Mman ko pi n'en ni bay riy

Mman ko table of contents

ARTICLE NI NGAN FIL 39

Bay Fithingam u Lan “Fare Ke Babyoren e Yafos,” Fa?

Bay Fithingam u Lan “Fare Ke Babyoren e Yafos,” Fa?

“Bay ba ke babyor rok ni kan yoloy ngay murung’agen e piin ni bay madgun Somol u wun’rad.”​—MAL. 3:16.

TANG 61 Mmarod, Gimed e Pi Mich!

TIN YIRA WELIY *

Kab kafram i yib ni be yoloy Jehovah fithingan e girdi’ nga lan “fare ke babyoren e yafos” (Mu guy e paragraph 1-2)

1. Kun ke babyor e ka i yoloy Jehovah ni kab kafram i yib, ma mang e bay riy nrogon ni be yog e Malaki 3:16?

 KE YAN bokum biyu’ e duw ni be yoloy Jehovah ba ke babyor ni yugu ba thil. Re ke babyor ney e bay riy fithingan e girdi’ ni tabab rok Abel ni ir e bin som’on e tapigpig rok nib yul’yul’. * (Luke 11:50, 51) Ka aram nap’an i yib ni be yoloy Jehovah fithingan e girdi’ nga lan e re ke babyor ney, ma chiney e bokum milyon e ngachal ni bay riy. Ma yog e Bible ‘ba ke babyor rok ni kan yoloy murung’agen’ e girdi’ ngay, nge “fare ke babyoren e yafos,” nge “fagi babyor ni kan bachiy ni babyoren e yafos” ko re ke babyor ney. U lan e re article ney e gad ra yog “fare ke babyoren e yafos” u nap’an ni gad be weliy murung’agen e re ke babyor ney.​—Mu beeg e Malaki 3:16; Rev. 3:5, NW; 17:8, NW.

2. Mini’ e piin kan yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos? Uw rogon me yag nni yoloy fithingdad nga lan e re ke babyor nem?

2 Re ke babyor ney e bay riy fithingan urngin e piin yad ma liyor ngak Jehovah ma bay madgun u wan’rad, mab ga’ fan fithingan u wan’rad. Aram e piin bay e athap rorad ko yafos ni manemus. Ngiyal’ ney e rayog ni ngan yoloy fithingdad nga lan e re ke babyor ney ni faan gad ra guy rogon ni nge chugur e tha’ u thildad Jehovah u daken fare biyul ni maligach ni pi’ Jesus Kristus ni Fak. (John 3:16, 36) Gad gubin ni gad baadag ni ngan yoloy fithingdad nga lan e re ke babyor nem ndemtrug ko gad be athapeg e yan nga tharmiy ara ngad pared u fayleng.

3-4. (a) Ra bay fithingdad u lan fare ke babyoren e yafos e chiney ma aram e kari mudugil nra yag e yafos ni manemus ngodad, fa? Mu tamilangnag. (b) Mang e gad ra weliy ko re article ney nge bin migid?

3 Gur, re n’ey e be yip’ fan ni urngin e piin kan yoloy fithingrad nga lan e re ke babyor ney e kari mudugil nra yag e yafos ni manemus ngorad, fa? Bay e fulweg ko re deer ney ko fapi thin ni yog Jehovah ngak Moses ko Exodus 32:33 ni be gaar: “En ni ke denen ni aram e ke togopluw ngog e bay gu thang fithingan u lan e babyor rog.” Ere pi ngachal ni kan yoloy nga lan e re ke babyor nem e ku rayog ni ngan thang nge chuw, ya gowa ke yoloy Jehovah ko pencil. (Rev. 3:5) Ere thingar da guyed rogon ni nge par fithingdad u lan e re ke babyor nem nge mada’ ko ngiyal’ ni gowa kan yoloy ko pen ndabkiyog ni ngan thang nge chuw.

4 Machane sana bay boch e deer nrayog ni nge sum nga lanin’dad. Reb riy e, mang e be yog e Bible u murung’agen e piin kan yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos nge piin ndariy fithingrad riy? Mingiyal’ e ra yag e yafos ni manemus ngak e piin bay fithingrad u lan e re ke babyor nem? Ma uw rogon e piin nra m’ad nde yag ni ngar nanged Jehovah? Ka rayog ni ngan yoloy fithingrad nga lan e re ke babyor nem, fa dabkiyog? Yira weliy e fulweg ko pi deer ney u lan e re article ney nge bin migid.

MINI’ E PIIN BAY FITHINGRAD U LAN FARE KE BABYOR?

5-6. (a) Mini’ e piin kun yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos nrogon ni be tamilangnag e Filippi 4:3? (b) Mingiyal’ e yira yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos ndab ki chuw?

5 Mini’ e piin kan yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos? Gad ra weliy murung’agen lal ulung e girdi’ ya ngad nanged e fulweg ko re deer ney. Bay boch e pi girdi’ ney ni kan yoloy fithingrad nga lan e re ke babyor ney, ma boch e dariy fithingrad riy.

6 Bin som’on e ulung e aram e piin kan mel’egrad ni ngar uned ngak Jesus ko gagiyeg u tharmiy. Kan yoloy fithingan e pi cha’ney nga lan fare ke babyoren e yafos e chiney fa dawor? Arrogon kan yoloy. Ba tamilang ko thin ni yog apostal Paul ngak e piin ‘ur maruwelgad u taabang’ u Filippi ni chiney e bay fithingan e piin kan dugliyrad ni ngar uned ngak Jesus ko gagiyeg u tharmiy u lan fare ke babyoren e yafos. (Mu beeg e Filippi 4:3. *) Machane faanra nge par fithingrad u lan e re ke babyor nem, ma thingar ra pared ni yad ba yul’yul’. Ma nap’an ni yira tay e pow ngorad u m’on ni ngar m’ad ara u m’on ni nge tabab fare gafgow nib ga’, ma aram e ngiyal’ ni yira yoloy fithingrad nga lan e re ke babyor nem ndab ki chuw.​—Rev. 7:3.

7. Mang e be tamilangnag e Revelation 7:16, 17 u murung’agen e ngiyal’ ni yira yoloy fithingan fare ulung nib ga’ ni yad yugu boch e saf nga lan fare ke babyoren e yafos ndab ki chuw?

7 Bin migid e ulung e aram fare ulung nib ga’ ni yad yugu boch e saf. Kan yoloy fithingan e pi cha’ney nga lan fare ke babyoren e yafos e chiney fa dawor? Arrogon kan yoloy. Nap’an ni yad ra magey ni yad ba fos u tomuren e Armageddon ma ka bay fithingrad u lan e re ke babyor nem, fa? Arrogon. (Rev. 7:14) I yog Jesus ni pi cha’ney ni yad bod e saf e yad ra yan “ko yafos ndariy n’umngin nap’an.” (Matt. 25:46) Machane pi cha’ney ni yad ra magey ni yad ba fos u tomuren e Armageddon e dabi yag e yafos ni manemus ngorad ni ka chingiyal’ nem. Ya ka bay fithingrad u lan fare ke babyoren e yafos ni gowa kan yoloy ko pencil. Ma nap’an fare Biyu’ i Duw Nra Gagiyeg Jesus riy e “bay i gafaliyrad ni bod e en ni ma gafaliy e saf, me pow’iyrad ko fapi alublub ni bay e ran ko yafos riy.” Piin yad ra fol u rogon ni be pow’iyrad Kristus me yan i tomur riy me dugliy Jehovah ni yad e piin yad ba yul’yul’ ngak e yira yoloy fithingrad nga lan e re ke babyoren e yafos nem ndab ki chuw.​—Mu beeg e Revelation 7:16, 17.

8. Mini’ e piin ndariy fithingrad u lan fare ke babyoren e yafos, ma mang e ra buch rorad?

8 Bin dalip e ulung e aram e piin yad bod e kaming ni yira thangrad u nap’an e Armageddon. Dariy fithingrad u lan fare ke babyoren e yafos. I yog Jesus ni pi cha’ney e yira “pi’rad ko gechig ndariy n’umngin nap’an.” (Matt. 25:46) I yog Paul ni pi cha’ney e “bay ra gafgowgad ko gechig ni ngan pi’ ngorad ni aram e gafgow ni ngar tiyed ndariy n’umngin nap’an.” (2 Thess. 1:9; 2 Pet. 2:9) Ku arrogon e n’en nra buch rok e piin kab kafram i yib ni yad be denen nib togopuluw nga gelngin Got nib thothup ni lem rorad. Pi girdi’ ney e ku yira thangrad ndariy n’umngin nap’an ndabi yag e yafos ni manemus ngorad. Ba tamilang ndab ni fasegrad ko yam’. (Matt. 12:32; Mark 3:28, 29; Heb. 6:4-6) Ere chiney e ngad weliyed murung’agen l’agruw ulung e girdi’ ni yira fasegrad u roy u fayleng.

PIIN YIRA FASEGRAD KO YAM’

9. Mini’ fa gal ulung i girdi’ ni yira fasegrad u roy u fayleng nrogon ni be yog e Acts 24:15? Mang e ba thil u thilin e gal ulung ney?

9 Be weliy e Bible murung’agen l’agruw ulung e girdi’ ni yira fasegrad ko yam’ ni bay e athap rorad ni ngar pared u roy u fayleng ndariy n’umngin nap’an. Pi cha’nem e aram e “piin nib mat’aw” nge “piin nde mat’aw.” (Mu beeg e Acts 24:15, NW. *) “Piin nib mat’aw” e aram e piin ur pigpiggad ngak Jehovah u fithik’ e yul’yul’ u nap’an ni ka yad ba fos. Machane “piin nde mat’aw” e aram e piin ndar pigpiggad ngak Jehovah u m’on ni ngar m’ad. Bin riyul’ riy e, yooren i yad e de mat’aw e ngongol rok. Bochan ni yira faseg e gal ulung i girdi’ ney, ma gur, rayog ni nga dogned ni kan yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos, fa? Gad ra weliy murung’agen e gal ulung i girdi’ ney ya ngad nanged e fulweg ko re deer ney.

10. Mang fan ni yira faseg e “piin nib mat’aw”? Mang tow’ath e yira pi’ ngak boch i yad? (Kum guy e “Deer ko Piin Ma Beeg” ni bay ko re ke babyor ney ni be weliy murung’agen e fos ko yam’ ni yira tay u roy u fayleng.)

10 Bin aningeg e ulung e aram e “piin nib mat’aw.” Ni yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos u m’on ni ngar m’ad. Ere gur, nap’an nra m’ad min chuweg fithingrad u lan e re ke babyor nem, fa? Danga’, ya ka yad bay u laniyan’ Jehovah ni gowa ka yad “ba fos.” Jehovah e “ir e Got rok e girdi’ nib fos, ma gathi Got rok e girdi’ nib yam’​—ya rogon ni be guy Got e girdi’ e yad urngin ni yad ba fos.” (Luke 20:38) Re n’ey e be yip’ fan nnap’an ni yira faseg e piin nib mat’aw u roy u fayleng, ma ka bay fithingrad u lan fare ke babyoren e yafos ni gowa kan yoloy “ko pencil.” (Luke 14:14) Dariy e maruwar riy ni bay boch i yad nra un i ‘yog e thin u polo’ e fayleng.’​—Ps. 45:16.

11. Mang e ba t’uf ni ngan fil ngak e “piin nde mat’aw” u m’on ni nga fini yag ni ngan yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos?

11 Bin lal e ulung e aram e “piin nde mat’aw.” Rayog nda ur rin’ed e tin nib mat’aw u m’on ni ngar m’ad ni bochan e dar nanged e pi motochiyel rok Jehovah. Ere dan yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos. Machane ra fasegrad Got ko yam’ ya nge yag ni bing e kanawo’ ngorad ni ngan yoloy fithingrad nga lan e re ke babyor nem. Pi girdi’ ney “nde mat’aw” e boor ban’en nib t’uf ni ngan ayuwegrad riy. Bay boch i yad ni i rin’ boch ban’en nib gel e kireb riy u m’on ni nge yim’. Ere ba t’uf ni ngan fil ngorad rogon ni ngar folgad ko pi motochiyel rok Jehovah nib mat’aw. Ra yarmiy Gil’ilungun Got e bin th’abi ga’ e maruwel ni yira rin’ u roy u fayleng, ni aram e ngan fil ko pi girdi’ ney rogon ni ngar rin’ed e re n’ey.

12. (a) Mini’ e ra skulnag e piin nde mat’aw? (b) Mang e ra buch rok e piin dab ra folgad ko tin yibe fil ngorad?

12 Mini’ e ra skulnag e piin nde mat’aw? Fare ulung nib ga’ nge piin nib mat’aw ni yira fasegrad ko yam’. Machane faanra nge yag nni yoloy fithingan e piin nde mat’aw nga lan fare ke babyoren e yafos, mab t’uf ni ngar maruweliyed ni nge chugur e tha’ u thilrad Jehovah mar ognaged e yafos rorad ngak. Jesus Kristus nge piin kan dugliyrad ni yad bay u tharmiy e ngiyal’ nem e yad ra yaliy rogon e n’en nra rin’ e pi girdi’ nem ko tin yad ra fil. (Rev. 20:4) Ma en dabi fol ko tin yibe fil ngak e yira thang ni yugu aram rogon nrayog ni ke gaman 100 e duw rok. (Isa. 65:20) Rayog rok Jehovah nge Jesus ni ngar guyew e n’en bay u gum’irchaen e girdi’, ere dab ra pagew be’ ni nge k’aring e kireb u lan e bin nib beech e fayleng.​—Isa. 11:9; 60:18; 65:25; John 2:25.

PIIN YIRA FASEGRAD MU UR PARED NI YAD BA FOS NGE PIIN YIRA FASEGRAD MIN PUFTHINNAGRAD

13-14. (a) Uw rogon ni ud weliyed murung’agen fapi thin ni yog Jesus ko John 5:29 kafram? (b) Mang e ba t’uf ni ngad nanged u murung’agen e pi thin nem?

13 Ki weliy Jesus murung’agen e piin yira fasegrad u roy u fayleng. I gaar: “Ba’ ba ngiyal’ ni be yib ni bayi taw ngay ma gubin e yam’ ni bay u lan e low ni bayi rung’ag laman, mi yad yib u lan e low rorad nga wuru’, ma piin nib fel’ e tin ni ur ngongliyed e bay ni fasegrad mu ur pired ni yad ba fos, ma piin nib kireb e n’en ni ur rin’ed e bay ni fasegrad ko yam’ mi ni gechignagrad [“min pufthinnagrad,” NW].” (John 5:28, 29) Mang e be yip’ Jesus fan?

14 Kafram e u dogned ni pi thin ney ni yog Jesus e be weliy murung’agen e ngongol nra i rin’ e pi girdi’ ney u tomuren ni kan fasegrad ko yam’; ni aram e bay boch i yad ni yira fasegrad mu ur rin’ed e tin nib fel’ ban’en ma boch i yad e yira fasegrad mab kireb e ngongol nra ur rin’ed. Machane, mu tay fanam i yan riy nde yog Jesus ni piin yad ra yib u lan e low rorad nga wuru’ e yad ra rin’ e tin nib fel’ ara yad ra rin’ e tin nib kireb. Ya be weliy murung’agen boch ban’en ni ke thumur. Be weliy murung’agen e piin “nib fel’ e tin ni ur ngongliyed” nge piin “nib kireb e n’en ni ur rin’ed.” Re n’ey e be dag ni pi n’ey e bogi ban’en ni ur rin’ed u m’on ni ngar m’ad. Ba puluw e re n’ey, ya dariy be’ nib kireb e ngongol rok ni yira pag ni nge par u lan e bin nib beech e fayleng. Ba mudugil ni pi girdi’ ney ndar mat’awgad e ur rin’ed e pi ngongol nib kireb ney u m’on ni ngar m’ad. Ere mang e be yip’ fan fapi thin ni yog Jesus u murung’agen e piin yira fasegrad “mu ur pired ni yad ba fos” nge piin yira fasegrad “min pufthinnagrad”?

15. Mini’ e piin yira fasegrad “mu ur pired ni yad ba fos,” ma mang fan?

15 Piin nib mat’aw ni ur rin’ed e tin nib fel’ ban’en u m’on ni ngar m’ad e yira fasegrad “mu ur pired ni yad ba fos” ni bochan e kan mu’ i yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos. Re n’ey e be yip’ fan ni “piin nib fel’ e tin ni ur ngongliyed” ni yira fasegrad ni kan weliy murung’agrad ko John 5:29 e taareb rogon ngak e “piin nib mat’aw” ni yira fasegrad ni kan weliy murung’agrad ko Acts 24:15. Re n’ey e ba puluw ko fare thin ni bay ko Roma 6:7 ni be gaar: “Faanra yim’ be’ ma ke chuw u fithik’ i gelngin e denen.” Kireb ni i rin’ e pi girdi’ ney ni yad ba mat’aw e ke n’ag Jehovah fan u nap’an nra m’ad, ma kemus ni yigoo tin nib fel’ ni ur rin’ed u nap’an ni ka yad ba fos e ir e ka bay u laniyan’. (Heb. 6:10) Machane pi girdi’ ney ni yad ba mat’aw e kub t’uf ni ngar pared ni yad ba yul’yul’ u tomuren ni yira fasegrad ya nge yag ni par fithingrad u lan fare ke babyoren e yafos.

16. Mang e be yip’ fan ni ngan faseg e piin nde mat’aw “min pufthinnagrad”?

16 Uw rogon e piin nib kireb e n’en ur rin’ed u m’on ni ngar m’ad? Yugu aram rogon ni ke n’ag Jehovah fan e denen rorad u nap’an nra m’ad, machane dar pigpiggad ngak u fithik’ e yul’yul’ u nap’an ni ka yad ba fos. Ere dawor ni yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos. Ere “piin nib kireb e n’en ni ur rin’ed” ni yira fasegrad ni kan weliy murung’agrad e taareb rogon ngak e “piin nde mat’aw” ni yira fasegrad ni kan weliy murung’agrad ko Acts 24:15. Yira fasegrad ko yam’ “min pufthinnagrad,” ni aram e be yip’ fan nra yaliy Jesus rogon e ngongol rorad. * (Luke 22:30) Ba t’uf ba ngiyal’ ni ngan dugliy ko bay rogon ni ngan yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos fa danga’. Faan yad ra tal i rin’ e ngongol nib kireb ni ur rin’ed kafram mar ognaged e yafos rorad ngak Jehovah, mfin aram e ngiyal’ nrayog ni ngan yoloy fithingrad nga lan fare ke babyoren e yafos.

17-18. Mang e ba t’uf ni nge rin’ urngin e piin yira fasegrad ko yam’ u roy u fayleng? Mang “ngongol” e kan weliy murung’agen ko Revelation 20:12, 13?

17 Demtrug ko piin yira fasegrad e yad e piin nib mat’aw ara piin nde mat’aw, mab t’uf ni ngar folgad ko pi motochiyel ni bay u lan fapi babyor nib beech ni yira fanay u lan fare 1,000 i duw. I weliy apostal John murung’agen e n’en ni guy u nap’an nni pilyeg e changar rok ni gaar: “Mug guy e piin kar m’ad ni piin nib tolang nge piin nib sobut’ ni kar sak’iygad u m’on u tagil’ Got, min pithig yungi babyor ni kan bachiy. Machane mu kun pithig yugu bang e babyor ni aram fagi babyor ni kan bachiy ni babyoren e yafos. Ma piin kar m’ad e ni pufthinnagrad ni be yan u rogon e ngongol ni yad be rin’ ni bod rogon ni kan yoloy nga lan e yungi babyor nem ni kan bachiy.”​—Rev. 20:12, 13, NW.

18 Uw rogon ni yira pufthinnag e “ngongol” ko pi girdi’ ney ni kan fasegrad ko yam’? Gur, yira pufthinnagrad ni be yan u rogon e ngongol ni ur rin’ed u m’on ni ngar m’ad, fa? Danga’! Dab mu pagtalin ni ke math puluwon e denen ni ur rin’ed u nap’an nra m’ad. Ere “ngongol ni yad be rin’” ni kan weliy murung’agen u roy e dabiyog ni nge yip’ fan e ngongol ni ur rin’ed u m’on ni ngar m’ad. Ya ba mudugil ni be yip’ fan rogon e fol ni yad ra tay ko pi n’en yira fil ngorad u lan e bin nib beech e fayleng. Mus ngak Noah, nge Samuel, nge David, nge Daniel ni yad boch e pumoon ni yad ba yul’yul’ ni ku ra t’uf ni ngar filed murung’agen Jesus Kristus mar maruweliyed e michan’ rorad ko fare maligach ni pi’. Ere faanra boor ban’en nib t’uf ni nge fil e pi pumoon ney, me ere piin nde mat’aw e ku boor ban’en nib t’uf ni ngar filed!

19. Mang e ra buch rok e piin yad ra siyeg ni ngar folgad ko pi n’en yira fil ngorad?

19 Mang e ra buch rok e piin yad ra siyeg ni ngar folgad ko pi n’en yira fil ngorad? Be gaar e Revelation 20:15 (NW): “En nda immoy fithingan ni kan yoloy nga lan fare ke babyoren e yafos e nin’ nga lan fare lipath i nifiy.” Arrogon, yira thangrad ndariy n’umngin nap’an. Ere rib ga’ fan ni ngad guyed rogon ni ngan yoloy fithingdad nga lan fare ke babyoren e yafos me par u rom ndab ki chuw!

Be un reb e walag ni pumoon i rin’ fare maruwel nth’abi ga’ ni yira rin’ ni aram e ngan skulnag e piin kan fasegrad u lan fare Biyu’ i Duw (Mu guy e paragraph 20)

20. Mang maruwel nib manigil e yira rin’ u lan fare Biyu’ i Duw Nra Gagiyeg Jesus riy? (Mu guy e sasing ni bay u wuru’ e re ke babyor ney.)

20 Rib manigil e n’en nra buch u lan fare Biyu’ i Duw Nra Gagiyeg Jesus riy! Ya ba muun ngay e bin th’abi ga’ e maruwel nra rin’ e girdi’ rok Got u roy u fayleng, ni aram e ngar skulnaged e piin kan fasegrad. Ku aram e ngiyal’ ni yira yaliy rogon e ngongol rok e piin nib mat’aw nge piin nde mat’aw. (Isa. 26:9; Acts 17:31) Uw rogon ni yira rin’ e re maruwel ney ni ngan skulnag e piin kan fasegrad? Bin migid e article e ra ayuwegdad ni ngad nanged rogon ni yira rin’ e re maruwel ney nge rogon ni nge ga’ fan u wan’dad.

TANG 147 Kan Micheg Nra Yag e Yafos ni Manemus Ngodad

^ Re article ney e be weliy rogon ni kan thilyeg rogon ni gad be weliy fapi thin ni yog Jesus ni bay ko John 5:28, 29 ni murung’agen e piin yira fasegrad “mu ur pired ni yad ba fos” nge piin yira fasegrad “min pufthinnagrad.” Gad ra weliy e n’en be yip’ fan e gal fos ko yam’ ney nge piin yad ba muun ngay.

^ Nni tabab i yoloy e re ke babyor ney ko “ngiyal’ nsunumiy e fayleng riy [ara ngiyal’ nni gargeleg e bin som’on e girdi’ riy],” ni aram e be yip’ fan e girdi’ ni be lemnag Got ni bay rogon ni ngan n’ag fan e denen rorad. (Matt. 25:34; Rev. 17:8) Ere ba tamilang ni Abel ni be’ nib mat’aw e ir e som’on nni yoloy fithingan nga lan fare ke babyoren e yafos.

^ Filippi 4:3 (NW): “Ku er rogon gur e cha’ ni gadow ma maruwel u taabang nug baadag ni ngaum ayuweg e gal ppin ney nib gel e maruwel ni ka ug ted u taabang ni fan ko fare thin nib fel’, ma kur unew ngak Klement nge tin ka bay e girdi’ ni ug maruwelgad u taabang ni bay fithingrad u lan fare ke babyoren e yafos.”

^ Acts 24:15 (NW): “Ma taareb rogon e l’agan’ ni gu be tay ngak Got ko l’agan’ ni be tay e pi cha’ney ngak ni aram e bay ni faseg ko yam’ e piin nib mat’aw nge piin nde mat’aw.”

^ Kafram e u dogned ni fare bugithin ni ‘pufthin’ ni kan fanay u roy e be yip’ fan ni ngan turguy nib kireb e rok be’. Bin riyul’ riy e, re bugithin ney e ku rayog ni nge yip’ fan e re n’ey. Machane bod ni fanay Jesus fare bugithin ni ‘pufthin’ u roy ni nge yip’ fan be’ ni yibe fal’eg i yaliy ara ngan skengnag, ara rogon ni be yog reb e dictionary ko Bible ni thin ni Greek e “ngan fal’eg i yaliy rogon e ngongol rok be’.”