1-2. Mang e kad filed ko fa binem e article? Mang e gad ra fil ko re article ney?

FA BINEM e article e kad weliyed riy boch e fonow ni kan fek ko Levitikus ko guruy ni 19 nib ga’ angin. Bod ni yog Jehovah ngak piyu Israel ko verse 3 ni ngar ted fan e gallabthir rorad. Kad weliyed rogon nrayog ni ngad folgad ko re fonow ney e ngiyal’ ney ni aram e ngad ayuweged e gallabthir rodad ko tin nib t’uf rorad, ma gad pi’ e athamgil ngorad ma gad be fal’eg lanin’rad, ma gad ayuwegrad ni ngar pared ni yad ba chugur ngak Jehovah. Kun puguran ko girdi’ rok Got u lan e re verse nem ni ngkur madnomnaged e Sabbath. Yugu aram rogon nda kud moyed u tan e biney e motochiyel e ngiyal’ ney, machane gad ma tay e tayim u gubin e rran ni fan ko pi n’en gad ma rin’ ni fan ko liyor rodad. Gad ra rin’ e re n’ey, ma aram e be m’ug riy ni gad be guy rogon ni ngad pared ni gad ba thothup nrogon ni be yog e Levitikus 19:2 nge 1 Peter 1:15 nsusun e ngad rin’ed.

² Re article ney e ku gad ra ulul ni ngad weliyed riy boch ban’en ni bay ko Levitikus ko guruy 19. Mang e be fil e re guruy ney ngodad u murung’agen rogon ni ngad golgad ngak e piin yad ba m’ar, nge rogon ni ngad yul’yul’gad u nap’an ni gad be rin’ boch ban’en ni bay rogon ko siyobay, nge rogon ni ngad t’ufeged yugu boch e girdi’? Bochan ni gad baadag ni ngad thothupgad ni bod Got nib thothup, ma aram e ngad weliyed boch ban’en nrayog ni ngad filed ko re n’ey.

3-4. Susun ni nge uw rogon e ngongol rok piyu Israel ngak e piin nib biling ara piin nib malmit nrogon ni be yog e Levitikus 19:14?

³ Mu beeg e Levitikus 19:14. Baadag Jehovah ni nge gol e girdi’ rok ko piin yad ba m’ar. I yog ngak piyu Israel ndab ra darifannaged be’ nib biling. Re n’ey e rayog ni be yip’ fan ni nga nog boch  e thin nra k’aring e marus ngak ara nga nog ban’en nib kireb u murung’agen. Ireray reb e ban’en nrib kireb ni ngan rin’ ngak be’ nib biling! Bochan ndabiyog ni nge rung’ag ban’en, ma aram e dabiyog ni nge pi’ e fulweg ko n’en yibe weliy u murung’agen.

⁴ Ki yog Got ko pi tapigpig rok ko verse 14 ndab ra “tiyed ban’en nga m’on rok be’ nib malmit ni fan e nge tun ay ngay.” Baaray e n’en be weliy ba ken e babyor u murung’agen e girdi’ ni aray rogon: “Kakrom u Middle East e ba ga’ ni yima rin’ boch ban’en riy nde mat’aw ko girdi’ ni aray rogon, ma yibe gafgownagrad.” Sana rayog ni nge tay be’ ban’en ni nge tun ay be’ nib malmit ngay ya nge maad’ad ara ngan minmin ngak. Rib kireb e biney e ngongol! Re motochiyel ney e ayuweg e girdi’ rok Jehovah ni ngar nanged nib t’uf ni ngar golgad ngak e piin yad ba m’ar.

5. Uw rogon ni ngad daged e runguy ngak e piin yad ba m’ar?

⁵ I runguy Jesus e piin yad ba m’ar. Mu tay fanam i yan ko thin ni pi’ nge yan ngak John ni Tataufe ni gaar: “Piin ni malmit e kar guyed ban’en, ma piin ni mugutgut e kar uned ko yan, ma piin ndaraw e ke chuw e daraw rorad, ma piin ni biling e ke yog ni ngar rung’aged ban’en, ma piin kar m’ad e kan fasegrad.” Tomuren ni guy e girdi’ e pi maang’ang ni ke ngongliy Jesus ma “yad urngin nrogned e sorok ngak Got.” (Luke 7:20-22; 18:43) Piin Kristiano e yad baadag ni ngar folwokgad rok Jesus mu ur runguyed e piin yad ba m’ar. Ere aram fan ni gad ma gol ko pi girdi’ ney ma gad ma gum’an’ u puluwrad. Riyul’ ndawori pi’ Jehovah gelngidad ni ngad ngongliyed e maang’ang. Machane gad ba tow’ath nrayog ni ngad weliyed ngak e piin yad ba malmit ara piin ndar nanged e tin riyul’ fare thin nib fel’ ni murung’agen e ngiyal’ nra paradis e fayleng me flont urngin e girdi’ ma ke fel’ e tha’ u thilrad Got. (Luke 4:18) Re thin nib fel’ ney e be ayuweg boor e girdi’ ni ngar pininged e sorok ngak Got.

6. Uw rogon ni be tamilangnag e Levitikus ko guruy ni 19 e n’en bay ko fa Ragag i Motochiyel?

⁶ Bay boch e verse ko Levitikus ko guruy ni 19 ni be tamilangnag e n’en bay ko fa Ragag i Motochiyel. Bod ni bin meruk e motochiyel e be gaar: “Dab mmoro’ro’.” (Ex. 20:15) Sana rayog ni nge lemnag be’ ni faanra dabi fek ban’en ni gathi ir e  fen, ma aram e be fol ko re motochiyel ney. Machane bin riyul’ riy e, rayog ni be moro’ro’ u yugu boch e kanawo’.

7. Uw rogon nrayog ni nge th’ab be’ ni ma fol chuway’ fa bin meruk e motochiyel ni be yog ndab ni moro’ro’?

⁷ Sana rayog ni nge lemnag be’ ni ma fol chuway’ nder moro’ro’ ni bochan e dawori fek ban’en ni gathi ir e fen. Machane uw rogon e siyobay rok? Be gaar Jehovah ko Levitikus 19:35, 36: “Dab mu maruwelgad ko fol ni kam sasaliyebniged, ngam banniged be’ u n’umngin ban’en, ara tomalngin, ara urngin. Nguum maruwelgad ko thabthabel nib fel’, nge pi n’en ni kan dugliy tomalngin ni nguun tay ko thabthabel nge dag tomalngin ban’en, nge fol nib fel’ rogon.” Ere faanra fanay be’ ni ma fol chuway’ e thabthabel nde puluw ara fol nde puluw ni bochan e nge bannag e girdi’, ma aram e ra yan i aw ni be moro’ro’. Ku bay boch e verse ko Levitikus ko guruy ni 19 ni be tamilangnag e re n’ey.

8. Uw rogon ni ayuweg e Levitikus 19:11-13 e pi Jew ni ngar folgad ko fare kenggin e motochiyel nib l’ag rogon ko bin meruk e motochiyel? Uw rogon nra yib angin e re n’ey ngodad?

⁸ Mu beeg e Levitikus 19:11-13. Tin som’on e thin ko Levitikus 19:11 e be gaar: “Dab mu moro’ro’gad.” Verse 13 e be weliy rogon nib peth e bin ni nge moro’ro’ be’ ko bin nge sasalapiy e siyobay rok ni be gaar: “Dab mu gafgowniged be’ ara mfeked ban’en rok.” Ere faanra be sasalapiy be’ e siyobay rok, ma aram e be moro’ro’. Yugu aram rogon ni be yog e bin meruk e motochiyel nib kireb ni ngan moro’ro’, machane n’en be yog e Levitikus e ra ayuweg e pi Jew ni ngar nanged rogon ni ngar folgad ko fare kenggin e motochiyel nib l’ag rogon ko re motochiyel ney ni aram e ngar yul’yul’gad u gubin ban’en ni yad be rin’. Ba manigil ni ngad lemnaged rogon ni ma lemnag Jehovah e ngongol u fithik’ e sasalap nge moro’ro’. Ere rayog ni ngad fithed gadad ni nge lungudad: ‘Nap’an nug ra lemnag e n’en be yog e Levitikus 19:11-13 ma gu be guy ni bay boch ban’en nib t’uf ni nggu thilyeg u lan e yafos rog nib ga’ ni tin bay rogon ko pi n’en nug ma rin’ ni nge yag e salpiy riy ngog, fa?’

9. Uw rogon ni i ayuweg fare motochiyel ni bay ko Levitikus 19:13 girdien e maruwel?

⁹ Ku bay ban’en u rogon e yul’yul’ nib t’uf ni nge lemnag reb e Kristiano ni bay e girdi’ ni ma maruwel rok. Be gaar e Levitikus 19:13: “Dab mu taleg puluwon be’ ko maruwel, ni mus nga taareb e nep’.” Yooren e girdi’ u Israel kakrom e yad ma maruwel u milay’, ma piin kan fekrad ni ngar maruwelgad e yima pi’ puluwrad u tomuren ni kan mu’ ko maruwel u reb e rran. Ere faanra dab ni pi’ puluwon reb i girdien e maruwel, ma aram e dariy e salpiy ni nge fek e tin nib t’uf ko tabinaw rok riy e rofen nem. I gaar Jehovah: “Dabi siy ni nge yog e re salpiy nem ngak ya be tor ngay.”​—Deut. 24:14, 15; Matt. 20:8.

10. Mang e rayog ni ngad filed ko Levitikus 19:13?

¹⁰ Boor i girdien e maruwel e ngiyal’ ney e yima pi’ puluwrad ni taab yay ara l’agruw yay u reb e pul, ma gathi gubin e rran. Machane ka bay rogon fare kenggin e motochiyel ko Levitikus 19:13 ngodad e ngiyal’ ney. Bay boch e ga’ ko maruwel nib kireb e n’en yad ma rin’, ya yad ma pi’ puluwon girdien e maruwel rorad nib lich nga urngin nsusun e ngar pied. Yad manang ni pi girdi’ ney e sana dakuriy bang nrayog ni ngar pirieg e maruwel riy ma yad ra ulul ko maruwel ni yugu aram rogon nib achig puluwrad. Ere n’en yad be rin’ e yad be “taleg puluwon be’ ko maruwel.” Reb e Kristiano ni ma fek e girdi’ ni nge maruwel rok e thingari fol ko re thin ney. Ere chiney e ngkud weliyed reb e ban’en nrayog ni ngad filed ko Levitikus ko guruy ni 19.

11-12. Mang e tamilangnag Jesus u nap’an ni sul u daken fapi thin ni bay ko Levitikus 19:17, 18?

¹¹ Gathi kemus ni baadag Got ndab da gafgownaged e girdi’, ya ku bay boch ban’en nib t’uf ni ngad rin’ed. Rayog ni ngad guyed e re n’ey ko Levitikus 19:17, 18. (Mu beeg.) Ba tamilang e  n’en be yog Jehovah ni be gaar: ‘Ngam par nib t’uf yugu boch e girdi’ rom ni bod gur ni gab t’uf rom.’ Ba t’uf ni nge rin’ reb e Kristiano e re n’ey ni faanra baadag ni nge felfelan’nag Got.

¹² Am lemnag rogon ni tamilangnag Jesus feni ga’ fan fare motochiyel ni bay ko Levitikus 19:18. I fith reb e Farise ngak ni gaar: “Bin ngan e motochiyel e ir e th’abi ga’ u fithik’ e Motochiyel?” Me yog Jesus ngak ni “bin th’abi ga’ nge bin th’abi ga’ fan e motochiyel” e aram e nge t’uf Jehovah rodad u polo’ i gum’ircha’dad, nge lanin’dad, nge lem rodad. Ngemu’ me sul Jesus u daken fapi thin ni bay ko Levitikus 19:18 ni be gaar: “Ma bin migid ngay e motochiyel ni ku ba ga’ fan e bod e biney ni gaar, Gin’en ni ga ba’ riy e thingari t’uf rom e en ni ir e mmigid ngom ni gowe gur.” (Matt. 22:35-40) Boor e kanawo’ nrayog ni ngad t’ufeged yugu boch e girdi’ riy, ma rayog ni ngad filed boch e pi n’ey ko n’en bay ko Levitikus ko guruy ni 19.

13. Uw rogon nrayog ni ngari tamilang u wan’dad fare thin ko Levitikus 19:18 u nap’an ni gad ra lemnag e n’en ni buch rok Josef?

¹³ Reb e kanawo’ ni ngad t’ufeged yugu boch e girdi’ riy e aram e ngad folgad ko fare fonow ni bay ko Levitikus 19:18 ni be gaar: “Dabi guy be’ rogon ni nge fulweg taban e kireb ngak be’, ara i par ni be fanenikay faanem.” Yooren i gadad e manang boch e girdi’ ni kar pared ni yad ba damumuw ngak be’ ni yad nga maruwel, ara be’ ni yad nga skul, ara reb i girdien e tabinaw rorad, ma boch i yad e ke par nib damumuw u lan boor e duw! Dab mu pagtalin ni fa ragag i pagel ni walagen Josef e ra damumuwgad ngak nib gel, me munmun mar rin’ed ban’en nib kireb ni bochan e damumuw rorad. (Gen. 37:2-8, 25-28) Machane Josef e ba thil rogon e ngongol rok ngorad! Nap’an ni bay u reb liw ni ke ga’ lungun ma rayog ni nge sulweg taban e kireb ni ke rin’ pi walagen ngak, ma aram me dag e runguy ngorad. De par Josef nib damumuw, ya ngongol nib puluw ko fare fonow ni bay ko Levitikus 19:18.​—Gen. 50:19-21.

14. Mang e be dag ni kab t’uf ni ngad folgad ko fapi kenggin e motochiyel nib l’ag rogon ko fare motochiyel ni bay ko Levitikus 19:18?

¹⁴ Piin Kristiano ni yad baadag ni ngar felfelan’naged Got e susun ni ngar folwokgad rok Josef ni n’ag fan e kireb rok pi walagen ko bin ni nge sulweg taban e kireb rorad. Re n’ey e kub puluw ko fare kenggin e meybil ni fil Jesus ni be yog ni ngad n’aged fan e kireb rok e piin kar  denengad nib togopuluw ngodad. (Matt. 6:9, 12) Ki fonownag apostal Paul e piin Kristiano ni gaar: “Pi tafager rog, dab mu fulweged ngak be’ taban e kireb ni rin’ ngomed.” (Rom. 12:19) Ki pi’ e athamgil ngorad ni gaar: “Nge bigimed mi i ayuweg bigimed ko meewar rok u fithik’ e runguy, mu um n’iged fan u wun’med e n’en ni manga ke kirebnag bigimed u laniyan’ bigimed ko re ngiyal’ i n’en ni ba’ ban’en ni ke dabuy bigimed ni ke rin’ bigimed ngak.” (Kol. 3:13) Pi kenggin e motochiyel rok Jehovah e der ma thil. Kab t’uf ni ngad folgad ko fapi kenggin e motochiyel nib l’ag rogon ko fare motochiyel ni bay ko Levitikus 19:18 e ngiyal’ ney.

15. Mang fanathin e ra ayuwegdad ni ngad nanged fan nib t’uf ni ngad n’aged fan e kireb ni kan rin’ ngodad ma dab kud lemnaged?

¹⁵ Baaray rogon nrayog ni ngan susunnag. Ra kireban’dad nga ban’en ni ke rin’ be’ ngodad, ma taareb rogon nga bang u dowdad ni ke maad’ad. Boch e maad’ad e ba achichig ma boch e ba ga’. Bod nra ga be lum ma rayog ni nge math’ boch yang u buguli paam. Yugu aram rogon nra amith, machane ra munmun me tal e amith riy me gol fagi maad’ad. Ra yan i reb ara l’agruw e rran nga tomuren ma sana dab kum thamiy fagi maad’ad. Ku arrogon ni bay boch ban’en ni ma buch rodad nder ma par u lanin’dad nib n’uw nap’an. Bod nrayog ni nge yog ara rin’ reb e fager rodad ban’en ni ke kirebnag lanin’dad, mab mom ni ngad n’aged fan rok. Machane faanra ke maad’ad bang u dowdad nib toar, ma sana ra t’uf ni nge yip’ e togta fagi maad’ad min m’agm’ag. Ere faanra yugu da pared ma gad be math ngay, mab mo’maw’ ni nge fos maku ra adaw. Ku rayog ni nge rin’ be’ ban’en ni aray rogon u nap’an ni kan rin’ ban’en ngak ni kari kirebnag laniyan’. Rayog ni nga i par ni yugu be lemnag gelngin e kireb ni kan rin’ ngak nge gelngin e kireban’ ni ke tay ni bochan. Machane piin yad ma tay e kireb u lanin’rad e yad e yad be gafgownaged yad. Ere kab fel’ ni ngan fol ko fare fonow ni bay ko Levitikus 19:18!

16. Uw rogon e ngongol ni baadag Jehovah ni nge dag piyu Israel ngak e girdi’ nu bang ni be par u fithik’rad nrogon ni bay ko Levitikus 19:33, 34? Mang e rayog ni ngad filed riy?

¹⁶ Nap’an ni yog Jehovah ngak piyu Israel ni ngar t’ufeged yugu boch e girdi’, ma gathi be yip’ fan ni kemus ni yigoo girdi’ nu Israel e ngar t’ufeged. Ya ki yog ngorad ni ngar t’ufeged e girdi’ nu bang ni ma par u fithik’rad. Ireray e n’en be yog e Levitikus 19:33, 34. (Mu beeg.) Ngongol rorad ngak e girdi’ nu bang ni ma par u fithik’rad e thingari bod rogon e ngongol rorad “ngak e girdi’ nu Israel,” maku thingar ra ‘t’ufeged’  e pi girdi’ nem ni bod rogon ni yad ma t’ufeged yad. Bod ni be yog fare Motochiyel nsusun e ngar paged e girdi’ nu bang nge piin gafgow ni ngar kunuyed wom’engin e woldug ni ke magey u daken e milay’. (Lev. 19:9, 10) Fare kenggin e motochiyel ni be yog ni ngan t’ufeg e girdi’ nu bang e bay rogon ko piin Kristiano e ngiyal’ ney. (Luke 10:30-37) Ni uw rogon? Bokum milyon e girdi’ ni yad be n’ag e nam rorad nga ranod ra pared nga yugu boch e nam, ma sana bay boch i yad ni be par nib chugur ngom. Ere rib t’uf ni ngad ted fan e pi girdi’ ney.

17-18. (a) Mang e be yog e Levitikus 19:2 nge 1 Peter 1:15 ni ngad rin’ed? (b) Mang maruwel nib ga’ fan e yog apostal Peter ni ngad rin’ed?

¹⁷ Be yog e Levitikus 19:2 nge 1 Peter 1:15 ngak e girdi’ rok Got ni ngar pared ni yad ba thothup. Ku boor e verse ko Levitikus ko guruy ni 19 nrayog ni nge ayuwegdad ni ngad nanged rogon ni ngad fel’gad u wan’ Jehovah. Kad weliyed boch e verse ni be yog boch ban’en nib fel’ ni ngad rin’ed nge boch ni ngad siyeged. * Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek e be dag ni ka baadag Jehovah ni ngad folgad ko pi kenggin e motochiyel ney. Machane ka bay ban’en ni uneg apostal Peter ko re n’ey.

¹⁸ Sana rayog ni gad ma liyor ngak Jehovah ni gubin ngiyal’ ma gad ma rin’ boch ban’en ni fan ngak yugu boch e girdi’. Machane ka bay taab n’en nib ga’ fan ni pi’ Peter e athamgil nga laniyan’ e piin Kristiano ni ngar rin’ed. U m’on ni yog nib t’uf ni ngad pared ni gad ba thothup, me yog ni gaar: “Mu fal’eged rogon lanin’med ni ngam ngongolgad.” (1 Pet. 1:13, 15) Mang e ba muun ko re n’ey? I yog Peter ni pi walagen Kristus ni kan dugliyrad e yad ra ‘wereg murung’agen e n’en nrib fel’ ni ke ngongliy Got, ni ir e piningrad.’ (1 Pet. 2:9) Bin riyul’ riy e, urngin e Kristiano e ngiyal’ ney ni yad be rin’ e re maruwel ney nrib ga’ fan. Dakuriy reb e maruwel nga bang ni be ayuweg e girdi’ ni bod rogon e re maruwel ney. Gadad e girdi’ rok Got ni gad ba thothup e gad ba tow’ath ni gad be machib ma gad be fil e tin riyul’ ko girdi’ ni gubin ngiyal’ u fithik’ e pasig! (Mark 13:10) Gad ra athamgil u rogon nrayog rodad ni ngad folgad ko fapi kenggin e motochiyel ni bay ko Levitikus ko guruy ni 19, ma aram e gad be micheg nib t’uf Got rodad nge girdi’, ma gad baadag ni ngad pared ni gad “ba thothup” u fithik’ urngin e tin ni gad be rin’.