1, 2. Mang fan ni fager u thilin Jonathan nge David e aram e bin th’abi manigil kanawoen e yul’yul’ ni ke m’ug u thilin l’agruw e fager?

 DABISIY ni kari ngat Jonathan nga rogon nde rus David ni nge cham ngak Goliath. Ma ngiyal’ nem e ke yan i sak’iy David nga p’eowchen Saul ni Pilung ni chitamangin Jonathan ni ‘bay lolugen Goliath u pa’ ni be fek i yan.’ (1 Sam. 17:57) Dariy e maruwar riy ni kari ‘adag Jonathan daken David’ ni bochan e ir be’ nder rus. Maku ba tamilang ni immoy Got rok David. Bin riyul’ riy e, “m’ag Jonathan e fager ngak David ni ngar pirew ndariy e rofen ni nge kireb thilrow, ni bochan e rib t’uf David rok.” (1 Sam. 18:1-3) I par Jonathan nib yul’yul’ ngak David u n’umngin nap’an e yafas rok.

² I par Jonathan nib yul’yul’ ngak David ni yugu aram rogon ni ke mel’eg Got David ni nge mang e bin migid e pilung u Israel. I magafan’ Jonathan ngak David u nap’an ni be guy Saul rogon ni nge li’ David nge yim’. Ere, milekag Jonathan nga daken e ted u Judea ni bay u Horesh ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ David “ma be puguran e ayuw rok Got ngak.” I gaar Jonathan ngak: “Dab mu rus . . . ; gur e cha’ ni bay mmang pilung nu Israel me gag e bay gu par ko re liw nib migid ngom.”​—1 Sam. 23:16, 17, BT.

3. Mang e n’en nth’abi ga’ fan u wan’ Jonathan, ma uw rogon ni kad nanged e re n’ey? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)

 ³ Gad gubin ni gad baadag e girdi’ nib yul’yul’. Machane, faanra kemus ni ngad lemnaged rogon ni i par Jonathan nib yul’yul’ ngak David ma dab da lemnaged rogon ni i par nib yul’yul’ ngak Got, ma aram e bay ban’en nder tamilang u wan’dad. Mang fan ni i tay Jonathan David ni fager rok ko bin ni nge tay ni toogor rok? Ba tamilang ni ka bay ban’en nib ga’ fan u wan’ Jonathan ko bin ni nge rin’ ban’en ni ir e nge fel’ ngak. Dab mu pagtalin ni ayuweg David ni nge guy rogon ni be pi’ Got e “ayuw” ngak. Ere, ba tamilang ni n’en nth’abi ga’ fan u wan’ Jonathan e aram e nge par nib yul’yul’ ngak Got. Ma aram e m’ag ko fager rorow David. Maku yow l’agruw nra parew ni yow ba yul’yul’ ko fare thin nra michegew ngorow nra gaargow: “I Somol e bayi gagiyegnag ni gur nge gag nge piin ni owchem nge owcheg e bay ra tiyed nga tagil’ fare bugithin ni kad michegew ngodow u p’eowchen Somol.”​—1 Sam. 20:42.

4. (a) Mang e ra yibnag e bin riyul’ e felfelan’ ngodad? (b) Mang e gad ra weliy ko re article ney?

⁴ Gadad e piin Kristiano e gathi kemus ni gad baadag ni nge par e girdi’ ni yad ba yul’yul’ ngodad; ya ku arrogodad ni gad ma par ni gad ba yul’yul’ ngak chon e tabinaw rodad, nge pi fager rodad, nge piin taareb e michan’ rodad. (1 Thess. 2:10, 11) Machane, mini’ e en th’abi ga’ fan ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak ni gubin ngiyal’? Aram e Jehovah ni ir e En ni ke pi’ e yafas ngodad! (Rev. 4:11) Faan gad ra par ni gad ba yul’yul’ ngak ma aram e rayog ni nge yag e bin riyul’ e felfelan’ ngodad. Machane, rib ga’ fan ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Got ni ki mada’ ko ngiyal’ ni kad mada’naged boch e skeng nrib mo’maw’. Re article ney e gad ra weliy riy rogon nrayog ni nge ayuwegdad e n’en ni rin’ Jonathan ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah u aningeg e kanawo’, ni aram e: (1) faanra gad be lemnag ndariy rogon ni ngad ted fan be’ ni ma yog e thin, (2) faanra be mo’maw’ rogon ni ngad dugliyed ko mini’ e ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak, (3) faanra kan rin’ boch ban’en ngodad nde mat’aw, nge (4) faanra gad be guy nib mo’maw’ ni ngad yul’yul’gad ko n’en ni kad micheged ngak be’.

5. Mang fan nib mo’maw’ ko girdi’ nu Israel ni ngar folgad rok Got u nap’an ni i gagiyeg Saul?

⁵ Yugu aram rogon ni ke dugliy Got Saul ni chitamangin Jonathan ni nge mang pilung, machane boch nga tomuren ma aram e daki par nib fel’ u wan’ Jehovah ni bochan e daki fol. (1 Sam. 15:17-23) Bochan nde chuweg Got Saul ko liw rok ni ka ngiyal’ nem, ma aram fan nib mo’maw’ ngak e piin ni ur moyed u tan e gagiyeg rok nge piin ni yad ba chugur ngak ni ngar ted fan e gagiyeg ni be tay. Ba mo’maw’ ngorad ni ngar folgad rok Got ni bochan e ba kireb ngongolen e en ni bay u “daken fare chiya ko pilung ni ke tay” Jehovah.​—1 Kron. 29:23, BT.

6. Mang e be dag ni i par Jonathan nib yul’yul’ ngak Jehovah?

⁶ Nap’an ndaki yul’yul’ Saul ngak Jehovah ko yay nsom’on, machane ka be par Jonathan ni fak nib yul’yul’ ngak Jehovah. (1 Sam. 13:13, 14) I yog Samuel ni profet ni gaar: “Got e ke micheg ndabi n’agmed.” (1 Sam. 12:22) I dag Jonathan nib mich e re thin ney u wan’ u nap’an ni yib e pi salthaw nu Filistine ni kar feked 30,000 e karrow ni ma girngiy e os ni ngar chamgad ngak piyu Israel. Kemus ni 600 e pumoon ni yad be un ngak Saul, ma yigoo yow Jonathan e bay talin e cham rorow! Yugu aram rogon me yan Jonathan ko gin ni ke yan i par e pi salthaw nu Filistine ngay ni yigoo en ni be fek talin e cham rok e ir e ke un ngak. I yog Jonathan ni gaar: “Rib mudugil nra gagiyegnag [Jehovah] ngad gelgow, ndariy fan ni ara’ rogon nri gadow l’agruw.” Nap’an nranow ngaram ma sogonap’an 20 e salthaw ko re gi n’em nra liew. Ma aram me “yib e durru’, me wagagey e girdi’ ni kar rusgad.” Ma fapi salthaw nu Filistine e ra chelgad ngar chamgad ngorad ya ke balyangan’rad. Ere, bochan nrib mich Got u wan’ Jonathan ma aram fan ni yag ni ngar gelgad ngak e pi Filistine.​—1 Sam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Uw rogon e ngongol rok Jonathan ko chitamangin?

⁷ Mus ko ngiyal’ ni kireb e tha’ u thilin Got nge Saul, machane ka be par Jonathan ni be fol ko chitamangin ko yu ngiyal’ i n’en nthingari fol rok. Bod ni, ur chamgow e chitamangin u taabang ni ngar ayuwegew e girdi’ rok Got.​—1 Sam. 31:1, 2. 

8, 9. Uw rogon nrayog ni nge m’ug ni gad ba yul’yul’ ngak Got u nap’an ni gad ra tayfan e piin ni yad ma yog e thin ara ba ga’ lungurad?

 ⁸ Rayog ni ngad folwokgad rok Jonathan ni aram e ngad daged ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah u rogon ni gad ma tayfan e piin ni yad ma yog e thin ara piin nib ga’ lungurad ni yugu aram rogon ni bay boch i yad ni gad be lemnag ndariy rogon ni ngad ted farad. Bod ni, faanra bay reb e tolang ko am nder yul’yul’ ko maruwel rok, ma ka gad ma tayfan ni bochan e gad be ‘fol ko am’ ma ka gad manang ni Got e ke pagrad yad be gagiyeg. (Mu beeg e Roma 13:1, 2.) Bin riyul’ riy e, rayog ni nge m’ug ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah ni aram e ngaud ted fan e piin ni ke pi’ Jehovah mat’awrad ni nga u rogned e thin rodad.​—1 Kor. 11:3; Heb. 13:17.

⁹ Bay reb e walag ni ma par u South America ni ka nog Olga ^[1] ngak ni dag nib yul’yul’ ngak Got ya i par ni be tayfan figirngin ni yugu aram rogon nib mo’maw’ ngak. Boor e duw ni i togopuluw figirngin ngak ni bochan e ke mang reb e Pi Mich Rok Jehovah. Ba ga’ ni ma yog e thin nib kireb ngak, ma be moningnag, maku bayi n’en me par ndabi non ngak, maku ma yog ni nge fek pi fakrow ngar chuwgad u tabinaw. Yugu aram rogon, ma da i guy Olga rogon ni nge fulweg taban e kireb ni un rin’ ngak. I athamgil u rogon nrayog rok ni nge mang reb i leengiy nib manigil. Ma lum rok figirngin, ma ma luknag e mad rok, maku be ayuweg e tabinaw rorow. (Rom. 12:17) Ma faanra rayog ma ma un ngak figirngin nga ranow ra guyew chon e tabinaw rok nge pi fager rok. Bod nnap’an ni yim’ e chitamangin e pumoon rok ma nge yan ko gum’eyag, ma aram me fal’eg Olga rogon e bitir rorow nge boch ban’en nib t’uf ni ngar feked ko re milekag nem. Ma aram me un ko pumoon rok nga ranow ko re magawon nem, me par u wen u langan e mab ko galesiya nge sonnag e pumoon rok nge taw ko ngiyal’ ni kan mu’ ko misa. Boor e duw nga tomuren, ma aram me tabab ni nge munguy laniyan’ figirngin Olga ni bochan e i gum’an’ u puluwon ma be tayfan. Chiney e ma yan figirngin Olga i yon’ ko muulung, maku ma pi’ e athamgil nga laniyan’ ndabi pag e muulung, maku bay yu ngiyal’ ni ma un ngak nga ranow ko muulung.​—1 Pet. 3:1.

10. Uw rogon ni yag ni nge nang Jonathan ko mini’ e nge par nib yul’yul’ ngak?

¹⁰ Bochan ni ke dugliy Saul u wan’ ni nge li’ David nge yim’, ma aram fan nib mo’maw’ ngak Jonathan ni nge dugliy ko mini’ e nge par nib yul’yul’ ngak. Yugu aram rogon ni ke ngongliy e m’ag u thilrow David, machane ki par nib yul’yul’ ko chitamangin.  Machane, manang Jonathan ni bay Got rok David ma gathi Saul. Ere, aram fan ni par nib yul’yul’ ngak David. I yog ngak ni nge mith rok Saul, miki yog ngak Saul fan thingar dabi li’ David nge yim’.​—Mu beeg e 1 Samuel 19:1-6.

11, 12. Uw rogon ni ma ayuwegdad e t’ufeg rodad ngak Got ni ngad dugliyed ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak?

¹¹ Alice nreb e walag nib pin ni ma par u Australia e ku thingari dugliy ko mini’ e nge par nib yul’yul’ ngak. Nap’an ni tabab i fil e Bible, mab ga’ ni ma weliy ngak girdien e tabinaw rok murung’agen e pi n’en ni ke fil. Boch nga tomuren, ma aram me yog ngak chon e tabinaw rok ndab ki un ngorad i madnomnag e Christmas. Som’on ni weliy ngorad fan ni ke dugliy ndab ki un i madnomnag e Christmas e kireban’rad, machane munmun ma aram mar damumuwgad ngak. Ra lemnaged ni be darifannagrad. I yog ni gaar: “Tomur riy me yog e nina’ rog ngog ni nge n’ageg. Kug gin ko n’en ni yog ngog ma kki kireban’ug ngay ni bochan e rib t’uf rog chon e tabinaw rog. Yugu aram rogon, mug dugliy ni nggu m’oneg Jehovah nge Fak u wan’ug, ma faani taw ko bin migid e assembly nni tay ma aram mug un ko taufe.”​—Matt. 10:37.

¹² Faanra dab da kol ayuwgad, ma rayog ni nge munmun me ga’ fan u wan’dad e yul’yul’ ni gad be tay ko nam, ara skul, ara ba ulung i girdi’ ni gad be un nga ba mit e gosgos u taabang, me tomur u wan’dad e yul’yul’ rodad ngak Got. Bod ni, bay be’ ni ka nog Henry ngak ni baadag ni ma un ko doma. Ma re skul ni baaram ni ma un ngay e nap’an ni yira tay e pinow ko mit nem e gosgos, mab ga’ ni yad e yad ma m’on riy. Ma ri baadag Henry ni nge gel ko re gosgos nem ni fan ko skul rok. Machane, i yog ni gaar: “Munmun me ga’ fan u wan’ug e yul’yul’ rog ko skul rog ko yul’yul’ rog ngak Got. I magawon rogon e pigpig ni ug tay ngak Got ni bochan e ba ga’ ni gu ma un ko pinow ni yima tay ko re miti gosgos nem u nap’an e Sabado ara Madnom. Ere, munmun ma aram mug dugliy ndab kug un ngay.”​—Matt. 6:33.

13. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad e yul’yul’ rodad ngak Got ni ngad pithiged boch e magawon ni ma sum u lan e tabinaw rodad?

¹³ Ku bay yu ngiyal’ nib mo’maw’ ni ngad dugliyed ko mini’ e ngad yul’yul’gad ngak u lan e tabinaw. Bay be’ ni ka nog Ken ngak ni yog ni gaar: “Gu baadag ni ngaug wan ni gubin ngiyal’ ni ngguy e nina’ rog ni ke pilibthir, ma kug baadag ni ma yib i par ngomow e ppin rog yu ngiyal’. Machane, der ma yag ni nge fel’ e puruy’ ko nina’ rog nge ppin rog. Som’on e ba mo’maw’ ngog ni bochan e nap’an ni gu ra rin’ ban’en ni baadag bagayow ma bay bagayow ni dabun. Machane, mug nang ni faanra aram rogon, ma ppin rog e aram e en thingar gu yul’yul’ ngak nsom’on. Ere, gu lemnag reb e kanawo’ nrayog ni nggu pithig e re magawon nem riy nra felfelan’ e ppin rog ngay.” Bochan nib yul’yul’ Ken ngak Got maku ma tayfan e Thin rok, ma aram me yag rok ni nge weliy ngak leengin fan nsusun ni nge gol ko chitiningin miki weliy ko chitiningin fan nsusun e nge tayfan leengin.​—Mu beeg e Genesis 2:24; 1 Korinth 13:4, 5. 

14. Uw rogon ni rin’ Saul boch ban’en ngak Jonathan nde mat’aw?

¹⁴ Rayog ni nge mo’maw’ ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah ni faanra be rin’ be’ ni ma yog e thin rodad ara ba ga’ lungun u puluwdad boch ban’en ngodad nde mat’aw. Rayog ni ireray reb e magawon ni mada’nag Jonathan. Got e ir e dugliy Saul ni nge mang Pilung. Ma manang Saul murung’agen e fager ku David nge Jonathan, machane de nang fan nib t’uf David rok Jonathan. I damumuw Saul ngak Jonathan ma aram me yog boch e thin ni nge tamra’nag. Machane, de guy Jonathan rogon ni nge sulweg taban ngak. I par nib yul’yul’ ngak Got nge David ni ir e en ni ke dugliy Got ni nge mang pilung u Israel.​—1 Sam. 20:30-41.

15. Mang e ngad rin’ed ni faanra ke rin’ reb e walag ban’en ngodad nde mat’aw?

¹⁵ Ba mo’maw’ ni nge buch e biney e ngongol u lan e ulung rok Jehovah e ngiyal’ ney. Machane, gad manang ni piin ni yad ma yog e thin rodad u lan e ulung e dawor ra flontgad maku rayog ni nge dab ra nanged fan ni kad rin’ed ban’en nge ban’en. (1 Sam. 1:13-17) Ere, faanra ke buch ban’en rodad ni aray rogon, ma ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah.

16. Mang boch ban’en ni ma buch nthingar da pared ni gad ba yul’yul’ riy ngak Got ma dab da rin’ed boch ban’en ni gadad e nge fel’ ngodad?

¹⁶ I yog Saul ngak Jonathan ni nge rin’ boch ban’en ni ir e nge fel’ ngak. (1 Sam. 20:31) Machane, bochan nib yul’yul’ Jonathan ngak Got, ma aram fan ni fal’eg e tha’ u thilrow David ko bin ni nge guy rogon ni nge mang ir e nge mang pilung. Rayog ni ngad folwokgad rok Jonathan ni faanra ud guyed rogon ndab da paged talin ni be’ nib fel’ u wan’ Jehovah e “gubin ngiyal’ ni ma rin’ e tin ni ke micheg ngak be’ nra rin’, ndemturug gelngin e gafgow nra tay riy.” (Ps. 15:4) Gubin ngiyal’ ni i rin’ Jonathan e “tin ni ke micheg ngak” David nra rin’. Maku aram rogon nsusun e ngad rin’ed. Bod ni faanra kad micheged be’ boch ban’en ni ngad rin’ed ni bay rogon ko siyobay, ma ngad athamgilgad u rogon nrayog rodad ni ngad rin’ed e n’en ni kad micheged ngak facha’ ni ngad rin’ed ni mus ni faanra gad be guy nib mo’maw’ ni ngad rin’ed. Ma faanra bay e magawon u lan e mabgol rodad, ma t’ufeg rodad ngak Got e ra k’aringdad ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ko en mabgol rodad.​—Mu beeg e Malaki 2:13-16.

17. Uw rogon ni ke ayuwegem e pi n’en ni kad filed?

¹⁷ Nap’an ni gad ra fal’eg i lemnag e n’en ni rin’ Jonathan ma ra k’aringdad ni ngad adaged ni ngad folwokgad rok u rogon ni i par nib yul’yul’ ngak Got. Ngad guyed rogon ndab ud rin’ed boch ban’en ni gadad e nge fel’ ngodad. Ma ngad folwokgad rok Jonathan ma gad dag ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah ni aram e ngad pared ni gad ba yul’yul’ ko pi tapigpig rok ni kub muun ngay e pi arorad ni kar rin’ed boch ban’en nde mat’aw u wan’dad. Faan gad ra par ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah Got ni ki mada’ ko ngiyal’ nib mo’maw’ ngodad, ma aram e gad ra felfelan’nag, maku arrogodad ni gad ra felfelan’. (Prov. 27:11) Faan gad ra par ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah, ma rayog ni ngad guyed rogon ni ma rin’ boch ban’en nra yib angin ngak e piin ni yad ma t’ufeg. Bin migid e article e gad ra weliy riy murung’agen boch ban’en nrayog ni ngad filed rok boch e girdi’ ni ur moyed u nap’an David ni ur pared ni yad ba yul’yul’ nge boch ni danga’.