg e 1 John 3:16.

16, 17. Uw rogon ni kan skengnag e michan’ rok boch e Kristiano kakrom? Maku uw rogon ni kan skengnag e michan’ rok boch e Kristiano e ngiyal’ ney?

¹⁶ Pi Kristiano kakrom e kemus ni goo Jehovah e ur liyorgad ngak ni bod rogon e n’en ni i rin’ Jesus. (Matt. 4:8-10) Dar urfiyed e incense ara ban’en ni kan ngongliy nib fel’ bon ni fan e ngar pininged e sorok ngak e pilung nu Roma. (Mu guy e sasing) Rogon ni bay ko fare babyor ni ke yoloy Daniel P. Mannix e be yog ni u lan tafen e gosgos e ba ga’ ni yima tay e altar ngay ni bay e nifiy ni be daramram u daken. Miki yog ni n’en nib t’uf ni nge rin’ reb e kalbus e nge atngiy boch e incense nga daken fare nifiy ni be daramram, ma aram min pi’ bangi babyor ngak ni kan pag. Ma ka nog ngak fare kalbus ndabi liyor ngak fare pilung, ya kemus ni nge dag ni ke mich u wan’ ni fare pilung nu Roma e reb e got. Machane, ri in e Kristiano e kar folgad ko biney e yaram min pagrad.​—Those About to Die.

¹⁷ Pi Kristiano ni ka non’rad nga lan boch e kalbus ni ka nog e Nazi concentration camp ngay e boor yay ni ke mab e kanawo’ ngorad ni nge dab ni li’rad ngar m’ad. Ya kemus e n’en nib t’uf ni ngar rin’ed e ngar sayingad nga babyor ni be yog ni dab ku ra liyorgad ngak Jehovah. Machane, kemus ni in i yad e ur folgad. Nap’an fare mahl u Rwanda, ma bay e Pi Mich Rok Jehovah ko fa gal ulung ni ka nog e Tutsi nge Hutu ngorad ni kar ted e yafas rorad nga thatharen e riya’ ni ngar ayuweged yad. Girdi’ rok Got e ba t’uf ni bay e michan’ rorad, ma dab rusgad ko ngiyal’ ni yad ra mada’nag boch e magawon ni aram rogon.

18, 19. Chon mini’ e be weliy e Bible murung’agrad nrayog ni ngad folwokgad rorad u nap’an e machib nib gel e michan’ rorad ma dar rusgad?

¹⁸ Ngiyal’ ney e ke mab e kanawo’ ngodad ni ngad machibnaged murung’agen Gil’ilungun Got, ma ngad pingeged e girdi’ ngar manged pi gachalpen Jesus. Ireray e maruwel nth’abi ga’ fan ni ke pi’ Got ngak e pi tapigpig rok u fayleng. (Matt. 24:14; 28:19, 20) Ri gad ba felfelan’ ko kanawo’ ni i dag Jesus u rogon ni ngan rin’ e re maruwel ney. I “milekag Jesus i yan u lan e pi binaw ni ba ga’ nge pi binaw ni ba achig, ni be machibnag ngak e girdi’ e Thin Nib Fel’ ni murung’agen e gagiyeg rok Got.” (Luke 8:1) Bod rogon Jesus, ba t’uf rodad e michan’ mab t’uf ni nge dab da rusgad ya nge yag ni ngad machibnaged murung’agen Gil’ilungun Got. Bochan ni bay Got ni be ayuwegdad, ma aram e rayog ni ngad boded Noah nda i rus, ma i “machibnag e tin nib mat’aw” ngak e “girdi’ nib kireb.” Ya ngiyal’ nem ma ke chugur ni ngan thangrad.​—2 Pet. 2:4, 5. 

¹⁹ Meybil e rayog ni nge ayuwegdad nge yag ni ngaud machibgad. Pi gachalpen Jesus e kan togopuluw ngorad min gafgownagrad, machane kar meybilgad ya nge yag ni ngaur ‘weliyed e thin rok Got ndab kur rusgad,’ min fulweg taban e re meybil rorad nem. (Mu beeg e Acts 4:29-31.) Faanra ga be rus ni ngam un ko machib u mit e tabinaw i yan, ma ngam meybil ngak Jehovah ni nge gelnag e michan’ rom ya nge dab mu rus.​—Mu beeg e Psalm 66:19, 20. *

20. Bochan ni gadad e tapigpig rok Jehovah, ma mang ayuw e bay rodad?

²⁰ De mom ni ngaun rin’ e tin nib m’agan’ Got ngay u lan e re fayleng ney nib kireb. Machane bay Got rodad ni be ayuwegdad. Ma Fak ni ir Lolugen e ulung e ku be ayuwegdad. Maku bay e Pi Mich Rok Jehovah u ga’ngin yang u fayleng ni ke pag 7,000,000 urngirad. Ere gadad gubin ni ngaud daged e michan’ rodad ma ngaud machibnaged fare thin nib fel’. Fapi thin ni bay ko fare kenggin e thin nu Bible ni fan ko duw ni 2013 e ra ayuwegem ni ngam rin’ e re maruwel ney ya be gaar: “Ngam par ni ga ba gel ma dab mu rus! . . . ya Gag, Somol ni Got rom, e gu ba’ rom.”​—Josh. 1:9.