1, 2. Uw rogon ni guy Balaam rogon ni nge gafgownag e girdi’ rok Jehovah?

 KE YAN reb e tafita’ nga bangi ban’en ni ma yib ba mit i nig ngay ni baadag ni ma l’eg. Ere mel’eg e wal ni nge fanay, me tay ko gaf rok me yon’ nga maday. Me par nge sonnag, ma nap’an ni aw e nig ngay, ma aram me girngiy nga lang.

² Ku arrogon e girdi’ nrayog ni ngan kolrad ni bod rogon e nig. Bod nnap’an ni chugur piyu Israel ko fare Nam ni Kan Micheg, ma aram mar bad nga daken e Tagapas nu Moab. I micheg e pilung nu Moab ngak be’ nib moon ni ka nog Balaam ngak nra pi’ boor e salpiy ngak ni faanra bucheg waathan piyu Israel. Munmun ma aram me pirieg Balaam reb e kanawo’ nrayog ni nge bucheg waathan piyu Israel riy. I fal’eg i mel’eg e wal ni nge fanay. I l’og boch e rugod nu Moab nga lan e gin be par piyu Israel riy ni ngar waliyed e pi pumoon nu Israel ni ngar uned ko ngongol ndarngal.​—Numbers 22:1-7; 31:15, 16; Revelation 2:14.

3. Uw rogon ni aw piyu Israel ko wal ni fanay Balaam?

 ³ Ere gur, i yib angin fare wal ni fanay Balaam? Arrogon. Bokum biyu’ e pumoon nu Israel nra “pared e ppin nu Moab.” Kur tababgad ni ngar liyorgad nga boch e got ni googsur nib muun ngay reb e got ko par ko pumoon nge ppin nib sonogor ni ka nog Baal nu Peor ngak. Wenegan ni yib riy e 24,000 e girdi’ nu Israel nra m’ad u nap’an ni yad be n’en ni nga ranod nga lan fare Nam ni Kan Micheg.​—Numbers 25:1-9.

4. Mang fan ni un bokum biyu’ e girdi’ nu Israel ko ngongol ndarngal?

⁴ Mang fan nri boor e girdi’ nu Israel nra awgad ko makath ni tay Balaam? Bochan e yigoo pi n’en yad be ar’arnag e ir e ur pared ni yad be lemnag, ma aram mar paged talin urngin ban’en ni ke rin’ Jehovah ni fan ngorad. Boor fan nsusun e nge par piyu Israel ni yad ba yul’yul’ ngak Got. Ke chuwegrad ko sib u Egypt, me pi’ garad u nap’an ni yad be yan u daken e ted i yan, me ayuwegrad ngar thapgad ko mathil ko fare Nam ni Kan Micheg nde buch ban’en rorad. (Hebrews 3:12) Yugu aram rogon, mar paged yad ngan waliyrad ko ngongol ndarngal. I yoloy apostal Paul ni gaar: “Thingar dab da ngongliyed e ngongol ko darngal ni bod ni i rin’ boch i yad, ma reliw’ nge dalip i biyu’ i yad e yim’.”​—1 Korinth 10:8.

5, 6. Mang e rayog ni ngad filed ko n’en ni buch u daken e Tagapas nu Moab?

⁵ Kari chugur e bin nib beech e fayleng. Ere ku rayog ni ngan taareb rogonnagdad ngak piyu Israel u nap’an nra tawgad ko mathil ko fare Nam ni Kan Micheg. (1 Korinth 10:11) Re fayleng ney ni gad bay riy e ngiyal’ ney e kari sug ko ngongol ndarngal, ni kab  gel boch e ubchiya’ riy ngak piyu Moab kakrom. Re n’ey e rib mom ni nge magawonnag e girdi’ rok Jehovah. Bin riyul’ riy e, ngongol ndarngal e aram e bin th’abi k’adk’ad e wal ni ma fanay Moonyan’.​—Numbers 25:6, 14; 2 Korinth 2:11; Jude 4.

⁶ Ere mu fithem ni nge lungum, ‘Gu baadag ni nggu felfelan’ nga boch ban’en nib ngoch nap’an nra par, fa gu baadag ni nggu par u lan e bin nib beech e fayleng u fithik’ e felfelan’ ndariy n’umngin nap’an?’ Gathi kab fel’ ni ngad athamgilgad ngad folgad ko fare motochiyel rok Jehovah ni be gaar: “Dab mu ngongliyed e ngongol ko darngal”?​—1 Korinth 6:18.

7, 8. Mang e ngongol ndarngal? Mang nrib ga’ fan ni ngan fal’eg i lemnag e re n’ey?

⁷ Boor e girdi’ e ngiyal’ ney e dariy fan u wan’rad rogon e ngongol rorad u wan’ yugu boch e girdi’, maku yad ma darifannag e pi motochiyel rok Got u murung’agen e par ko pumoon nge ppin. Ku yad ma rin’ e re n’ey ndarur guyed rogon ni ngar mithaged ko girdi’. Be yog e Bible ni ngongol ndarngal e be yip’ fan ni nge par be’ nge be’ ndawor ra mabgolgow nrogon nib puluw ko Bible. Re n’ey e ba muun ngay e par ko pumoon nge pumoon nge ppin nge ppin, nge bin baaray ni nge par e girdi’ nge gamanman. Re n’ey e ku rayog ni nge un ngay boch e ngongol ni yima rin’ ni bay rogon ko par ko pumoon nge ppin ni yibe fanay l’uguney, ara chigiyey, ara nge rin’ be’ boch ban’en ko yungin nib mith u dow be’ ni nge pug e ar’ar rok.​—Mu guy Yugu Boch e Thin 23.

 ⁸ Be tamilangnag e Bible ni faanra ulul be’ i rin’ e ngongol ndarngal, ma aram e dabiyog ni nge par u lan e ulung. (1 Korinth 6:9; Revelation 22:15) Maku reb e, be’ ni ma un ko ngongol ndarngal e be darifannag ir maku ra k’aring e girdi’ ni nge dabki pagan’rad ngak. Ngongol ndarngal e ba ga’ ni ma sum boch e magawon riy. Ba ga’ ni ma k’aring be’ ni nge magawon e nangan’ rok, ma kub ga’ ni yima diyen riy ndan lemnag, maku ma kirebnag e mabgol, me k’aring e m’ar, ara nim’ riy. (Mu beeg e Galatia 6:7, 8.) Faanra fal’eg be’ i lemnag u m’on riy wenegan e ngongol ndarngal, ma dabisiy nsana dabi adag ni nge un ko mit ney e ngongol. Machane, ba ga’ nnap’an nra tabab be’ i rin’ boch ban’en nra fek i yan ko mit ney e ngongol ma der ma lemnag wenegan nra yib ngak ya bin riyul’ riy e kemus ni yigoo ar’ar rok e ir e be lemnag. Re n’ey e ba ga’ nib muun ngay ni ngaun yaliy yaan e ngongol ni puwlag.

9. Mang fan ni bay e riya’ riy ni ngaun yaliy yaan e ngongol ni puwlag?

⁹ Kan ngongliy yaan e ngongol ni puwlag ni nge k’aringdad ni ngad ar’arnaged e par ko pumoon nge ppin. Ngiyal’ ney e gubin yang ni bay yaan e ngongol ni puwlag riy. Bay yaan u yu ken e babyor, nge musik, nge boch e kachido u TV, nge Internet. Boor e girdi’ ni yad ma lemnag ndariy ban’en nib kireb u yaan e puwlag, machane bin riyul’ riy e rib gel e riya’ ko re n’ey. Rayog ni nge k’aring be’ ni nge par ni yigoo par ko pumoon  nge ppin e be lemnag mi i ar’arnag boch ban’en nib gel e kireb riy. Nap’an ni yugu ra tabab be’ i yaliy yaan e ngongol ni puwlag, ma aram e ke tabab ni nge rin’ reb e ngongol nra waliy ni nge rin’ boch e ngongol nib kireb ngak, me k’aring e magawon nga lan e mabgol rok, maku rayog ni nge wereg e mabgol.​—Roma 1:24-27; Efesus 4:19; mu guy Yugu Boch e Thin 24.

10. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad fare kenggin e motochiyel ni bay ko James 1:14, 15 ni ngad siyeged e ngongol ndarngal?

¹⁰ Ba ga’ fan ni nge tamilang u wan’dad boch ban’en nrayog ni nge k’aringdad ni ngad adaged e ngongol ndarngal. Mu tay fanam i yan ko fare ginang ni bay ko James 1:14, 15 ni be gaar: “Pi n’en ni ma waliy e girdi’ nge denen e ma yib ngak e en ni pag ir ko n’en nib kireb ni be ar’arnag nge waliy faanem nge aw ko wup; ma aram me diyen e tin nib kireb ni be ar’arnag nge gargeleg e denen; ma faani ilal e denen nge mus nga rogon me gargeleg e yam’.” Ere nap’an nra sum boch e lem nib kireb nga lanin’um, mag guy rogon ni nge chuw ni ka chingiyal’ nem. Faanra ke m’ug yaan boch e ngongol nib kireb ngom ni gathi lem rom ni ngam yaliy, mag fek owchem riy! Mu taleg e computer rom, ara mu thilyeg e channel ko TV. Dab mu pagem ko ar’ar nib kireb. Ya faan ga ra pagem ngay, ma ra munmun me gel e re ar’ar ney me mo’maw’ rogon ni ngam gagiyegnag.​—Mu beeg e Matthew 5:29, 30.

11. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad Jehovah u nap’an ni kad tababgad ni ngad lemnaged boch e ngongol nde yalen?

¹¹ Jehovah e manangdad nrib fel’ rogon nga rogon ni gad manang. Ere manang fadad tadenen. Machane ku manang nrayog ni ngad gelgad ko ar’ar nib kireb.  Be gaar ngodad: “Ere thingar mu lied ngem’ e ar’ar nu fayleng ni be maruwel u fithik’ i dowmed, ni aram e darngal, nge puwlag, nge ar’ar nib kireb ni ma waliy e girdi’ ko denen, nge chogow ya chogow e mmit e ta’ fan nge meybil ni yibe tay ngak e liyos ni ma meybil boch e girdi’ ngay.” (Kolose 3:5) Yugu aram rogon nde mom ni ngad rin’ed e re n’ey, machane ma gum’an’ Jehovah u puluwdad ma ra ayuwegdad. (Psalm 68:19) Immoy reb e walag ni kab pagel ni mecham ngak ni nga i yaliy yaan e ngongol ni puwlag ma be rin’ boch e ngongol nib kireb ngak. Pi fager rok u skul e yad ma lemnag ni pi ngongol ney e ka bang ko pi n’en ma rin’ be’ u nap’an ni be ilal i yan, machane i yog ni gaar: “I kirebnag e nangan’ rog, miki k’aringeg ni nggu par ni yigoo ngongol nde yalen e ir e gu be rin’.” Munmun ma aram me nang nib t’uf ni nge gagiyegnag e ar’ar rok, ma bochan e ayuw rok Jehovah ma aram me yag  ni nge pithig ir ko tiney e ngongol ni ke mecham ngay. Ere faanra ga be lemnag boch e ngongol nde yalen, mag wenig ngak Jehovah ni nge pi’ ‘gelngin ni ir e ba th’abi gel’ ngom ya nge yag nim lemnag e tin nib machalbog ban’en.​—2 Korinth 4:7; 1 Korinth 9:27.

12. Mang fan nib t’uf ni ngad ‘ayuweged gum’ircha’dad’?

¹² I yoloy Solomon ni gaar: “Mu kol ayuw u rogon ni ga be lem [“mu ayuweg gum’irchaem,” NW]; ya lanin’um e be dugliy rogon e yafos rom.” (Proverbs 4:23, BT) ‘Gum’ircha’dad’ e be yip’ fan e n’en bay u fithik’ i lanin’dad ni aram e n’en ni ma guy Jehovah. Pi n’en gad ma yaliy e rayog ni nge yib angin ara wenegan ngodad. Job ni ir be’ nib yul’yul’ e yog ni gaar: “Kug t’ar u wan’ug ndariy ba ngiyal’ ni nggu changar i darngal ngak be’ nib pin.” (Job 31:1, BT) Ba t’uf ni ngad gagiyegnaged e n’en gad ma yaliy nge n’en gad ma lemnag ni bod rogon Job. Kub t’uf ni ngad meybilgad ni bod rogon fare psalmist ni faani gaar: “Mu talegneg ndab ki l’agan’ug ko n’en ndariy gam’engin.”​—Psalm 119:37, BT.

13. Ba miti mang fager e mel’eg Dinah?

¹³ Pi fager rodad e rayog ni ngar suruyed gadad ko tin nib fel’ ara tin nib kireb. Faan ga ra mel’eg e piin yad ma fol ko pi motochiyel rok Got ni ngar manged fager rom, ma aram e rayog ni ngar ayuweged gur ni ngam rin’ e tin nib fel’. (Proverbs 13:20; mu beeg e 1 Korinth 15:33.) Rayog ni ngad nanged feni ga’ fan e piin gad ma mel’eg ni ngar manged fager rodad ko n’en ni buch rok Dinah. Dinah e ir reb e rugod ni fak  Jakob, ere ilal u reb e tabinaw ni yad ma liyor ngak Jehovah. Gathi ir be’ ni ma rin’ boch e ngongol nib kireb, machane i m’ag fager ngak boch e rugod nu Kanaan ndarur liyorgad ngak Jehovah. Piyu Kanaan e rib thil rogon ni yad ma lemnag murung’agen e ngongol ndarngal ngak e girdi’ rok Got, maku yad ba tabanathin ko ngongol ndarngal ni yad ma rin’. (Levitikus 18:6-25) Nap’an ni immoy Dinah ko pi fager rok, ma aram me mada’nag reb e pagel nu Kanaan ni ka nog Shekem ngak. Baadag Shekem Dinah. Cha’nem i Shekem e ir be’ “nri yima tayfan” u lan e tabinaw rok. Machane, gathi ir be’ nib t’uf Jehovah rok.​—Genesis 34:18, 19.

14. Mang e buch rok Dinah?

¹⁴ Ere rin’ Shekem e tin ka yima rin’ u rom nge n’en nib fel’ u wan’ ni nge rin’. Bochan ni baadag Dinah, ma aram “me yan i kol nge moleg u gelngin.” (Mu beeg e Genesis 34:1-4, BT.) Bochan e biney e kireb ni buch ma aram me buch boch ban’en nga tomuren nri gafgow Dinah nge chon e tabinaw rok riy.​—Genesis 34:7, 25-31; Galatia 6:7, 8.

15, 16. Uw rogon nrayog ni ngad gonopgad?

¹⁵ De t’uf ni nge buch rodad e n’en ni buch rok Dinah u m’on ni ngad nanged nra yib angin e pi motochiyel rok Jehovah ngodad. “Mpachegem ngak e piin ni yad ba gonop me yog e gonop ngom. Mm’agem ngak e girdi’ ni balyang ma ga kireb.” (Proverbs 13:20) Mu nameg ni nge tamilang u wan’um ko mang e ba fel’ ni “ngam rin’” ya nge yag nim siyeg boch ban’en nra k’aring e amith nga lanin’um me gafgownagem.​—Proverbs 2:6-9, BT; Psalm 1:1-3.

 ¹⁶ Rayog ni ngad gonopgad ni faanra ud filed e Thin rok Got, ma gad meybil ngak u m’on ni ngad dugliyed e n’en ngad rin’ed, ma gad fol ko pi fonow nib fel’ ni ma pi’ fare tapigpig nib yul’yul’ mab gonop. (Matthew 24:45; James 1:5) Riyul’ ni ga manang ni gad gubin ni gad ba meewar ma dawor da flontgad. (Jeremiah 17:9) Machane, uw rogon ni faanra ke yog be’ ngom ni bay boch ban’en ni ga be rin’ nra waliyem ko ngongol ndarngal? Gur ga ra damumuw, fa ga ra sobut’nag e lem rom nge m’agan’um ko ayuw ni kan pi’ ngom?​—2 Kings 22:18, 19.

17. Mu weliy reb e ban’en nrayog ni nge buch ni be dag rogon nrayog ni nge ayuwegdad e fonow ni ke pi’ reb e walag ni Kristiano ngodad.

¹⁷ Am lemnag e re n’ey. Bay reb e pumoon u tabon e maruwel rok reb e walag nib pin ni ke tabab ni nge  dag ni baadag fare walag ma aram me pining ni nge un ngak nga ranow nga bang ni ngar rin’ew boch ban’en u taabang. Re pumoon nem e der ma pigpig ngak Jehovah, machane ir be’ nib manigil mab gol. Ere bay reb e walag nib pin ni guyrow u taabang ma aram me guy rogon ni nge non ngak fare walag. Ere, mang e ra rin’ fare walag nib pin ni kan non ngak? Gur, ra gay e tawey rok ko n’en ke rin’, fa ra sap nga fel’ngin e fonow ni kan pi’ ngak? Sana ba t’uf Jehovah rok fare walag ma baadag ni nge rin’ e tin nib mat’aw. Machane faanra ulul ni nge un ko fare pumoon, ma gur, aram e be ‘guy rogon ni nge dabi ngongliy e ngongol ko darngal’ fa be ‘lek tabon laniyan’’?​—Proverbs 22:3; 28:26; Matthew 6:13; 26:41.

18, 19. Mu weliy rogon ni ke mil Josef ko ngongol ndarngal.

¹⁸ Nap’an ni kab pagel Josef, ma aram min fek nga Egypt nib sib. Gubin e rran ni i guy leengin Potifar rogon ni ngar parew, machane manang Josef nib kireb e n’en ni be rin’ e re ppin nem. Ba t’uf Jehovah rok Josef ma baadag ni nge rin’ e tin nib m’agan’ ngay. Ere yigi siyeg e n’en be guy e re ppin nem rogon ni nge rin’. Machane, bochan ni ir reb e sib ma aram e dabiyog ni nge chuw u tafen e masta rok. Ere faani reb e rran u nap’an ni guy leengin e masta rok rogon ni nge towasariy ni ngar parew, ma aram me “mil Josef rok nga wen.”​—Mu beeg e Genesis 39:7-12.

¹⁹ Faan gomanga i lemnag Josef boch e ngongol nde yalen ara i par nga i lemnag e re ppin nem, mab mudugil nib thil e n’en nra rin’. Machane, tha’ u thilin  Josef nge Jehovah e aram e n’en th’abi m’on u wan’. Ere gaar ngak fare pin: “Dariy ban’en ni ke tel [e masta rog] ndawori pag fan ngog, ke mus ni leengin, ni gur, e dawori pag fam ngog. Ere uw rogon ni nggu ngongliy e binir e ngongol nib kireb ni aram e kug denen nib togopluw ngak Got?”​—Genesis 39:8, 9.

20. Uw rogon ni kad nanged nib felfelan’ Jehovah ngak Josef?

²⁰ Yugu aram rogon nib palog Josef ko gin ma par riy nge girdi’ rok, machane gubin ngiyal’ ni ma par nib yul’yul’ ngak Jehovah, ma aram me tow’athnag. (Genesis 41:39-49) Rib felfelan’ Jehovah ko yul’yul’ ni tay Josef. (Proverbs 27:11) Rayog ni nge mo’maw’ ngodad ni ngad siyeged e ngongol ndarngal. Machane dab mu pagtalin e pi thin ni baaray ni be gaar: “I Somol e ba t’uf rok e piin nib fanenikay e kireb; ma ma ayuweg e yafos rok e girdi’ rok; ma chuwegrad u lan pa’ e piin kireb.”​—Psalm 97:10, BT.

21. Uw rogon ni folwok reb e walag ni kab pagel rok Josef?

²¹ Gubin e rran nder rus e girdi’ rok Jehovah ni ngar daged ni yad be ‘fanenikay e tin nib kireb,’ me ‘t’uf rorad e tin nib fel’.’ (Amos 5:15) Demtrug ko uw yangarem, ma rayog ni ngam par ni gab yul’yul’ ngak Jehovah. Bay reb e walag ni kab pagel nni skengnag rogon e yul’yul’ rok u skul. I yog bochi pin ngak ni faanra ayuweg ko skeng rok ma aram e rayog ni ngar parew ko pa’ ndarngal. Ere mang e rin’ e re walag ney? I folwok rok Josef. I yog ni gaar: “Ka chingiyal’ nem mug siyeg e n’en ke ognag ngog. Bochan ni kug par ni gub yul’yul’, ma ke yag ni nggu par ni bay fag u wan’ug.” Gubin e ‘felfelan’ ni yira tay nib ngoch nap’an’ ni bochan e ngongol ndarngal ni yibe un  ngay e ba ga’ ni ma fekey i yan nga boch ban’en ni ma k’aring e amith nge kireban’. (Hebrews 11:25) Faan yira fol rok Jehovah ma gubin ngiyal’ nra yibnag e bin riyul’ e felfelan’.​—Proverbs 10:22.

22, 23. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad Jehovah ni ki mada’ ko ngiyal’ ni kad rin’ed reb e denen nib ubchiya’?

²² Ra guy Satan rogon ni nge fanay e ngongol ndarngal ni ngad awgad ko wup rok, ma re n’ey e ban’en nrib mo’maw’ ngodad. Gad gubin ni bay yu ngiyal’ ni gad ma lemnag boch ban’en nde puluw. (Roma 7:21-25) Manang Jehovah e re n’ey, maku manang ni “gadad e fiyath.” (Psalm 103:14) Ere uw rogon ni faanra ke un reb e Kristiano ko ngongol ndarngal? Gur, dakuriy ban’en nrayog ni nge rin’? Danga’. Faanra riyul’ ni kari kalngan’, ma aram e ra ayuweg Jehovah. Got e ‘ma n’ag fan u wan’ e kireb rodad.’​—Psalm 86:5; James 5:16; mu beeg e Proverbs 28:13.

²³ Ki pi’ Jehovah e “pi pumoon ni tow’ath” ara piin piilal ni ngar ayuweged gadad. (Efesus 4:8, NW, 12; James 5:14, 15) Ke tay e piin piilal ni ngar ayuweged gadad ni ngki fel’ e tha’ u thildad bayay.​—Proverbs 15:32.

24, 25. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad e “gonop” ni ngad siyeged e ngongol ndarngal?

²⁴ Faanra ngad dugliyed ban’en nib fel’ rogon, mab t’uf ni ngad nanged rogon nra yib angin e pi motochiyel rok Jehovah ngodad. Dubdad ni ngad boded fare pagel ni kan weliy murung’agen ko Proverbs 7:6-23.  Dariy e “gonop” rok, ere aram fan ni aw ko wup ko ngongol ndarngal. Ra nge yag e gonop ngak be’ ma gathi kemus ni nge yag e llowan’ ngak. Faanra bay e gonop rodad, ma aram e gad ma guy rogon ni ngad nanged rogon laniyan’ Got u ban’en ma gad guy rogon ni ngad folgad riy. Dab mu pagtalin e pi thin ni baaray ni bay e gonop riy ni be gaar: “En nra guy rogon ni nge yag e gonop ngak e be’ ni ma t’ufeg ir. Ma en nib ga’ fan e tamilang u wan’ e ra fel’ rogon.”​—Proverbs 19:8, NW.

²⁵ Rib mich u wan’um nib puluw e pi motochiyel rok Got, fa? Rib mich u wan’um ni ga ra felfelan’ ni faan ga ra fol riy, fa? (Psalm 19:7-10; Isaiah 48:17, 18) Faanra ka be maruwar lanin’um, mag lemnag urngin ban’en nib manigil ni ke rin’ Jehovah ni fan ngom. “Mu gay ngam pirieg feni manigil Somol.” (Psalm 34:8, BT) Ga ra guy ni faanra um par ni ga be rin’ e re n’ey, ma aram e ra gel e t’ufeg rom ngak Got. Nge t’uf rom e tin nib t’uf rok, mag fanenikay e tin nib fanenikan. Mu suguy lanin’um ko tin nib fel’, ni aram e tin nib riyul’, mab mat’aw, mab machalbog, mab manigil, ma dariy thibngin. (Filippi 4:8, 9) Rayog ni ngad boded Josef ni yib angin e gonop rok Jehovah ngak.​—Isaiah 64:8.

26. Mang e migid ni gad ra weliy?

²⁶ Demtrug ko kam mabgol fa dawor, ma baadag Jehovah ni ngam felfelan’ mu kum felfelan’ nga rogon e par rom. Gal ni migid e guruy e bay boch ban’en riy nrayog ni nge ayuwegdad ni nge fel’ e mabgol rodad.