1. Mang fan ni boor e girdi’ e ngiyal’ ney nder pagan’rad ko Bible?

 BOOR e girdi’ e ngiyal’ ney e dar nanged ko mini’ e rayog ni nge pagan’rad ngak. Bayi n’en mu ur lemnaged ko ri ma lemnagrad boch e girdi’ ni yad ma tayfan ni bod girdien e am, nge piin llowan’, nge girdien e siyobay fa danga’. Maku reb e darur ted fan e tayugang’ ko pi yurba’ i teliw ni yad ma yog ni yad e Kristiano. Ere aram fan ndarud gingad ngay nder pagan’rad ko Bible ni aram e re ke babyor ni ma yog e pi tayugang’ ney ni yad ma fol ko thin riy.

2. Mang e thingari mich u wan’dad nrogon nib puluw ko Psalm 119:160?

² Gadad e pi tapigpig rok Jehovah e ba mich u wan’dad ni ir fare ‘Got nib yul’yul’,’ ma gubin ngiyal’ ni baadag e tin nib fel’ ni fan ngodad. (Ps. 31:5; Isa. 48:17) Gad manang nrayog ni nge pagan’dad ko n’en gad ma beeg u Bible, ya “gubin e thin [rok Got] nib riyul’.” (Mu beeg e Psalm 119:160, NW. b) Ba puluw u wan’dad e n’en ni yoloy be’ ni boor ban’en u murung’agen e Bible ni manang ni gaar: “Dariy ban’en ni ke yog Got nde riyul’ ara dabi riyul’. Rayog ni nge pagan’ e girdi’ rok ko n’en be yog ni bochan e be pagan’rad ngak.”

3. Mang e gad ra weliy ko re article ney?

³ Uw rogon ni ngad ayuweged yugu boch e girdi’ ni nge pagan’rad ko Thin rok Got ni bod gadad? Ngad lemnaged dalip i fan nrayog ni nge pagan’dad ko Bible. Gad ra guy rogon nib puluw e thin riy, nge rogon ni ke lebug e pi yiiy ni bay riy, nge rogon ni bay gelngin ni nge thilyeg e yafos ko girdi’.

4. Mang fan ni ma maruwar u wan’ boch e girdi’ ko ba puluw e thin nu Bible fa danga’?

⁴ Sogonap’an 40 e pumoon ni yad ba yul’yul’ ni fanayrad  Jehovah Got ni ngar yoloyed e pi babyor ni bay u lan e Bible. Machane dariy bang ko yungi babyor nem ni ke yag ni nge par ke mada’ ko chiney. Kemus ni n’en bay rodad e chiney e yungi babyor ni kun fek e thin riy u lan yu yang e babyor ko Bible ni yoloy boch e girdi’. Re n’ey e ma k’aring boch e girdi’ ni ngar lemnaged ko ba puluw e n’en gad ma beeg u Bible e ngiyal’ ney ko n’en ni yoloy e pi pumoon nem fa danga’. Bay ba ngiyal’ ni kaam lemnag rogon nrayog ni nge pagan’dad nib puluw e thin nu Bible ko n’en nni yoloy ko pi babyor ko Bible nsom’on, fa?

5. Uw rogon ni un abweg e thin ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew nga lan yu yang e babyor? (Mu guy e sasing ni bay u wuru’ e re ke babyor ney.)

⁵ I yog Jehovah ni ngan abweg e thin rok ni ke thagthagnag nga lan yu yang e babyor ni bochan e nge dabi math. I yog ko pi pilung nu Israel ni ngar abweged e thin ni bay ko fare Motochiyel nga lan yu yang e babyor, miki tay e pi Levite ni ngar filed e re Motochiyel nem ko girdi’. (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Tomuren nni fek e pi Jew nga Babylon ni yad ba kalbus, ma bay ba ulung i girdi’ ni yad ba salap i abweg e thin u bang e babyor nga bang nra abweged e thin ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew nga lan yu yang e babyor. (Ezra 7:6, NW, ftn.) Pi pumoon ney e ur kol ayuwgad u rogon ni ur abweged e pi thin ney. Munmun me tabab e pi girdi’ ney ni ngaur theeged urngin bug e thin ni bay ko yungi babyor ney ni kub muun ngay e letra riy, ya nge yag nra yoloyed nga but’ nib fel’ rogon. Machane bochan ndawor ra flontgad, ma immoy boch e pi babyor ney ni i m’ug nochi oloboch riy. Yugu aram rogon, ma boor e girdi’ nra abweged e thin ko yungi babyor nem, ere yan i boch nga tomuren me yag ni ngan pirieg e pi oloboch nem. Ni uw rogon?

6. Uw rogon nrayog ni ngan pirieg e oloboch u lan e pi babyor ko Bible ni un abweg e thin riy?

⁶ Piin boor ban’en u murung’agen e Bible ni yad manang e ngiyal’ ney e bay reb e kanawo’ ni yad ma fanay ni ngar pirieged e oloboch u lan e pi babyor ko Bible ni un abweg e thin riy. Baaray rogon nrayog ni ngan susunnag: Susun e ka nog ngak 100 e pumoon ni ngar abweged e thin u lan bang e babyor nga bang ni yad be yoloy nga pa’rad. Bay bagayad ni olobochiy boch yang ko gi rok e babyor ni yoloy. Ere reb e kanawo’ ni ngan pirieg e re oloboch nem riy e aram e ngan papuluweg e thin ko gi rok e babyor ko thin ni bay ko yungin baaram e babyor ni ke yoloy e tin baaram e pumoon. Ere ku aram rogon e n’en ke rin’ e piin boor ban’en u murung’agen e Bible ni yad manang. Bochan ni kar papuluweged e thin u lan boor yang e babyor ko Bible, ma ke yag ni ngar pirieged e oloboch riy nge yu bugithin ndan uneg ngay.

7. Uw rogon ni i kol ayuw e piin ur abweged e thin nu Bible?

⁷ Ri i kol ayuw e piin ur abweged e thin nu Bible ya nge yag ni aw nib puluw e thin riy. Am lemnag ban’en ni be micheg e re n’ey. Tin th’abi som’on e babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew ni kan abweg e thin riy e ni ngongliy ko duw ni 1008 ara 1009 C.E. Re n’ey e ka nog e Leningrad Codex ngay. Machane bay boch e babyor ko Bible nge yu yang riy ni kafin ni pirieg nni yoloy sogonap’an 1,000 e duw u m’on ni ngan yoloy fa binem ni ka nog e Leningrad Codex ngay. Rayog ni nge lemnag be’ nrib thil e thin ni bay ko fare Leningrad Codex ko n’en nni yoloy nga lan e yungin baaram e babyor ni ke kakrom ni bochan e kan fek e thin riy u lan yu yang i babyor ni boor yay ni kan abweg e thin riy u lan 1,000 e duw. Machane de riyul’ e re n’ey. Ya nap’an ni papuluweg e piin boor ban’en u murung’agen e Bible ni yad manang e thin ni bay ko yungin baaram e babyor ni ke kakrom ko tin kab beech boch, ma aram mar pirieged ni kemus ni nochi ban’en ko thin riy e ir e ba thil machane dawori thil fan.

8. Mang e ba thil u thilin e pi babyor nni yoloy ngay e thin ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek nge yu ken e babyor ni un yoloy kakrom?

 ⁸ Tin som’on e Kristiano e ku ur abweged e thin ni bay u lan e Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew nga lan yu yang e babyor. Ra kol ayuwgad u nap’an ni ur abweged e thin ko fa 27 ke Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek nga lan yu yang e babyor, ma aram e n’en ur fanayed u nap’an e muulung nge machib. Tomuren ni taarebrogonnag be’ ni boor ban’en u murung’agen e Bible ni manang e yungin ke magey ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek nga yu ken e babyor ni un yoloy e ngiyal’ nem, me yog ni gaar: “Boor yang e babyor nni yoloy ngay e thin ko Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek ni ka bay e ngiyal’ ney nib thil ko tin ka bay e babyor . . . ma yungi babyor ney e ba dake gubin e thin ko pi babyor ko Bible ney ni kan yoloy ngay.” Be gaar fare ke babyor ni Anatomy of the New Testament: “Rayog ni nge pagan’dad ni n’en gad ra beeg u ba ken e Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek ni kan pilyeg e ngiyal’ ney nib fel’ rogon e taareb rogon ko n’en ni yoloy e piin nra yoloyed e pi babyor nem kakrom.”

9. Mang reb e ban’en ni ke m’ug nib riyul’ u murungagen e thin nu Bible nrogon ni be yog e Isaiah 40:8?

⁹ Bochan gelngin e maruwel ni i tay e piin ur abweged e thin nu Bible u lan e pi chibog ni ke yan, ma aram fan ni ke yag ba ken e Bible ngodad e ngiyal’ ney nib puluw e thin riy nrayog ni ngaud beeged ma gad be fil e thin riy. c Dariy e maruwar riy ni Jehovah e ir e ke gagiyegnag ni nge par e Thin rok nge mada’ ko ngiyal’ ney ma dabi thil. (Mu beeg e Isaiah 40:8.) Machane rayog ni nge yog boch e girdi’ nre n’ey ndawori thil e thin nu Bible e der micheg ni Got e ir e ke thagthagnag. Ere chiney e ngad weliyed boch ban’en ni be micheg nriyul’ e re n’ey.

10. Mu weliy murung’agen reb e yiiy ni ke lebug ni be micheg nib riyul’ fapi thin ni bay ko 2 Peter 1:21. (Mu guy fa gal sasing.)

¹⁰ Boor e yiiy u Bible ni ke lebug ma bay boch riy ni lebug raay e duw u tomuren nni yiiynag. Pi n’en ni i buch kakrom e be micheg ni i lebug e pi yiiy ney. Darud gingad ko re n’ey ni bochan e gad manang ni gubin e pi yiiy u Bible ni ke yib  rok Jehovah. (Mu beeg e 2 Peter 1:21.) Am lemnag rogon nni yiiynag ni yira gel ko fare mach nu Babylon kakrom. Bang u thilin e duw ni 778 nge 732 B.C.E., min thagthagnag nga laniyan’ Isaiah ni profet ni nge yiiynag ni yira gel ko fare mach nu Babylon. Ki yog fithingan e en nra gel ko re mach nem ni aram Cyrus miki weliy rogon ni yira gel ngay. (Isa. 44:27–45:2) Ki yiiynag Isaiah nra munmun min gothey yu Babylon me par ndakuriy ban’en riy. (Isa. 13:19, 20) Ma aram e n’en ni buch. Nap’an e duw ni 539 B.C.E., me gel yu Media nge yu Persia ko fare mach nu Babylon ma re mach nem ni immoy nib gilbuguwan kakrom e ke par e chiney ndakuriy be’ riy.—Mu guy fare video ni The Bible Foretold the Fall of Babylon ni bay ko fare ke babyor ni Mu Par Ndariy N’umngin Nap’an ni Gab Felfelan’! ko guruy ni 03 ko bin 5.

11. Mu weliy rogon ni be lebug e Daniel 2:41-43 e ngiyal’ ney.

¹¹ Gathi kemus ni yigoo kakrom e i lebug e pi yiiy ney riy ya ku bay boch ni gad be guy ni be lebug e ngiyal’ ney. Am lemnag rogon ni ke lebug e yiiy rok Daniel u murung’agen e Am nu Ngalis nge Meriken. (Mu beeg e Daniel 2:41-43.) Nog u lan e re yiiy ney ni gal am ney e “bayi par nib gel bang riy” ni bod e wasey ma “ba war bang” ni bod e but’. Ke m’ug nib riyul’ e re n’ey. Bay yu ngiyal’ ni ke m’ug nib gel gelngin e am nu Ngalis nge Meriken ni bod e wasey ni bochan e yow e boor ban’en nrin’ew ya nge yag nni gelnag e bin som’on nge bin l’agruw e Mahl nni Tay u Fayleng, ma ka be par ni yow e th’abi gel e salthaw rorow. Yugu aram rogon ma girdi’ u tan e re am ney e yad be mo’maw’nag ko re am ney ni nge maruwel nib fel’ rogon ni bochan e yad ma guy rogon ni ngan pi’ mat’awrad u tabon e maruwel, maku yad ma muulung nga taabang ngaur togopuluwgad nga boch ban’en nde m’agan’rad ngay, ara ur togopuluwgad ko pi siyobay nge am. I yog be’ ni boor ban’en u murung’agen e pi am nu fayleng ni manang ni gaar: “Dakuriy reb e nam u roy u fayleng e ngiyal’ ney nib ruw raba’ e am riy nge migid e nam nu Meriken.” Ma yu Ngalis ni aram e gin ka bay ko re am ney e der yag ni nge taareb lungun e pi tayugang’ riy u lan e pi duw ni ka fini yan ni bochan e der yag ni nge taareban’ e girdi’ nga rogon nsusun e nge par e tha’ u thilin e re nam ney nge pi nam ni bay u tan e European Union. Pi n’ey ni be ruw raba’nag e Am nu Ngalis nge Meriken e be mo’maw’nag ngorow ni ngar dugliyew boch ban’en nib fel’ rogon.

12. Mang e be micheg e pi yiiy u Bible ngodad?

¹² Pi yiiy u Bible ni ke lebug e be ayuwegdad ni ngari pagan’dad nra lebguy Got e pi n’en ke micheg ni fan ngodad boch nga m’on. Taareb rogon e lem rodad ngak faen ni yoloy e Psalm ni meybil ngak Jehovah ni gaar: “Somol, ke aw parawog ni gu be sonnagem ni ngam ayuwegneg; kug tay e pagan’ rog ko thin rom.” (Ps. 119:81, BT) Ke pi’ Jehovah ngodad “ban’en nib manigil ni bay nga m’on nrayog ni ngan athapeg” u daken e thin rok u Bible. (Jer. 29:11, NW) Athap rodad boch nga m’on e der tor nga daken e pi n’en be nameg e girdi’ ni ngar rin’ed, ya be tor nga daken e pi n’en ke micheg Jehovah. Ere manga yu gud ululgad i gelnag e pagan’ rodad ko Thin rok Got ni aram e ngaud fal’eged i fil murung’agen e pi yiiy u Bible.

13. Mang reb i fan nrayog ni nge pagan’dad ko Bible nrogon ni be yog e Psalm 119:66, 138?

¹³ Ku reb i fan nrayog ni nge pagan’dad ko Bible e bochan ni faanra fol e girdi’ ko fonow riy ma ma yib angin ngorad. (Mu beeg e Psalm 119:66, 138.) Bod ni bay yu wu’ e mabgol ni ke chugur ni nge dar, machane kar felfelan’gad e chiney ni bochan e kar folgad ko pi fonow u Bible. Kub felfelan’ pi fakrad ni bochan e be chuguliyrad e gallabthir rorad ni yad boch e  Kristiano ni yad ma dag e t’ufeg ngorad ma yad be ayuwegrad.—Efe. 5:22-29.

14. Mu weliy ban’en ni buch rok be’ ni be dag rogon nrayog ni nge thil e par rok be’ nge manigil ni faanra fol ko pi fonow u Bible.

¹⁴ Mus ngak boch e girdi’ nri yad ba kireb ni ke thil e ngongol rorad ni bochan e kar folgad ko pi fonow u Bible ni bay e gonop riy. Am lemnag rogon ni yib angin e pi fonow u Bible ngak reb e kalbus ni ka nog Jack ngak. d Ir be’ nib ta cham ma goo yimanang murung’agen ni ir reb e tin th’abi kireb e kalbus ni kan dugliy ni ngan thang e fan rok. Machane me yan i reb e rran me un ko fol Bible ni yibe tay ngak be’ u rom. Ri ngat nga rogon e sumunguy ni dag fa gal walag ni pumoon ni yow be fil e Bible ngak facha’, ma aram miki m’agan’ ngay ni nge un ko fol Bible. Nap’an ni fol ko tin riyul’ ni be fil u Bible, ma aram me tabab ni nge thil e ngongol rok nge boch ban’en u rarogon. Yan i boch nga tomuren me bung rogon ni nge mang reb e unbaptized publisher me un ko taufe. I machibnag murung’agen Gil’ilungun Got ngak yugu boch e kalbus me ayuweg aningeg i yad ni ngar nanged e tin riyul’. Nap’an ni taw ko rofen ni ngan thang e fan rok, ma ke thil e ngongol rok. I yog reb e lawyer rok ni gaar: “Rarogon Jack e chiney e gathi ka rarogon 20 e duw ni ke yan. Pi n’en ma fil e Pi Mich Rok Jehovah e ke thilyeg e yafos rok.” Yugu aram rogon nni thang e fan rok Jack, machane n’en ni buch rok e be dag nrayog ni nge pagan’dad ko Thin rok Got ma bay gelngin ni nge thilyeg e ngongol ko girdi’ nge manigil.—Isa. 11:6-9.

15. Uw rogon ni be m’ug nib thil e girdi’ rok Jehovah e ngiyal’ ney ni bochan e yad ma fol ko tin riyul’ u Bible? (Mu guy e sasing.)

¹⁵ Girdi’ rok Jehovah e ba taareban’rad ni bochan e yad ma fol ko tin riyul’ u Bible. (John 13:35; 1 Kor. 1:10) Rib gagiyel e gapas nge taareban’ u thildad, ya yooren e girdi’ e ngiyal’ ney e der taareban’rad ni bochan rogon e lem rorad u murung’agen e am, nge ramaen dowey, nge rarogon be’ ko gin ma par riy. Re taareban’ ney ni bay u thilin e girdi’ rok Jehovah e yib angin ngak reb e pagel ni ka nog Jean ngak ni ilal u reb e nam u Africa. Nap’an ni tabab e mahl me  un ko salthaw, machane me boch nga tomuren me mil nga reb e nam ni bay u tooben e gin ma par riy. Nap’an ni yan ngaram mar mada’gad e Pi Mich Rok Jehovah. I yog ni gaar: “Gu fil ni piin yad ma un ko baan riyul’ e teliw e darur uned nga ngongolen e am, mab taareban’rad, maku yad ma t’ufeged yad.” Ki ulul ngay ni gaar: “Gu ognageg ni nggu cham ni fan nga reb e nam. Machane nap’an nug fil e tin riyul’ u Bible, ma aram mug dugliy ni nggu ognag e yafos rog ngak Jehovah.” Kari thil Jean, ya chiney e ma weliy e thin nu Bible ko girdi’ ni murung’agen e gapas ko bin ngaur chamgad e girdi’ nib thil e gin kar bad riy. Bochan ni be yib angin e pi fonow u Bible ngak e girdi’ nib thilthil e gin kar bad riy, ma aram e n’en be micheg nrayog ni nge pagan’dad ko Thin rok Got.

16. Mang nib ga’ fan ni ngari pagan’dad ko Thin rok Got?

¹⁶ Chiney ni be gel e kireb ko re fayleng ney e rayog ni nge mo’maw’ ni nge pagan’dad ko Thin rok Got. Rayog ni nge guy e girdi’ rogon ni nge maruwar u wan’dad ko riyul’ e Bible fa danga’, ara riyul’ ni ke dugliy Jehovah fare tapigpig nib yul’yul’ mab gonop ni nge pow’iy e pi tapigpig rok e ngiyal’ ney fa danga’. Machane faanra ba mich u wan’dad ni gubin ngiyal’ nib riyul’ e Thin rok Jehovah, ma aram e rayog ni ngad gelgad ko re n’ey. Ku gad ra ‘dugliy u wun’dad ni nguud folgad ko tin ni ke dugliy u lan e motochiyel rok, nge mada’ ko rofen ni bay da m’ad.’ (Ps. 119:112) Ku ‘dab da tamra’gad’ ni ngad weliyed e tin riyul’ ko girdi’ ma gad pi’ e athamgil nga lanin’rad ni ngar folgad riy. (Ps. 119:46) Maku reb e rayog ni ngad athamgilgad u fithik’ urngin mit e magawon ni be yib ngodad “u fithik’ e gum’an’” nge felfelan’, nib muun ngay e gafgow ni yibe tay ngodad.—Kol. 1:11; Ps. 119:143, 157.

17. Mang e ra i puguran e thin nu Bible ni fan ko re duw ney ngodad?

¹⁷ Ri gad be pining e magar ngak Jehovah ni ke tamilangnag e tin riyul’ ngodad! Tin riyul’ ni kad filed e ma ayuwegdad ni ngad pared ni gad ba mudugil, me fil ngodad rogon ni ngad pared u lan e re fayleng ney ni ke gel e wagey riy. Be pi’ e athap ngodad nra fel’ rogon e par rodad u tan e gagiyeg nra tay Gil’ilungun Got boch nga m’on. Ere manga yigi ayuwegdad e thin nu Bible ni fan ko duw ni 2023 ni ngaud pared nib mich u wan’dad nib riyul’ gubin ban’en ni bay ko Thin rok Got!—Ps. 119:160.