Ga Manang Murung’agen e Re N’ey, Fa?
Un ngongliy e m’uw ko papyrus kakrom, fa?
Gek’iy ni papyrus
BOOR e girdi’ ni yad manang ni kakrom e ma yol piyu Egypt ko babyor ni kan ngongliy u ba mit e gek’iy ni ka nog e papyrus ngay. Ku arrogon piyu Greece nge Roma ni yad ma yol ko papyrus. * Machane gathi ri boor e girdi’ ni manang ni ku yima ngongliy e m’uw ko papyrus.
Yaan l’agruw i m’uw ni kan ngongliy ko papyrus ni kan pirieg u lan e gin ma chaar yu Egypt riy
Ba pag 2,500 e duw ni ke yan, me yoloy Isaiah ni profet ni girdi’ ni ma par u “ba’nem e pi lul’ nu Ethiopia” e ur pied owchen e nam rorad nga ranod nga boch e nam ni yad be yan u “lan e lul’ ni Nile” ni yad be yan u m’uw ni kan ngongliy ko rouy. Boch nga tomuren, me yiiynag Jeremiah ni profet nnap’an nra longobiy piyu Media nge yu Persia fare mach nu Babylon, ma yad ra urfiy e “pi m’uw ni kan ngongliy ko gek’iy ni papyrus” ni fen yu Babylon ya nge dab ra milgad.—Isa. 18:1, 2, BT; Jer. 51:32, NW.
Bochan ni Got e ke thagthagnag e thin nu Bible, ma aram fan nder gin e piin yad ma fil e Bible ngay ni piin yad ma gay murung’agen boch ban’en kakrom e yad ra pirieg boch ban’en ni be dag ni un ngongliy e m’uw ko gek’iy ni papyrus kakrom. (2 Tim. 3:16) Ere mang e kan pirieg? Ke pirieg e pi girdi’ ney boch ban’en ni be micheg ni un ngongliy e m’uw ko gek’iy ni papyrus u Egypt.
UW ROGON NI UN NGONGLIY E M’UW KO GEK’IY NI PAPYRUS?
Bay yaan boch ban’en ni kan yoloy nge boch ban’en ni kan ker nga dow e rungrung ko gin ma chaar yu Egypt riy ni be dag rogon ni ma yan e girdi’ i th’ab e re miti gek’iy ney ni papyrus ngar ngongliyed e m’uw riy. Ma yan e piin pumoon ra th’abed e pi gek’iy ney ngemu’ mi yad fek kenggin ngar m’aged ni yu thum, mar feked e yu thum i n’em ngar m’aged nga taabang. Nap’an ni yira m’ag e yu thum i n’ey nga taabang nib mache’che’, mab el ma kub gel. Be yog ba ken e babyor ni murung’agen chepin yu Egypt ni pi m’uw ney e rayog ni ngan ngongliy nge yan i taw ko 55 e fit (17 m) n’umngin, ni bay gil’ 10 ara 12 e maman u barba’ ngu barba’.
Boch ban’en ni kan ker nga dow e rungrung u lan e gin ma chaar yu Egypt riy ni be dag rogon ni yima ngongliy e m’uw ko papyrus
MANG FAN NI UN NGONGLIY E M’UW KO GEK’IY NI PAPYRUS?
Papyrus e ba mit e gek’iy nib mom ni ngan pirieg u lan e Loway nu Nile. Maku reb e, ba mom ni ngan ngongliy e m’uw riy. Mus nga nap’an ni kun tabab i ngongliy e barkow u boch e gek’iy nib ga’ ken, ma pi tafita’ nge pi ta mokol gamanman e ku yad ma yan u m’uw ni kan ngongliy ko papyrus.
Ba n’uw nap’an ni un fanay e re miti m’uw ney. I yog reb e tayol u Greece ni ka nog Plutarch ngak ni immoy u nap’an e pi apostal ni bay boch e girdi’ e ngiyal’ nem ni ka ma yan ko mit ney e m’uw.
^ par. 3 Papyrus e ma tugul u yu yang ni bod lan e muut ngu lan boch e lul’ ni gathi ri ma yan e ran riy nib gel. Rayog ni nge n’uw ken nge taw ko 16 e fit (5 m) tolngin, ma sogonap’an 6 e inch (15 cm) radan kenggin u but’.
