1-3. (a) Mang reb e tow’ath nib manigil ni ke pi’ Jehovah ngodad? Uw rogon nrayog ni ngad darifannaged e re tow’ath ney? (b) Susun ni uw rogon ni ngad maruwelgad ko fare tow’ath ni kan pi’ ngodad ni aram e thin ni gad ma yog?

 KE PI’ ba matam ba rat ni nge fanay ba pagel ni fak. Rib felfelan’ ni nge pi’ e re tow’ath ney nrib manigil ngak fak. Machane uw rogon ni faanra yan fare pagel ko fare rat nder kol ayuw me yan i pag ngak be’ nge maad’ad? Mang e ra lemnag fare matam?

² Jehovah e ir e En Ke Pi’ “urngin e tin nib fel’” nge “urngin e tow’ath nrib manigil” ngodad. (James 1:17) Reb ko pi tow’ath nem ni ke pi’ ngodad e aram e thin ni gad ma yog. Bochan e re tow’ath ney, ma aram e rayog ni ngad weliyed e tin bay u lanin’dad. Ku rayog ni ngad weliyed boch ban’en nra ayuweg e girdi’ me fal’eg lanin’rad. Machane thin ni gad ma yog e rayog ni nge gafgownag be’ miki kirebnag laniyan’.

³ Ba gel gelngin e thin ni gad ma yog. Ere be skulnagdad Jehovah u rogon ni ngad maruwelgad ko re tow’ath ney nib fel’ rogon. Be gaar ngodad: “Dab umogned e thin nib kireb ku be’. Ke mus ni thin nra ayuweg be’ e nguu mogned, ni fa mit nem e thin ni  ma fonownag e girdi’ me yib fan ngorad, fan e tin ni nga mogned e nge rin’ e tin nib fel’ ban’en ngak e piin ni kar motoyilgad ngomed.” (Efesus 4:29) Ngad weliyed rogon nrayog ni ngad maruwelgad ko re tow’ath ney ni ke pi’ Got ngodad u reb e kanawo’ nib m’agan’ ngay maku ra pi’ e athamgil nga laniyan’ e girdi’.

4, 5. Mang e rayog ni ngad filed u boch e thin nu Bible ni bay ko proverbs u murung’agen gelngin e thin ni yima yog?

⁴ Bay gelngin e thin ni yima yog, ere ba t’uf ni ngad kol ayuwgad ko n’en gad ma yog nge rogon ni gad ma non. Be gaar e Proverbs 15:4: “Thin nib sumunguy e ma ayuweg e yafos, machane thin ni ka nog u fithik’ e fanenikan e ma kirebnag laniyan’ be’.” Ra ba gel e gowel ma gad baadag ni ngad sak’iygad nga tan ba ken e gek’iy nib ga’ ken. Ere ku arrogon ni faanra u dogned e thin nib sumunguy ko girdi’ ma yad ra pufpuf ngodad. Machane faanra u dogned e thin nib kireb, ma rayog ni ngad kirebnaged laniyan’ yugu boch e girdi’ ma dariy be’ nra adag ni nge non ngodad.​—Proverbs 18:21.

⁵ Be gaar e Proverbs 12:18, BT: “Marog thin e rayog ni nge maad’ad nga laniyan’ be’ nib toar ni bod bangi sayden.” Thin nib kireb e rayog ni nge kirebnag laniyan’ be’ miki kirebnag thilin e girdi’. Sana bay ba ngiyal’ ni ke yog be’ ban’en ngom nri kirebnag lanin’um. Machane ku be gaar fare thin ko proverbs: “Thin nnog nib gonop e rayog ni golnagey.” Thin nib  manigil ni yima yog e rayog ni nge golnag lanin’uy me fal’eg e tha’ u thiliy ni ke kireb ni bochan e maluagthin. (Mu beeg e Proverbs 16:24.) Faanra dab da paged talin ni thin ni gad ma yog e rayog ni nge yib angin ara wenegan ngak be’, ma aram e ra ud kol ayuwgad ko thin ni gad ma yog.

6. Mang fan nib mo’maw’ ngodad ni ngad gagiyegnag e n’en gad ma yog?

⁶ Ku reb i fan ni ngad kol ayuwgad ko thin ni gad ma yog e bochan e gad gubin ndawor da flontgad. Thin ni gad ma yog e ma dag e pi n’en ni bay u lanin’dad, ya girdi’ e “ba kireb e lem” rorad. (Genesis 8:21; Luke 6:45) Aram fan nrayog ni nge mo’maw’ ngodad ni ngad gagiyegnaged e n’en gad ma yog. (Mu beeg e James 3:2-4.) Yugu aram rogon, mab t’uf ni ngad guyed rogon ni ngad mon’ognaged rogon ni gad ma non ko girdi’.

7, 8. Mang e rayog ni nge rin’ e thin ni gad ma yog ko tha’ u thildad Jehovah?

 ⁷ Kub t’uf ni ngad kol ayuwgad ni bochan e ra pufthinnagdad Jehovah ko thin ni gad ma yog nge rogon ni gad ma non. Be gaar e James 1:26: “Ra be finey be’ ni be liyor ngak Got ma faanra der yog rok ni nge gagiyegnag bolowthen nge siy ki yog e tin nib kireb, ma liyor ni be tay ngak Got e mm’ay fan, ma aram e ir e be bannag ir.” Ere faanra dab da kol ayuwgad ko thin ni gad ma yog, ma aram e rayog ni ngad kirebnaged e tha’ u thildad Jehovah.​—James 3:8-10.

⁸ Ba tamilang ni boor fan nib fel’ ni ngad kol ayuwgad ko n’en gad ma yog nge rogon ni gad ma non. Ba t’uf ni ngad nanged e re miti thin ni ngad siyeged ya nge yag nda maruwelgad ko re tow’ath ney ni ke pi’ Jehovah ngodad u rogon nib m’agan’ ngay.

9, 10. (a) Ba miti mang thin e ba ga’ ni yima yog e ngiyal’ ney? (b) Mang fan ni ngad siyeged e thin nib kireb?

⁹ Yaba’ nge yugu boch e thin nib kireb e ke mang thin e ngiyal’ ney. Boor e girdi’ ni yad ma lemnag nib t’uf ni ngar yaba’gad ara ngaur uneged e thin nib kireb u fithik’ e thin rorad ya nge tamilang e n’en ni yad be yog. Piin yad ma yog boch e thin nib mak’ak’ar ni ngan minmin ngay e ba ga’ ni yad ma uneg e thin ni puwlag nge yaba’ u fithik’ e thin rorad ni bochan e nge minmin e girdi’. Machane i gaar apostal Paul: “Thingar mpaged urngin e pi n’ey: ni aram e damumuw, nge ar’ar nib kireb, nge fanenikan. Thingari dabi yib bbugithin u l’ugunmed nga but’ nra kirebnag laniyan’ be’ ara bbugithin nib puwlag.” (Kolose  3:8) Ki yog ni “thin ni yima tamra’ ngay” e susun e dabi ‘un u l’ugun’ e piin Kristiano.​—Efesus 5:3, 4.

¹⁰ Jehovah nge piin yad ma t’ufeg e dubrad e thin nib kireb, ya ba alit. Be yog e Bible ni “ngongol ni golong” e ba muun ko “tin nib kireb ni yima ar’arnag.” (Galatia 5:19-21) “Ngongol ni golong” e rayog ni nge un ngay boor mit e denen, ma faanra kad mechamgad nga ban’en nib kireb ma rayog ni ngkud mechamgad nga yugu boch. Faanra ke mecham ngak be’ ni nga i yog e thin ni golong, nge boch e thin nib gel e kireb riy ma dabun ni nge tal, ma aram e rayog ni ngan chuweg ko ulung.​—2 Korinth 12:21; Efesus 4:19; mu guy Yugu Boch e Thin 23.

11, 12. (a) Mang e dugdugthin? (b) Mang fan nsusun e dab ud t’ared e thin nga daken be’?

¹¹ Kub t’uf ni ngad siyeged e dugdugthin. Ba ga’ ni gad baadag ni ngad nanged e n’en ni ma rin’ boch e girdi’, ma gad weliy boch ban’en u murung’agen e pi fager nge girdien e tabinaw rodad. Mus ko piin Kristiano ko bin som’on e chibog ma yad baadag ni ngar nanged e n’en ni be rin’ pi walagrad nge n’en nrayog ni ngar rin’ed ni ngar ayuweged yad. (Efesus 6:21, 22; Kolose 4:8, 9) Machane faanra ud weliyed murung’agen e girdi’ ma rib mom ni ngad tababgad ko dugdugthin. Faan gad ra un ko dugdugthin ma rayog ni nga dogned boch ban’en nde riyul’ u murung’agen boch e girdi’ ara boch ban’en nsusun e dab ni weliy. Faanra dab da kol ayuwgad ma mit ney e thin e rayog ni nge k’aringdad ni ngad t’ared e thin nga daken be’. Pi Farise e ur t’ared e thin nga daken Jesus u nap’an nra weliyed boch ban’en nde riyul’ u murung’agen.  (Matthew 9:32-34; 12:22-24) Yira t’ar e thin nga daken be’ ma rayog ni ngan kirebnag thin, me k’aring e tugthin nge kireban’, miki kirebnag e tha’ u thiliy.​—Proverbs 26:20.

¹² Baadag Jehovah ni nga u dogned e thin nra ayuweg e girdi’ me pi’ e athamgil nga lanin’rad, ma gathi ngad kirebnaged thilin e pi fager. Dabun Jehovah e piin yad ma “guy rogon nge yib e kireb nga thilin e pi tafager.” (Proverbs 6:16-19) Cha’ nsom’on ni t’ar e thin nga daken be’ e aram Satan ni Moonyan’ ni ir e t’ar e thin nga daken Got. (Revelation 12:9, 10) Ngiyal’ ney e ba ga’ ni yooren e girdi’ e yad ma yog boch e thin nde riyul’ u murung’agen boch i yad. Machane re n’ey e susun e dabi buch u lan e ulung ni Kristiano. (Galatia 5:19-21) Ere susun e ngar ud kol ayuwgad ko n’en gad ma yog, ma gubin ngiyal’ ni ngaud lemgad u m’on ni ngad nonad. U m’on ni ngam un i weliy murung’agen be’, mag fithem ni nge lungum: ‘Riyul’ e re n’ey, fa? Ba fel’ ni ngan weliy murung’agen, fa? Ra ayuweg e cha’nem, fa? Re n’ey ni nggog u murung’agen e cha’nem e ban’en ni gu baadag ni nge rung’ag, fa? Uw rogon u wan’ug ni faanra yog be’ e re n’ey u murung’ageg?’​—Mu beeg e 1 Thessalonika 4:11.

13, 14. (a) Mang wenegan e thin nib kireb ni yima yog? (b) Uw rogon be’ ni ma yog e thin nra kirebnag be’ ara darifannag? Mang fan nsusun e nge siyeg e piin Kristiano e mit ney e thin?

¹³ Gad gubin ni bay yu ngiyal’ ni gad ma yog boch ban’en me yan i tomur riy mad kalgadngan’dad. Machane dubdad ni nge mecham ngodad ni ngaud gathibthibnaged e girdi’ ara u dogned e thin nib kireb ngorad. Dab ud uned i yog e thin nib kireb. I gaar  Paul: “Mu n’iged fan u wun’med urngin ban’en nib kireb ni ke aw nga lanin’med, nge tin ni kam dabuyed rok be’, ma dab ku um damumuwgad. Dab ku um tolulgad ngak be’ u fithik’ e damumuw ara umogned e thin nib kireb ngak be’.” (Efesus 4:31) Fare thin ni be gaar, “thin nib kireb” e bay boch e Bible ni kan pilyeg riy ni “thin nrib gel e kireb riy,” ara “numon nra kirebnag thin be’,” ara “thin nra kirebnag laniyan’ be’.” Thin nib kireb e ma kirebnag laniyan’ e girdi’ miki k’aring be’ ni nge lemnag ndariy fan. Piin bitir e ba ga’ nib mom ni ma kireb lanin’rad, ere rib t’uf ni ngad kol ayuwgad ndabi pag rogon e thin ni nga u dogned ngorad.​—Kolose 3:21.

¹⁴ Ku bay ba mit e thin ni be ginangdad e Bible riy ni aram e thin ni yima yog ni nge kirebnag be’ ara darifannag. Be’ ni ma non ni aray rogon e gubin ngiyal’ ni yugu ma yog boch e thin ni nge kirebnag laniyan’ be’ ni lem rok. Rib gel e kireban’ riy ni faanra aray rogon ni ma non be’ ngak e en mabgol rok ara pi fak! Bin riyul’ riy e, be’ ni aram rogon e thin rok e rayog ni ngan chuweg ko ulung ni faanra dabi thilyeg rogon ni ma non ko girdi’. (1 Korinth 5:11-13; 6:9, 10) Ba tamilang ko n’en ni kad filed ni faanra ud yaba’gad, ara u dogned e thin nde riyul’, ara thin nra kirebnag laniyan’ be’, ma aram e rayog ni ngad kirebnaged e tha’ u thildad Jehovah nge girdi’.

15. Ba miti mang thin e rayog ni nge gelnag e tha’ u thiliy?

¹⁵ Uw rogon ni ngad maruwelgad ko re tow’ath ney u rogon nib m’agan’ Jehovah ngay? Yugu aram rogon  nder yog e Bible e re miti thin nsusun e nga dogned nge mit nsusun e dab u dogned, machane be yog ni ‘ke mus ni thin nra ayuweg be’ e nguu dogned.’ (Efesus 4:29) Thin ni ma ayuwegey e bbeech, mab sumunguy, mab riyul’. Baadag Jehovah ni nga u dogned e thin nra pi’ e athamgil nga lanin’uy me ayuwegey. Sana rayog nib mo’maw’ ngodad ni ngad rin’ed e re n’ey. Rib mo’maw’ ni nga dogned e thin nib manigil machane ba mom ni nga dogned e thin nib kireb. (Titus 2:8) Ere chiney e ngad weliyed boch e kanawo’ nrayog ni nga dogned boch e thin riy nra pi’ e athamgil nga lanin’uy.

16, 17. (a) Mang fan ni nga u dogned fel’ngin e tin ke rin’ be’? (b) Chon mini’ e rayog ni nga u dogned fel’ngin e tin kar rin’ed?

¹⁶ Jehovah nge Jesus e yow l’agruw ni yow ma yog fel’ngin e tin ke rin’ yugu boch e girdi’. Ere gad baadag ni ngad folwokgad rorow. (Matthew 3:17; 25:19-23; John 1:47) Faanra nga dogned fel’ngin e tin ke rin’ be’ u reb e kanawo’ nra pi’ e athamgil nga laniyan’, ma aram e ba muun ngay ni ngad fal’eged i lemnag rarogon facha’ ma gad dag ngak ni gad be lemnag. Be gaar e Proverbs 15:23, BT: “Ri dakuriy ba felfelan’ ngay, ni ga ra pirieg e re bugithin nib mat’aw ni nga nog ko ngiyal’ ni nga mog.” Nap’an nra pining be’ e magar ngodad ko maruwel nib gel ni kad ted ara dag nib ga’ fan u wan’ e n’en ni kad rin’ed, ma ri ma yib e athamgil nga lanin’dad.​—Mu beeg e Matthew 7:12; mu guy Yugu Boch e Thin 27.

¹⁷ Faan ga ra guy rogon ni nge mecham ngom ni ngaum sap nga fel’ngin e girdi’, ma aram e rayog ni  nge mom ngom ni nga u mog fel’ngin e tin kar rin’ed. Bod nsana rayog ni kam guy ni bay be’ u lan e ulung nri ma fal’eg e welthin rok nib fel’ rogon, ara ma athamgil ni nge pi’ e fulweg u nap’an e muulung. Fa reb e kam guy reb e fel’ yangaren ni be par nib mudugil ko tin riyul’ u skul ara be’ ni ke pilibthir ni ma un ko machib ni gubin ngiyal’. Rayog ni n’en nib t’uf ni ngar rung’aged e aram e nga dogned ngorad nib ga’ fan u wan’dad e n’en ni yad be rin’. Kub ga’ fan ni nga i yog e en figirngiy ngak leengin nib t’uf rok, mab ga’ fan u wan’. (Proverbs 31:10, 28) Girdi’ e ba t’uf ni ngar nanged nib ga’ farad ni bod rogon e woldug nib t’uf e yal’ nge ran ngay. Aram rogon e piin bitir. Ere mu gay boch e kanawo’ nrayog ni ngaum weliy fel’ngirad riy, ma ga be yog fel’ngin e athamgil ni yad be tay. Faanra u mog fel’ngin e tin ke rin’ be’, ma aram e rayog ni nge pi’ gelngin ndab ki rus me pagan’, miki k’aring ni nge athamgil ni nge rin’ e tin nib fel’.

18, 19. Mang fan nsusun e ngaud guyed rogon ni ngad pied e athamgil nga laniyan’ e girdi’ ma gad fal’eg lanin’rad? Uw rogon ni ngad rin’ed e re n’ey?

¹⁸ Nap’an ni gad ra pi’ e athamgil ngak be’ ma gad fal’eg laniyan’, ma aram e gad be folwok rok Jehovah. Ri ma lemnag e “piin ke kireban’rad.” (Psalms 147:3, BT) Baadag Jehovah ni nge ‘bagadad mi i pi’ e athamgil nga laniyan’ bagadad’ ma gad “pi’ e athamgil ngak e piin ni yad be rus [“piin ke mulan’rad,” NW].” (1 Thessalonika 5:11, 14) Ma guy Jehovah rogon e athamgil ni gad ma tay ni ngad rin’ed e re n’ey, mab ga’ fan u wan’.

 ¹⁹ Sana rayog ni kam guy ni bay be’ u lan e ulung ni ke kireban’ ara ke mulan’. Ere mang e rayog ni nga mog ngak nra ayuweg? Sana dabiyog ni ngam pithig e magawon rok, machane rayog ni ngam rin’ boch ban’en ni nge m’ug riy ni ga be lemnag. Bod nrayog ni ngam tay e tayim ni ngam rin’ew boch ban’en u taabang. Ku rayog ni ngam beeg reb e thin nu Bible ni nge rung’ag nrayog ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’, ara mmeybilgow u taabang. (Psalm 34:18; Matthew 10:29-31) Mmicheg ngak ni kab t’uf ko pi walag u lan e ulung. (1 Korinth 12:12-26; James 5:14, 15) Mag non u reb e kanawo’ nra m’ug riy nib riyul’  u wan’um e n’en ga be yog.​—Mu beeg e Proverbs 12:25.

20, 21. Mang e ma momnag ko girdi’ ni nge m’agan’rad ko fonow ni kan pi’ ngorad?

²⁰ Ku rayog ni ngad pied e athamgil nga laniyan’ be’ u nap’an ni gad ra pi’ e fonow ngak nib manigil. Dawor da flontgad, ere yu ngiyal’ e ba t’uf ni ngan fonownagdad. Be gaar e Proverbs 19:20, BT: “Faanra um motoyil ko fonow me fel’ u wan’um e tin ga be fil, ma ra reb e rran ma ga ra gonop.” Gathi yigoo piin piilal e rayog ni ngaur pied e fonow. Mus ko piin gallabthir nib t’uf ni ngaur fonownaged pi fakrad. (Efesus 6:4)  Pi walag nib pin e rayog ni nge bagayad me fonownag bagayad. (Titus 2:3-5) Bochan nib t’uf pi walagdad rodad, ma aram fan nib t’uf ni ngad kol ayuwgad ndab fonownaged yad u reb e kanawo’ nra kirebnag lanin’rad. Ere mang e rayog ni nge ayuwegdad?

²¹ Sana rayog ni nge yib ngan’um ba ngiyal’ ni ke pi’ be’ boch e fonow ngom nib manigil u reb e kanawo’ nib mom ni nge m’agan’um ngay. Mang fan ni ke m’agan’um ko fonow ni kan pi’ ngom? Sana rayog ni kam guy ni en be fonownagem e ri be lemnagem. Fa reb e ke fonownagem u fithik’ e sumunguy nge t’ufeg. (Kolose 4:6) Ba mudugil nre fonow nem e ba puluw ko thin nu Bible. (2 Timothy 3:16) Demtrug ko ka mog reb e thin nu Bible fa danga’, machane susun e nge puluw e fonow ni ga be pi’ ko Thin nu Bible. Susun e dariy be’ ni nge towasariy be’ ni nge fol ko n’en ni be lemnag, ara thilyeg fan e thin nu Bible ni bochan e nge m’ag ko tin be lemnag. Faan ga ra lemnag rogon ni kan fonownagem, ma aram e rayog ni nge ayuwegem ni ngam nang rogon ni ngkum pi’ e fonow ngak be’.

22. Uw rogon ni ga baadag ni ngam maruwel ko fare tow’ath ni kan pi’ ngom ni aram e thin ni ga ma yog?

²² Thin ni gad ma yog e aram reb e tow’ath ni ke yib rok Got. T’ufeg rodad ngak e aram e n’en nra k’aringdad ni ngad fanayed e re tow’ath ney nib fel’ rogon ma dab da kirebnaged. Dab mu pagtalin ni bay gelngin e thin ni gad ma yog, ya rayog ni nge fal’eg laniyan’ be’ fa kirebnag. Ere ngad athamgilgad ni nga u dogned e thin nra pi’ e gel nge athamgil nga laniyan’ e girdi’.