BOOR e girdi’ nib mich u wan’rad ni bay ban’en u fithik’ i dowdad ndabiyog ni ngan guy ni gad ra yim’ ma dabi yim’. Yad ma lemnag nnap’an nra yim’ be’ me chuw e re n’em u fithik’ i dow nge yan i par nga bang. Re machib ney e ke garer, aram fan ni boor e girdi’ ni kar gingad ngay u nap’an ni kar nanged ni gathi aram e n’en ni be yog e Bible. Ere, mang e ri be fil e Bible u murung’agen e re n’ey?

Sana ra yib ngan’um nsom’on nni yoloy e Bible e ni yoloy ni thin ni Hebrew nge Greek. Fare bugithin ni Hebrew ni neʹphesh ara fare bugithin ni Greek ni psy·kheʹ e ba pag 800 yay ni bay u Bible. Ga ra fal’eg i yaliy rogon nni tay e gal bugithin ney ko pi babyor nu Bible nni yoloy kakrom, mab tamilang ni be yip’ fan e (1) girdi’, (2) gamanman, ara (3) yafas ko girdi’ ara gamanman. Ngad guyed boch e thin nu Bible ni be tamilangnag e pi n’ey.

Girdi’. “Ri in e girdi’ [psy·kheʹ ko thin ni Greek] e ranod nga lan e re ark nem ni yad meruk u gubin e ra fosgad nde li’rad e ran.” (1 Peter 3:20) Fare bugithin ni Greek ni psy·kheʹ ni kan fanay u roy e ba tamilang ni be yip’ fan e girdi’ ni aram Noah, nge ppin rok, nge fa dalip i pagel ni fak nge  ppin rorad. Exodus 16:16 e bay riy rogon nnog ngak piyu Israel ni ngar kunuyed e manna. Ni gaar ngorad: “Ra be’ ma nge fek nap’an urngin e girdi’ [neʹphesh ko thin ni Hebrew] ni be par u lan e birok e tent.” Ere, urngin e manna nra kunuy be’ e be yan u rogon urngin e girdi’ ko tabinaw rok.

Gamanman. Be yog e Bible nnap’an nni sunmiy urngin ban’en: “Me non Got ni gaar, ‘Nge yib boor mit ban’en nib fos nga fithik’ e day nge ran, ma ngi i changeg e arche’ u fithik’ e nifeng’ me yodorom. Me non Got ni gaar, ‘Binaw e nge yib urngin mit e gamanman nib mongmor nga daken nge urngin mit e gamanman ni maloboch, ni tin ni ba ga’ nge tin ni ba achig’ me yodorom.” (Genesis 1:20, 24) Nig, nge gamanman ni mongmor nge gamanman ni maloboch ni kan weliy murung’agen u roy e gubin ni ke yib ko fare bugithin ni Hebrew ni neʹphesh.

Yafas ko girdi’. Yu ngiyal’ e yima fanay fare bugithin ni Hebrew ni neʹphesh nge fare bugithin ni Greek ni psy·kheʹ ni nge yip’ fan e yafas ko girdi’. Be gaar e Bible: “Yafos [neʹphesh ko thin ni Hebrew] ko gubin ban’en nib fos e bay u fithik’ e racha’, aram fan ni yog Somol ngak e girdi’ nu Israel ni dab ra ked demtrug e mit i ufin ni ka bay e racha’ u fithik’, ma cha’ nra rin’ e dab kun tay ni reb e girdi’ rok Got.” (Levitikus 17:14, BT) U roy e be weliy murung’agen e yafos ko gubin ban’en nib fos nib muun e girdi’ ngay. Kum lemnag e n’en ni yog Jesus ni gaar: “Be mang e ra fel’ rogon be’ riy ni faanra yog ngak e re fayleng ney ni polo’, machane me thay e bin riyul’ e yafos [psy·kheʹ ko thin ni Greek] u pa’? Mmudugil ndariy! Dariy ban’en nrayog ni nge pi’ be’ ngki sul e yafos [psy·kheʹ ko thin ni Greek] rok ngak.” (Matthew 16:26) Re thin nu Bible ney e be weliy murung’agen e yafas ko girdi’. Ere, fare bugithin ni Hebrew ni neʹphesh nge fare bugithin ni Greek ni psy·kheʹ ko gali thin nu Bible ney e ku be yip’ fan e yafas ko girdi’.

 Ga ra fal’eg i fil e Bible ma ga ra nang ndariy bang ni kan fanay fagal bugithin riy ni neʹphesh nge psy·kheʹ ni nge yip’ fan ban’en u fithik’ i dow e girdi’ ni ma par nib fas u tomuren ni ke yim’ be’.

Fare bugithin ni Hebrew ni ruʹach ara fare bugithin ni Greek ni pneuʹma e ba ga’ ni kan pilyeg ko Bible ni Waab ni “kan.” Machane, mang e be yog e Bible u murung’agen fan e gal bugithin ni Hebrew nge Greek ney? Be gaar e Job 34:14, 15, BT: ‘Ra chey ni fulweg Got athon l’ugun [ruʹach], ma ra yim’ gubin e girdi’ nge sul ko ab bayay.’ Ma James 2:26 e be yog ni ‘dowef nra dariy e pogofan [pneuʹma] riy e ba yam’.’ Ere, ruʹach nge pneuʹma ni kan fanay ko gal thin nu Bible ney e be yip’ fan e n’en ni ma tay e girdi’ nib fas. Faanra dariy e re n’ey rok be’ ma dabiyog ni nge par nib fas. Ere, fagal bugithin ni ruʹach nge pneuʹma u Bible e ku rayog ni ngan pilyeg ni gelngin e yafas. Bod e n’en ni yog Got u murung’agen fare Ran ni Tharey e Fayleng u nap’an Noah ni gaar: “Bay gu pi’ e ran nge yib nga daken e fayleng ni nge thang mit urngin ban’en nib fos [ruʹach].” (Genesis 6:17) Ere, “ruʹach” u roy e be yip’ fan e n’en ni be pi’ gelngin gubin ban’en nib fas u fayleng.

Ba t’uf rodad gelngin e yafas ni bod e radio nra nge chel mab t’uf e gamig riy. Am lemnag e radio, ga ra tay e battery ngay mfini yog nim cheleg ni bochan e gamig ni bay ko fare battery. Machane, faanra dariy e battery ko fare radio ma dabiyog ni nge chel. Re n’ey e taareb rogon nga boch e radio ni  ma fanay e gamig. Ere, ku taareb rogon ko ruʹach nge pneuʹma ni be yip’ fan e n’en ni ma taydad ni gad ba fas. Re gelngin e yafas nem e bod e gamig ndabiyog ni nge thamiy ban’en maku dabiyog ni nge lem. Ere, faanra dariy fare n’em ni ma pi’ gelngin e yafas rodad ma aram e ‘gad ra yim’ ngad sulod ko ab bayay’ ni bod ni yog Job.

Ke weliy e Eklesiastes 12:7 (NW) murung’agen e girdi’ ni ke yim’ ni gaar: “Dowef rodad e bayi sul ko but’, ma gelngin e yafas [ruʹach] rodad ni ke pi’ Got ngodad e bayi sul ngak.” Ra chuw fare gelngin e yafas rok be’ ma aram e ra yim’ me sul e dowef rok ko but’ ni aram e n’en nda sumgad riy. Ma gelngin e yafas e ra sul ngak Got ya aram e gin ni yib riy. (Job 34:14, 15; Psalm 36:9) Machane, re n’ey e der yip’ fan nra yan e re gelngin e yafas nem nga tharmiy ya be yip’ fan nnap’an nra yim’ be’ ma athap rok ni ngki fas bayay e Jehovah Got e bay u pa’.

Ri gad ba felfelan’ ngay nra faseg Got e piin ni kar m’ad ni yad bay u wan’! (John 5:28, 29) Piin nra fasegrad Got ko yam’ e ra pi’ reb e dowef nib beech mab gamog ngorad, miki sulweg e re gelngin e yafas nem ngorad. Rriyul’ ni aram ba ngiyal’ nrib gel e felfelan’ ni yira tay riy!