1, 2. Mang fan ni yoloy Paul bangi babyor nge yan ngak e pi Kristiano ni Hebrew?

 NGIYAL’ NEM e 61 C.E., ma ke yag ni nge par e pi ulung ni Kristiano u Israel u fithik’ e gapas. Yugu aram rogon ni kan kalbusnag apostal Paul u Roma, machane manang ndab ki n’uw nap’an ma bay ni pag. Ka fin nni pag Timothy u kalbus, ma yow be lemnag ni ngar milekaggow nga Judea ni ngar guyew e pi walagrow ni Kristiano ni yad bay u rom. (Heb. 13:23) Machane, ka lal e duw nga m’on riy ma ra “longobiy yu raba’ i salthaw” fare mach nu Jerusalem ni bod rogon ni yiiynag Jesus. Ere, thingari dugliy e pi Kristiano nu Judea nge Jerusalem e n’en ni ngar rin’ed. Ya ke yog Jesus ngorad u m’on riy nnap’an ni yug yad ra guy e pi n’em ni ke buch, ma thingar ra milgad ngar chuwgad u rom.​—Luke 21:20-24.

² Ke gaman 28 e duw nap’an ni ke yiiynag Jesus e pi thin nem. Nap’an e pi duw nem ma i par e pi Kristiano u Israel ni yad ba yul’yul’ u fithik’ e pi gafgow nge togopuluw ni un tay ngorad. (Heb. 10:32-34) Yugu aram rogon ma manang Paul ni bay ra mada’naged reb e skeng nrib gel e mo’maw’ riy. (Matt. 24:20, 21; Heb. 12:4) Ere, aram fan ni baadag ni nge ayuwegrad ni ngar fal’eged rogorad ni fan ko pi n’en ni yad ra mada’nag boch nga m’on. Ya faanra ngar mageygad ni yad ba fas ma thingar ra  athamgilgad ngar pared nrib gel e michan’ rorad. (Mu beeg e Hebrews 10:36-39.) Ere, fanay Jehovah gelngin nib thothup ni nge thagthagnag boch e thin nga laniyan’ Paul ni nge yoloy nga lan bangi babyor nge pi’ nge yan ngak e pi walag nem. Aram e re gi babyor ni yima yog e babyor ni Hebrews ngay e ngiyal’ ney.

3. Mang fan nib t’uf ni ngad adaged ni ngad nanged e n’en ni bay ko fare babyor ni Hebrews?

³ Gad gubin e ngiyal’ ney nib t’uf ni ngad adaged ni ngad nanged e n’en ni yoloy Paul nga lan e re gi babyor nem ni pi’ nge yan ngak e pi Kristiano ni Hebrew u nap’an e bin som’on e chibog. Mang fan? Ya taareb rogodad ko pi Kristiano nem. Ngiyal’ ney ni kari “mo’maw’” e par e gubin mit e gafgow nge togopuluw ni be mada’nag e pi tapigpig rok Jehovah. (2 Tim. 3:1, 12) Yugu aram rogon ma kad micheged ni gad ba yul’yul’ mab gel e michan’ rodad. Machane, boor i gadad e yad be par u fithik’ e gapas, ma darur mada’naged boch e togopuluw nib gel. Machane, thingar da boded e pi Kristiano ni ur moyed u nap’an Paul. Thingar dab da paged talin ndab ki n’uw nap’an ma gad ra mada’nag e bin th’abi mo’maw’ e skeng nra dag ko uw feni gel e michan’ rodad!​—Mu beeg e Luke 21:34-36.

4. Mang e thin nu Bible ni fan ko duw ni 2016, ma mang fan nib puluw e re thin nem?

⁴ Mang e ra ayuwegdad ni ngad fal’eged rogodad ko pi n’en ni bayi fini buch nga m’on? Boor ban’en ni yog Paul u lan fare babyor ni Hebrews nra ayuwegdad ni nge gel e michan’ rodad. Reb e ban’en nib ga’ fan e kan tamilangnag ko bin som’on e verse ko bin tomur e guruy u lan e re gi babyor nem. Aram e re thin ni kan mel’eg ni nge mang thin nu Bible ni fan ko duw ni 2016. Be gaar: “Um pired ni ra bigimed ma ba t’uf bigimed rok nrogon e walag.”​—Heb. 13:1.

5. Mang e t’ufeg ni gad ma dag nrogon e walag?

⁵ Mang e be yip’ fan ni ngaud daged e t’ufeg ngodad nrogon e walag? Fare bugithin ni Greek ni phi·la·del·phiʹa ni fanay Paul e be yip’ fan e “t’ufeg u thilin e walag.” T’ufeg ni ma m’ug u thiliy nrogon e walag e ba mit e t’ufeg nib gel ni bay u thilin chon e tabinaw ara pi fager nrib chugur thilrad. (John 11:36) Gathi gad ma dake gad bogi walag, ya bin riyul’ riy e, gad bogi walag. (Matt. 23:8) Baaray rogon ni tamilangnag Paul rogon e t’ufeg ni gad ma dag ngodad. I gaar: “Nge bigimed me t’uf bigimed rok nrogon e walag ni girdien Kristus, ma nge pasigan’med ngay ni nge bigimed mi i ta’ fan bigimed.” (Rom. 12:10) Mit ney e t’ufeg ni ma dag e girdi’ rok Got nib peth ko fare t’ufeg ni ka nog e a·gaʹpe ngay e ir e ma ayuwegrad ni ngar pared nrib chugur thilrad ma yad ba taareb.

6. Uw rogon fan fare bugithin u wan’ e piin Kristiano ni faan be yog ni nge bagayad me t’ufeg bagayad nrogon e walag?

⁶ I yog be’ nib llowan’ ni t’ufeg ni ma dag e piin Kristiano “nrogon e walag” e “ba ga’ ni ma m’ug u lan e pi babyor ni ma ngongliy e piin Kristiano.” Fare bugithin ni “walag” e ba ga’ ni ma fanay e pi Jew kakrom ni fan ngak be’ u lan e tabinaw, machane ku yad ma fanay ni fan ngak be’ nga wuru’ e tabinaw nde un e piin ni gathi yad e Jew ngay. Machane, piin Kristiano e yad ma t’ufeg e piin taareb e michan’ rorad ndemtrug ko kun nam e kar bad riy. (Rom. 10:12) Ere, bochan ni gad bogi walag, ma aram fan ni ke fil Jehovah ngodad ni nga i bagadad mi i t’ufeg bagadad nrogon e walag. (1 Thess. 4:9) Machane, mang nrib ga’ fan ni gubin ngiyal’ ni ngaud pared nra bagadad mab t’uf bagadad rok nrogon e walag?

7. (a) Mang e bin th’abi ga’ i fan ni nga i bagadad me t’uf bagadad rok nrogon e walag? (b) Kum weliy reb i fan nrib t’uf ni ngad gelnaged e t’ufeg ni bay u thildad.

⁷ Fulweg riy e bochan ni baadag Jehovah ni nge bagadad mi i t’uf bagadad rok nrogon e walag. Dabiyog ni nga dogned nib t’uf Got rodad ni faanra de t’uf pi walagdad rodad. (1 John 4:7, 20, 21) Maku reb e, ba t’uf ni ngaud ayuweged gadad nib ga’ nu nap’an ni kad mada’naged boch e magawon nib mo’maw’. Manang Paul ni bay boch e pi Kristiano  ni Hebrew ni ke yol ngorad ndab ki n’uw nap’an ma yad ra digey e tabinaw nge chugum rorad. Ke mu’ Jesus i weliy u m’on riy feni mo’maw’ e par ko re ngiyal’ i n’em. (Mark 13:14-18; Luke 21:21-23) Ere, aram fan ni pi Kristiano nem e rib t’uf ni ngar gelnaged e t’ufeg ni bay u thilrad.​—Rom. 12:9.

8. Mang e ba t’uf ni ngad rin’ed e chiney ndawori tabab fare gafgow nib ga’?

⁸ Dabki n’uw nap’an ma yira pag fapi nifeng ko magothgoth ni fan ko fare gafgow nib ga’ nga daken e fayleng. (Mark 13:19; Rev. 7:1-3) Ra taw ko ngiyal’ nem ma thingar da folgad ko fare fonow ni be gaar: “Gimed girdieg, marod nga lan e naun romed ngam man’niged e mab nga fiti keru’med. Mi gimed mith boch ngiyal’ nge taw ngilan’ ni ke m’ay e damumuw rok Got.” (Isa. 26:20, BT) Fapi “naun” ni kan weliy murung’agen u roy e rayog ni be yip’ fan e ulung rodad. Aram e gin ni gad ma yan pi walagdad ngay ni ngad liyorgad ngak Jehovah u taabang. Machane, de gaman ni kemus ni ngaud uned ko muulung ni gubin ngiyal’. I puguran Paul ko pi Kristiano ni Hebrew nib t’uf ni ngar fanayed e re ngiyal’ i n’em ni ngar ‘daged e t’ufeg ngorad ma yad be rin’ e tin nib fel’ ngorad.’ (Heb. 10:24, 25) Ireray e ngiyal’ nib t’uf ni ngad guyed rogon ni ngad gelnaged e t’ufeg ni bay u thildad pi walagdad, ya ra ayuwegdad u fithik’ e pi skeng nge togopuluw ni gad ra mada’nag boch nga m’on.

9. (a) Mang boch e kanawo’ nrayog ni ngad daged riy e ngiyal’ ney nib t’uf pi walagdad rodad? (b) Mu weliy boch e kanawo’ ni ke dag e pi tapigpig rok Jehovah riy nib t’uf pi walagrad rorad.

⁹ Mus ko ngiyal’ ney ndawori tabab fare gafgow nib ga’, ma rib ga’ fan ni nge bagadad ma nga i t’ufeg bagadad nrogon e walag. Boor pi walagdad ni kar gafgowgad ni bochan boch ban’en ni ma yib ni bod rogon e durru’, nge ran ni be tharey daken e binaw, nge yoko’ nib gel, nge tsunami, nge ku boch ban’en ni ma yib ni yima gafgow riy. Ku bay boch i walagdad ni yad be gafgow ni bochan e togopuluw nge gafgow ni yibe tay ngorad. (Matt. 24:6-9) Pi gafgow ney ni gad be mada’nag e kub muun ngay e magawon ko salpiy ni gad be mada’nag ko re fayleng ney ni gad be par riy ni kari gel e kireb riy. (Rev. 6:5, 6) Ere, chiney nri be gel i yan e pi magawon ney e rib ga’ fan ni ngari gel e t’ufeg u thildad nrogon e walag. Yugu aram rogon ni gad be guy ni “rogon nib t’uf be’ rok be’ e [ke] meewar,” machane rib t’uf ni ngaud pared nrib gel e re t’ufeg ney u thildad.​—Matt. 24:12. ^[1]

10. Mang e ngad weliyed e chiney?

¹⁰ Yugu aram rogon ni boor e magawon ni gad ma mada’nag e ngiyal’ ney, ma uw rogon ni ngaud pared nra bagadad mab t’uf bagadad rok nrogon e walag? Mang boch e kanawo’ nrayog ni ngad daged riy ni bay e re miti t’ufeg ney u thildad pi walagdad? Tomuren ni yog apostal Paul ngak e pi walag ni ‘ngaur pired ni ra bagayad ma ba t’uf bagayad rok nrogon e walag,’ me weliy boch e kanawo’ nrayog ni ngar rin’ed e re n’ey riy. Ere, chiney e ngad weliyed nel’ ko pi kanawo’ nem.

11, 12. Mang e be yip’ fan ni ngad ayuweged e milekag ni kar bad? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)

¹¹ “Dab mpaged talin ni ngam ayuweged e milekag ni kar bad.” (Mu beeg e Hebrews 13:2.) Fare bugithin ni kan pilyeg u roy ni “ngam ayuweged e milekag” e be yip’ fan ni “ngan gol ngak be’ ndan nang owchen.” Gad ra lemnag e re n’ey ma sana ra yib ngan’dad e n’en ni rin’ Abraham nge Lot. Yow l’agruw nra golgow ngak boch e girdi’ nra bad nga taferow ndar nangew owcherad. Me yan i tomur riy mfin nra nangew ni fapi cha’ e yad bogi engel. (Gen. 18:2-5; 19:1-3) I weliy Paul murung’agen e re n’ey ni buch ni bochan e be guy rogon ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ e pi Kristiano ni Hebrew ni ngaur daged e t’ufeg nrogon e walag ni aram e ngaur golgad ngorad.

¹² Ere gur, gad ma pining boch e walag nga tabinaw rodad ni ngad abichgad u taabang, ara ngad rin’ed boch ban’en u taabang me bagadad me pi’ e athamgil nga laniyan’ bagadad? Gathi gad ra ngongliy boch e ggan ni ngan kay ara boch ban’en ni boor e salpiy ni ngad n’aged ngay ma aram e yira yog ni gad ba gol; maku reb e gathi kemus ni yigoo  piin ni gad manang ni yad ra pi’ ban’en ngodad e aram e piin ni ngad golgad ngorad. (Luke 10:42; 14:12-14) Ya susun e ngad nameged ni nge bagadad me pi’ e athamgil nga laniyan’ bagadad, gathi ngad rin’ed bogi ban’en ni nga nog e sorok riy ngodad! Mus ni faanra dad nanged owchen reb e walag ni ke yib ni be lekag e ulung rodad nge ppin rok, ma rayog ni ngad pininged yow nga tabinaw rodad. (3 John 5-8) Bochan ni boor pa’ u puluwdad, ma aram fan nrib ga’ fan ‘ndab da paged talin ni ngad ayuweged e milekag ni kar bad’!

13, 14. Uw rogon ni nge ‘dab da paged talin e piin ni ka nin’rad nga kalbus’?

¹³ “Dab mpaged talin e piin ni ka nin’rad nga kalbus.” (Mu beeg e Hebrews 13:3.) Gathi be weliy Paul murung’agen e yug girdi’ ni ka nin’rad nga kalbus, ya be weliy murung’agen e pi walag kakrom ni kan kalbusnagrad ni bochan e michan’ rorad. Ku arrogon Paul ni ke gaman aningeg e duw nap’an ni ke par u kalbus u nap’an ni yoloy e pi thin ney nge yan ngak e pi Kristiano ni Hebrew. (Fil. 1:12-14) I pining e magar ngak e pi walag ni bochan e ur daged ni yad be ‘un ko gafgow ni i tay e piin ni ka nin’rad nga kalbus.’ (Heb. 10:34) Pi Kristiano ni Hebrew nem e yad ba palog ko gin ni bay Paul riy, gathi yad ba chugur ngak ni bod rogon e piin ni ur ayuweged Paul u nap’an ni immoy u kalbus. Ere, uw rogon ni ngar ayuweged Paul? Rayog ni ngar rin’ed e re n’ey ni aram e ngaur pied e meybil ni fen ni gubin ngiyal’.​—Heb. 13:18, 19.

¹⁴ Ku arrogon e ngiyal’ ney nrayog ni gad ba palog ko gin ni bay e pi walagdad riy ni kan kalbusnagrad. Ere, sana dabiyog ni ngad ayuweged yad ni bod rogon ni be ayuwegrad boch e Pi Mich ni yad ma par nib chugur ko gin ni yad bay riy. Machane, rayog ni ngad daged ni gad be un ngorad ko gafgow, mu kud daged ni yad ba t’uf rodad ni aram e ngaud lemnaged yad ni gubin ngiyal’ ma gad be uneged yad nga lan e meybil rodad, mu ud weniggad ngak Jehovah ni nge ayuwegrad. Bod ni, rayog ni ngaud yibilayed e pi walagdad ni pumoon, nge ppin, nge pi bitir ni yad bay u kalbus u Eritrea, nge fa dalip i walag ni pumoon ni ka nog Paulos Eyassu, nge Isaac Mogos, nge Negede Teklemariam ngorad. Re dalip i walag ney e ke pag 20 e duw ni kar pared u kalbus.

15. Uw rogon ni ngad ted fan e mabgol rodad?

¹⁵ “Mabgol e urngin e girdi’ ni nge ta’ fan.” (Mu beeg e Hebrews 13:4.) Ku rayog ni ngad daged nib t’uf bagadad rok bagadad nrogon e walag ni aram e ngaud pared nib beech e ngongol rodad. (1 Tim. 5:1, 2) Faanra ‘ngongliy be’ e kireb ngak be’ ni walagen ni girdien Kristus ara kirebnag mat’awun faanem’ ni aram e ngar parew facha’ ara reb i girdien e tabinaw rok, ma rayog ni nge kirebnag e pagan’ ni bay u thilin e pi walag u lan e ulung. (1 Thess. 4:3-8) Maku reb e, am lemnag rogon laniyan’ reb e ppin ni faanra pirieg ni ma yaliy e pumoon rok yaan boch e ngongol nib golong. Faanra buch ni aray rogon, ma gur, ka rayog ni nga i lemnag fare pin ni kab t’uf ko pumoon rok ma be tay e pumoon rok fan e mabgol rorow?​—Matt. 5:28.

16. Faanra ba fel’ u wan’dad e tin ni bay rodad ban’en, ma uw rogon nra ayuwegdad ni ngaud t’ufeged gadad nrogon e walag?

¹⁶ “Ngam pired ni nge fel’ u wun’med e tin ni ba’ romed ban’en.” (Mu beeg e Hebrews 13:5.) Faanra be pagan’dad ngak Jehovah ma aram e ra fel’ u wan’dad e tin ni bay rodad ban’en. Ma faanra ba fel’ u wan’dad e tin ni bay rodad ban’en ma ra ayuwegdad e re n’ey ni nge dab ud lemnaged e chugum nib pag rogon. (1 Tim. 6:6-8) Faanra ba fel’ u wan’dad e tin ni bay rodad ban’en ma ra ayuwegdad ni ngad nanged ni kab ga’ fan e tha’ u thildad Jehovah nge pi walagdad ni Kristiano ko chugum nge salpiy. Be’ ni aray rogon e der ma gun’gun’ u murung’agen rogon e par rok; ku der ma awan’ ngak boch e girdi’ ara i chogownag boch ban’en ndariy rok, ya mit ney e lem e rayog ni nge magawonnag fare t’ufeg ni bay u thildad pi walagdad. Bin riyul’ riy e, faanra ba fel’ u wan’dad e tin ni bay rodad ban’en ma ra k’aringdad ni ngaud golgad ko girdi’.​—1 Tim. 6:17-19.

17. Faanra ‘dab ud tamdaggad’ ara ud rusgad, ma uw rogon nra ayuwegdad ni ngaud t’ufeged gadad nrogon e walag?

¹⁷ “Dab kud tamdaggad.” (Mu beeg e Hebrews 13:6.) Pagan’ rodad ngak Jehovah e aram e n’en  nra ayuwegdad ni nge dab da rusgad ndemtrug e re miti magawon ni gad ra mada’nag. Re n’ey e ra ayuwegdad ni ngaud lemnaged boch ban’en nib fel’. T’ufeg ni bay u thildad pi walagdad ni kub chagil e lem nib fel’ ngay ni gad ma tay e ra ayuwegdad nge yag ni ngaud pied e athamgil nga laniyan’ pi walagdad ma gad be fal’eg lanin’rad. (1 Thess. 5:14, 15) Mus nga nap’an nra yib fare gafgow nib ga’, ma rayog ni ngad ‘sak’iygad ngad changargad nga lang,’ ya gad manang ni ke chugur ni ngan chuwegdad u fithik’ e gafgow.​—Luke 21:25-28.

18. Uw rogon ni ngari gel feni t’uf e piin piilal rodad?

¹⁸ ‘Um tafinayniged fa piinem ni yad be yog e thin romed.’ (Mu beeg e Hebrews 13:7, 17.) Faan gad ra lemnag gelngin e maruwel ni ma tay e piin piilal ni fan ngodad, ni bogi maruwel ni yad be rin’ ndanir pi’ puluwrad riy, ma rayog ni ngari gel farad t’uf rodad miki ga’ farad u wan’dad. Dubdad ni ngad rin’ed ban’en nra kireban’rad ngay. Ya gad baadag ni ngaud folgad rorad ma gad be “t’ufegrad ni bochan e maruwel ni yad be rin’.”​—1 Thess. 5:13.

19, 20. Uw rogon nrayog ni ngad mon’oggad u rogon ni gad ma t’ufeg pi walagdad nrogon e walag?

¹⁹ Dariy e maruwar riy ni goo yimanang e pi tapigpig rok Jehovah ni bochan e t’ufeg ni bay u thilrad. Ireray e n’en ni ki yog Paul u murung’agen e pi walag kakrom. Machane, ki pi’ e athamgil nga lanin’rad ni ‘ngkur athamgilgad boch.’ (1 Thess. 4:9, 10) Ere, ba tamilang nrayog ni ngkud mon’oggad boch u rogon ni gad ma dag e t’ufeg ngodad nrogon e walag!

²⁰ Ere, nap’an ni gad ra guy fare thin nu Bible ni fan ko re duw ney, ma ngad fal’eged i lemnag e pi deer ni baaray ni be gaar: Mang boch e kanawo’ nrayog ni ngaug gol riy ngak e pi walag? Uw rogon nrayog ni ngaug lemnag e pi walag ni yad bay u kalbus? Gu ma tayfan e yaram rok Got ni fan ko piin mabgol, fa? Mang e ra ayuwegeg ni ngaug par nib fel’ u wan’ug e tin ni bay rog ban’en? Uw rogon ni ngaug par ni be pagan’ug ngak Jehovah? Uw rogon nrayog ni ngaug fol rok e piin ni yad be yog e thin u lan e ulung? Faan gad ra athamgil ni ngad mon’oggad u rogon ni gad ma rin’ e re nel’ i n’ey ni kad weliyed murung’agen, ma aram e rayog ni nge par e re thin nu Bible ney ni fan ko re duw ney ni gathi kemus ni ban’en ni ka yugu ni tay nga dow e rungrung u lan Tagil’ e Liyor rodad, ya ra i par ni be puguran ngodad ni ngaud folgad ko fare thin ni yog Paul ni faani gaar: “Um pired ni ra bigimed ma ba t’uf bigimed rok nrogon e walag.”​—Heb. 13:1.