Ni gargelnageg ko duw ni 1927 u bochi binaw nib chugur nga Chicago u Illinois ni bay u Meriken. Lal e bitir ko gallabthir rog, ni aram e Jetha, nge Don, nge gag, nge Karl, nge Joy. Gamad gubin nug dugliyed u wan’mad ni nggu pigpiggad ngak Jehovah u polo’ i gum’ircha’mad. Jetha e un ko bin l’agruw e class ko fare skul u Gilead ko duw ni 1943. Me Don, nge Karl, nge Joy e ranod ra pigpiggad u Bethel u Brooklyn ni bay u New York ko duw ni 1944, nge 1947, nge 1951. N’en nrin’ed nge n’en ni rin’ e gallabthir rog nrayog ni ngan folwok riy e ri pi’ e athamgil nga lanin’ug ni nggu yoornag e tin gu be rin’ ni fan ko pigpig rog ngak Jehovah.

Chitamag nge Chitinag e yow l’agruw ni’ ni yow ma beeg e Bible, mab t’uf Got rorow, mu kur filew ngomad e bitir rogon ni ngki t’uf Got romad. Machane tomuren ni un e Chitamag ko salthaw me yan ko mahl u Europe u nap’an e Bin Som’on e Mahl ko Fayleng, ma aram e daki tayfan e pi galesiya. I pining e Chitinag e magar ngak Got ni ke sul e chitamag nga tabinaw u tomuren e mahl nde buch ban’en rok, ma aram me gaar ngak: “Karl, moy nga darow nga galesiya ni bod ni ud rin’ew kafram.” Machane me fulweg e Chitamag ni gaar: “Bay darow u but’ nggu tem ngaram, machane dab gu un ngom ko misa.” Me fith e Chitinag ni gaar: “Ya mang fan?” Me gaar: “Nap’an e mahl ma i yibilay e pi tayugang’ u taa barba’ i teliw e pi salthaw ni yad be cham ngaur lied boch i yad! Ere gur, l’agruw raba’ nib mang Got ngay?”

Boch nga tomuren u nap’an ni bay e Chitinag u galesiya, me yib l’agruw e Pi Mich Rok Jehovah nga tabinaw romad. Ra ognagew l’agruw ke babyor ngak e Chitamag ni kenggin e Light ni be weliy murung’agen fare babyor ni Revelation. Baadag e Chitamag ni nge beeg e gal ke babyor nem, ma aram me fek. Nap’an ni guy e Chitinag fa gal ke babyor, me tabab i beeg. Faani borran me guy e thin ni kan tay nga lan ba shimbung ni yibe pining e girdi’ ni nga ranod ra uned nga reb e fol Bible ni ngan weliy riy murung’agen fa gal ke babyor ni Light fithingan. Ere dugliy ni nge yan ko re fol Bible nem. Nap’an ni taw ngaram me yib be’ nib pin ni ke pilibthir i bing e mab. Me gaar e Chitinag, “Gimed be fil e gal ke babyor ney u roy?” Me gaar fare pin, “Arrogon, moy nga naun.” Faani bin migid e wik nga tomuren, me fekmad e Chitinag pi walageg nggu uned ngak, ma nga tomuren ma aram mu ug uned ngak ni gubin ngiyal’.

Nap’an bayay e muulung nni tay, me yog e en be yarmiy e muulung ngog ni nggu beeg e Psalm 144:15 ni faan be yog nib felan’ e piin yad be liyor ngak Jehovah. Rug baadag e re thin nem, maku arrogon fa binem ko 1 Timothy 1:11 (NW) ni faan be yog ni Jehovah e ir “fare Got nib felfelan’,” nge fa binem ko Efesus 5:1 ni faan be yog ni ‘nguud pired ni gad be folwok rok  Got.’ Gu nang nsusun e nggu felfelan’ ko tin nrayog ni nggu rin’ ni fan ngak e En Ke Sunmiyeg mug pining e magar ngak nrayog ni nggu rin’ e re n’ey. Ireray l’agruw ban’en ni kug guy rogon ni nggu rin’ u n’umngin nap’an e yafos rog.

Re ulung nth’abi chugur ko gin gamad ma par riy u Chicago e 20 e mayel palogin nga orel. Yugu aram rogon mu ug uned ko muulung, me yoor ban’en nug fil u Bible. Ka be yib ngan’ug ni bay bayay e muulung ni pining e en be yarmiy e muulung Jetha ni nge pi’ reb e fulweg. Ma nap’an nug be motoyil ngak ni be non, me lungug u wan’ug: ‘Gu manang e re n’em. Faan gomanga gu manang ma kug tining paag nga lang kug pi’ e re fulweg nem.’ Tomuren ma aram mug tabab ni ngaug fal’eg rogog ko muulung ma gu be fal’eg rogon e fulweg ni nggu pi’. Bin th’abi ga’ fan riy e gu ilal ko tirok Got ban’en ni bod e tin ka bay i walageg. Ma nap’an ni taw ko duw ni 1941 mug un ko taufe.

Da gur ma pagtalin fare convention nni tay u Cleveland u Ohio nug uned ngay ko duw ni 1942. Gu pared chon e tabinaw rog nge yugu boch e tabinaw u lan boch e tent ni kan pag u tooben e gin nni tay e re convention nem riy. Kub pag 50 e binaw u Meriken ni i motoyil e pi walag riy ko re convention nem ni yad be fanay e telefon. Ngiyal’ nem e dawori mus nap’an e Bin L’agruw e Mahl ko Fayleng, maku be gel i yan e togopuluw ni un tay ko Pi Mich Rok Jehovah. Nap’an ni blayal’ mug guy boch e walag ni kar ted e karrow rorad nib sap e magal riy nga orel ko gin gamad be par riy, ma ka rogned nra bagayad ma nge par u karrow rok nge matanag nib polo’ reb e nep’. Ma faanra ke yib e piin nib kireb ni ngar rin’ed ban’en ngomad, ma aram e yad ra mateg e magal ko karrow rorad nga owcherad mar nonnaged e yabul ko karrow rorad. Ngemu’ miki yib boch e walag ni ngar pied e ayuw. Ere lungug u wan’ug, ‘Riyul’ ni girdi’ rok Jehovah e kar fal’eged rogorad ni fan nga urngin ban’en nra buch!’ Machane dariy ban’en ni buch, miki yag ni nggu mol nib fel’ rogon ni bochan e ba pagan’ug.

Nap’an nug sul boch e duw nga tomuren nggu lemnag e re convention nem nni tay, mug nang ni chitinag e ir be’ nder ma magafan’ maku der ma rus. Ri ma pagan’ ngak Jehovah nge ulung rok. Dab gu pagtalin e n’en nib fel’ ni rin’ nrayog ni ngan folwok riy.

De n’uw nap’an u m’on ni ngan tay e re convention nem, me un e Chitinag ko regular pioneer. Ere i fal’eg e motoyil ko pi welthin ni un pi’ ni murung’agen e pigpig u polo’ e tayim. Ma nap’an ni gamad be sul i yib nga tabinaw me gaar, “Gu baadag ni nggu ulul ko pioneer, machane dabiyog ni nggu rin’ e re n’ey ma kug be ayuweg e tabinaw rodad nib fel’ rogon.” Ere fith ngomad ko rayog ni nggu ayuweged fa dabiyog. Me lungumad rayog, ma aram me yarmiy ni nge gubin e kadbul u m’on ni nggu abichgad ma ra bagamad ma nge klinnag taareb ara l’agruw e singgil u lan e naun romad. Tomuren ni gamad ra yan nga skul, me yaliy ko ba yaram lan e naun romad fa danga’ ngemu’ mfini yan ko machib. Chitinag e be’ ni boor pa’ u puluwon, machane ma tiyan’ ngak pi fak. Nap’an ni gamad ra yib nga tabinaw ni ngan abich ko misiw’ ara kug sulod u skul, ma bay u tabinaw ni be sonnagmad. Bay boch e rran ni gamad ra mu’ ko skul mug uned ngak ko machib, ma re n’ey e ayuwegmad ni nge tamilang u wan’mad rogon e maruwel ni ma rin’ e piin pioneer.

Gu tabab ko pioneer u nap’an ni ke gaman 16 e duw rog. Yugu aram rogon ndawori mang e Chitamag reb e Pi Mich e ngiyal’ nem, ma baadag ni nge nang ko ke uw rogog ko machib nug be tay. Ere bay reb e blayal’ nu gog ngak ni yugu aram rogon nug be  athamgil nib gel, machane dawor gu pirieg be’ ni baadag ni nggu filew e Bible. Ngemu’ me lungug ngak, “Ga baadag ni gadow ra fil e Bible u taabang?” Me par nge lem, ngemu’ me yog ngog nrayog ni nggu filew e Bible. Ere chitamag e ir e en th’abi som’on nug tabab i fil e Bible ngak. Rib ga’ fan e re n’ey u wan’ug!

Gu filew fare ke babyor ni kenggin e “The Truth Shall Make You Free.” Tomuren ni ke n’uw boch nap’an ni kug filew e Bible, mug wan gu nang ni be ayuwegeg ni nggu mon’og ko fol Bible nug ma tay nge rogon nug ma fil ban’en ngak be’. Bod ni bay reb e blayal’ nug beegew reb e paragraph, ngemu’ me gaar ngog: “Kug nang e n’en be yog e re ke babyor ney. Machane uw rogon ni kam nang nib puluw e n’en be yog?” Dawor gu fal’eg rogog ni nggu pi’ e fulweg ko deer rok, ere lungug ngak, “Dabiyog ni nggu micheg ngom e chiney, machane ra yay ni migid e fol Bible rodow, ma kug pirieg e fulweg riy.” Ma aram e n’en nug rin’. Gu pirieg e pi thin nu Bible ni be pi’ e fulweg ko n’en ka ug weliyew. Tomuren ni buch e re n’ey, ma aram e gu ma fal’eg rogog nib fel’ rogon ni fan ko fol Bible romow, mu kug fil rogon ni ngaug gay murung’agen boch ban’en. Re n’ey e ayuwegeg ni nggu ilal ko tirok Got ban’en miki ayuweg e chitamag. I fol ko tin be fil ma aram me un ko taufe ko duw ni 1952.

Nap’an ni gaman 17 e duw rog, mug chuw u tabinaw. Jetha a e mang reb e missionary, me Don e yan i pigpig u Bethel. Yow l’agruw ni yow baadag e maruwel ni yow ma rin’, ma rib gel e athamgil nra piew nga lanin’ug. Ere gu fal’eg e babyor rog ni fan ko pigpig u Bethel nge fare Skul u Gilead, mug sonnag Jehovah ni nge dugliy e gin ni nggu wan ngay. Ere mang e buch nga tomuren? Ni piningeg ni nggu pigpig u Bethel ko duw ni 1946.

U lan e pi duw ni ke yan, ma boor e maruwel ni kug rin’ u Bethel. Ere ke yag ni nggu fil boor ban’en nib beech. Ke gaman 75 e duw ni kug pigpig u Bethel, ma n’umngin nap’an e pigpig ni kug tay u rom ma kug fil rogon i ngongliy yu ken e babyor nge rogon ni ngan maruwel ko salpiy. Kug fil rogon ni ngaun chuw’iy boch e chugum nib t’uf u Bethel, nge rogon ni ngan pi’ boch e chugum nge yan nga bang. Machane bin th’abi ga’ fan riy e gu ma felfelan’ ko pi n’en yima fil ngodad u Bible u nap’an ni yira beeg e thin nu Bible ni fan ko yu rran ni kakadbul, ngu nap’an boch e welthin ni yima pi’, nge ku boch ban’en ni yima rin’ ni fan ko tirok Got ban’en.

Ku bay boch ban’en nug fil rok Karl ni walageg ni pumoon nib bitir ngog ni yib i pigpig nga Bethel ko duw ni 1947. Ir be’ nri ma tiyan’ ko fol Bible ma kub salap u rogon ni ma fil e Bible ko girdi’. Bay bayay nu gog ngak ni nge ayuwegeg u ba welthin ni ka nog ngog ni nggu pi’. Gog ngak ni boor ban’en ni kug gay u murung’agen e welthin ni nggu pi’, machane dag nang rogon ni nggu weliy u lan e welthin rog. Ere ayuwegeg ni nggu nang rogon ni nggu rin’ e re n’ey ni aram e fith taab n’en ngog ni gaar, “Joel, mang kenggin e welthin rom?” Ka chingiyal’ nem me tamilang u wan’ug e n’en be yog. Kemus nib t’uf ni nggu fanay e pi n’en ni bay rogon nga kenggin e welthin rog ma tin ka bay e de t’uf ni nggu uneg ngay. Dariy ba ngiyal’ ni kug pagtalin e re n’ey nug fil.

 Ra ngad felfelan’gad ko pigpig ni gad be tay u Bethel, mab t’uf ni ngaud uned ko machib ni gubin ngiyal’. Faan gad ra rin’ e re n’ey ma rayog ni nge buch boch ban’en rodad nra pi’ e athamgil nga lanin’dad. Bay ban’en ni buch rog ndawor gu pagtalin reb e blayal’ u bangi ban’en ni ka nog e Bronx ngay ni bay u New York City. Gu warow reb e walag ni pumoon gguyew be’ nib pin ni ke fek ba ken Fare Wulyang ko Damit nge Awake! Som’on e lungumow ngak, “Daba’ ni blayal’ e gamad be ayuweg e girdi’ ni ngar filed boch ban’en u Bible nra pi’ e athamgil nga lanin’rad.” Me fulweg ni gaar, “Faanra ngam weliyew murung’agen e Bible, me ere mu bow nga naun.” Ere gu beegew ma gamow weliy ngak in e thin nu Bible ni be weliy murung’agen Gil’ilungun Got nge bin nib beech e fayleng. Ba tamilang ni baadag e n’en ni rung’ag, ya faani bin migid e wik nga tomuren me pining boch e fager rok ni ngar motoyilgad ko n’en ni gamad be weliy. Boch nga tomuren mar manged chon e tabinaw rok boch e tapigpig rok Jehovah ni yad ba yul’yul’.

Ke gaman sogonap’an 10 e duw nug be gay be’ ni nggu leay, ma aram mug mada’eg leengig. Mang e ayuwegeg ni nggu pirieg be’ nib fel’ ni nggu leay? Ug meybil mu ug lemnag fare deer ni be gaar, ‘Mang e gu baadag ni nggu rin’ u tomuren ni kug mabgolgow?’

Tomuren fare convention nni tay u Yankee Stadium ko duw ni 1953, ma gamow mada’ reb e walag nib pin ni ka nog Mary Aniol ngak. Re walag ney e ra unew Jetha ko bin l’agruw e class ko fare skul u Gilead, min pi’row nga taab binaw ni ngar mangew missionary. I weliy Mary ngog murung’agen e maruwel ni i rin’ u Caribbean ni ir reb e missionary nge piin ni i fil e Bible ngorad u lan e pi duw ni ke yan. Nap’an ni ke yoor boch ban’en ni kug nangew u rarogomow, ma aram ma gamow nang ni kab kafram i yib ni taa bogi ban’en e gamow be nameg ni fan ko tirok Got ban’en. I gel e t’ufeg u thilmow, ma aram ma gamow mabgol ko April ko duw ni 1955. Boor e kanawo’ ni m’ug riy ni Mary e reb e tow’ath ni ke pi’ Jehovah ngog ma rayog ni ngan folwok rok. Demtrug e maruwel ni yira pi’ ngak mab felfelan’ ngay ni nge rin’. Ba gel e maruwel ni ma tay, mab fel’ rogon ni ma ayuweg e girdi’, ma gubin ngiyal’ ni ma m’oneg Gil’ilungun Got u lan e yafos rok. (Matt. 6:33) Dalip e duw ni ug lekagew e ulung, ma nap’an e duw ni 1958 me taw e thin ngomow ni nggu warow gu pigpiggow u Bethel.

Boor ban’en nug fil rok Mary. Bod nnap’an ni ka fin gu mabgolgow, ma gamow dugliy ni ngaug beegew e Bible u taabang nra bayay ma sogonap’an 15 e verse ni gamow ma beeg. Tomuren nra beeg bagamow in e verse, ngemu’ ma gamow weliy murung’agen nge rogon ni nggu fanayew nga lan e yafos romow. Ba ga’ ni ma weliy Mary ngog boch ban’en ni ke fil u Gilead ara nap’an e pigpig ni i tay ni ir reb e missionary. Pi n’ey ni gamow ma weliy u taabang e ga’nag e tamilangan’ rog, miki ayuwegeg ni nggu mon’og ko welthin nug ma pi’, nge rogon nug ma pi’ e athamgil ngak e pi walag nib pin.​—Prov. 25:11.

Nap’an e duw ni 2013 me yim’ Mary. Rug be athapeg ni nggu mada’gow bayay u lan e bin nib beech e fayleng! Machane nap’an nug be sonnag e re ngiyal’ i n’em ma kug dugliy u wan’ug ni nggu ulul ni nggu fil boch ban’en, me pagan’ug ngak Jehovah u polo’ i gum’irchaeg. (Prov. 3:​5, 6) Nap’an nug ra lemnag e n’en nra rin’ e girdi’ rok Jehovah u lan e bin nib beech e fayleng, ma ri ma fal’eg lanin’ug me yibnag e felfelan’ ngog. Re n’ey e ba muun ngay ni gad ra fil boch ban’en nib beech rok e Bin Th’abi Ga’ e Sensey rodad, mu kud filed boch ban’en nib beech u murung’agen! Arrogon, gubin ngiyal’ nug be pining e magar ngak ko pi n’en ke fil ngog nge rogon ni ke dag e runguy rok ngog.