1. Mang e lemnag Peter u nap’an ni ngongliy Jesus ba maang’ang ngar koled e nig ni boor?

 BA POLO’ reb e nep’ ni ke fita’ Peter, machane de kol ban’en. Yugu aram rogon me gin u nap’an ni gaar Jesus ngak: “Mu thuruy e re bowoch ney i yan nga toar, ma ga non ngak e piin ni beer ni gimed nga mon’ed e nug romed nga maran ngam koled e nig.” (Luke 5:4) Yugu aram rogon ni maruwar u wan’ Peter ko ra kol e nig fa danga’, machane me rin’ e n’en ni yog Jesus ngak. Ma aram mi yad kol e nig ni pire’ ni pire’ ni chugur ni nge mogchoth e nug riy. Nap’an ni nang Peter nge fapi pumoon ni yad be fita’ nre n’em ni ke buch e ba maang’ang, ma yad gubin nra “gingad.” Ma aram me gaar Peter: “Somol, mman ngam chuw rog, yi gag be’ ni gub tadenen!” (Luke 5:​6-9) Dabisiy ni lemnag Peter ndariy rogon ni nge mang reb i gachalpen Jesus.

2. Mang fan nib fel’ ni ngad filed murung’agen Peter?

² Ba puluw e n’en ni yog Peter, ya ir ‘be’ nib tadenen.’ Be yog e Bible ni immoy yu ngiyal’ ni i yog maku i rin’ boch ban’en me yan i boch nga tomuren me kalngan’. Bay yu ngiyal’ ni ga ma lem ni bod Peter, fa? Bay ban’en u rarogom nde fel’ ni be mo’maw’ ni ngam thilyeg ara bay reb e meewar rom ni ke n’uw nap’an nder yag ni ngam gel ngay, fa? Faanra bay, ma ga ra fil murung’agen Peter ma rayog ni nge pi’ e athamgil nga lanin’um. Ni uw rogon? Am lemnag e re n’ey: Yugu rayog ni nge dab ni uneg murung’agen e pi oloboch ni rin’ Peter nga lan e Bible. Yugu aram rogon, ma kan uneg e pi n’ey nga Bible ya nge yag nda filed ban’en riy. (2 Tim. 3:​16, 17) Faan gad ra fil murung’agen e cha’ney ni immoy boch e meewar rok maku i lem ni bod gadad, ma rayog ni nge ayuwegdad ni ngad nanged nder ma lemnag Jehovah ni ngad rin’ed urngin ban’en nib fel’ rogon ndab kud olobochgad. Baadag ni ngaud athamgilgad ni yugu aram rogon ni ka bay boch ban’en ni gad ba meewar riy.

3. Mang fan nib t’uf ni ngaud athamgilgad?

 ³ Mang fan nib t’uf ni ngaud athamgilgad? Ya faanra ud pared ni gad be rin’ ban’en, ma rayog ni ngad mon’oggad riy. Bod ni faanra baadag be’ ni nge fil rogon i chubeg e gita nib fel’ rogon, ma sana rayog nib t’uf ni nge fil e re n’ey u lan boor e duw. Nap’an e re ngiyal’ i n’em ma sana boor yay nra i oloboch, machane faanra ulul i fil ma ra munmun me salap. Mus ni faanra ke mang be’ nib salap i chubeg e gita, maku bay yu ngiyal’ nra i oloboch. Yugu aram rogon ma dabi tal i chubeg e gita, ya ra ulul i fil ya nge yag ni mon’ognag e salap rok. Ere ku arrogon nrayog nu tomuren ni kad lemnaged ni kad gelgad nga ban’en ni gad ba meewar riy, ma aram mu kud sulod ngay bayay. Yugu aram rogon, ma gad ra ulul ni ngad guyed rogon ni ngad mon’oggad. Gad gubin ni gad ma yog ara da rin’ed boch ban’en me yan i boch nga tomuren mad kalgadngan’dad; machane faanra ud athamgilgad ma ra ayuwegdad Jehovah ni ngaud mon’oggad i yan. (1 Pet. 5:10) Ere ngad weliyed rogon e athamgil ni i tay Peter. Rogon e runguy ni dag Jesus ngak ni yugu aram rogon ni i oloboch e rayog ni nge k’aringdad ni ngad ululgad ko pigpig ni gad be tay ngak Jehovah.

4. Mang e yog Peter u murung’agen nrogon ni bay ko Luke 5:​5-10, machane mang e micheg Jesus nga laniyan’?

⁴ Der yog e Bible fan ni yog Peter ni ir ‘be’ nib tadenen,’ ara re miti denen ni i lemnag ni ke rin’. (Mu beeg e Luke 5:​5-10.) Machane dabisiy ni bay boch e oloboch ni rin’ nib gel e kireb riy. Manang Jesus nsana be rus Peter ni bochan e be lemnag ndariy rogon ni nge mang reb i gachalpen. Ku manang nrayog ni nge par Peter nib yul’yul’. Ere yog ngak u fithik’ e sumunguy ‘ndabi tamdag.’ Pagan’ ni tay Jesus ngak Peter e thilyeg e yafos rok. Ra digeyew Andrew ni walagen e siyobay rorow ni yow ma fita’ ma aram mar mangew l’agruw i gachalpen fare Messiah u polo’ e tayim rorow, ma re n’ey nra dugliyew ni ngar rin’ew e yognag boor e tow’ath ngorow.​—Mark 1:​16-18.

5. Mang boch e tow’ath ni yag ngak Peter ni bochan e de pag boch ban’en nde puluw ni i lemnag ni nge taleg ndabi mang reb i gachalpen Jesus?

⁵ Boor ban’en nib manigil ni buch rok Peter u nap’an ni mang reb i gachalpen Kristus. I guy Jesus ni i golnag e m’ar, ma be tuluf e moonyan’ ni ke yib i ying ngak boch e girdi’, ma be faseg e yam’. b (Matt. 8:​14-17; Mark 5:​37, 41, 42) Kun pilyeg e changar rok Peter nge guy Jesus ni ke mang Pilung u Gil’ilungun Got boch nga m’on, ma re n’ey e par u laniyan’ nde pagtalin. (Mark 9:​1-8; 2 Pet. 1:​16-18) Arrogon, boor ban’en ni guy Peter nde lemnag nra guy. Ba mudugil ni felfelan’ nde pag e pi n’en nde puluw ni i lemnag u  rarogon ni nge taleg ndabi yag e pi tow’ath ney ngak!

6. Ba papey ni gel Peter ko pi meewar rok, fa? Mu tamilangnag.

⁶ Yugu aram rogon e pi n’en ni i guy Peter ma be rung’ag, machane ku immoy boch e meewar rok nda i yag ni nge gel ngay. Baaray boch e pi n’em. Nap’an ni weliy Jesus rogon e gafgow nge yam’ nra tay ni nge lebguy e yiiy u Bible, ma aram me puwan’ Peter ngak. (Mark 8:​31-33) Ku boor yay ni ur luaged e tin ka bay e apostal e thin ko mini’ rorad e th’abi tolang u fithik’rad. (Mark 9:​33, 34) Ma fare nep’ u m’on ni yim’ Jesus, me th’ab yuwan tel be’ nib pumoon. (John 18:10) Ku re nep’ i n’em ma dalip yay ni yog nde nang Jesus ni fager rok ni bochan e ke rus. (Mark 14:​66-72) Bochan e re n’ey, ma aram me yor ni kari kireban’.​—Matt. 26:75.

7. Mang e mab e kanawo’ riy ngak Peter u tomuren ni fos Jesus ko yam’?

⁷ De mulan’ Jesus u puluwon e re apostal rok ney ni kari kireban’. Tomuren nni faseg Jesus ko yam’, me bing e kanawo’ ngak Peter ni nge micheg ni kab t’uf rok. I yog ngak ni nge gafaliy e pi saf rok. (John 21:​15-17) I rin’ Peter e n’en ni yog Jesus ngak. Ya immoy u Jerusalem ko rofen ni Pentekost, ma ir bagayad e piin nsom’on nni dugliyrad nga gelngin Got nib thothup.

8. Mang oloboch e rin’ Peter u Antiok nib gel e kireb riy?

⁸ Mus nga tomuren ni mang Peter reb e Kristiano ni kan dugliy, ma thingar ki gel nga boch e meewar ni immoy rok. Nap’an e duw ni 36 C.E., ma immoy u nap’an nni dugliy Kornelius ni gathi ir reb e Jew nga gelngin Got nib thothup. Re n’ey ni buch e tamilangnag ni “gubin e girdi’ ma taareb rogorad u wan’ Got,” ma rayog ni nge mang e piin gathi yad boch e Jew bang ko ulung ni Kristiano. (Acts 10:​34, 44, 45) Tomuren e re n’ey, ma aram me tabab Peter ni nge un ngak e piin gathi yad e Jew ko abich u taabang ni ban’en nda i rin’ u m’on riy. (Gal. 2:12) Machane immoy boch e Kristiano ni yad boch e Jew ni ur lemnaged nsusun e dabi abich e piin yad e Jew nge piin gathi yad e Jew u taabang. Ere nap’an ni yib boch i yad nga Antiok, ma aram me tal Peter nda ka i un ngak e pi walag ni gathi yad e Jew ko abich u taabang nsana bochan e be rus nri kirebnag laniyan’ e pi Kristiano nem ni yad boch e Jew. I guy apostal Paul e re n’ey ma aram me puwan’ ngak Peter u fithik’ey. (Gal. 2:​13, 14) Yugu aram rogon e oloboch ni rin’ Peter, machane me athamgil. Mang e ayuweg?

9. Uw rogon ni be dag e John 6:​68, 69 ni Peter e ir be’ nib yul’yul’?

⁹ Peter e ir be’ nib yul’yul’ ma de pag ban’en ni nge taleg ndab ki lek Jesus. Immoy bayay ni dag ni ir be’ nib yul’yul’ u nap’an ni yog Jesus ban’en nde nang pi gachalpen fan. (Mu beeg e John 6:​68, 69.) Boor i gachalpen Jesus ndar songad ni nge weliy fan e re n’ey ngorad ara rogned ngak ni nge weliy fan, ma aram mar talgad nda kur leked. Machane gathi aram e n’en ni rin’ Peter, ya yog ni kemus ni yigoo Jesus e bay ‘fapi thin rok ni ir e ma pi’ e yafos ndariy n’umngin nap’an ngak e girdi’.’

10. Uw rogon ni dag Jesus ni be pagan’ ngak Peter? (Kum guy e sasing.)

¹⁰ De digey Jesus Peter. Nap’an e bin tomur e nep’ ko yafos rok u fayleng, me nang nra chel Peter nge tin ka bay e apostal rok ngar digeyed. Yugu aram rogon, me yog nib pagan’ nra sul Peter ngak me par nib yul’yul’. (Luke 22:​31, 32) Manang Jesus ni “lanin’uy e ba adag, ma dowef e mmeewar.” (Mark 14:38) Ere mus nga tomuren ni yog Peter nde nang, ma de mulan’ u puluwon. Tomuren nni faseg ko yam’ me m’ug ngak Peter u ba ngiyal’ ni yigoo ir. (Mark 16:7; Luke 24:34; 1 Kor. 15:5) Ba mudugil ni pi’ e re n’ey e athamgil nga laniyan’ e re apostal ney ni kari kireban’!

11. Uw rogon ni micheg Jesus nga laniyan’ Peter nra ayuweg Jehovah?

¹¹ I micheg Jesus nga laniyan’ Peter nra ayuweg  Jehovah. Tomuren nni faseg Jesus ko yam’ miki ngongliy ba maang’ang nge yag ni kol Peter nge pi apostal ni yad be un ngak e nig ni boor. (John 21:​4-6) Re maang’ang ney e dariy e maruwar riy ni micheg nga laniyan’ Peter nrayog rok Jehovah ni nge pi’ e tin nib t’uf ko par rok. Ku dabisiy ni yib ngan’ e re apostal nem fapi thin ni yog Jesus nra pi’ Jehovah e tin nib t’uf rok e piin yad be ‘m’oneg u wun’rad e gagiyeg rok.’ (Matt. 6:33) Gubin e pi n’ey ni ayuweg Peter ni nge m’oneg fare maruwel ni machib u lan e yafos rok ma gathi siyobay rok ni ma fita’. De rus ni nge machib ko rofen ni Pentekost ko duw ni 33 C.E., me ayuweg bokum biyu’ e girdi’ ni nge m’agan’rad ko fare thin nib fel’. (Acts 2:​14, 37-41) Tomuren me ayuweg piyu Samaria nge piin gathi yad boch e Jew ni ngar filed murung’agen Kristus mar manged boch i gachalpen. (Acts 8:​14-17; 10:​44-48) I fanay Jehovah Peter u reb e kanawo’ ni yira ngat ngay ni nge ayuweg urngin mit e girdi’ ni ngar bad nga lan e ulung rok.

12. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad e n’en ni buch rok Peter ni faanra bay reb e meewar rodad ni ke n’uw nap’an nder yag ni ngad gelgad ngay?

¹² Rayog ni nge ayuwegdad Jehovah ni ngaud athamgilgad. Rayog ni nge mo’maw’ ni ngad athamgilgad nib ga’ ni faanra bay reb e meewar rodad ni ke n’uw nap’an nder yag ni ngad gelgad ngay. Yu ngiyal’ e rayog ni ngad lemnaged ni kab gel e mo’maw’ ko pi n’en gad ba meewar riy ko tin ni i mada’nag Peter. Machane rayog ni nge ayuwegdad Jehovah ndabi mulan’dad. (Ps. 94:​17-19) Bod ni bay reb e walag ni pumoon ni boor e duw ni i un ko pumoon u m’on ni nge fil e tin riyul’. Ri thilyeg e ngongol rok me fol ko n’en be yog e Bible. Machane yu ngiyal’ e ka ma ar’arnag boch ban’en nib kireb. Ere mang e ayuweg ni nga i athamgil? I yog ni gaar: “Ma pi’ Jehovah gelngidad.” Ki ulul ngay ni gaar: “Bochan gelngin Jehovah . . . , ma ke yag ni nggu nang nrayog ni nggu [ulul] ni ngaug wan u kanawoen e tin riyul’ . . . Ke yag ni nge fanayeg Jehovah, ma yugu aram rogon ni ka bay e meewar rog machane ka be ulul ni nga i pi’ gelngig.”

13. Uw rogon nrayog ni ngad folwokgad ko n’en ni rin’ Peter nrogon ni be yog e Acts 4:​13, 29, 31? (Kum guy e sasing.)

¹³ Kad filed ni bay in yay ni i rus Peter ko girdi’. Machane bochan ni meybil ni ngan pi’ gelngin, ma aram me yag ni nge dabki rus. (Mu beeg e Acts 4:​13, 29, 31.) Ere ku arrogodad nrayog ni nge dab kud rusgad. Am lemnag e n’en ni buch rok Horst nreb e walag ni kab pagel ni i par u Chiyamen u nap’an e Bin L’agruw  e Mahl ko Fayleng. Ngiyal’ nem e unog ko girdi’ ni nga u rogned ba thin ni be yip’ fan ni “Hitler e ra ayuweg e yafos rodad.” Yugu aram rogon ni manang Horst nib kireb ni nge un i yog e re thin ney, machane immoy yu ngiyal’ ni i yog ni bochan e be rus ko pi sensey rok nge bitir ni yad nga class. Yugu aram rogon ma de puwan’ e gallabthir rok ngak, ya ra meybilgad u taabang ma rognew ngak Jehovah ni nge ayuweg ndab ki rus. Bochan e ayuw ni pi’ e gallabthir rok ngak nge bochan ni taga’ ngak Jehovah, ma aram me munmun me yag ni nge yib gelngin ni nge par nib mudugil. Boch nga tomuren me yog ni gaar: “Dariy ba ngiyal’ ni digeyeg Jehovah.” c

14. Uw rogon nrayog ni nge pi’ e piin piilal e athamgil nga laniyan’ e piin ke mulan’rad?

¹⁴ Dabi mulan’ Jehovah nge Jesus u puluwdad. Tomuren ni yog Peter nde nang Kristus, ma bay ban’en nib ga’ fan nthingari dugliy. Gur, nge tal ndab ki mang reb i gachalpen Kristus fa nge athamgil? Ke mu’ Jesus i meybil ngak Jehovah ni nge ayuweg Peter ndabi mul e michan’ rok. I weliy Jesus murung’agen e re meybil nem ngak me yog nib pagan’ ngay nra boch nga tomuren ma rayog ni nge pi’ e gel nga laniyan’ pi walagen. (Luke 22:​31, 32) Ba mudugil nnap’an nra sul Peter nga i lemnag e pi thin nem ni yog Jesus ma ma pi’ e pagan’ ngak! Ere nap’an nra t’uf ni ngad dugliyed ban’en nib ga’ fan, ma rayog ni nge fanay Jehovah e piin piilal ni ngar pied e athamgil nga lanin’dad ya nge yag nda pared ni gad ba yul’yul’. (Efe. 4:​8, 11) Bay reb e walag ni pumoon ni ke n’uw nap’an ni ke mang reb e piilal ni ka nog Paul ngak ni ma guy rogon ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ e pi walag ni aray rogon. Ma yog ngak e piin yad be lemnag ni ngar talgad ko pigpig ngak Jehovah ni ngar lemnaged e n’en ni k’aringrad ni ngar adaged e tin riyul’ aram ko som’on. Ngemu’ me micheg ngorad ni bochan ni bay e t’ufeg rok  Jehovah u fithik’ e yul’yul’, ma aram fan ndabi mulan’ u puluwrad. I yog ni gaar, “Kug guy boor e walag ni ke mulan’rad ni ke yag ni ngar athamgilgad ni bochan e ke ayuwegrad Jehovah.”

15. Uw rogon ni be dag e n’en ni buch rok Peter nge Horst nriyul’ fapi thin ni bay ko Matthew 6:33?

¹⁵ Faan gad ra m’oneg fare maruwel ni machib u lan e yafos rodad, ma ra pi’ Jehovah e tin nib t’uf ko par rodad ni bod ni rin’ ngak Peter nge tin ka bay e apostal. (Matt. 6:33) Tomuren e Bin L’agruw e Mahl ko Fayleng, ma aram me lemnag Horst ni faan kan weliy murung’agen ni nge un ko pioneer. Machane rib gafgow, ere maruwar u wan’ ko rayog ni nge yognag e tin nib t’uf ko par rok ma ka be ulul ko machib u polo’ e tayim rok fa dabiyog. Ere mang e nge rin’? I dugliy ni nge skengnag Jehovah, ma reb e wik ni machib u nap’an ni ke yib e en ma lekag e ulung ni nge lekag e ulung rok. Ere nap’an ni taw nga tungun e re wik nem me gin ya pi’ fare walag ba envelope ngak nde yog e en ke yib rok. Bay e salpiy u lan e re envelope nem nra gaman riy u lan in e pul u nap’an ni be pioneer. I lemnag e re tow’ath ney ni aram rogon ni be micheg Jehovah ngak nra pi’ e tin nib t’uf ko par rok. N’umngin nap’an e yafos rok ni i par ni be m’oneg Gil’ilungun Got u wan’.​—Mal. 3:10.

16. Mang fan nib fel’ ni ngad filed boch ban’en u murung’agen Peter nge fa gal yang i babyor ni yoloy?

¹⁶ Ba mudugil ni felfelan’ Peter nde chuw Jesus rok ni bod ni faani yog ngak ni nge rin’! I ulul Kristus ni nge skulnag ni nge mang reb e apostal nib yul’yul’ me dag e kanawo’ nib manigil nrayog ni nge folwok e piin Kristiano riy. Boor ban’en nib manigil nrayog ni ngad filed ko re skul nem ni tay Jesus ngak Peter. Ma bay boch e pi n’ey ni weliy Peter u lan fa gal yang i babyor ni yoloy ngak e pi ulung ko bin som’on e chibog. Bin migid e article e ra weliy boch e pi n’em ni bay u lan e gal yang i babyor ney nge rogon nrayog ni ngad folgad riy e ngiyal’ ney.