1-3. (a) Mang e gad be fil ko Proverbs 13:20? (b) Mang fan nib t’uf ni ngad gonopiyed e piin gad ma mel’eg ni ngar manged fager rodad?

 KAM guy rogon ni ma yaliy reb e bitir ni kab madway e gallabthir rok, fa? Yugu ra dawori nang fare tir e thin, machane pi n’en ni be guy ma be rung’ag e gubin ni be fek. Ma nap’an nra ilal boch, ma aram e ra tabab ni nga i rin’ boch ban’en ni bod rogon ni ma rin’ e gallabthir rok ni yugu aram rogon nder lemnag ni nge rin’. Ku arrogon e piin kar ilalgad nrayog ni ngaur lemgad ma yad be ngongol ni bod rogon e piin yad ma chag ngorad ni gubin ngiyal’.

² Be gaar e Proverbs 13:20: “Mpachegem ngak e piin ni yad ba gonop me yog e gonop ngom.” Fare bugithin ni be yog ni ngam “mpachegem” ngak be’ e ba muun ngay ni ngam mel’eg ni ngaum rin’ew facha’ boch ban’en u taabang. Re n’ey e gathi kemus ni be yip’ fan ni ngaum man ko gin bay facha’ riy. I yog be’ ni boor ban’en u murung’agen e Bible ni manang nra ngam pachegem ngak be’ mab muun ngay ni nge t’uf facha’ rom mag chugur ngak. Ba ga’ ni piin gad ma chag ngorad ni gubin  ngiyal’ e aram e piin nib mom ni nge af pangirad ngodad, nib ga’ ni faanra rib pach e thin rodad.

³ Pi fager rodad e rayog ni ngar feked gadad i yan ko tin nib fel’ ara tin nib kireb. Ku be ulul e Proverbs 13:20 ngay ni be gaar: “Mm’agem ngak e girdi’ ni balyang ma ga kireb.” Rogon ko thin ni Hebrew e faanra ngam ‘m’agem’ ngak be’ ma be yip’ fan ni ngam ‘m’ag fager ngak’ facha’ ara nge pach e thin romew. (Proverbs 22:24; Judges 14:20) Pi fager nib t’uf Got rorad e yad ma pi’ e athamgil nga lanin’dad ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Got. Ere chiney e ngad weliyed murung’agen e re miti girdi’ ni ma mel’eg Jehovah ni ngar manged fager rok ya nge yag nda mel’eged e pi fager rodad nib fel’ rogon.

4. Mang fan nri gad ba tow’ath ni ngad manged fager rok Got? Mang fan ni yog Jehovah e “fager rog” ngak Abraham?

⁴ Jehovah ni ir e En Th’abi Tolang u ga’ngin e Palpalth’ib e ke bing e kanawo’ ngodad ni ngad manged fager rok. Ireray reb e tow’ath nrib manigil. Jehovah e ma fal’eg i mel’eg e piin ngar manged fager rok. Piin yad ma t’ufeg mab mich u wan’rad e aram e piin ma mel’egrad ni ngar manged fager rok. Am lemnag Abraham. Ba m’agan’ ngay ni nge rin’ e tin ke yog Got. Boor yay ni m’ug nib yul’yul’ ngak Got ma be fol rok. Kub m’agan’ ngay ni nge pi’ Isak ni fak nib maligach. Ba mich u wan’ Abraham “nrayog rok Got ni nge faseg Isak ko yam’.” (Hebrews 11:17-19; Genesis 22:1, 2, 9-13) Bochan nib yul’yul’ Abraham ma i fol rok Jehovah, ma aram fan ni yog  Jehovah e “fager rog” ngak.​—Isaiah 41:8; James 2:21-23.

5. Uw rogon u wan’ Jehovah e piin yad ba yul’yul’ ngak?

⁵ Rib ga’ fan u wan’ Jehovah e pi fager rok. Pi fager rok e ba m’on u wan’rad e yul’yul’ rorad ngak mfini migid e tin ka bay ban’en. (Mu beeg e 2 Samuel 22:26.) Yad ba yul’yul’ ngak ma yad ma fol rok ni bochan e ba t’uf rorad. Be yog e Bible ni ‘ma fek Got e girdi’ nib mat’aw’ ara piin yad ma fol rok ni ngar manged tafager rok. (Proverbs 3:32) Ku ma pining Jehovah e pi fager rok ni ngar pared u lan e “tempel” rok. Aram e piin ma pagrad ni ngar liyorgad mar meybilgad ngak ndemtrug e ngiyal’.​—Psalm 15:1-5.

6. Uw rogon ni ngad daged nib t’uf Jesus rodad?

⁶ I gaar Jesus: “En ni gub t’uf rok e ra fol ko thin rog. [Ma] ra t’uf rok e Chitamag.” (John 14:23) Ere faanra ngad manged fager rok Jehovah, ma thingar ki t’uf Jesus rodad ma gad fol ko pi n’en ke yog ni ngad rin’ed. Bod ni, gad ma fol ko n’en ni ke tay Jesus chilen ni ngad rin’ed ni aram e ngad machibnaged fare thin nib fel’ ma gad pingeg boch e girdi’ ni ngar manged pi gachalpen. (Matthew 28:19, 20; John 14:15, 21) Bochan nib t’uf Jesus rodad, ma aram fan ni gad ma ‘lek luwan ay.’ (1 Peter 2:21) Ma felfelan’ Jehovah u nap’an nra guydad ni gad be athamgil u rogon nrayog rodad ni ngad folwokgad rok Fak ko thin nge ngongol rodad.

7. Mang fan nsusun e ngad guyed rogon ni nge yan i aw ni pi fager rodad e ku yad e fager rok Jehovah?

⁷ Pi fager rok Jehovah e yad ba yul’yul’, ma yad ma fol, mab t’uf Fak rorad. Ere gur, re miti girdi’ ni  ma mel’egrad Jehovah ni ngar manged fager rok e ku aram e re miti girdi’ ni gad ma mel’eg ni nge mang fager rodad, fa? Faanra ma folwok e pi fager rom rok Jesus ma yad ma fanay e tayim rorad ni ngar weliyed murung’agen Gil’ilungun Got ngak yugu boch e girdi’, ma aram e rayog ni ngar ayuweged gur ni ngam mang be’ nib manigil mag par ni gab yul’yul’ ngak Jehovah.

8. Mang e ga baadag u rogon e tha’ u thilin Ruth nge Naomi?

⁸ Boor e fager nib fel’ nrayog ni ngad beeged murung’agen u Bible, ni bod rogon Ruth nge Naomi ni chitiningin figirngin. Gali ppin ney e ba thil e nam rorow nge rarogon e gin nra bow riy, ma kub ilal Naomi ngak Ruth. Machane, ri pach e thin rorow ni bochan e yow l’agruw nib t’uf Jehovah rorow. Nap’an ni lemnag Naomi ni nge chuw u Moab nge sul nga Israel, ma dabun Ruth “ni nge pag.” I gaar ngak Naomi: “Girdi’ rom e bayi mang girdieg; ma Got rom e bayi mang Got rog.” (Ruth 1:14, 16) Rib gol Ruth ngak Naomi. Nap’an nra tawgow nga Israel, mab gel e maruwel ni i tay ni nge ayuweg Naomi ni fager rok. Rib t’uf Ruth rok Naomi ma ma pi’ boch e fonow nib fel’ ngak, maku ma motoyil Ruth ngak. Ere angin ni yib riy e boor e tow’ath ni yag ngorow.​—Ruth 3:6.

9. Mang e kam guy nrib fel’ u rogon e tha’ u thilin David nge Jonathan?

⁹ David nge Jonathan e ku aram l’agruw e fager nrib fel’ thilrow ma yow ba yul’yul’ ngak Jehovah.  Sogonap’an 30 e duw nib ilal Jonathan riy ngak David, maku ir e susun ni nge mang e bin migid e pilung u Israel. (1 Samuel 17:33; 31:2; 2 Samuel 5:4) Yugu aram rogon, ma nap’an ni nang ni ke mel’eg Jehovah David ni nge mang pilung, ma de awan’ ngak ara i tagenging ngak. Ya rin’ e tin nrayog rok ni nge ayuweg David. Bod nnap’an ni par e yafos rok David nga thatharen e riya’, ma aram me “pi’ e athamgil nga laniyan’ ma be puguran e ayuw rok Got ngak.” Ki pag Jonathan fan e yafos rok ni fan ngak David. (1 Samuel 23:16, 17, BT) Ku arrogon David ni ir reb e fager nib fel’. I micheg ngak Jonathan nra ayuweg chon e tabinaw rok, me tay e n’en ni micheg u gil’ ngki mada’ nga tomuren ni ke yim’ Jonathan.​—1 Samuel 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samuel 9:1-7.

10. Mang e kam fil u murung’agen e fager ko n’en ni buch rok fa dalip i pagel ni Hebrew?

¹⁰ Shadrak, nge Meshak, nge Abednego e aram dalip e pagel ni Hebrew nib fel’ e thin rorad nni fekrad nga yugu reb e nam u nap’an ni ka yad bbitir. Yugu aram rogon ni ur moyed u bang nib palog rok chon e tabinaw rorad, machane ur ayuweged yad ni ngar pared ni yad ba yul’yul’ ngak Jehovah. Boch nga tomuren u nap’an ni kar ilalgad boch, ma aram min skengnag e michan’ rorad u nap’an ni yog Nebukadnezzar ni Pilung ngorad ni ngar siro’gad ngab liyos ni gol ni ke ngongliy. I siyeg Shadrak, nge Meshak, nge Abednego ndab ra siro’gad ko re liyos nem, ma aram me lungurad ngak fare pilung: “[Dab] gu tiyed  fan e birom e kan, ma dab gu siro’gad ko fare liyos ni gol ni kam ngongliy.” Nap’an nni skengnag e michan’ rorad, ma aram mar pared ni yad ba yul’yul’ ko Got rorad.​—Daniel 1:1-17; 3:12, 16-28.

11. Uw rogon ni kad nanged ni Paul nge Timothy e aram l’agruw e fager nrib pach e thin rorow?

¹¹ Nap’an ni mada’nag apostal Paul Timothy u nap’an ni kab pagel, me guy ni ir be’ nib t’uf Jehovah rok ma kub ga’ fan e ulung rok u wan’. Ere, skulnag Paul Timothy ya nge yag ni ayuweg e pi walag u boch e binaw nib thilthil. (Acts 16:1-8; 17:10-14) Bochan nrib gel e maruwel ni i tay Timothy, ma aram fan ni gaar Paul: “Be un [ngog] . . . ko maruwel ni fan ko Thin Nib Fel’ ni yib rok Got.” Manang Paul nra i ‘ayuweg’ Timothy e pi walag u lan e ulung. Nap’an ni ur maruwelgow nib gel u taabang ni yow be pigpig ngak Jehovah, ma aram mar parew ni kari pach e thin rorow.​—Filippi 2:20-22; 1 Korinth 4:17.

12, 13. (a) Mang fan nib t’uf ni ngad fal’eged i mel’eg e piin ngar manged fager rodad ngki mada’ nga lan e ulung? (b) Mang fan ni pi’ apostal Paul fare ginang ni bay ko 1 Korinth 15:33?

¹² Rayog ni ngad filed boch ban’en rok e pi walag u lan e ulung, me bagadad me ayuweg bagadad ni nge par nib yul’yul’. (Mu beeg e Roma 1:11, 12.) Machane, mus nga lan e ulung nthingar kud kol ayuwgad riy u rogon e piin gad ma mel’eg ni nge mang fager rodad. Boor e walag nib thilthil u lan e ulung, ma kub thilthil e yalen rorad nge rogon e gin kar bad riy. Boch i yad e ka yad bbeech ko ulung  rodad, ma boch i yad e ke yoor e duw ni kar pigpiggad ngak Jehovah. Ba n’uw nap’an mfini yag ni ngari chugur e tha’ u thilin be’ nge Jehovah, ni bod rogon wom’engin e gek’iy nib n’uw nap’an mfini lol. Ere ba t’uf ni nge bagadad mi i gum’an’ u puluwon bagadad, me bagadad me t’ufeg bagadad, ma gad gonopiy e piin gad ma mel’eg ni ngar manged fager rodad.​—Roma 14:1; 15:1; Hebrews 5:12–6:3.

¹³ Bay yu ngiyal’ ni ma buch boch ban’en u lan e ulung ni be dag nthingar da kol ayuwgad ko piin gad be chag ngorad. Rayog ni bay reb e walag ni be rin’  boch ban’en nib togopuluw ko Bible. Fa reb e bay be’ u lan e ulung ni yugu be gun’gun’ ma be weliy boch ban’en nrayog ni nge kirebnag e ulung. Darud gingad ko re n’ey ni bochan e mus nga lan e ulung u nap’an e bin som’on e chibog maku immoy boch e magawon ni i sum riy. Bin riyul’ riy e, ginang apostal Paul e pi Kristiano e ngiyal’ nem ni gaar: “Dab mpaged gimed nga ni bannagmed, ya ra yan i bod ni ke lunguy: ‘Nchag ngak e girdi’ nib kireb me kireb pangiy nib fel’.’” (1 Korinth 15:12, 33) Ki yog Paul ngak Timothy ni nge kol ayuw u rogon e piin ma mel’egrad ni ngar manged fager rok. Ere susun ni ku arrogodad e ngiyal’ ney.​—Mu beeg e 2 Timothy 2:20-22.

14. Uw rogon ni piin gad ma mel’eg ni ngar manged fager rodad e rayog ni nge rin’ ban’en nga rogon e tha’ u thildad Jehovah?

¹⁴ Thingar da ayuweged e tha’ u thildad Jehovah, ya aram e n’en th’abi ga’ fan ni bay rodad. Aram fan ndarud m’ag fagergad ngak be’ nrayog ni nge warnag e michan’ rodad me kirebnag e tha’ u thildad Got. Dabiyog ni ngad lithaged e sponge nga fithik’ e vinegar ma gad lemnag ni nge wanumiy e ran. Ere ku arrogon ndabiyog ni ngaud chaggad ko girdi’ ni yad ma rin’ boch ban’en nib kireb, ma gad lemnag nra mom ngodad ni ngad rin’ed e tin nib fel’. Rib t’uf ni ngad kol ayuwgad u rogon e piin gad ma mel’eg ni ngar manged fager rodad.​—1 Korinth 5:6; 2 Thessalonika 3:6, 7, 14.

15. Mang e rayog ni ngam rin’ ya nge yag boch e fager nib manigil ngom u lan e ulung?

¹⁵ Rayog ni ngam pirieg boch e girdi’ u lan e ulung nriyul’ nib t’uf Jehovah rorad. Aram e piin  nrayog ni ngar manged fager rom. (Psalm 133:1) Gathi kemus ni yigoo pi taab yangar rom ara piin taareb rogon e gin kam bad riy e ir e ngam m’ag fager ngorad. Dab mu pagtalin nib ilal Jonathan ngak David nib palog e duw u thilrow, me Ruth e ba gel e bitir rok ngak Naomi. Gad baadag ni ngad folgad ko fare fonow ni bay u Bible ni be gaar: “Mu daged lanin’med ngomad ni bod rogon lanin’mad ngomed. Dab mmitheged lanin’med!” (2 Korinth 6:13; mu beeg e 1 Peter 2:17.) Ere, faan ga ra guy rogon ni ngaum par ni ga be folwok rok Jehovah, ma aram e ra adag yugu boch e girdi’ ni ngar manged fager rom.

16, 17. Faanra ke kirebnag be’ u lan e ulung lanin’dad, ma mang e susun ndab da rin’ed?

¹⁶ Gubin e tabinaw nib thilthil rarogon e girdi’ riy, nge pi n’en yad ma lemnag, nge rogon ni yad ma rin’ boch ban’en. Ku arrogon u lan e ulung. Re n’ey nib thilthil rarogodad e aram e n’en ma k’aringdad ni ngad felfelan’gad ko yafos rodad, ma rayog ni nge bagadad me fil boch ban’en rok bagadad. Machane bochan ni gad ba thilthil, ma aram fan ni bay yu ngiyal’ nrayog ni nge rin’ reb i walagdad ban’en ndad nanged fan ma gad dabuy daken ni bochan. Ku bay yu ngiyal’ nrayog ni nge rin’ ara yog reb e walag ban’en nra kirebnag lanin’dad. (Proverbs 12:18) Ere gur, ngad paged boch e magawon ni aray rogon ni nge muleg lanin’dad ara palognagdad ko ulung, fa?

 ¹⁷ Danga’. Mus ni faanra ke kirebnag be’ lanin’dad, ma dab da palognaged gadad ko ulung, ya gathi Jehovah e ir e ke kirebnag lanin’dad. Ir e ke pi’ e yafos nge urngin ban’en ngodad. Bay rogon ni ngad t’ufeged ma gad yul’yul’ ngak. (Revelation 4:11) Ulung rodad e aram reb e tow’ath ni ke pi’ Jehovah ngodad nra ayuwegdad ni ngad pared nib gel e michan’ rodad. (Hebrews 13:17) Dariy ba ngiyal’ ni ngad dabuyed e biney e tow’ath ni ke pi’ ni bochan e ke kirebnag be’ lanin’dad.​—Mu beeg e Psalm 119:165.

18. (a) Mang e rayog ni nge ayuwegdad ni ngaud pared pi walagdad nib fel’ thildad? (b) Mang fan nsusun e ngaud n’aged fan e kireb ni ke rin’ yugu boch e girdi’ ngodad?

¹⁸ Ba t’uf pi walagdad rodad ma gad baadag ni ngaud pared nib fel’ thildad. Der ma lemnag Jehovah ni nge rin’ e girdi’ gubin ban’en nib fel’ ndab kur olobochgad, ma susun ni ku aram rogon ni ngaud lemgad. (Proverbs 17:9; 1 Peter 4:8) Gad gubin ni gad ma oloboch. Machane, t’ufeg e aram e n’en nra ayuwegdad ni ‘ngaud n’iged fan u wun’dad e n’en ni manga ke kirebnag bagadad u laniyan’ bagadad.’ (Kolose 3:13) T’ufeg e ra talegdad ndab da paged bochi magawon ni ke sum u thildad be’ nib achig nge ga’. Riyul’ nnap’an nra kirebnag be’ lanin’dad, mab mo’maw’ ni nge dab kud lemnaged. Bin riyul’ riy e, kab mom ni ngad damumuwgad ngak facha’ ma gad dabuy daken. Machane faan gad ra rin’ ni aray rogon, ma aram e dab kud felfelan’gad mu ud pared ni gad ba damumuw. Ma faan gad ra n’ag fan, ma  aram e rayog ni nge gapas lanin’dad, me par e ulung ni bay e taareban’ riy. Ma bin th’abi ga’ fan riy e ra par nib fel’ e tha’ u thildad Jehovah.​—Matthew 6:14, 15; Luke 17:3, 4; Roma 14:19.

19. Mingiyal’ e ra t’uf ni ngad talgad ndab kud chaggad ngak be’ u lan e ulung?

¹⁹ Tabinaw ni bay e t’ufeg riy e ma athamgil gubin e girdi’ riy ni nge bagayad me rin’ boch ban’en nra fal’eg laniyan’ bagayad. Machane mu susunnag ni bay taabe’ u lan fare tabinaw ni ke chel ke togopuluw. Gubin e girdi’ u lan fare tabinaw ni kar guyed rogon ni ngar ayuweged facha’ u rogon nrayog rorad, machane dabun ni ngan ayuweg. Ere rayog ni nge dugliy facha’ ni nge chuw u tabinaw, fa reb e rayog ni nge yog e en lolugen fare tabinaw ngak ni nge chuw. Ku rayog ni nge buch ban’en ni aray rogon u lan e ulung. Rayog ni nge dugliy be’ ni nge ulul i rin’ boch ban’en nde m’agan’ Jehovah ngay me magawonnag e ulung. Ku rayog ni nge siyeg e ayuw ni yibe pi’ ngak me dag ni ke dabuy ni nge mang bang ko ulung. Ere, sana ra dugliy ni nge chuw ko ulung ni ir rok, fa reb e nni chuweg. Faanra buch ban’en ni aray rogon, ma aram e be tamilangnag e Bible nsusun e ‘dab kud chaggad ngak’ facha’. (Mu beeg e 1 Korinth 5:11-13; 2 John 9-11) Rayog ni nge mo’maw’ ni ngad folgad ko re fonow ney ni faanra facha’ e ir reb e fager rodad ara be’ u lan e tabinaw. Machane, nap’an nra buch ban’en ni aray rogon,  ma thingari m’on e yul’yul’ rodad ngak Jehovah ko yul’yul’ rodad ngak yugu be’.​—Mu guy Yugu Boch e Thin 8.

20, 21. (a) Uw rogon ni bay e t’ufeg ko fare yaram u murung’agen e piin yima tharbograd? (b) Mang fan nrib t’uf ni ngad gonopiyed e piin gad ma mel’eg ni ngar manged fager rodad?

²⁰ Fare yaram u murung’agen e piin yima tharbograd e aram reb e yaram ni ke ngongliy Jehovah ni bay e t’ufeg riy. Re yaram ney e ma ayuweg e ulung ni nge par ndabi magawonnag e piin ndubrad ni ngar folgad ko pi motochiyel rok Jehovah. (1 Korinth 5:7; Hebrews 12:15, 16) Ku ma ayuwegdad ni ngad daged nib ga’ fan u wan’dad e ngachal rok Jehovah nib thothup, nge pi motochiyel rok u murung’agen rogon e ngongol ni baadag ni ngad rin’ed, mu kud daged nib t’uf Jehovah rodad. (1 Peter 1:15, 16) Maku reb e, re yaram ney e ku be dag e t’ufeg ngak facha’ ni kan chuweg ko ulung, ya aram e n’en nrayog ni nge k’aring ni nge nang nib kireb e n’en ni ke rin’ me thilyeg e ngongol rok. Boor e walag ni kan tharbograd ko ulung, me boch nga tomuren mar sulod ngak Jehovah nge ulung rok.​—Hebrews 12:11.

²¹ Riyul’ ni pi fager rodad e rayog ni ngar feked gadad i yan ko tin nib fel’ ara tin nib kireb. Aram fan nrib t’uf ni ngad gonopiyed e piin gad ma mel’eg ni ngar manged fager rodad. Faanra ud t’ufeged e piin yad ba t’uf rok Jehovah, ma aram e rayog ni ngar ayuweged gadad ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak ndariy n’umngin nap’an.