1, 2. Mang fan nthingar da kol ayuwgad u nap’an ni gad be mel’eg e pi n’en ngad chuweged e chalban rodad ngay?

 SUSUN e ngam unum ba wom’engin e gek’iy mag guy ni bay bang riy nib kireb. Ere mang e ga ra rin’? Ga ra unum ni ga’ngin? Fa ga ra n’ag? Fa ga ra chuweg e gin ke kireb riy mag unum e gin kab fel’ riy?

² Pi n’en yima chuweg e chalban ngay e rayog ni ngan taarebrogonnag ko fare wom’engin e gek’iy. Bay boch riy nsana ba fel’, machane yooren riy e ba kireb  ni bochan e ba sug yaan e ngongol ndarngal riy, nge cham, nge ngongolen e moonyan’. Ere nap’an ni ga be mel’eg e pi n’en ngam chuweg e chalban rom ngay, ma gur ma lungum: “Gag e ba milfan ngog. Ere rayog ni nggu mel’eg e re miti n’en nug baadag ni nggu chuweg e chalban rog ngay”? Fa ma lungum: “Gubin ban’en ni yima chuweg e chalban ngay mab kireb”? Fa gur, ga ma fal’eg i mel’eg e re miti n’en ni ngam chuweg e chalban rom ngay, ni aram e ngam siyeg e tin nib kireb mag chuweg e chalban rom ko tin nib fel’?

3. Mang e susun ni ngad lemnaged u nap’an ni gad be mel’eg e pi n’en ngad chuweged e chalban rodad ngay?

³ Gad gubin nib t’uf ni ngad rin’ed boch ban’en ni ngad felfelan’gad ngay me chuweg e chalban rodad, maku gad baadag ni ngad mel’eged e pi n’ey nib fel’ rogon. Ere ba t’uf ni ngad fithed gadad ko mang e rayog ni nge rin’ e pi n’ey ko pigpig rodad ngak Jehovah.

4. Mang reb i kenggin e motochiyel u Bible nrayog ni nge ayuwegdad u rogon ni ngad mel’eged boch ban’en ni ngad chuweged e chalban rodad ngay?

⁴ Nap’an nda ognaged e yafos rodad ngak Jehovah, ma gad micheg ngak ni gad ra fanay e yafos rodad ni ngad pigpiggad ngak. (Mu beeg e Eklesiastes 5:4.) Kad micheged ni urngin ban’en ni gad ra rin’ ma “fan e nga nog e sorok riy ngak Got.” (1 Korinth 10:31) Re n’ey e be yip’ fan ni mus ko ngiyal’ ni gad be toffan ara gad be rin’ boch ban’en ni nge chuweg e chalban rodad, ma thingar da ted u gil’ e n’en kad micheged  ngak Got. Gathi kemus nu nap’an e muulung ara machib e ir e ngad rin’ed e re n’ey riy.

5. Susun ni nge uw rogon e pigpig rodad ngak Jehovah?

⁵ Gubin ban’en ni gad ma rin’ ni bay rogon ko pigpig rodad ngak Jehovah. I weliy Paul e re n’ey u nap’an ni gaar: “Ngam pied gimed ngak Got, ngam manged maligach nib fos ngak, ni kam pied gimed ko maruwel rok ma gimed ba fel’ u wan’.” (Roma 12:1) I gaar Jesus: “Thingari t’uf rom Somol, ni ir e Got rom, u polo’ i gum’irchaem, ngu polo’ i lanin’um, ngu polo’ i lem rom, ngu polo’ i gelngim.” (Mark 12:30) Gubin ngiyal’ ni gad baadag ni ngad pied e tin th’abi fel’ rodad ngak Jehovah. Kakrom u Israel e faanra nge ognag be’ reb e gamanman ni maligach ngak Jehovah, ma thingari pi’ reb e gamanman ndariy bang u downgin nib kireb. Faanra bay bang ko fare maligach nib kireb, ma aram e dabi fel’ fare maligach u wan’ Got. (Levitikus 22:18-20) Re n’ey e bod rogon e pigpig ni gad ma tay ngak Jehovah nrayog ni nge dabki fel’ u wan’. Ni uw rogon?

6, 7. Uw rogon ni pi n’en gad ma chuweg e chalban rodad ngay e rayog ni nge magawonnag e pigpig rodad ngak Jehovah?

⁶ Be gaar Jehovah ngodad: “Thingar mpired ni gimed ba thothup, ya gub thothup.” (1 Peter 1:14-16; 2 Peter 3:11) Faanra bbeech e liyor rodad ngak Jehovah, ma aram e ra fel’ e liyor rodad u wan’. (Deuteronomy 15:21) Dabiyog ni nge beech e liyor rodad ni faanra gad be rin’ boch e ngongol nib fanenikan Jehovah, ni bod rogon e ngongol ndarngal, ara cham, ara boch ban’en ni bay rogon nga ngongolen e moonyan’. (Roma 6:12-14; 8:13) Machane ku dabi m’agan’  Jehovah ngay ni faanra gad ma chuweg e chalban rodad nga boch ban’en ni bay e pi n’ey riy. Re n’ey e rayog ni nge alitnag e liyor ni gad be tay ma dabki fel’ u wan’ Jehovah, maku rayog ni nge kirebnag e tha’ u thildad.

⁷ Uw rogon ni ngad fal’eged i mel’eg e pi n’en gad ma chuweg e chalban rodad ngay? Mang boch i kenggin e motochiyel nra ayuwegdad ni ngad nanged e tin rayog ni ngad chuweged e chalban rodad ngay nge tin dabiyog?

8, 9. Mang boch ban’en ni yima chuweg e chalban ngay ni gad ma siyeg? Mang fan?

⁸ Boor mit ban’en ni bay e ngiyal’ ney ni yima chuweg e chalban ngay. Boch e rayog ni nge chuweg e piin Kristiano e chalban rorad ngay, ma yooren riy e dabiyog. Som’on e, ngad weliyed murung’agen e pi n’en yima chuweg e chalban ngay nib t’uf ni ngad siyeged.

⁹ Boor e kachido, nge website, nge boch ban’en ni yima pag u TV, nge video game, nge tang nib sug e ngongol ndarngal riy, ara cham, ara ngongolen e moonyan’. Tin nib kireb ban’en e ba ga’ ni yima dag u reb e kanawo’ ni nge m’ug ndariy ban’en nib kireb riy ara ban’en ni ngan minmin ngay. Machane piin Kristiano e yad ma guy rogon ni ngar siyeged e pi n’en yima chuweg e chalban ngay nib togopuluw ko pi motochiyel rok Jehovah. (Acts 15:28, 29; 1 Korinth 6:9, 10) Faan gad ra siyeg e pi n’ey, ma aram e gad be dag ngak Jehovah ni gad be fanenikay e tin nib kireb.​—Psalm 34:14; Roma 12:9.

10. Mang wenegan nra yib ngodad ni faanra ud chuweged e chalban rodad nga boch ban’en nib kireb?

 ¹⁰ Machane bay boch e girdi’ ni yad ma lemnag ndariy ban’en nib kireb ko pi n’en yima chuweg e chalban ngay ni bay yaan e cham, ara ngongol ndarngal, ara ngongolen e moonyan’ riy. Ma lungurad u wan’rad: ‘Mang e ba kireb riy? Ya dab gu un i rin’ e pi ngongol ney.’ Faan gad ra lem ni aray rogon, ma aram e gadad e gad be bannagdad. Be gaar e Bible: “Mini’ e rayog ni nge nang fan laniyan’ e girdi’? Dakuriy yugu reb e ban’en ni aram feni sasaliyeb.” (Jeremiah 17:9, BT) Uw rogon ni nga dogned ni gad be fanenikay e pi ngongol ney ni faanra gad ma chuweg e chalban rodad ko pi n’en nde m’agan’ Jehovah ngay? Bin riyul’ riy e, faanra ud pared ni gad be chuweg e chalban rodad ko pi n’ey, ma aram e gad ra tabab ni ngad lemnaged ni yugu dariy ban’en nib kireb riy. Ere ra munmun ma aram e ra tal e nangan’ rodad ndab ki maruwel ma dabki ginangdad u nap’an ni gad be yan ni ngad dugliyed ban’en nib kireb.​—1 Timothy 4:1, 2.

11. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad e Galatia 6:7 u rogon ni ngad mel’eged e pi n’en ngad chuweged e chalban rodad ngay?

¹¹ Be gaar e Thin rok Got: “Ra be’ ma mit i n’en ni yung e ir e ra t’ar wom’engin.” (Galatia 6:7) Riyul’ ni faanra ud chuweged e chalban rodad nga boch ban’en nib kireb, ma aram e ra munmun ma gad un i rin’ fapi n’em. Bod ni, bay boch e girdi’ ni kar uned ko ngongol ndarngal ni bochan e aram e n’en ni yugu yad ma chuweg e chalban rorad ngay. Machane be ayuwegdad Jehovah u rogon ni ngad fal’eged i mel’eg e pi n’en gad ma chuweg e chalban rodad ngay.

12. Mang e ra ayuwegdad ni ngad dugliyed e n’en nib fel’ ni ngad rin’ed ni bay rogon ko pi n’en yima chuweg e chalban ngay?

¹² Bay boch ban’en ni yima chuweg e chalban ngay nib tamilang nde m’agan’ Jehovah ngay. Gad manang nthingar da siyeged e pi n’em. Machane, uw rogon ni faanra gathi rib gagiyel ko ba fel’ fa ba kireb? Dawori pi’ Jehovah boch e motochiyel ngodad ni be yog e miti n’en nrayog ni ngad yaliyed, ara da motoyilgad ngay, ara da beeged, nge tin dabiyog. Ya n’en ni baadag ni ngad rin’ed e ngad maruwelgad ko nangan’ rodad ni kan skulnag ko pi kenggin e motochiyel u Bible. (Mu beeg e Galatia 6:5.) Ke pi’ Jehovah e pi kenggin e motochiyel ngodad, ara boch ban’en nib riyul’ ni be fil ngodad rogon boch ban’en u wan’. Pi kenggin e motochiyel ney e ir e ma skulnag e nangan’ rodad. Ir e ma ayuwegdad ni ngad nanged e ‘n’en nib m’agan’ Somol ngay ni ngad rin’ed,’ ya nge yag nda mel’eged e pi n’en nib m’agan’ ngay.​—Efesus 5:17.

13. Mang fan nra reb e Kristiano ma rogon e pi n’en ni baadag ni ma chuweg e chalban rok ngay? Mang e n’en th’abi ga’ fan u wan’ urngin e Kristiano?

¹³ Ba ga’ nra reb e Kristiano ma rogon e pi n’en ni baadag ni ma chuweg e chalban rok ngay. Mang fan? Ya ba thilthil e n’en ni gad baadag. Maku reb e, rayog ni nge lemnag be’ nib fel’ ban’en ma be’ e be lemnag nde fel’. Yugu aram rogon, ma gubin e Kristiano nthingar ra paged e pi kenggin e motochiyel u Bible ni nge pow’iyrad ya nge yag nra dugliyed e n’en nib fel’ ni ngar rin’ed. (Filippi 1:9) Ireray e n’en nra ayuwegdad ni ngad mel’eged boch ban’en ni  ngad chuweged e chalban rodad ngay nra m’agan’ Got ngay.​—Psalm 119:11, 129; 1 Peter 2:16.

14. (a) Mang e ba ga’ fan ni ngad lemnaged u rogon ni gad ma maruwel ko tayim rodad? (b) Mang fonow e pi’ Paul ngak e piin Kristiano?

¹⁴ Ku reb e ban’en nib t’uf ni ngad lemnaged e urngin e tayim ni gad ma tay ni fan ko pi n’en ni gad ma chuweg e chalban rodad ngay. Re n’ey e rayog ni nge dag ko uw feni ga’ fan e pi n’ey u wan’dad. Gadad e piin Kristiano e pigpig rodad ngak Jehovah e aram e n’en nth’abi ga’ fan u lan e yafos rodad. (Mu beeg e Matthew 6:33.) Machane, rayog ni ngad n’aged boor e tayim ni fan ko pi n’en ni yima chuweg e chalban  ngay ndarud nanged. I fonownag Paul e piin Kristiano ni gaar: “Dab um ngongolgad ni bod e girdi’ nde gonop, machane ngaum ngongolgad ni bod rogon e girdi’ nib gonop, mu um maruwelgad ko tayim romed nib fel’ rogon.” (Efesus 5:15, 16, NW) Ere ba t’uf ni ngad gonopiyed urngin e tayim ni gad ma tay ni fan ko pi n’en ni yima chuweg e chalban ngay, ma gad guy rogon ni nge par e pigpig rodad ngak Got ni aram e n’en nib m’on u wan’dad.

15. Uw rogon ni ngad ayuweged gadad ko pi n’en yima chuweg e chalban ngay nrayog ni nge kirebnag e tha’ u thildad Jehovah?

¹⁵ Ba tamilang nthingar dab ud chuweged e chalban rodad ko pi n’en gad manang nde m’agan’ Jehovah ngay. Machane, uw rogon e tin baaray ni be maruwar u wan’dad? Ba t’uf ni ngad kol ayuwgad riy, fa? Am lemnag e re n’ey. Faanra ga be yan u ba pa’ i kanawo’ ni bay u thatharen e burey, ma gur, ga ra kan nga marichlen? Danga’. Faanra ba ga’ fan e yafos rom u wan’um, ma ga ra palog ko gin bay e riya’ riy. Ku arrogon e pi n’en gad ma chuweg e chalban rodad ngay. Be gaar e Thin rok Got: “Mu pithigem ko kireb.” (Proverbs 4:25-27, BT) Ere gathi kemus ni gad ma siyeg e pi n’en yima chuweg e chalban ngay ni gad manang nib kireb, ya ku gad ma guy rogon ni ngad paloggad ko tin gad be sananag nde fel’ nrayog ni nge kirebnag e tha’ u thildad Jehovah.

16. (a) Mang boch ban’en nib fanenikan Jehovah? (b) Uw rogon ni ngad daged ni gad be fanenikan e pi n’en ma fanenikan Jehovah?

¹⁶ Be gaar e Bible: “Mu fanenikayed e tin nib kireb, me t’uf romed e tin nib fel’.” (Amos 5:15) Be yog e Bible  ngodad rogon e lem rok Jehovah. Ere mu fithem ko uw rogon nrayog ni nge ayuwegem e pi n’en kam fil ni ngam lemnag boch ban’en ni bod rogon ni ma lemnag Jehovah. Bod ni, kad filed nib fanenikan Jehovah e “yunmon ni ma lifith e thin, paef ni ma thang e pogofan rok e girdi’ ndawor ra bucheged ban’en, ba yon’if ni ma lemnag rogon e tin nib kireb ni nge rin’, [nge] be’ ni ke yan nib gur ni nge yan i ngongliy e tin nib kireb.” (Proverbs 6:16-19) Kad filed nthingar da siyeged e “ngongol ni darngal, . . . nge ta’fan nge meybil ngak e liyos ni ma meybil boch e girdi’ ngay, nge pig, . . . nge awan’, nge damumuw, nge . . . balyang ko rrum, . . . [nge] mur ni yibe wagagey u fithik’, . . . [nge] boch ban’en ni bod e tiney.” (Galatia 5:19-21) Ere kam guy rogon nrayog ni nge ayuwegem e gal kenggin e motochiyel ney u rogon ni ngam mel’eg e pi n’en ga ma chuweg e chalban rom ngay, fa? Gad baadag ni ngad folgad ko motochiyel rok Jehovah u gubin ban’en ni gad ma rin’ u lan e yafos rodad, ndemtrug ko nap’an ni gad bay u fithik’ e girdi’ ara nap’an ni yigoo gadad. (2 Korinth 3:18) Bin riyul’ riy e, pi n’en gad ma dugliy ni ngad rin’ed u nap’an ni yigoo gadad e ra dag e bin riyul’ i rarogodad.​—Psalm 11:4; 16:8.

17. Mang l’agruw e deer nsusun e ngad fithed gadad riy u m’on ni ngad mel’eged boch ban’en ni ngad chuweged e chalban rodad ngay?

¹⁷ Ere nap’an ni ga be mel’eg boch ban’en ni ngam chuweg e chalban rom ngay, mag fithem ni nge lungum: ‘Mang e ra rin’ e n’en ni kug mel’eg ko tha’ u thilmow Jehovah? Mang e ra rin’ ko nangan’ rog?’ Chiney e ngad weliyed yugu boch i kenggin e  motochiyel nrayog ni nge ayuwegdad u nap’an ni gad be mel’eg e pi n’en ni ngad chuweged e chalban rodad ngay.

18, 19. (a) Mang fonow e pi’ Paul ngak e piin Kristiano? (b) Mang boch i kenggin e motochiyel nra ayuwegdad u rogon ni ngad mel’eged e pi n’en gad ma chuweg e chalban rodad ngay?

¹⁸ Nap’an ni gad be mel’eg e pi n’en ni ngad chuweged e chalban rodad ngay, ma aram e gad be mel’eg e pi n’en ni ngad suguyed nga lanin’dad. I yoloy Paul ni gaar: “Ngam suguyed lanin’med ko fapi n’en nib fel’, ni yira yog e fel’ ngay: ni n’en nriyul’, nge n’en nib yal’uw, ma mmat’aw, ma mmachalbog, ma mmanigil, nge tin ndariy thibngin.” (Filippi 4:8) Faan gad ra suguy e tin nib fel’ nga lanin’dad, ma aram e rayog ni nge lungudad: “[Jehovah] mang e gu par nib fel’ u wun’um e thin ni be yib u l’ugunag nge pi n’en ni gu be lemnag.”​—Psalm 19:14.

¹⁹ Ere mu fithem ni nge lungum: ‘Mang e n’en ni gu be suguy nga lanin’ug? Tomuren ni kug yaliy reb e kachido ara ban’en u TV, ma gur, ba fel’ e pi n’en ke magey yaan u lanin’ug, fa? Ba gapas lanin’ug mab fel’ e nangan’ rog, fa? (Efesus 5:5; 1 Timothy 1:5, 19) Ba puf rogog ni nggu meybil ngak Jehovah? Fa be magawon lanin’ug? Gur, pi n’en kug chuweg e chalban rog ngay e be k’aringeg ni nggu lemnag murung’agen e cham ara boch e ngongol nib kireb, fa? (Matthew 12:33; Mark 7:20-23) Gu be ‘fol ko ngongol ni yibe rin’ u roy u fayleng’ ni bochan rogon e pi n’en gu ma mel’eg ni nggu chuweg e chalban rog ngay, fa?’ (Roma 12:2) Rogon e fulweg ni gad ra pi’ ko pi deer ney e rayog ni nge ayuwegdad ni ngad nanged e n’en nib t’uf ni ngad rin’ed  ya nge yag ni par e tha’ u thildad Jehovah nib fel’. Gad baadag ni ngad meybilgad ni bod rogon fare psalmist ni faani gaar: “Mu talegneg ndab ki l’agan’ug ko n’en ndariy gam’engin.” *​—Psalm 119:37, BT.

20, 21. Mang fan nib t’uf ni ngad lemnaged rogon laniyan’ yugu boch e girdi’ u nap’an ni gad be mel’eg e pi n’en ni ngad chuweged e chalban rodad ngay?

²⁰ Ku reb i kenggin e motochiyel nib fel’ ndab da paged talin e be gaar: “‘Urngin ban’en nrayog ni ngad rin’ed’​—machane gathi urngin ban’en ma ba fel’ ngodad [“gathi urngin ban’en nra pi’ e athamgil nga lanin’uy,” NW]. Ra be’ ma gathi go ir e ngi i tafinaynag e tin nib fel’ ngak, ya ngki tafinaynag e tin nib fel’ ngak boch e girdi’.” (1 Korinth 10:23, 24) Ere bochan e ba puf rogodad ni ngad rin’ed ban’en, ma aram e gathi be yip’ fan nsusun e ngad rin’ed. Pi n’en gad ma mel’eg ni ngad chuweged e chalban rodad ngay e thingar da fal’eged i lemnag ko mang e ra rin’ ngak pi walagdad.

²¹ Gathi gubin e girdi’ ni taareb rogon e nangan’ rorad. Bod nsana ma pagem e nangan’ rom ni ngam yaliy reb e kachido ara ban’en ni yima pag u TV. Machane, faani boch nga tomuren ma aram mag nang ni fare kachido e ma magawonnag e nangan’ rok boch e walag. Ere mang e ga ra rin’? Yugu aram rogon ni bay mat’awum ni ngam yaliy fare kachido, machane sana  ga ra dugliy ndab kum yaliy. Mang fan? Bochan e dabum ni ngam “denen nib togopluw ngak . . . pi walagem,” ara mu “denen nib togopluw ngak Kristus.” (1 Korinth 8:12) Dubdad ni ngad rin’ed ban’en nra magawonnag laniyan’ pi walagdad.​—Roma 14:1; 15:1; 1 Korinth 10:32.

22. Uw rogon ni ngad daged nib puluw rogon ni gad ma lemnag e pi n’en ma mel’eg boch e Kristiano ni ngar rin’ed?

²² Machane, uw rogon ni faanra der pagem e nangan’ rom ni ngam yaliy, ara mu beeg, ara mu rin’ ban’en ni be lemnag be’ nde kireb? Bochan nib t’uf walagem rom ma ga be tayfan, ma aram e dab mu towasariy ni ngki rin’ e n’en kam dugliy ni ngam rin’. Be’ ni be yan u karrow e manang nrayog ni bay boch e girdi’ ni yad be yan u karrow nib papey ara ba sagaal nga payngin ni be yan, machane ba fel’ rogon ni yad be yan u karrow. Ere ku arrogon nsana rayog ni gimew be fol walagem ko pi kenggin e motochiyel u Bible, machane ba thil rogon e lem romew u murung’agen e miti n’en ni gimew be lemnag nib fel’ ni ngan chuweg e chalban ngay.​—Eklesiastes 7:16; Filippi 4:5.

23. Mang e ra ayuwegdad ni ngad fal’eged i mel’eg e pi n’en gad ma chuweg e chalban rodad ngay?

²³ Ere mang e ra ayuwegdad ni ngad fal’eged i mel’eg e pi n’en gad ma chuweg e chalban rodad ngay? Faan gad ra maruwel ko nangan’ rodad ni kan skulnag ko pi kenggin e motochiyel u Bible, ma gad lemnag rogon laniyan’ pi walagdad, ma aram e rayog ni ngad mel’eged e n’en nib fel’ ni ngad chuweged e chalban rodad ngay. Faan gad ra rin’ ni aray rogon, ma aram e gad ra felfelan’ ni gad be rin’ urngin ban’en ni “fan e nga nog e sorok riy ngak Got.”