BOOR e duw ni i pi’ piyu Israel e salpiy ni nge ayuweg e bin riyul’ e liyor. Machane nap’an Jesus ma boor e tax nthingari pi’ e pi Jew, ma re n’ey e mo’maw’nag rogon e par rorad.

Gubin e Jew ni yad ma pi’ l’agruw e salpiy ni drachma ni nge ayuweg e liyor ni yima tay u tabernacle me boch nga tomuren ma un fanay u tempel. U nap’an Jesus ma un fanay e re salpiy ney ni fan ko pi maligach ni yima pi’ mu kun ayuweg fare tempel ni toy Herod. Bay boch e Jew nra fithed Peter ko ma pi’ Jesus e tax fa danga’, me yog Jesus nde kireb ni ngan pi’ e tax. Bin riyul’ riy e, yog ngak Peter ni nge fek ba salpiy ni wasey nge pi’ ni fan ko re tax nem.​—Matt. 17:24-27.

Girdi’ rok Got kakrom e yad ma pi’ taab guruy u ragag guruy u wom’engin e woldug rorad ara salpiy ni be yag ngorad. (Lev. 27:30-32; Num. 18:26-28) Pi tayugang’ ko teliw e yad ma yog ni gubin e yasay ni bay ku be’ ma nge pi’ taab guruy u ragag guruy riy ni kub muun ngay e “mint, nge dill, nge cummin.” De yog Jesus nib kireb ni nge pi’ be’ taab guruy u ragag guruy ko tin be yag ngak, machane i yog nde puluw rogon ni be fol e pi tamachib ko motochiyel nge pi Farise ko re motochiyel ney.​—Matt. 23:23.

Ngiyal’ nem e piyu Roma e yad be gagiyeg, ere boor e tax nthingari pi’ e pi Jew ngorad. Bod ni piin bay e binaw rorad e thingar ra pied e salpiy ara woldug ni aram e tax rorad. Thingari pi’ e girdi’ 20 i yan ko 25 e pasent ko woldug ni be yag ko binaw rorad. Ku bay reb e tax nthingari pi’ gubin e Jew. Ireray e re tax ni fith e pi Farise murung’agen ngak Jesus. Ere tamilangnag rogon ni ngaud lemnaged murung’agen e tax ni gad ma pi’ u nap’an ni gaar: “Mpied ngak e pilung nu Roma e tirok ban’en, mi gimed pi’ ngak Got e tirok ban’en.”​—Matt. 22:15-22.

Ku bay e tax ni yima pi’ ni fan ko chugum ni yibe fek nga daken e nam nge tin yibe pi’ nga wuru’ e nam. Yima kunuy e pi tax ney ko gampek, ara wethal, ara tam’ing ko kanawo’, ara langan e garog ni yan nga lan reb e binaw, ara market.

Ere bin riyul’ riy e, kaygi pag urngin e tax ni ma pi’ e girdi’ ni yad ma par u tan e gagiyeg rok yu Roma. I yog Tacitus ni be’ ni ma weliy chepin yu Roma nnap’an ni be gagiyeg Tiberius ko ngiyal’ ni immoy Jesus u fayleng, “me wenignag yu Syria nge yu Judæa ni ngan lichnag e tax ni yad be pi’ ni bochan e kaygi tomal ngorad.”

Rogon ni un kunuy e pi tax nem e aram e n’en nri gelnag e mo’maw’ riy ni ngan pi’, ya piin th’abi ga’ e salpiy ni yad ra pi’ e ir e yira tayrad ni ngar kunuyed e tax. Ma aram mi yad fek boch e girdi’ ni nge mang yad e ngar kunuyed e pi tax nem, machane ku bay e salpiy ni be yag riy ngorad. Ma piin yad be kunuy e pi tax nem e ku yad be yon’ e win rorad ngay. Rayog ni Zakeus bagayad e pi girdi’ nem ni bay boch e girdi’ ni ma maruwel u tan pa’ ni yad ma kunuy e tax. (Luke 19:1, 2) Aram fan ndabun e girdi’ rogon ni yima pi’ e tax, maku yad ma fanenikay e girdi’ ni ma kunuy e tax.