I gaar Jesus: “Bay reb e nam me cham ngak reb e nam, ma gin nsuwon reb e pilung e bayi mahl ko gin nsuwon reb e pilung; ma gubin yang ni bay i yib e durru’ nib gel riy, nge uyongol, nge liliy nib machreg ni ma af ko girdi’ i yan.” (Luke 21:10, 11) Lon buguli pa’ be’ e rayog ni nge ayuwegey ni ngan nang ko mini’ facha’, ere pi n’ey nra buch u taabangiyal’ e aram e pow riy ni “gagiyeg rok Got e ke chugur ni nge taw.” Ere gur, be buch e pi n’ey u taabangiyal’ maku be buch u ga’ngin yang e fayleng, fa? Baaray e mich riy.

1. MAHL

Nap’an e duw ni 1914 me tabab reb e mahl nrib gel e gafgow ni i tay e girdi’ nge boch e nam riy ma kub thil ko pi mahl ni un tay u m’on riy! Piin yad ma weliy chepin e girdi’ e ba ga’ ni yad ma yog ni fare duw ni 1914 e aram reb e duw ni buch boch ban’en riy ni thilyeg rogon e par ko girdi’ boch nga tomuren ni bochan e aram e ngiyal’ ni buch e bin som’on e mahl ko fayleng. Aram e re mahl nni tabab i fanay riy boch e talin e cham nrayog ni nga nim’ riy ni bod rogon e tank, nge donmach ni yibe pag u sikoki nge yib i aw nga daken e binaw, nge machine gun, nge ba mit e gas ni bay e yub riy, nge ku boch e talin e cham. Tomuren e biney e mahl ma aram miki tabab e bin l’agruw e mahl ko fayleng. Ireray e re mahl nni tabab i fanay boch e talin e cham riy ni bay e nuclear riy. Ka nap’an e duw ni 1914 ni yugu be cham reb e nam nga reb, ma pi mahl ney e ke li’ bokum milyon e girdi’.

2. DURRU’

Ke yog ba ken e babyor ni ka nog e Britannica Academic ngay ni gubin e duw ma sogonap’an 100 e durru’ nib gel ni be yib nrayog ni nge “gothey boch ban’en.” Ku bay reb e survey ni kan tay u Meriken ni ka nog e United States Geological Survey ngay ni ka nog riy “nrogon babyoren e durru’ ni be buch ni kab kafram i yib (ka nap’an ba ngiyal’ ko duw ni 1900) e yibe lemnag riy ni sogonap’an 16 e durru’ nib gel nrayog ni nge aw u lan reb e duw.” Yugu aram rogon ni bay boch e girdi’ ni llowan’ ni ka rogned ni fan ni be m’ug ni ke yoor e durru’ e ngiyal’ ney e bochan ni ke mon’og rogon ni yibe maruweliy ni ngan pirieg e pi durru’ ney, machane bin riyul’ riy e, pi durru’ nib gel ni be buch u fayleng i yan e ba gel e gafgow ni be tay e girdi’ riy maku boor e girdi’ ni be yim’ riy ni ke thil ko kafram.

 3. GGAN NI BE LICH

Ba ga’ ni ma lich e ggan u fayleng ni bochan e mahl, nge sasalap ko pi am, nge salpiy nder gaman u daken e nam, nge yungi milay’ ni yibe ngongliy rogon ni nge pi’ e ggan ni nge kay e girdi’ ni yoor nder fel’ rogon i maruweliy, maku der yag ni ngan lemnag nib fel’ rogon e n’en ni ngan rin’ u nap’an nra buch boch ban’en ni be kirebnag e yafang. Be yog fare “2018 Year in Review” ni ke ngongliy fare ulung ni ka nog e World Food Programme ngay ni gaar: “Bay 821 milyon e girdi’ u ga’ngin yang e fayleng nder gaman e ggan ni ngar ked, ma 124 milyon u fithik’rad e yad be yim’ ko bilig.” Sogonap’an 3.1 milyon e bitir ni be yim’ u gubin e duw ni bochan e mak’iy. Nap’an e duw ni 2011, ma ireray tapgin e yam’ ni ke tay sogonap’an 45 e pasent e bitir u ga’ngin yang e fayleng.

4. M’AR

Ke yog ba ken e babyor ko fare ulung ni ka nog e World Health Organization ngay ni gaar: “Nap’an e bin 21 e chibog, ma boor mit e m’ar ni be yib nib papey ni ma garer. Bay boch e m’ar ni immoy kafram ni ke sul e chiney ni bod e cholera, nge plague, nge yellow fever, maku bay boch ni ka fini sum nib beech ni bod e SARS, nge pandemic influenza, nge MERS, nge Ebola, nge Zika.” Ma fare m’ar ni COVID-19 e ir e ka fini sum ni kab beech. Yugu aram rogon ni ke yoor ban’en ni ke nang e girdi’ ni llowan’ nge togta u murung’agen e m’ar, machane dawori yag ni ngar pirieged e falay nra golnag urngin mit e m’ar.

5. MACHIB NI YIBE TAY U GA’NGIN E FAYLENG

Ki weliy Jesus murung’agen bang ko re pow ney u nap’an ni yiiynag ni gaar: “Re Thin rok Got ney Nib Fel’ ni murung’agen e gagiyeg rok Got e bay ni machibnag u gubin yang u fayleng ni nge urngin e girdi’ me nang, ma aram mfini taw nga tomren e fayleng.” (Matthew 24:14) Yugu aram rogon ni boor e magawon nrib gel e kireb riy ni be buch u fayleng e chiney, mab pag meruk milyon e girdi’ ni kar bad u gubin e nam ni yad be machibnag fare thin nib fel’ ni murung’agen Gil’ilungun Got ngak e girdi’ u 240 e nam ni yad be fanay boor ko 1,000 mit e thin. Dariy ba ngiyal’ ni ke buch ban’en ni aray rogon.

Fapi n’em ni bang ko fare pow ni weliy Jesus murung’agen e be buch e ngiyal’ ney. Ere mang fan nsusun e ngad nanged murung’agen e re n’ey? Bochan ni gaar Jesus: “Ngiyal’ ni gimed ra guy e pi n’ey ni be m’ug, ma aram e ngam nanged ni gagiyeg rok Got e ke chugur ni nge taw.”​—Luke 21:31.

Gad ra yaliy e pow ni weliy Jesus murung’agen nge rogon e ngiyal’ ni ke buch reb e ban’en riy nge reb ni bay u Bible ma be ayuwegdad ni ngad nanged ni ke sunmiy Got Gil’ilungun u tharmiy ko duw ni 1914. a Aram e ngiyal’ ni tay Jesus Kristus ni Fak ni nge mang Pilung. (Psalm 2:2, 4, 6-9) Dabki n’uw nap’an ma ra gagiyegnag Gil’ilungun Got e re fayleng ney, me chuweg urngin e am ko girdi’ me fal’eg e re fayleng ney nge mang paradis ni nge par e girdi’ riy ni manemus.

Dabki n’uw nap’an ma bayi lebug fapi thin ni yog Jesus u lan fare kenggin e meybil ni fil ngak pi gachalpen ni gaar: “Ma ga par ni gur e ga be gagiyegnagmad, min rin’ e tin nib m’agan’um ngay u roy u but’ ni bod rogon ni yibe rin’ u tharmiy.” (Matthew 6:10) Ere mang e be rin’ e re Am ney ni ka nap’an e duw ni 1914? Ma mang boch ban’en nrayog ni ngad athapeged ni nge buch u nap’an nra tabab e re Am ney ni nge gagiyegnag e girdi’ nu fayleng?