Jehovah e Ir Fare Got ni Ma Non Ngodad

‘Mu telim ngog ya nggu welthin.’​—JOB 42:4.

TANG: 37, 48

UW ROGON NI GA RA FULWEG?

Mang fan ni ma momnag Got rogon ni ma non ko girdi’?

Mang fan nde mo’maw’ ni nge non Got ko girdi’ ni yugu aram rogon nib thilthil e thin rorad?

Mang fan ni ke ngongliy e ulung rok Jehovah fare Bible ni New World Translation?

1-3. (a) Mang fan nib thil e thin ni ma yog Got nge rogon ni ma non nga rogon ni ma non e girdi’? (b) Mang e gad ra weliy ko re article ney?

 BOCHAN ni Jehovah e ir reb e Got nib fos mab felfelan’, ma aram fan ni ke sunmiy e engel nge girdi’ ya nge yag ni ngkur pared ni yad ba fos ma yad ba felfelan’ ni bod ir. (Ps. 36:9) I yog apostal John ni en nsom’on ni sunmiy Got mu ur parew u taabang e aram faen ni ku yima yog “fare Thin” ngak ma ir “tabolngin urngin ban’en ni sunumeg Got.” (John 1:1; Rev. 3:14) I weliy Jehovah Got e pi n’en ni bay u laniyan’ ngak ni ir e bin nganni’ i Fak. (John 1:14, 17; Kol. 1:15) I weliy apostal Paul murung’agen e “thin ko pi engel,” ni aram e thin ni ma yog e piin ni yad ma par u tharmiy. Binem e thin e ba thil ko thin ni ma yog e girdi’.​—1 Kor. 13:1.

² Manang Jehovah gubin ban’en u murung’agen e pi engel nge girdi’ ni ke sunmiy. Rayog ni nge motoyil ngak bokum milyon e girdi’ ni yad be meybil taab yay ni kub thilthil e thin ni yad be yog. Maku rayog ni nge motoyil ko pi meybil nem ma ka be non ko pi engel u tharmiy maku be yog boch ban’en ni ngar rin’ed. Machane, faanra nge yag rok Got ni nge rin’ e re n’ey, ma thingari yag rok ni nge lem miki non u reb e kanawo’ nib thil ko girdi’. (Mu beeg e Isaiah 55:8, 9.) Ere, ba tamilang nnap’an nra non Jehovah ko girdi’, ma ma weliy laniyan’ ngorad u reb e kanawo’ nib mom nrayog ni ngar nanged fan.

³ Ere, chiney e ngad weliyed rogon ni ma non Got ko girdi’ ni kab kakrom i yib. Ngemu’ mu kud weliyed rogon ni ma thilyeg rogon ni ma weliy boch ban’en ya nge m’ag ngorad.

 THIN NI MA YOG GOT KO GIRDI’

4. (a) Mang thin e fanay Got u nap’an ni non ngak Moses, nge Samuel, nge David? (b) Mang e pi n’en ni bay u lan e Bible?

⁴ I non Jehovah ngak Adam u lan fagi milay’ nu Eden ni be fanay e thin ni ma yog e girdi’. Rayog nsana i non ngak Adam ni be fanay e thin ni Hebrew. Boch nga tomuren miki weliy laniyan’ ngak boch e girdi’ ni ur yoloyed e Bible kakrom ni yad ma non ni thin ni Hebrew. Pi girdi’ nem e aram Moses, nge Samuel, nge David. I weliy Got laniyan’ ngorad, ngemu’ mar yoloyed e pi n’en ni ke yog nrogon ni kar nanged fan. Gathi kemus ni ur yoloyed nga but’ e pi n’en ni i yog Got ngorad, ya ku ur yoloyed murung’agen e pi n’en ni i rin’ Got ni fan ko girdi’ rok kakrom, ni kub muun ngay murung’agen e michan’ rorad nge t’ufeg rorad ngak Got nge pi n’en ni ur olobochgad riy. Gubin e pi n’ey ni bay angin ngodad e ngiyal’ ney.​—Rom. 15:4.

5. Kemus ni yigoo thin ni Hebrew e i non Jehovah riy ko girdi’ rok kakrom, fa? Mu tamilangnag.

⁵ Gathi yigoo thin ni Hebrew e i non Got riy ko girdi’ kakrom. Tomuren ni chuw piyu Israel u kalbus u Babylon, ma boor i yad e i non ni thin ni Aramaic. Ere, dabisiy ni aram fan ni thagthagnag Jehovah nga laniyan’ Daniel ni profet, nge Jeremiah, nge Ezra ni prist ni ngar yoloyed boch e babyor ko Bible ko thin ni Aramaic. *

6. Mang e rin’ me yag ni nga i fil e girdi’ e Thin rok Got u yugu boch e thin ni gathi thin ni Hebrew?

⁶ Boch nga tomuren me suwey Alexander ni Pilung nu Greece boor e nam u fayleng kakrom, ma aram me yan i par ni thin ni Greek e aram e re thin nib ga’ ni yima fanay e ngiyal’ nem. Boor e pi Jew nra tababgad ni ngaur fanayed e re thin nem, ma boch nga tomuren min pilyeg e pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew ko thin ni Greek. Pi babyor ko Bible ney e yibe lemnag ni pilyeg 72 e girdi’, ma aram e pi babyor ko Bible ni yima yog e Septuagint ngay. Aram e ken th’abi som’on e Bible nni pilyeg ma rib ga’ fan e re ke Bible nem. * Ra boch e pi girdi’ nem ma rogon nra pilyeged e pi babyor nem, ya boch e ra pilyeged ni yad be guy rogon ndab ra digeyed bbug e thin u lan e tin som’on e babyor nni yoloy, ma boch e danga’. Yugu aram rogon, ma i tay e pi Jew ni ur nonad ni thin ni Greek nge pi Kristiano ni fare Septuagint e aram e Thin rok Got.

7. Mang thin e i fanay Jesus ni nge fil ban’en riy ngak pi gachalpen?

⁷ Nap’an ni yib e bin nganni’ i fak Got nga fayleng, ma dabisiy ni i non ma i machibnag e girdi’ ko thin ni Hebrew. (John 19:20; 20:16; Acts 26:14) Boor e thin ni Aramaic u fithik’ e thin ni Hebrew ni u nog u nap’an e bin som’on e chibog, ere rayog ni sana i yog Jesus boch e thin ni Aramaic u nap’an ni i non. Machane, ku manang e bin baaram e thin ni Hebrew ni i yog Moses nge boch e profet kakrom, ni ku aram e re thin ni yima beeg u lan e pi tafen e muulung u gubin e wik. (Luke 4:17-19; 24:44, 45; Acts 15:21) Maku reb e, ka un fanay e thin ni Greek nge Latin u Israel kakrom. Machane, der yog e Bible ni i non Jesus ko gal thin ney.

8, 9. Nap’an ni garer e teliw ni Kristiano, ma mang fan ni thin ni Greek e aram e re thin nib ga’ ni i fanay e girdi’ rok Got kakrom, ma mang e be dag e re n’ey u murung’agen Jehovah?

⁸ Manang e tin som’on i gachalpen Jesus e thin ni Hebrew, machane tomuren ni yim’, me tabab pi gachalpen ni ngaur nonad u yugu boch e thin. (Mu beeg e Acts 6:1.) Ma nap’an ni garer e teliw ni Kristiano, mab ga’ ni i non e pi Kristiano ko thin ni Greek. Bin riyul’ riy e, fare Gospel rok Matthew, Mark, Luke, nge John e ni yoloy ko thin ni Greek. Ere, boor i gachalpen Jesus ni ur nonad ko thin ni Greek ma gathi Hebrew. * Fa yungi babyor ni i yoloy apostal Paul nge yan nga boch e ulung kakrom nge ku boch e babyor ko Bible e kun yoloy ko thin ni Greek.

 ⁹ Machane, piin nra yoloyed e Pi Babyor ko Bible ni Thin ni Greek e ba ga’ nnap’an ni yad ra weliy murung’agen e thin ni bay ko Pi Babyor ko Bible ni Thin ni Hebrew mab ga’ ni yad ma fanay e thin ni bay ko fare Septuagint. Bay yu ngiyal’ nib thil boch e thin ko re Bible ney nga rogon ni kan yoloy ko thin ni Hebrew, machane aram e pi thin ni kan fanay u lan e Bible ni gad be fanay e ngiyal’ ney. Ere, pi thin ni i yoloy e piin ni ur pilyeged e Bible kakrom ndawor ra flontgad e aram e n’en ni bay ko Bible e ngiyal’ ney. Ma re n’ey e be fil ngodad ni Jehovah e ir reb e Got nde laniyan’ ma der ma lemnag ni bay boch e thin ara yalen ni kab ga’ fan nga boch.​—Mu beeg e Acts 10:34.

10. Mang e rayog ni nga dogned u rogon ni ke ayuweg Jehovah e girdi’ ni ngar nanged e Thin rok?

¹⁰ Pi n’en ni kad weliyed u murung’agen rogon ni ma non Got ko girdi’ e be dag ngodad ni ma non Jehovah ngodad u rogon nib m’ag ngodad. Der ma lemnag ni ngad filed yugu reb e thin ya nge yag nda nanged murung’agen nge pi n’en nib m’agan’ ngay. (Mu beeg e Zekariah 8:23 *; Revelation 7:9, 10.) Jehovah e ir e thagthagnag e thin nni yoloy nga lan e Bible, machane i pag e piin nra yoloyed ni ngar yoloyed ko thin rorad nge rogon ni kar nanged fan.

ROGON NI KAN AYUWEG E THIN ROK GOT NI NGE PAR NROGON

11. Yugu aram rogon nib thilthil rogon e thin ni gad ma yog, ma mang fan nder magawonnag rogon ni ma non Got ko girdi’?

¹¹ Gur, ke magawon rogon ni ma non Got ko girdi’ ni bochan e ba thilthil rogon e thin ni gad ma yog nge rogon ni kan pilyeg yu yang ko Bible? Danga’. Bod ni, sana gad manang in ko fapi thin ni i yog Jesus. (Matt. 27:46; Mark 5:41; 7:34) Machane, ke guy Jehovah rogon ni ngan yoloy e thin rok Jesus nga but’ min pilyeg ko thin ni Greek, me munmun mu kun pilyeg nga yugu boch e thin. Boch nga tomuren me abweg e pi Jew nge pi Kristiano e thin u lan e pi Bible ni un yoloy kakrom nga lan yugu boch e babyor. Bochan e re n’ey me yag ni ngan ayuweg e thin rok Got ni nge par nrogon. Pi babyor ney nni abweg e thin riy nga lan yu ken e babyor e kun pilyeg nga yugu boch e thin. Sogonap’an 400 e duw nga tomuren Kristus me yog John Chrysostom nnap’an ni taw ko ngiyal’ ni immoy riy ma kan pilyeg e pi thin ni i machibnag Jesus ko thin ni ma yog piyu Syria, nge Egypt, nge India, nge Persia, nge Ethiopia, nge ku boch e thin.

12. Uw rogon ni i guy boch e girdi’ rogon ni ngar taleged ndab ni wereg e Bible ko girdi’?

¹² Bochan ni kan pilyeg e Bible nga boor mit e thin, ma de yag ni nge yib angin e n’en ni i guy boch e girdi’ rogon ni ngar rin’ed ni bod rogon e n’en ni i guy Diocletian ni Pilung nu Roma rogon ni nge rin’ ko Bible. Nap’an e duw ni 303 C.E. me yog ni ngan kirebnag urngin ken e Bible ni bay. Maku boor e girdi’ ni ur guyed rogon ni ngar kirebnaged e pi Bible ni kan ngongliy, mar lied e piin ni kar pilyeged, nge piin ni ur wereged e pi Bible nem. Nap’an e bin 16 e chibog, me guy be’ ni ka nog William Tyndale ngak rogon ni nge pilyeg e Bible nni yoloy ni thin ni Hebrew nge Greek ko thin ni Meriken, me yog ngak be’ nib moon nib tolang e skul rok ni gaar: “Faanra pageg Got ni nggu par nib n’uw nap’an, ma gu ra guy rogon ni nge nang reb e pagel ni ma milay’ e thin ni bay  u lan e Babyor nib Thothup ni kab fel’ rogon nga rogon ni ga manang.” I mil Tyndale u England nge yan nga Europe ni bochan e nge yag ni ngongliy e re ke Bible nem. Yugu aram rogon ni i guy e pi tayugang’ ko teliw rogon ni ngar urfiyed e yu ke Bible nem ni ke ngongliy Tyndale, machane munmun me yag ni ngan wereg ko girdi’ i yan. Boch nga tomuren, min yognag Tyndale, ngemu’ min m’ag nga baley i gek’iy min urfeg nge yim’. Machane, de yag ni ngan kirebnag e re ke Bible ni baaram ni pilyeg. Aram e re ke Bible nni fanay u nap’an nni ngongliy fare ke Bible ni ka nog e King James version ngay.​—Mu beeg e 2 Timothy 2:9.

13. Mang e ke tamilang u tomuren ni kan fal’eg i yaliy e thin ni bay ko fa yungi babyor ko Bible ni un yoloy kakrom?

¹³ Riyul’ ni bay boch e Bible ni un ngongliy kakrom ni immoy nochi oloboch riy nge nochi ban’en riy nib thil ko tin ni un yoloy ko som’on. Machane, bokum biyu’ yang e pi babyor ko Bible ni un yoloy kakrom ni ke puthuy e piin ni boor ban’en u murung’agen e Bible ni yad manang nga taabang ma kar fal’eged i fil e thin riy. Tomuren ni kar fal’eged i yaliy e thin ko yungi babyor ney ma kar pirieged ni kemus nri in e verse riy e bay nochi ban’en riy nib thil. Machane, der thilyeg e thin u lan e Bible. Pi n’ey ni kan fal’eg i fil murung’agen e micheg ngak e piin ni yad ma fil e Bible, ni Bible ni ur fanayed e aram e Thin rok Jehovah ni kan thagthagnag.​—Isa. 40:8. *

14. Uw rogon ni ke garer e Bible e ngiyal’ ney?

¹⁴ Yugu aram rogon gelngin e togopuluw ni i tay e piin ndubrad ni ngan pilyeg e Bible, machane ke guy Jehovah rogon ni nge yan i par e Bible ni aram e re ke babyor nth’abi yoor e thin ni kan pilyeg ngay. Yugu aram rogon ni boor e girdi’ e ngiyal’ ney nde mich Got u wan’rad, machane ka be par e Bible ni aram e re ke babyor ni boor e girdi’ ni yad ma chuw’iy ara bay rorad, ma kan pilyeg nga boor ko 2,800 mit e thin ni boch e ba polo’ ma boch e kemus ni yu yang riy. Dariy ba ken e babyor ni kan wereg ni bod rogon e Bible. Bay boch e Bible ni kan pilyeg ni gathi rib tamilang ara gathi rib puluw e thin riy ni bod yu ken e Bible ni kan pilyeg. Yugu aram rogon ma urngin ken e Bible nrayog ni ngan fil riy fare thin nib fel’ ni be pi’ e l’agan’ ngodad ma ra yognag e yafas ndariy n’umngin nap’an ko girdi’.

KE T’UF NI NGAN PILYEG BA KEN E BIBLE NIB BEECH

15. (a) Uw rogon ni kan thilyeg boch ban’en u rogon ni yibe ngongliy e pi babyor rodad nib puluw e thin riy ko Bible ni ka nap’an e duw ni 1919? (b) Mang fan ni thin ni Meriken e aram e re thin ni yima fanay ni ngan pilyeg e pi babyor riy nga yugu boch e thin?

¹⁵ Nap’an e duw ni 1919, ma aram min mel’eg bochi ulung i girdi’ ni yad ma fil e Bible nib fel’ rogon ni ngar manged “fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop.” Ngiyal’ nem e ba ga’ ni ma non fare tapigpig nib yul’yul’ ngak e “tin ni ka bay e tapigpig” ko thin ni Meriken. (Matt. 24:45) Kab kafram i yib ni be athamgil e re “tapigpig” nem ni nge ngongliy rogon boch e babyor u yugu boch e thin; ma chiney e ke pag 700 mit e thin ni yibe pilyeg e pi babyor ney ngay. Thin ni Meriken ni yibe fanay e ngiyal’ ney e bod rogon fare thin ni Greek ni un fanay kakrom. Ma aram e re thin ni yima fanay ni ngan pilyeg e pi  babyor ney riy nga yugu boch e thin ni bochan e aram e re thin ni yibe fanay u fayleng e ngiyal’ ney u nap’an ni yibe rin’ boch ban’en ni fan ko siyobay, maku aram e re thin ni yima fanay ko pi skul i yan.

16, 17. (a) Mang e guy e pi tapigpig rok Got nib t’uf ni ngan rin’? (b) Mang e kar rin’ed ni bochan e re n’ey? (c) Mang e nog ni yibe athapeg u murung’agen fare New World Translation?

¹⁶ Bible e aram e gin ni yima fek e thin riy ngan tay nga lan e pi babyor rodad. Nap’an ni taw nga lukngun e bin 20 e chibog, ma fare ke Bible ni ka nog e King James Version ngay nni ngongliy ko duw ni 1611 e aram e re ke Bible nib ga’ ni i fanay e piin ni yad manang e thin ni Meriken. Machane, thin ni bay riy e aram e thin ni un fanay kakrom mab mo’maw’ ni ngan nang fan. Maku de yoor yang ni bay fithingan Got riy. Machane, pi babyor ko Bible ni un yoloy kakrom e bokum biyu’ yay ni bay fithingan Got riy. Re ke Bible nem e bay boch e thin riy nde puluw rogon ni un pilyeg, maku bay boch e verse nni uneg ngay ndariy u lan e yu ken nsom’on e Bible nni yoloy. Ku bay yu ken e Bible ni kun pilyeg ko thin ni Meriken ni ku bay e oloboch riy.

¹⁷ Ere, ba tamilang nib t’uf ni ngan ngongliy ba ken e Bible ni kan pilyeg nib fel’ rogon ma kub mom ni nge nang e girdi’ fan e thin riy. Ere, aram fan nni sunmiy fare ulung ni ka nog e New World Bible Translation Committee ngorad, ma pi walag ni ur moyed ko re ulung nem e ra ngongliyed nel’ yang ko Bible u thilin e duw ni 1950 nge yan i mada’ ko duw ni 1960. Gin som’on ko re Bible nem nra ngongliyed e ni wereg ko girdi’ u nap’an reb e convention nni tay ko August 2, 1950. Nap’an nni pi’ e re Bible nem ko girdi’, me non Brother N. H. Knorr ni gaar: “Kan guy nrib t’uf ni ngan pilyeg ba ken e Bible nib puluw e thin riy ko thin ni yibe yog e ngiyal’ ney, ma kub puluw ko tin riyul’, maku ra ayuwegdad ni nge tamilang u wan’dad e tin riyul’ ni kan tamilangnag ko tin som’on e babyor ko Bible ni un yoloy; ba t’uf reb e Bible nrayog ni ngan nang fan e thin riy e ngiyal’ ney ni bod rogon e tin som’on e babyor ko Bible ni i yoloy pi gachalpen Kristus nib mom ni nge beeg e piin ndariy e skul rorad e ngiyal’ nem mar nanged fan e thin riy.” Ki yog ni be athapeg nre ke Bible nem e ra ayuweg bokum milyon e girdi’ ni ngar nanged e tin riyul’.

18. Mang e ke ayuweg rogon ni yibe pilyeg e Bible?

¹⁸ Nap’an e duw ni 1963, me riyul’ e n’en ni i athapeg Brother Knorr. Aram e ngiyal’ nni pilyeg fare New World Translation of the Christian Greek Scriptures nga nel’ e thin ni aram e thin ni Dutch, French, German, Italian, Portuguese, nge Spanish. Nap’an e duw ni 1989, me sunmiy fare Ulung ni Ma Pow’iyey ko Pi Mich Rok Jehovah reb e ulung ara boch e girdi’ ni ngar ayuweged e piin ni yad ma pilyeg e Bible. Ma nap’an e duw ni 2005, ma aram mu ku nog ni ngan pilyeg e Bible ko tin baaray e thin ni yad ma pilyeg Fare Wulyang ko Damit. Ma bochan e re n’ey ma aram fan ni ke yag ni ngan pilyeg fare New World Translation nga boor ko 130 mit e thin ni boch e ba polo’ ma boch e kemus ni yu yang riy.

19. Mang reb e ban’en nrib ga’ fan ni buch ko duw ni 2013, ma mang e gad ra weliy ko bin migid e article?

¹⁹ Munmun, ma aram me tamilang nib t’uf ni ngkun thilyeg bayay fare ke Bible ni New World Translation ni thin ni Meriken ni bochan e bay boch ban’en ni ke thil ko thin ni Meriken. Ere, nap’an e October 5 nge 6 ko duw ni 2013, ma aram min tay fa bin ni 129 e muulung ni ma tay fare Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania u gubin e duw. Ma 1,413,676 e girdi’ u 31 e nam nra motoyilgad ko pi n’en ni un weliy ko re muulung nem, ni boch i yad e un e ngaram ma boch e ra motoyilgad ngay ko nam rorad. Gubin e girdi’ nra felfelan’gad u nap’an ni yog reb i girdien fare Ulung ni Ma Pow’iyey ni bay ba ken fare Bible ni New World Translation ni thin ni Meriken ni kan ngongliy. Boor e girdi’ nra yornaged e felfelan’ u nap’an nni pi’ ba ken e re Bible nem ngorad. Nap’an nni beeg boch e verse riy ngorad, ma aram mar guyed ni ken nem e Bible ni kab beech e ba mom rogon ni ngan beeg ma kub mom ni ngan nang fan. Bin migid e article e ra weliy boch ban’en u murung’agen e re ke Bible ney nge rogon ni kan pilyeg nga yugu boch e thin.

[Boch e thin nra tamilangnag murung’agen]

[Deer ni ngan pi’ e fulweg riy]