1-2. (a) Mang e ke rin’ boch e am ko girdi’ rok Jehovah? Mang e ke rin’ e girdi’ rok Jehovah? (b) Mang fan nrayog ni ngad felfelan’gad ni yugu aram rogon ni yibe gafgownagdad? (Kum weliy murung’agen e sasing ni bay u wuru’ e re ke babyor ney.)

 CHINEY e ke pag 30 e nam u ga’ngin yang e fayleng ni kan taleg boch ban’en ko maruwel rodad riy ara kan taleg e machib rodad riy. Bay boch e pi nam nem ni ke kalbusnag e am pi walagdad riy. Mang e kar bucheged? Der lemnag Jehovah ni kar rin’ed ban’en nib kireb, ya kemus ni yad be beeg ma yad be fil e Bible rorad, ma yad be weliy e michan’ rorad ko girdi’, ma yad be un pi walagrad ko muulung u taabang. Ku yad ma par u mathilin ngongolen e am. Yugu aram rogon gelngin e togopuluw ni yibe tay ko pi tapigpig rok Got ney, machane yad be par ni yad ba yul’yul’ b ngak Jehovah. Ma yad ba felfelan’ ni yad be rin’ e re n’ey!

² Dabisiy ni kam guy boch e sasing ni yaan boch e Pi Mich ney ndarur rusgad, ma kam guy riy ni yad be siminmin. Yad ba felfelan’ ya yad manang ni yad ba fel’ u wan’ Jehovah ni bochan e yad be par ni yad ba yul’yul’ ngak. (Ps. 15:1, 2) I gaar Jesus: “Nge felan’ e piin ni yibe gafgownagrad ni bochan e yad be rin’ e tin nib m’agan’ Got ngay . . . Ngari felan’med, ya bay labgen  ni ba ga’ ni fan ngomed ni kan tay u tharmiy.”​—Matt. 5:10-12.

3. Mang e be yog e Acts 4:19, 20 ni rin’ e pi apostal rok Jesus u nap’an nni gafgownagrad, ma mang fan nrin’ed e re n’ey?

³ N’en be buch rok pi walagdad e bod e n’en ni buch rok e pi apostal ko bin som’on e chibog u nap’an nni gafgownagrad ni bochan e yad be machibnag murung’agen Jesus. Boor yay ni motochiyel e pi tapuf oloboch ko bin th’abi tolang e tagil’ e puf oloboch rok e pi Jew “ngorad ndab kur weliyed murung’agen nge fithingan Jesus bayay.” (Acts 4:18; 5:27, 28, 40) Ere mang e rin’ e pi apostal nem? (Mu beeg e Acts 4:19, 20.) Yad manang ni bay be’ ni kab tolang ni ke ‘ning chilen ngorad ni ngar machibniged ngak e girdi’ fare Thin Nib Fel’ ni yib rok Got, mar weliyed’ murung’agen Kristus. (Acts 10:42) De rus Peter nge John ni yow e yow be non ni owcherad ni nga rognew nthingar ra folgad rok Got ko bin ngar folgad ko pi tapuf oloboch nem, mu ku rognew ndab ra talgad i weliy murung’agen Jesus. Ere yan i aw ni yow be fith e pi tapuf oloboch nem ni be lungurow, ‘Gimed be lemnag ni kab ga’ lungumed ngak Got?’

4. Mang e rin’ e pi apostal ni ke dag e kanawo’ nib manigil ni ir e be folwok urngin e tin riyul’ e Kristiano riy nrogon ni bay ko Acts 5:27-29? Uw rogon nrayog ni ngad folwokgad rorad?

⁴ N’en ni rin’ e pi apostal nem e ke dag e kanawo’ nib manigil ni ir e be folwok urngin e tin riyul’ e Kristiano riy keb i mada’ ko chiney, ni aram e ngar ‘folgad rok Got ko bin ni ngar folgad rok e girdi’.’ (Mu beeg e Acts 5:27-29.) Tomuren nni toyrad ni bochan e yad be par ni yad ba yul’yul’, ma aram mar chuwgad u tagil’ e bin th’abi tolang e tagil’ e puf oloboch rok e pi Jew ni “kar felfelan’gad ni bochan e ke tafinaynag Got ni ba’ rogorad ni ngar gafgowgad ni fan nga fithingan Jesus” mu kur ululgad ko machib!​—Acts 5:40-42.

5. Mang deer e ba t’uf ni ngad nanged e fulweg riy?

⁵ Machane bay l’agruw e deer ni ke sum ni bochan e n’en ni rin’ e pi apostal nem. Bod ni uw rogon ni ngar folgad rok Got ko bin ngar folgad rok e girdi’, maku yad be fol ko n’en ke  tay e Bible chilen ni aram e ngan ‘fol ko am’? (Rom. 13:1) Me gadad e uw rogon ni ngad “folgad rok e piin ni pilung nge piin ni yad be tay murung’agen e girdi’” ni bod rogon ni yog apostal Paul, maku gad be par ni gad ba yul’yul’ ngak Got ni ir e Pilung rodad nth’abi tolang?​—Titus 3:1.

6. (a) Mang e be yip’ fan fare bugithin ni “am” ni bay ko Roma 13:1? Susun nge uw rogon e ngongol rodad ngorad? (b) Mang e gad manang u rarogon e piin yad be gagiyeg?

⁶ Mu beeg e Roma 13:1. Fare bugithin ni “am” ni kan fanay ko re thin ney e be yip’ fan e girdi’ ni yad be gagiyeg nib ga’ lungurad u puluwon yugu boch e girdi’. Thingari fol e piin Kristiano ko pi am ney. Yad ma guy rogon ni nga i par ni bay e gapas, ma yibe fol ko motochiyel, ma yu ngiyal’ e ku yad ma ayuweg e girdi’ rok Jehovah. (Rev. 12:16) Aram fan nsusun e ngaud pied ngorad urngin e tax ni yima pi’ ma gad be tay farad. (Rom. 13:7) Machane pi am ney e bay mat’awrad ni bochan e Jehovah e ke pi’ ngorad. Ireray e n’en ni tamilangnag Jesus u nap’an ni be fith Pontius Pilate ni ir e Governor nu Roma boch e deer ngak. Nap’an ni yog Pilate ngak Jesus ni bay mat’awun ni nge pag nge yan maku bay mat’awun ni nge pi’ ni ngan li’ nge yim’, me gaar Jesus ngak: “Ba’ mat’awum ni ngam gagiyegnag e n’en ni ngan rin’ ngog ni bochan e Got e ke pi’ ngom.” (John 19:11) Ere gubin e pilung nge girdien e am ni yad be gagiyeg e ngiyal’ ney e bay e gin nra mus mat’awrad riy ni bod rogon Pilate.

7. Mingiyal’ e susun e dab da folgad ko girdi’ ni yad be gagiyeg? Mang e ba t’uf ni nge nang e pi girdi’ ney?

⁷ Thingari fol e piin Kristiano ko motochiyel ko am ko girdi’ ni faanra der togopuluw ko pi motochiyel rok Got. Machane dabiyog ni ngad folgad ko girdi’ ni faanra yad be yog ngodad ni ngad rin’ed ban’en nde m’agan’ Got ngay, fa reb e yad be yog ndab da rin’ed ban’en ni baadag Got ni ngad rin’ed. Bod nrayog ni nga rogned ni nge un e piin pagel ko salthaw mu kur chamgad. c Fa reb e rayog ni nga rogned ndab kud fanayed e Bible rodad, nge pi babyor rodad nib puluw e thin riy ko Bible, maku dab kud machibgad, ma gad be liyor u taabang. Faanra dabi maruwel e piin yad be gagiyeg nga mat’awrad nib fel’ rogon ni bod ni ngar gafgownaged pi gachalpen Kristus, ma aram e ri yad ra pi’ e fulweg ngak Got ko n’en yad be rin’, ya be yaliyrad Jehovah!​—Ekl. 5:8.

8. Mang e ba thil u thilin Jehovah nge pi “am”?

⁸ Pi “am” e rayog ni nge ga’ lungurad u puluwon e girdi’ mu kur rin’ed boch ban’en nra yib angin ngorad. Machane re n’ey e der yip’ fan ni yad ba flont maku yad ba tolang. Bay Be’ ni ir e ba flont ma kab tolang ngak e piin yad be gagiyeg, ni aram Jehovah Got. Aningeg yay ni be yog e Bible ni Jehovah Got e Ir e “Th’abi Tolang.”​—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

9. Mang boch ban’en ni guy Daniel ni profet u nap’an nni pilyeg e changar rok?

⁹ Bay boch ban’en nni pilyeg e changar rok Daniel ni profet nge guy ni be dag ni kab tolang Jehovah ngak urngin e am ni bay. Som’on e guy Daniel aningeg i gamanman nib ga’ ni be yip’ fan e pi am ni gel lungurad u fayleng kakrom ni aram yu Babylon, nge Medo-Persia, nge Greece, nge Roma, nge re am ni ir e ba gel lungun u fayleng e chiney ni aram yu Ngalis nge Meriken. (Dan. 7:1-3, 17) Tomuren me guy Daniel Jehovah Got ni bay u daken ba chiya u tagil’ e puf oloboch u tharmiy. (Dan. 7:9, 10) N’en ni migid ni guy e re profet nem nib yul’yul’  e ba ginang ngak e piin yad be gagiyeg e ngiyal’ ney.

10. Mini’ e piin nra pi’ Jehovah mat’awrad ni ngar gagiyegnaged e fayleng nrogon ni be yog e Daniel 7:13, 14, 27, ma mang e be micheg e re n’ey u rarogon Jehovah?

¹⁰ Mu beeg e Daniel 7:13, 14, 27. Ra fek Got gelngin nge mat’awun urngin e am ko girdi’ nge pi’ ngak e piin bay rogon ni nge pi’ ngorad ma kab gel gelngirad ko pi am ney. Mini’ e pi cha’nem? Aram Jesus Kristus ni ir faanem ni “bod yaan ba girdi’,” nge fare 144,000 ni yad e “girdi’ ko fare Got ni ir e Th’abi Tolang” ni yad ra gagiyeg “ni dariy n’umngin nap’an.” (Dan. 7:18) Ba tamilang ni Jehovah e ir Faen “Th’abi Tolang” ni bochan e yigoo ir e bay mat’awun ni nge rin’ e re n’ey.

11. Mang e ki yog Daniel ni be dag ni Jehovah e ir e th’abi tolang?

¹¹ N’en ni guy Daniel u nap’an nni pilyeg e changar rok e ba puluw nga ban’en ni yog u m’on riy. I gaar: “Got nu tharmiy . . . e ma pilungnigey me ir e ma chuwegey ko pilung.” Miki yoloy ni “Got ni ir e Th’abi Tolang e ba’ gelngin ni nge gagiyegnag e gagiyeg ni be tay e pi pilung nu fayleng. Rayog rok ni nge gagiyegnag nge pilung be’ ni ir e ke turguy.” (Dan. 2:19-21; 4:17) Bay ba ngiyal’ ni ke chuweg Jehovah be’ ko pilung ara ke dugliy be’ ni nge mang pilung, fa? Arrogon!

12. Mu weliy reb e kanawo’ ni chuweg Jehovah be’ ko liw rok ndaki mang pilung kakrom. (Mu guy e sasing.)

¹² Bay boch ban’en ni ke rin’ Jehovah ni be dag ni ir e th’abi tolang u fithik’ urngin e pi “am.” Am lemnag dalip riy. I fek Farao nu Egypt e girdi’ rok Jehovah ni ngar manged sib rok ma boor yay ni siyeg ni nge pagrad. Machane me yib Got i pagrad me pag e day u lan fare Red Sea nge tharey Farao. (Ex. 14:26-28; Ps. 136:15) I tay Belshazzar ni Pilung nu Babylon ba mur me “ngongol nib togopluw [ara tolangnag ir] ngak Somol u tharmiy” me ‘pining e sorok ngak e pi liyos ni kan rorad nni ngongliy ko gol, nge silber’ ko bin nge pining e sorok ngak Jehovah. (Dan. 5:22, 23) Machane me t’ar Got k’owan e re pumoon ney ni ir be’ nib tolangan’. “Re nep’ i n’em” min thang e fan rok Belshazzar min pi’ e gagiyeg rok ngak yu Media nge yu Persia. (Dan. 5:28, 30, 31) Herod Agrippa I ni Pilung nu Palestine e yog ni ngan thang e fan rok apostal James miki kalbusnag apostal Peter ni be nameg ni ngki thang e fan rok. Machane de pag Jehovah Herod ni nge rin’ e n’en ke lemnag. Ya “gad e  engel rok Somol pa’ ngak” me yim’.​—Acts 12:1-5, 21-23.

13. Mu weliy reb e kanawo’ ni gel Jehovah riy ngak yu ulung i pilung ni kar chagilgad nga taabang.

¹³ Ku bay boch ban’en ni ke rin’ Jehovah ni be dag ni kab tolang ngak yu ulung i pilung ni kar chagilgad nga taabang. Nap’an ni chagil lungun 31 e pilung nu Kanaan ni ngar chamgad ngak yu Israel, ma aram me cham ni pa’rad ngar gelgad ko pi pilung nem mar tafnayed e gin ga’ yang ko fare Nam ni Kan Micheg. (Josh. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Ki ayuweg Jehovah piyu Israel ni ngar gelgad ko cham nra ted ngak Benhadad ni Pilung nge 32 e pilung nu Syria.​—1 Ki. 20:1, 26-29.

14-15. (a) Mang e yog Nebukadnezzar ni Pilung nge Darius ni Pilung u murung’agen e gagiyeg rok Jehovah? (b) Mang e yog e en ni yoloy e Psalm u murung’agen Jehovah nge girdi’ rok?

¹⁴ Boor yay ni ke micheg Jehovah ni ir e En Th’abi Tolang! Nap’an ni weliy Nebukadnezzar ni Pilung nu Babylon feni gel ‘gelngin nge rogon e gagiyeg ni be tay, nge feni sorok nge feni pilung’ ko bin nge yog ni Jehovah e Ir e bay rogon ni ngan pining e sorok ngak, ma aram me k’aring Got ni nge kireb lolugen. Nap’an ni sul nge fel’ rogon bayay, me “pining e sorok ngak Got ni ir e Th’abi Tolang” me yog ni “bay i gagiyeg [Jehovah] ni dariy n’umngin nap’an.” Ki gaar: “Dariy be’ nrayog rok ni nge togopluw ko tin ni be finey.” (Dan. 4:30, 33-35) Tomuren nni skengnag e yul’yul’ rok Daniel ngak Jehovah miki ayuweg u lan tafen e layon, me yog Darius ni Pilung ni gaar: “Gin nsuwog e gubin e girdi’ riy ni ngar pired ni bay madgun fare Got rok Daniel u wun’rad ma nguur tiyed fan: ‘I ir ba Got ni be par nib fos ma bay i gagiyeg ni dariy n’umngin nap’an. Ma gagiyeg rok e dariy e n’en nra rin’ me yog nni kirebnag, ma gelngin e dariy e n’en nra rin’ me mus.’”​—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27.

¹⁵ I yog e en ni yoloy e Psalm ni gaar: “I Somol e ma chuweg e tin ni ke puruy’nag e pi nam kar dugliyed ni ngar rin’ed, ma ma thang e tin ni ke lemnag e pi nam ni ngar rin’ed.” Ki ulul ngay ni gaar: “Ba felan’ e re nam ni Somol e Got rorad; ba felan’ e girdi’ ni ke mel’egrad ni ngar manged girdien!” (Ps. 33:10, 12) Ireray  reb i fan nib fel’ ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah!

16. Mang e rayog ni nge pagan’dad ngay u murung’agen fare “gafgow” nib ga’, ma mang fan? (Mu guy e sasing.)

¹⁶ Kad beeged murung’agen e n’en ni i rin’ Jehovah kakrom. Ere mang e gad manang ni bayi buch boch nga m’on? Rayog ni nge pagan’dad nra ayuweg Jehovah e pi tapigpig rok ni yad ba yul’yul’ u nap’an fare “gafgow” nib ga’ ni bayi yib. (Matt. 24:21; Dan. 12:1) Ra rin’ e re n’ey u nap’an nra chel ba ulung i nam ni ka nog Gog nu Magog ngorad ngar chamgad ko piin yad ba yul’yul’ ngak u ga’ngin yang e fayleng. Mus ni faanra ba muun fa 193 i nam ni yad bang ko fare United Nations ko re ulung ney, ma dabiyog ni ngar gelgad ngak e En Th’abi Tolang nge pi salthaw rok u tharmiy! Ke micheg Jehovah ni ke gaar: “Irera’ rogon ni bay gu dag ngak urngin e nam ni gag e ba gel gelngig ma gub thothup. Ma aram e bay ra nanged ni Gag fare Somol.”​—Ezek. 38:14-16, 23, BT; Ps. 46:10.

17. Mang e be yog e Bible nra buch ko pi pilung u fayleng nge piin yad ra par ni yad ba yul’yul’ ngak Jehovah?

¹⁷ Cham nra tay Gog e aram e n’en nra k’aring fare mahl ni Armageddon ni aram e ngiyal’ nra thang Jehovah e “pi pilung u fayleng ni polo’.” (Rev. 16:14, 16; 19:19-21) Machane yigoo “girdi’ nib mat’aw ni girdi’ ni dariy thibngin [ara piin yad ba yul’yul’] e yad ra par u lan e re nam rodad ney.”​—Prov. 2:21, BT.

18. Mang e ke m’agan’ boor e Kristiano ngay ni ngar rin’ed, ma mang fan? (Daniel 3:28)

¹⁸ Kab kafram i yib ni boor e tin riyul’ e Kristiano ni kar rin’ed boch ban’en nrayog ni nge magawonnag e puf rogon rorad maku yad be tay e yafos rorad nga thatharen e riya’ ni bochan e ba t’uf Jehovah rorad ni ir e Pilung rorad Nth’abi Tolang. Pi Kristiano ney e kar dugliyed ni ngar pared ni yad ba yul’yul’ ngak Jehovah ni bod fa dalip i pagel ni Hebrew nni ayuweg e yafos rorad u nap’an nnon’rad nga lan fare stof ni be daramram e nifiy riy ni bochan e ra pared ni yad ba yul’yul’ ngak Faen Th’abi Tolang.​—Mu beeg e Daniel 3:28.

19. Mang nrib ga’ fan ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah?

¹⁹ Rib ga’ fan ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah ni bochan e “ra pi’ puluwon e piin yad ba yul’yul’ ma yad ba mat’aw.” (1 Sam. 26:23, BT) Bin riyul’ riy e, ‘fadad mat’aw nge fadad yul’yul’ e ra i par ni yoror rodad.’ (Ps. 25:21) Bin th’abi fel’ kanawoen e yafos ni ngad mel’eged e aram e ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah, ma demtrug e n’en nra buch ma dab da paged ban’en ni nge magawonnag e yul’yul’ rodad ngak! Gad ra rin’ e re n’ey, ma aram e rayog ni ngad lemgad ni bod faen ni yoloy e Psalm ni gaar: “Nge felan’ e piin yad ma par ndariy thibngirad [ara piin yad ba yul’yul’], ni piin yad ma fol ko motochiyel rok Somol.”​—Ps. 119:1, BT.