Ga Manang Murung’agen e Re N’ey, Fa?
Riyul’ ni immoy be’ ni ka nog Mordecai ngak, fa?
BAY be’ nib Jew ni ka nog Mordecai ngak ni i rin’ boch ban’en nib ga’ fan ni bay murung’agen u lan fare babyor rok Esther u Bible. Ir reb e Jew nib kalbus ni i maruwel u tafen e pilung u Persia u tabolngin e bin lal e chibog B.C.E. u nap’an ni “Xerxes ni Pilung” e ir e be gagiyeg. Ku ir e taleg e makath nni tay ni ngan thang e fan rok e en pilung. Ere yarmiy fare pilung ni ngan tayfan Mordecai u fithik’ e girdi’ ni yoor ni bochan e n’en ke rin’ ni fan ngak. Boch nga tomuren u nap’an ni yim’ Haman ni toogor rok Mordecai nge tin ka bay e Jew, ma aram me tolangnag e en pilung e liw rok nge tay ni ir e ba migid ngak. Re liw nem nni tay Mordecai ngay e bing e kanawo’ ngak ni nge pi’ e thin ndab kun thang e fan rok e pi Jew ni yad ma par ko binaw ni bay u tan pa’ yu Persia.—Esther 1:1, BT; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.
Immoy boch e girdi’ u tabolngin e bin 20 e chibog ni u rogned nde riyul’ fare babyor rok Esther, maku da immoy be’ ni ka nog Mordecai ngak. Machane nap’an e duw ni 1941, me pirieg e piin yad ma gay murung’agen e girdi’ nge boch ban’en ni immoy kakrom bogi ban’en ni be micheg nib riyul’ e n’en be yog e Bible u murung’agen Mordecai. Mang e ra pirieged?
I pirieg e piin yad ma gay murung’agen boch ban’en bangi malang ni kan yoloy boch e thin nga daken ni bay murung’agen be’ nib tolang riy ni kan nog Marduka ngak (Mordecai ko thin ni Meriken). Cha’ney e i maruwel u reb e liw nib tolang nsana ir e ma kol babyoren e salpiy u Shushan. Nap’an nni pirieg e gi babyor ney me yoloy Arthur Ungnad ni boor ban’en ni manang u murung’agen chepin e gi n’em ni ireray e yay nsom’on ni kan weliy murung’agen Mordecai u lan bang e babyor ni gathi bang ko Bible.
Ka nap’an nni pirieg e gi babyor nem ni yoloy Ungnad, ma bokum biyu’ e malang ni kan pirieg ni bay e thin u daken ni ke pilyeg e piin llowan’ e thin riy. Boch ko pi malang ney e kan pirieg u fithik’ e n’en ke magey ko fare mach nu Persepolis ko gin baaram ni bay e Gin Yima Chaariy e Salpiy ko nam riy u tooben e yoror ko re mach nem. Yungi malang ney e ni yoloy ko ngiyal’ ni be gagiyeg Xerxes I riy. Yungi malang nem e kan yoloy ko thin ni Elamite ma bay in i ngachal riy ni bay ko fare babyor rok Esther. a
Fare ngachal ni Mordecai (Marduka) nrogon ni ke m’ug u daken yungi malang
Bay in ko pi malang nem nni pirieg u Persepolis ni bay fare ngachal ni Marduka riy ni i maruwel ni ir e tayol rok e en pilung u Shushan u nap’an ni be gagiyeg Xerxes I. Bay bang ko yungi malang nem ni be yog ni Marduka e ir be’ ni ma pilyeg e thin. Re n’ey e ba puluw ko n’en be yog e Bible u murung’agen Mordecai, ya ir reb e tolang ni i maruwel rok Xerxes I, ma sogonap’an l’agruw e thin ni ma non riy. Gubin ngiyal’ ni ma par Mordecai u langan e garog u tafen e pilung u Shushan. (Esther 2:19, 21; 3:3) Re gi n’ey e bangi ban’en ni bay ba naun riy nib ga’ ni ma maruwel e pi tayugang’ riy.
Bay boch ban’en ni taareb rogon rok Marduka ni bay murung’agen ko fa yungi malang nge Mordecai ni bay murung’agen u Bible ni yira ngat ngay. Taab ngiyal’ e ur moyew riy, ma taabang e ur parew riy, ma taareb e liw ni ur moyew riy, ma taabang e ur maruwelgow riy. Ere bod ni gubin e pi n’ey ni be dag ni Marduka nge Mordecai e taabe’.
a Nap’an e duw ni 1992, me yoloy Professor Edwin M. Yamauchi bangi babyor ni bay ragag i ngachal riy ni kan yoloy ko fapi malang nni pirieg u Persepolis ni ku bay u lan fare babyor rok Esther.
