1-2. (a) Mang e be buch rok Paul u nap’an ni yol ngak piyu Efesus, ma mang fan ni yol ngorad? (b) Mang deer e gad ra weliy e fulweg riy?

 NAP’AN ni immoy apostal Paul u reb e naun u Roma nib kalbus, ma baadag ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ e piin taareb e michan’ rorad. Ere yoloy boch e babyor nge yan ngorad ni bochan e dabiyog ni nge yan i guyrad. Bay bang e yungi babyor nem ni yoloy u bang ko duw ni 60 ara 61 C.E. nge pi’ ngak piyu Efesus.​—Efe. 1:1; 4:1.

² Sogonap’an ragag e duw u m’on riy, mab n’uw nap’an ni i par Paul u Efesus ni be machib ma be fil fare thin nib fel’ ko girdi’. (Acts 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Rib t’uf e pi walag rok ma baadag ni nge ayuwegrad ni ngar pared ni yad ba yul’yul’ ngak Jehovah. Machane mang fan ni weliy murung’agen e lumor nge tamilang u nap’an ni yol ngak e pi Kristiano ni kan dugliyrad? Ma mang boch ban’en nrayog ni nge fil urngin e Kristiano ko re fonow ney ni pi’? Ngad weliyed e fulweg ko gal deer ney.

UD MOYED U FITHIK’ E LUMOR MACHANE KAD BAD KO TAMILANG

3. Mang thin e fanay Paul u lan fagi babyor ni yoloy nge yan ngak piyu Efesus?

³ I yol Paul ngak e pi Kristiano u Efesus ni gaar: “Um moyed u fithik’ e lumor, machane nap’an ni mmanged girdien Somol ma gimed be par u fithik’ e tamilang.” (Efe. 5:8) I fanay Paul fare bugithin ni lumor nge tamilang u roy ni nge weliy rogon ni kari thil e ngongol ko pi Kristiano nem u Efesus. Ere chiney e ngad weliyed fan nrayog ni nge yog Paul ni pi Kristiano nem u Efesus e ur “moyed u fithik’ e lumor.”

4. Uw rogon ni immoy piyu Efesus u fithik’ e lumor ni bochan e pi yurba’ i teliw ni googsur?

⁴ Teliw ni googsur. U m’on ni nge fil e pi girdi’ nu Efesus nem ni yol Paul ngorad e tin riyul’ mar manged boch e Kristiano, mab mich u wan’rad boch e machib ko teliw ni googsur nge boch ban’en nde riyul’ ni ke mich u wan’uy. Fare mach nu Efesus e aram e gin bay e tempel ko fare got nib pin riy ni ka nog Artemis ngak, ma boor e girdi’ e ngiyal’ nem ni u rogned nre naun nem e reb e  naun ni immoy nri yira ngat nga feni manigil. Ma yan e girdi’ ko re tempel nem ni ngar meybilgad ko liyos. Ku boor e salpiy ni ma yag ngak e piin yad ma ngongliy mar pied ni chuway’ boch e liyos ni kan ngongliy ni yaan fare got nib pin ni ka nog Artemis ngak. (Acts 19:​23-27) Maku reb e ku boor e girdi’ ko re mach nem ni ma un nga ngongolen e pig.​—Acts 19:19.

5. Uw rogon nrib kireb e ngongol rok piyu Efesus?

⁵ Ngongol nib kireb. Girdi’ nu Efesus e rib kireb e ngongol rorad ma da ur tamra’gad ko ngongol nib kireb ni ur rin’ed. Ba ga’ ni yima weliy murung’agen e par ko pumoon nge ppin ko pi tafen e gosgos u rom ngu nap’an ni yibe tay boch e madnom ni fan ko teliw. (Efe. 5:3) Boor e girdi’ u rom ni “dakurir tamra’gad,” nre thin ney e yira pilyeg ma be yip’ fan “ndakurur thamiyed e amith.” (Efe. 4:​17-19) U m’on ni nge nang e pi Kristiano nu Efesus nem ko mang e ba fel’ ma mang e ba kireb, ma da i magawon e nangan’ rorad ko kireb ni ur rin’ed ara ur lemnaged rogon laniyan’ Jehovah ko ngongol ni ur rin’ed. Aram fan nrayog ni nge yog Paul ni ke “par lanin’rad u fithik’ e lumor. Dawori yog ngorad e bin ni ma pi’ Got e wok.”

6. Mang fan nrayog ni nge yog Paul ngak piyu Efesus ni chiney e “yad be par u fithik’ e tamilang”?

⁶ Machane bay boch e girdi’ nu Efesus ndar pared u fithik’ e lumor. I yog Paul u lan e babyor rok ‘nnap’an nra mmanged girdien Somol ma yad be par u fithik’ e tamilang.’ (Efe. 5:8) Chiney e yad be ngongol nib puluw ko Thin rok Jehovah ni bod e tamilang ni be pow’iyrad. (Ps. 119:105) Pi girdi’ nu Efesus nem e kar talgad i rin’ boch e ngongol ni ma rin’ e pi yurba’ i teliw ni googsur nge ngongol ndarngal. Yad “be folwok rok Got” ma yad be athamgil u rogon nrayog rorad ni ngar liyorgad ngak Jehovah mar rin’ed e tin nib m’agan’ ngay.​—Efe. 5:1.

7. Uw rogon nib taareb rogodad ngak boor e Kristiano u Efesus?

⁷ Ku arrogodad nu m’on ni ngad filed e tin riyul’ ma ud uned ko teliw ni googsur maku gad be rin’ boch e ngongol nib kireb. Immoy boch i gadad ni i madnomnag boch e madnom ni ke sum ko pi yurba’ i teliw ni googsur, ma boch i gadad e i rin’ boch e ngongol nib kireb. Machane nap’an nda filed e pi motochiyel rok Jehovah u murung’agen e tin nib fel’ nge tin nib kireb, ma aram mad thilyeged e ngongol rodad. Da tababgad ni  ngaud ngongolgad u rogon nib m’agan’ ngay. Boor angin ni ke yib ngodad ni bochan e re n’ey. (Isa. 48:17) Machane chiney e ku bay boch e magawon ni gad ma mada’nag. Ba t’uf ndab kud sulod nga fithik’ e lumor ma gad ‘ngongol ni bod rogon e girdi’ nib mil suwrad ko tamilang.’ Uw rogon nrayog ni ngad rin’ed e re n’ey?

DAB KUM SUL NGA FITHIK’ E LUMOR

8. Mang e ba t’uf ni nge siyeg piyu Efesus nrogon ni be yog e Efesus 5:​3-5?

⁸ Mu beeg e Efesus 5:​3-5. Faanra nge par e pi Kristiano u Efesus ndab kur sulod nga fithik’ e lumor, ma aram e ba t’uf ni ngar ululgad ni ngar siyeged boch e ngongol nde m’agan’ Jehovah ngay. Gathi kemus ni yigoo ngongol ndarngal e ba t’uf ni ngar siyeged ya kub muun ngay murung’agen e par ko pumoon nge ppin ni yima weliy. I puguran Paul ngak piyu Efesus ni faanra nge yag e ‘f’oth rorad ko flaab u lan suwon Kristus nge Got,’ ma aram e ba t’uf ni ngar siyeged e pi n’ey.

9. Mang fan nsusun e ngad kol ayuwgad ndab da rin’ed ban’en nrayog ni nge waliydad ni ngad uned ko ngongol ndarngal?

⁹ Ku arrogodad nthingar da ululgad i guy rogon ndab da uned ko tin yima rin’ ‘ndabi yib fan, nib mil suwon nga fithik’ e lumor.’ (Efe. 5:11) Ke yoor yay ni ke m’ug riy nriyul’ ni faanra i par be’ ni be yaliy, ara be motoyil, ara be weliy murung’agen e tin nib alit mab golong ban’en, ma aram feni mom ngak ni nge un ko ngongol nib kireb. (Gen. 3:6; Jas. 1:​14, 15) Bay boch e walag ni pumoon u reb e nam nra ngongliyed reb e chat group u online ni yad ma non riy ngorad. Som’on e boor i yad ni ma weliy murung’agen e tirok Got ban’en. Machane faani munmun mar tababgad ni ngaur weliyed murung’agen boch ban’en nde m’agan’ Jehovah ngay. Ba ga’ ni yad ma weliy murung’agen e par ko pumoon nge ppin. Boch nga tomuren ma bay in i yad ni yog ni pi n’ey ni ur weliyed murung’agen e aram e n’en ni k’aringrad ni ngar uned ko ngongol ndarngal.

10. Uw rogon ni ma guy Satan rogon ni nge bannagdad? (Efesus 5:6)

¹⁰ Ma guy e re fayleng rok Satan ney rogon ni nge bannagdad, me k’aringdad ni ngaud lemnaged nde kireb e pi ngongol ni ma yog Jehovah nib kireb mab alit. (2 Pet. 2:19) Darud gingad ko re n’ey, ya ke n’uw nap’an ni ma guy Moonyan’ rogon ni nge athukuy laniyan’ e girdi’ ya nge dab kur nanged e n’en nib thil u thilin e tin nib fel’ nge tin nib kireb. (Isa. 5:20; 2 Kor. 4:4) Aram fan ni boor e kachido, nge boch ban’en ni yima pag yaan u TV, nge boch e website ni yima dag boch ban’en riy nib togopuluw ko pi motochiyel rok Jehovah nib mat’aw! Be guy Satan rogon ni ngad lemnaged ni gathi kemus nde kireb e pi ngongol nib alit nge ngongol ndarngal ni yima rin’, ya ku ra yibnag e felfelan’ ngodad ma dabi magawonnagdad.​—Mu beeg e Efesus 5:6.

11. Uw rogon ni be tamilangnag e n’en ni buch rok Angela feni ga’ fan ni ngad folgad ko fare fonow ni bay ko Efesus 5:7? (Kum guy e sasing.)

¹¹ Baadag Satan ni ngaud chaggad ngak e piin yad ma mo’maw’nag ngodad ni ngad folgad ko pi motochiyel rok Jehovah. Aram fan ni gaar Paul ngak piyu Efesus: “Dab um chaggad ngak e mit i girdi’ nem,” ni aram e piin yad ma rin’ e tin nib kireb u p’eowchen Got. (Efe. 5:7) Ba t’uf ndab da paged talin ni gathi kemus ni yigoo piin gad ma chag u taabang e rayog ni nga nog ni aram e piin gad be chag ngorad. Ya kub muun ngay e piin gad ma non ngorad ko yungi n’en bay ko Internet ni yima non riy ngak yugu boch e girdi’. Ireray ban’en ni bay e riya’ riy nda i mada’nag piyu Efesus kakrom. Angela a ni ma par u Asia e nang nrib gel e riya’ riy ni faanra un non ngak yugu boch e girdi’ ko yungi n’ey. I yog ni gaar: “Rayog ni nge thilyeg e lem rom ni buchuuw ma buchuuw. Ya munmun ma daki magawon e lem rog nug be pag boch e girdi’ ni ngar manged ‘fager’ rog ndarur ted fan e pi kenggin e motochiyel u Bible. Miki munmun mug tabab ni nggu lemnag nde kireb ni ngaug rin’  boch ban’en nde m’agan’ Jehovah ngay.” Machane gad ba felfelan’ ngay ya bay boch e piilal nra ayuweged Angela ni nge thilyeg e ngongol rok. I yog ni gaar: “Chiney e gu ma suguy lanin’ug ko tirok Got ban’en ko bin ngaug wan ko yungi n’en bay ko Internet ni yima non riy ngak yugu boch e girdi’.”

12. Mang e ra ayuwegdad ni ngad folgad ko pi motochiyel rok Jehovah u murung’agen e tin nib fel’ nge tin nib kireb?

¹² Thingar da guyed rogon ni ngad siyeged e n’en ma lemnag e girdi’ nu fayleng ni aram e de kireb ni ngaun rin’ boch e ngongol nib kireb. Ya gad manang nde puluw e re n’ey. (Efe. 4:​19, 20) Ere ba fel’ ni ngad fithed gadad ni nge lungudad: ‘Gu ma athamgil u rogon nrayog rog ndab ug chag ni yugu dariy rogon ngak e piin gamad nga maruwel, ara skul, ara yugu boch e girdi’ ndarur ted fan e pi motochiyel rok Jehovah nib mat’aw, fa? Gu ma guy rogon ndab gu rus ni nggu fol ko pi motochiyel rok Jehovah u murung’agen e tin nib fel’ nge tin nib kireb ni yugu aram rogon nrayog ni nga rogned ni gag be’ ndabi m’agan’ug nga rogon e lem ko girdi’ nge boch ban’en ni yad ma rin’ nde puluw u wan’ug, fa?’ Ku be tamilangnag e 2 Timothy 2:​20-22 ni ku rayog nib t’uf ni ngad kol ayuwgad ko piin gad ma chag ngorad u lan e ulung ni Kristiano. Ya da darud paged talin nrayog ni bay boch i yad nsana dab ra ayuweged gadad ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ko pigpig rodad ngak Jehovah.

MU NGONGOL NI “BOD ROGON E GIRDI’ NIB MIL SUWRAD KO TAMILANG”

13. Mang e be yip’ fan ni ngaud “ngongolgad ni bod rogon e girdi’ nib mil suwrad ko tamilang”? (Efesus 5:​7-9)

¹³ Gathi kemus ni pi’ Paul e athamgil nga laniyan’ e pi Kristiano u Efesus ni ngar guyed rogon ndab kur sulod nga fithik’ e lumor, ya ngkur “ngongolgad ni bod rogon e girdi’ nib mil suwrad ko tamilang.” (Mu beeg e Efesus 5:​7-9.) Mang e be yip’ fan e re n’ey? Re n’ey e be yip’ fan ni gubin ngiyal’ nsusun e ngaud ngongolgad nrogon e tin riyul’ e Kristiano. Reb e kanawo’ nrayog ni ngad rin’ed e re n’ey riy e aram e ngaud fal’eged i beeg ma gad be fil e Bible rodad nge boch e babyor rodad nib puluw e thin riy ko Bible. Ri kub ga’ fan ni ngad tedan’dad ko n’en ni rin’ Jesus Kristus nge tin ni i fil ni ir e “tamilang ko girdi’ nu fayleng.”​—John 8:12; Prov. 6:23.

14. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad gelngin Got nib thothup?

¹⁴ Kub t’uf ni nge ayuwegdad gelngin Got nib thothup ya nge yag ni ngaud ngongolgad ni  “bod rogon e girdi’ nib mil suwrad ko tamilang.” Mang fan? Ya de mom ni ngad pared nib beech e ngongol rodad u lan e re fayleng ney ni kari kireb e ngongol ko girdi’ riy. (1 Thess. 4:​3-5, 7, 8) Ere gelngin Got nib thothup e rayog ni nge ayuwegdad ni ngad siyeged e lem ni ma tay e girdi’ nu fayleng ndarur lemgad ni bod Jehovah. Ku rayog ni nge ayuwegdad gelngin Got nib thothup ni ngad ngongliyed “urngin mit e fel’, nge mat’aw.”​—Efe. 5:9.

15. Uw rogon nrayog ni nge yag gelngin Got nib thothup ngodad? (Efesus 5:​19, 20)

¹⁵ Reb e kanawo’ nrayog ni nge yag gelngin Got nib thothup riy ngodad e aram e ngad ninged u daken e meybil. I yog Jesus nra pi’ Jehovah gelngin nib thothup “ngak e piin ni yad ra ning ngak!” (Luke 11:13) Maku reb e nap’an ni gad ra pining e sorok ngak Jehovah u taabang u nap’an e muulung, ma aram e ku ra yag gelngin Got nib thothup ngodad. (Mu beeg e Efesus 5:​19, 20.) Gelngin Got nib thothup ni ma maruwel u dakendad e ra ayuwegdad ni ngad ngongolgad u reb e kanawo’ nib m’agan’ Got ngay.

16. Mang e ra ayuwegdad ni ngad dugliyed boch ban’en nib fel’ rogon? (Efesus 5:​10, 17)

¹⁶ Nap’an nra t’uf ni ngad dugliyed boch ban’en nib ga’ fan, mab t’uf ni ngad guyed rogon ni ngad nanged e “n’en ni ir e mm’agan’” Jehovah ngay, ma gad guy rogon ni nge puluw e ngongol rodad ngay. (Mu beeg e Efesus 5:​10, 17.) Faan gad ra guy rogon ni ngad pirieged boch i kenggin e motochiyel ni bay rogon ko n’en be buch rodad, ma aram e gad be guy rogon ni ngad nanged rogon laniyan’ Got ko fare n’em. Ma nap’an ni gad ra fol ko pi kenggin e motochiyel rok, ma aram e rayog ni ngad dugliyed boch ban’en nib fel’ rogon.

17. Uw rogon nrayog ni ngaud maruwelgad ko tayim rodad nib fel’ rogon? (Efesus 5:​15, 16) (Kum guy e sasing.)

¹⁷ Ki fonownag Paul e pi Kristiano u Efesus ni ngar maruwelgad ko tayim rorad nib fel’ rogon. (Mu beeg e Efesus 5:​15, 16. b) “Faanem nib Kireb” ni aram Satan ni toogor rodad e baadag ni  ngaud fanayed e tayim rodad ni fan ko tin nu fayleng ban’en ma dakuriy e tayim rodad ni fan ko pigpig rodad ngak Got. (1 John 5:19) Rayog ni nge tabab reb e Kristiano ni nga i m’oneg u wan’ e salpiy, ara skul, ara maruwel ko bin nge lemnag boch e kanawo’ nrayog ni nge pigpig riy ngak Jehovah. Faanra buch e re n’ey rok reb e Kristiano, ma aram e be m’ug riy ni ke af e lem nu fayleng ngak. Riyul’ nde kireb e pi n’ey, machane susun e dabi par ni aram e n’en nib m’on u wan’dad. Faanra ngaud ngongolgad ni “bod rogon e girdi’ nib mil suwrad ko tamilang” mab t’uf ni ngaud “maruwelgad ko tayim [rodad] nib fel’ rogon” ni aram e be yip’ fan ni ngaud tedan’dad ko tin nib ga’ fan ban’en.

18. Mang boch ban’en ni rin’ Donald ya nge yag ni maruwel ko tayim rok nib fel’ rogon?

¹⁸ Mu gay boch e kanawo’ nrayog ni ngam pigpig riy ngak Jehovah nib fel’ rogon. Ireray e n’en ni rin’ Donald ni ma par u South Africa. I yog ni gaar: “Gu lemnag rogon e par rog mug meybil ngak Jehovah nib gel ya nge yag ni ayuwegeg ni nggu yoornag e tin nug be rin’ ni fan ko machib. Gu meybil ya nge yag ni nggu pirieg reb e maruwel nra ayuwegeg ni nggu yoornag e tayim rog ni fan ko machib. Ma bochan ni ayuwegeg Jehovah ma aram me yag ni nggu pirieg reb e maruwel nib fel’ ni nggu un ngay. Ere gu tababgow leengig ni nggu pigpiggow ngak Jehovah u polo’ e tayim romow.”

19. Uw rogon nrayog ni ngaud ngongolgad ni “bod rogon e girdi’ nib mil suwrad ko tamilang”?

¹⁹ Fagi babyor ni yoloy Paul nge yan ngak piyu Efesus e dabisiy nri ayuwegrad ni ngar pared ni yad ba yul’yul’ ngak Jehovah. Maku re fonow ney ni yib rok Jehovah e ku rayog ni nge ayuwegdad. Kad filed nrayog ni nge ayuwegdad ni ngad fal’eged i mel’eg e pi n’en gad ma chuweg e chalban rodad ngay nge piin gad ma chag ngorad. Ku rayog ni nge k’aringdad ni ngaud filed e Bible rodad ni gubin ngiyal’ ya nge yag ni nga i pow’iy fare tamilang ko tin riyul’ gubin ban’en ni gad ma rin’. Ku be tamilangnag feni ga’ fan ni nge yag gelngin Got nib thothup ngodad ya rayog ni nge yognag boch e fel’ngin nib manigil ngodad. Gad ra fol ko n’en ni yoloy Paul, ma rayog ni nge ayuwegdad ni ngad dugliyed boch ban’en nib fel’ rogon mab puluw ko lem rok Jehovah. Faan gad ra rin’ e pi n’ey, ma aram e rayog ni ngad pared u fithik’ e tamilang ndab kud sulod nga fithik’ e lumor ko re fayleng ney!