Rayog ni Ngam Taga’ ko Nangan’ Rom ni Nge Pow’iyem, Fa?
“Fan e re bugithin ney ni ku gog ngom e bochan e nge yognag e t’ufeg ni ma yib ko gum’ircha’ nib machalbog, ma ma yib u lanin’uy ni der yog ngom gur be’ ni kam rin’ ban’en nib kireb.”—1 TIM. 1:5.
TANG: 22, 48
1, 2. Mini’ e ke Pi’ e nangan’ rodad? Mang fan ni gad ba felfelan’ ni bay e nangan’ rodad?
I SUNMIY Jehovah Got e girdi’ me pi’ e puf rogon ngorad ara mat’awrad ni ngar dugliyed boch ban’en. I pi’ Got ban’en ngak e bin som’on e pumoon nge ppin nge pi fakrow nrayog ni nge pow’iyrad u rogon ni ngar mel’eged e n’en nib fel’ ni ngar rin’ed nge n’en nib kireb ndab ra rin’ed. Re n’em e aram e nangan’ rorad. Re n’ey nni pi’ ngodad e girdi’ e faan gad ra maruwel ngay nib fel’ rogon ma rayog ni nge ayuwegdad ni ngad rin’ed e tin nib fel’ ban’en ma gad siyeg boch e ngongol nib kireb. Nangan’ ni bay rodad e aram reb e ban’en ni be micheg ni gad ba t’uf rok Got ma baadag ni ngaud rin’ed e tin nib fel’.
2 Ka bay e re n’ey ko girdi’ e ngiyal’ ney. (Mu beeg e Roma 2:14, 15.) Yugu aram rogon ni bay boch e girdi’ ndarur folgad ko pi motochiyel u Bible, machane gad ma guy ni bay boch i yad nib ga’ ni yad ma rin’ e tin nib fel’ mar siyeged boch e ngongol nib kireb. Bochan e nangan’ ni bay rodad, ma aram e n’en ni ma ayuweg boch e girdi’ ndab ra rin’ed boch e ngongol nib gel e kireb riy. Am lemnag rogon nra yan i par e re fayleng ney ni faan gomanga dariy e nangan’ rodad e girdi’! Ba mudugil ni gad ra rung’ag murung’agen boch ban’en ni be rin’ e girdi’ ni kab gel e kireb riy ko tin ni yibe rin’ e chiney. Ere, aram fan ni gad ba felfelan’ ni ke sunmiy Got e girdi’ ni bay e nangan’ rorad!
3. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad e nangan’ rodad u lan e ulung?
3 Machane, pi tapigpig rok Jehovah e yad ba thil ko yug girdi’ ni bochan e yad baadag ni ngar skulnaged e nangan’ rorad. Yad baadag ni nga i maruwel e nangan’ rorad u rogon nib puluw ko n’en ni be yog e Thin rok Got u murung’agen e tin nib mat’aw nge tin nde mat’aw, nge tin nib fel’ nge tin nib kireb. Faanra kad skulnaged e nangan’ rodad nib fel’ rogon ma rayog ni nge ayuwegdad u rogon ni ngaud ayuweged e ulung rodad ni nga i par ni bay e taareban’ riy. Machane, faanra ngad skulnaged e nangan’ rodad mu ud fanayed ni gubin ngiyal’ ma gathi kemus ni be yip’ fan ni ngad nanged e n’en ni be yog e Bible. Ya be yog e Bible ni lanin’dad ni be par nder yog ngodad ni kad rin’ed ban’en nib kireb e ba peth ko michan’ nge t’ufeg ni bay rodad. I yoloy Paul ni gaar: “Fan e re bugithin ney ni ku gog ngom e bochan e nge yognag e t’ufeg ni ma yib ko gum’ircha’ nib machalbog, ma ma yib u lanin’uy ni der yog ngom gur be’ ni kam rin’ ban’en nib kireb, ma ma yib ko bin nib riyul’ i rogon nib mich Kristus u wun’uy.” (1 Tim. 1:5) Ere, faan gad ra skulnag e nangan’ rodad mu ud folgad riy ni gubin ngiyal’, ma aram e rayog ni nge gel feni t’uf Jehovah rodad miki gel e michan’ rodad. Bin riyul’ riy e, rogon ni gad ma maruwel ko nangan’ rodad e be dag rarogodad ko tirok Got ban’en, nge rarogon gum’ircha’dad, nge rogon feni ga’ fan u wan’dad e tin nib m’agan’ Jehovah ngay. Arrogon, nangan’ rodad e ir e ma dag ko gad ba miti mang girdi’.
4. Uw rogon ni ngad skulnaged e nangan’ rodad?
4 Ere, uw rogon nrayog ni ngad skulnaged e nangan’ rodad? Ba t’uf ni ngaud filed e Bible rodad ni gubin ngiyal’, ma gad be fal’eg i lemnag e n’en ni gad be beeg riy, ngemu’ ma gad fol riy. Re n’ey e be yip’ fan ni gathi kemus ni ngad filed boch ban’en nib riyul’ nge boch e motochiyel ni ngaud folgad riy. Ya fol Bible ni gad ma tay e susun ni nge ayuwegdad ni ngari tamilangan’dad u rarogon Jehovah, nge pi fel’ngin, nge pi n’en ni baadag, nge pi n’en ni dabun. Faan gad ra rin’ ni aray rogon, ma aram e rayog ni nga i maruwel e nangan’ rodad nib puluw ko pi n’en nib m’agan’ Jehovah Got ngay. Ma re n’ey e ra ayuwegdad ni ngaud lemgad ni bod rogon ni ma lem Jehovah.
5. Mang e gad ra weliy ko re article ney?
5 Machane, rayog ni ngad fithed gadad ni nge lungudad: Faanra kan skulnag e nangan’ rodad nib fel’ rogon, ma uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad u nap’an nra t’uf ni ngad dugliyed boch ban’en? Uw rogon ni ngad ted fan e n’en ni ke dugliy reb e walag ni nge rin’ nrogon nib puluw ko nangan’ rok? Ma uw rogon nrayog ni nge k’aringdad e nangan’ rodad ni ngad rin’ed boch e maruwel u fithik’ e pasig? Chiney e ngad weliyed dalip ban’en nrayog ni nge ayuwegdad e nangan’ rodad riy, ni aram e: (1) rogon ni gad ma ayuweg fithik’ i dowdad nge tafalay ni gad ma un ngay, (2) pi n’en ni gad ma chuweg e chalban rodad ngay, nge (3) machib ni gad ma tay.
DAB UD LEMNAGED BOCH BAN’EN NGE PAG ROGON
6. Mang boch ban’en nib t’uf ni ngan dugliy nib ga’ ni ma fith e girdi’ boch e deer u murung’agen?
6 Be pi’ e Bible e athamgil nga lanin’dad ni ngad siyeged boch e ngongol nib kireb ma dab ud rin’ed boch ban’en nge pag rogon ni bod rogon e abich nge garbod ni gad ma tay. (Prov. 23:20; 2 Kor. 7:1) Faan gad ra fol ko pi kenggin e motochiyel nu Bible ma rayog ni nge ayuwegdad u boch e m’ar. Machane, ka gad ma m’ar ma gad ma pilibthir. Bay boch e nam ni boor mit e falay nge tafalay nrayog ni nge un e girdi’ riy ngay. Ba ga’ ni boor e pi walag rodad ni yad ma yoloy e babyor ngaur pied ko pi branch ofis rodad ni yad be fith murung’agen boch e tafalay. Boor i yad e ma fith ni ma gaar, “Rayog ni nge un reb e tapigpig rok Jehovah ko re miti tafalay ney, fa?”
7. Uw rogon ni ngad dugliyed boch ban’en nib l’ag rogon nga boch e tafalay ni yima un ngay?
7 Dariy mat’awun reb e branch ofis ara piin piilal u lan e ulung ni ngar dugliyed e re miti falay ara tafalay nrayog ni nge un reb e Pi Mich Rok Jehovah ngay, ni mus ni faanra kan fith murung’agen ngorad. (Gal. 6:5) Machane, rayog ni nga rogned ngorad e n’en ni ke yog Jehovah ni ngad rin’ed ya nge yag ni ayuwegrad e re n’ey ni ngar dugliyed e n’en ni ngar rin’ed. Bod ni, thingar dabi pagtalin reb e Kristiano ni ke tay e Bible chilen ngodad ni ‘dab da ked e racha’.’ (Acts 15:29) Re motochiyel ney e ra ayuweg reb e Kristiano ni nge nang nthingar dabi un nga boch e tafalay ni yima fanay e racha’ riy ara fa aningeg i n’em ni kan fek ko racha’. Re n’ey e ku rayog ni nge gagiyegnag e nangan’ rok reb e Kristiano u nap’an nra t’uf ni nge dugliy ko ra un nga boch e tafalay ni yima fanay nochi ban’en riy ni kan fek ko fa aningeg i n’em ni bay u fithik’ e racha’ fa danga’. * Machane, mang boch e fonow u Bible nrayog ni nge pow’iydad u nap’an ni ngad dugliyed ko ngad fanayed ba mit e falay ara ngad uned nga ba mit e tafalay fa danga’?
8. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad fare thin ko Filippi 4:5 u rogon e pi falay ni gad ma fanay nge pi tafalay ni gad ma un ngay?
8 Be yog e Proverbs 14:15 (BT) ni gaar: “Be’ nib balyang e yug demtrug ban’en ma ra mich u wan’; ma girdi’ nib tamilangan’ e ri ma fal’eg i yaliy ban’en.” Bay boch e m’ar ndariy e falay riy. Ere, ba t’uf ni ngad kol ayuwgad u boch e falay ara tafalay ni ke yog boch e girdi’ nra golnag ba mit e m’ar, machane dariy e mich riy. Ni thagthagnag nga laniyan’ Paul ni nge yoloy ni gaar: “Mu daged ngak urngin e girdi’ ndamur lemnaged boch ban’en nib pag rogon.” (Fil. 4:5, NW) Faanra dab ud lemnaged murung’agen e pi n’ey nge pag rogon ma rayog ni nge ayuwegdad ni nge dab da fanayed boor e tayim rodad ni fan nga boch ban’en nra fal’eg fithik’ i dowdad me tomur e tirok Got ban’en. Faan gad ra pag e pi n’ey ni nge m’on u wan’dad, ma rayog ni ngaud pared ni goo gadad e gad be lemnaged gadad. (Fil. 2:4) Tirok Got ban’en e aram e n’en th’abi ga’ fan. Ere, dab ud lemnaged rarogon fithik’ i dowdad nge pag rogon, ya gad manang ni biney e m’ag ni gad bay riy e dabiyog ni ngad pared ndab da m’argad.—Mu beeg e Filippi 1:10 *.
9. Uw rogon ni bay rogon fare thin ko Roma 14:13, 19 nga rogon e pi n’en ni gad ma dugliy ni bay rogon ko falay ni gad ma fanay nge tafalay ni gad ma un ngay? Uw rogon nrayog ni nge magawon e taareban’ ko pi walag u lan e ulung?
9 Reb e Kristiano nder ma lemnag murung’agen e pi n’ey nib pag rogon e der ma guy rogon ni nge towasariy boch e girdi’ ni ngar rin’ed e n’en ni be lemnag nib fel’. Immoy ba wu’ e mabgol u reb e nam u Europe ni ur piew e athamgil nga laniyan’ boch e girdi’ ni ngar fanayed ba mit e falay mar ked ba mit e ggan. Rognew ngak boch e walag ni ngar fanayed boch e pi falay nem, machane bay boch i yad nde fanay. Ere, nap’an nde yib angin fapi falay nge fa miti ggan ko girdi’, ma boor e walag u lan e ulung nra damumuwgad. Bay mat’awun fa wu’ i mabgol ni ngar mel’egew ni ngar fanayew fa miti falay mar kew fa miti ggan, machane de puluw ni ngar magawonnagew e taareban’ ko pi walag u lan e ulung ni bochan e re n’ey. Immoy boch e Kristiano u Roma kakrom nib thilthil rogon e lem rorad u murung’agen boch e ggan ni un kay nge boch e rran ni un madnomnag. Ere, mang e fonow ni pi’ Paul ngorad? I yog ngorad ni gaar: “Bay n’en me finey be’ ni ba’ reb e rran ni ir e ba ga’ fan nga yugu boch e rran, ma be’ e be finey ntaareb rogon urngin e rran. Ra be’ ma nge dugliy laniyan’ nga bayang.” Ngad kol ayuwgad ndab da rin’ed ban’en nra k’aring be’ ni nge denen.—Mu beeg e Roma 14:5, 13, 15, 19, 20.
10. Mang fan ni susun e ngad ted fan e n’en ni ke dugliy boch e girdi’? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)
10 Faanra darud nanged fan ni ke dugliy reb e walag ban’en ni nge rin’ u rogon ni ke lemnag, ma susun ndab da gurgad ngad turguyed e kireb nga daken ara da guyed rogon ni nge thilyeg e lem rok. Rayog ni sana kab “meewar” e nangan’ rok ma kab t’uf ni ngan skulnag, ara boor ban’en nder pag e nangan’ rok ni nge rin’. (1 Kor. 8:11, 12) Maku reb e, rayog ni gadad e ba t’uf ni ngad fal’eged i yaliy rogon e nangan’ rodad, ya sana rayog ni kab t’uf ni ngad skulnaged ni nge maruwel nib puluw nga boch e pi kenggin e motochiyel rok Got. Ere, ra bagadad mab t’uf ni nge dugliy e n’en ni nge rin’ ni bay rogon ko tafalay nge boch e falay ni yima fanay, ma demtrug e n’en nra buch nga tomuren ma ir rok e nge pithig.
NGAUD CHUWEGED E CHALBAN RODAD NGA BOCH BAN’EN NRA PI’ E ATHAMGIL NGA LANIN’DAD
11, 12. Mang fonow u Bible e susun ni ngad lemnaged u nap’an ni gad be mel’eg boch ban’en ni ngad rin’ed ni nge chuweg e chalban rodad ma gad felfelan’ ngay?
11 I sunmiy Jehovah e girdi’ u reb e kanawo’ nrayog ni ngar rin’ed boch ban’en ni ngar felfelan’gad ngay me yib angin ngorad. I yog Solomon ni bay “ngal’an ni nge felan’uy” nge “ngal’an e churu’.” (Ekl. 3:4) Machane, gathi gubin mit e pi n’en ni yima rin’ ni ngan felfelan’ ngay me chuweg e chalban nra yib angin, ara rriyul’ nra k’aring e felfelan’. Maku reb e, ku de fel’ ni ngan un ko pi n’ey nge pag rogon ara yugu ni par ma yibe rin’. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad e nangan’ rodad ni ngad uned nga boch ban’en ni gad ra felfelan’ ngay me chuweg e chalban rodad nra pi’ e athamgil nga lanin’dad me yib angin ngodad?
12 Be weliy e Bible ni bay boch e ngongol nib “kireb ni yima ar’arnag.” Pi ngongol ney e ba muun ngay e “ngongol ni darngal, nge ngongol ni golong, nge ngongol ni puwlag; nge ta’fan nge meybil ngak e liyos ni ma meybil boch e girdi’ ngay, nge pig; nge tathil ni be tay e girdi’, nge cham ni yad be tay, nge awan’, nge damumuw, nge athamgiliy ban’en ni fan e gur faanem e nga nog e sorok ngom. Ma yad be wer ngar yuraba’gad ara ra yuulunggad; ma yad ba chogow, ma yad be balyang ko rrum, ma yad be ngongliy e mur ni yibe wagagey u fithik’, ma yad be rin’ boch ban’en ni bod e tiney.” I yoloy Paul ni piin ni yad ma “rin’ e pi n’ey e dabiyog ni ngar manged girdien e gin nsuwon Got.” (Gal. 5:19-21) Ere, ba fel’ ni ngad fithed gadad ni nge lungudad: ‘Ma pageg e nangan’ rog ni nggu un nga boch e gosgos nib gel e tagenging ni yima tay riy, maku yima liyor riy ko nam, ara ba mom ni yira maad’ad riy, fa? Nap’an ni gu ra adag ni nggu yaliy reb e kachido ni bay yaan e ngongol ndarngal riy nge boch e ngongol nib golong, ara boch e kachido ni yima dag riy ndariy ban’en nib kireb ko ngongol ndarngal, ara chingaw, ara ngongolen e pig, ma ma yog e nangan’ rog ngog nib kireb e pi n’ey, fa?’
13. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad fare thin ni bay ko 1 Timothy 4:8 nge Proverbs 13:20 u rogon ni ngad mel’eged e pi n’en ni ngad rin’ed ni ngad felfelan’gad ngay me chuweg e chalban rodad?
13 Ku bay boch i kenggin e motochiyel u Bible nrayog ni nge ayuwegdad ni ngad skulnaged e nangan’ rodad ni nge ayuwegdad u rogon ni ngad mel’eged e pi n’en ni gad ra un ngay ni ngad felfelan’gad ngay me chuweg e chalban rodad, nge tin ndab da uned ngay. Reb ko pi kenggin e motochiyel ney e be yog ni “dowef ni yima gelnag u fithik’ urngin mit e gosgos” e buchuuw ban’en nra yib angin ngay. (1 Tim. 4:8) Boor e girdi’ e kar pirieged ni faanra ur rin’ed boch ban’en nib chamag ngorad ni gubin ngiyal’ ma rayog ni nge ayuwegrad ni ngar paloggad ko m’ar, maku ra yib angin nga dowrad nge lanin’rad. Machane, faanra gad baadag ni ngaud rin’ed boch e girdi’ e pi n’ey u taabang, ma gur, aram e be yip’ fan ni yugu demtrug e piin nrayog ni ngaud rin’ed e pi n’ey u taabang, fa? Be gaar e Proverbs 13:20: “Mpachegem ngak e piin ni yad ba gonop me yog e gonop ngom. Mm’agem ngak e girdi’ ni balyang ma ga kireb.” Ere, gathi be yip’ e re n’ey fan nthingar da kol ayuwgad ko miti n’en ni gad ma rin’ ni ngad felfelan’gad ngay me chuweg e chalban rodad, ma gad pag e nangan’ rodad ni kan skulnag ko thin nu Bible ni nge pow’iydad u rogon ni gad ma mel’eg e pi n’ey?
14. Uw rogon ni fol reb e fel’ yangaren ko fare thin ni bay ko Roma 14:2-4?
14 Christian nge Daniela e bay l’agruw i rugod ni fakrow ni kab fel’ yangarrow. I yog Christian ni gaar: “Bay bayay ni gu ted e Fol Bible ni Tabinaw romad, ma gamad weliy murung’agen e pi n’en ni yima rin’ ni ngan felfelan’ ngay me chuweg e chalban. Gu weliyed ni bay boch e pi n’em ni yima rin’ nib fel’, ma bay boch ni danga’. Kug weliyed ko mini’ e piin nib fel’ ni ngan chag ngorad. Ere, yog reb e gal rugod ni fakmow nem ni bay boch e bitir u skul rok ni yad boch e Pi Mich nnap’an ni yad ra yan nga skul ma yad ma un i rin’ boch ban’en nsusun e dabiyog ni ngar rin’ed. Ma nap’an e bayi guyrad ni yad be ngongol ni aram rogon, miki adag ni ngki ngongol ni bod yad. Ere, gu weliyed nra be’ ma bay e nangan’ rok, maku ra be’ ma nge pag e nangan’ rok ni nge pow’iy u rogon ni nge mel’eg e pi n’en ni nge rin’ nge piin ni ngar rin’ed e pi n’em u taabang.”—Mu beeg e Roma 14:2-4.
15. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad fare thin ni bay ko Matthew 6:33 u nap’an ni gad be lemnag e pi n’en ni ngad rin’ed ni ngad felfelan’gad ngay me chuweg e chalban rodad?
15 Ere, uw rogon urngin e tayim ni gad ma fanay ni fan ko pi n’ey? Ga ma m’oneg boch ban’en ni gad ma rin’ ni fan ko tirok Got ban’en ni bod rogon e muulung, nge machib, nge fol Bible ni ga ma tay ni yigoo gur, mfini yib e fafel nga tomuren? Fa ga ma m’oneg e fafel mfini yib e tirok Got ban’en nga tomur? Mang e ba m’on u wan’um? I yog Jesus ni gaar: “Ngam m’oneged u wun’med e gagiyeg rok Got nge tin nib m’agan’ ngay ni ngam rin’ed, ma aram me pi’ urngin e pi n’ey ngomed.” (Matt. 6:33) Ma ayuwegem e nangan’ rom ni ngam m’oneg boch ban’en nib puluw ko n’en ni yog Jesus, fa?
KAN PI’ E ATHAMGIL NGA LANIN’DAD NI NGAD MACHIBGAD
16. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad e nangan’ rodad ko machib ni gad ma tay?
16 Faanra kad skulnaged e nangan’ rodad ma gathi kemus nra ginangdad u murung’agen boch e ngongol nib kireb. Ya ku ra k’aringdad ni ngad rin’ed boch ban’en nib fel’. Bin th’abi ga’ fan ko pi maruwel nem e aram e machib ni gad ma tay u mit e tabinaw i yan, nge girdi’ ni gad ma machibnagrad u fithik’ e sabethin. Aram e n’en ni yog e nangan’ rok Paul ngak ni nge rin’. I yoloy ni gaar: “Bbugithin ni ke yog Got ngog ni nggu rin’. Faan mang e da gu machibnag ngak e girdi’ e Thin Nib Fel’ ni yib rok Got ma ri gu ra gafgow!” (1 Kor. 9:16) Faan gad ra folwok rok Paul, ma rayog ni nge yog lanin’dad ngodad nib fel’ e n’en ni gad be rin’. Ma nap’an ni gad ra machibnag fare thin nib fel’, ma aram e gad be rin’ ban’en nib fel’ u laniyan’ e piin ni gad be machibnagrad. I yog Paul ni gaar: “Gadad be weliy e tin nib riyul’ nib tamilang, ma gadad be par u p’eowchen Got ma gadad be guy rogon ni nge guy e girdi’ e ngongol rodad mi yad nang u lanin’rad ni aray rogon.”—2 Kor. 4:2.
17. Uw rogon ni ngongol reb e fel’ yangaren nib puluw ko n’en ni be yog e nangan’ rok ngak?
17 Nap’an ni ke gaman 16 e duw rok Jacqueline, ma aram min fil ban’en ngak u skul ni ka nog e biology ngay ara murung’agen e pi n’en nib fas. Aram e ngiyal’ ni fil e sensey rok ko bitir ni girdi’ e kar sumgad ko gamanman. I yog ni gaar: “Da i pageg e nangan’ rog ni nggu motoyil ko pi n’en ni un weliy murung’agen u class. Ya dabiyog ni nge mich u wan’ug fare machib ni ke sum e girdi’ ko gamanman. Ere, gu wan gguy e sensey rog nggu weliy e michan’ rog ngak. Mug gin ni bochan e de damumuw ngog me yog ngog nrayog ni nggu weliy ko bitir u class rog murung’agen e michan’ rog ni aram e bay be’ ni ke sunmiy urngin ban’en.” I felfelan’ Jacqueline ni kan motoyil ngak me ngongol nib puluw ko nangan’ rok. Ere gur, ma pagem e nangan’ rom ni ngam rin’ e n’en nib mat’aw, fa?
18. Mang fan ni susun e ngad guyed rogon ni nga i par e nangan’ rodad nrayog ni ngad taga’gad ngay ni nge pow’iydad?
18 Rib manigil ni faanra gad be nameg ni ngaud ngongolgad nib puluw ko pi motochiyel rok Jehovah nge pi n’en nib m’agan’ ngay! Faan gad ra rin’ ni aray rogon, ma aram e rayog ni nge ayuwegdad e nangan’ rodad. Faanra ud filed e Thin rok Got ni gubin e rran, ma gad be fal’eg i lemnag e pi n’en ni gad be fil, ma gad be athamgil ni ngad folgad riy, ma aram e gad be skulnag e nangan’ rodad. Faan gad ra rin’ ni aray rogon ma rayog ni ngad taga’gad ko nangan’ rodad ni nge mang ir e i pow’iydad!
^ Mu guy Yugu Boch e Thin ni bay ko fare ke babyor ni “Um Pired ni Gimed Ba T’uf rok Got” ko page 246-249.
^ Filippi 1:10, NW: “Nge yag ni ngam mel’eged e tin ni ir e th’abi ga’ fan. Me yag ni um pired ni kam gilafgad nga orel ko urngin mit e kireb nge n’en ni yira yog e tagan riy ngomed ko Chirofen nra sul Kristus riy.”