Pi motochiyel rok Got e be tor nga daken e pi kenggin e motochiyel rok. Pi kenggin e motochiyel ney e aram boch ban’en nib riyul’ ni gad ra pirieg u lan e Bible. Pi n’ey e ma ayuwegdad ni ngad nanged rogon ni ma lemnag Got boch ban’en. Ku ma ayuwegdad ni ngad dugliyed boch ban’en nib fel’ u lan e yafos rodad ma gad rin’ e tin nib fel’. Pi kenggin e motochiyel e ba ga’ ni ma ayuwegdad u boch ban’en ni gathi ri be tamilangnag e motochiyel rok Got ko rayog ni ngad rin’ed fa danga’.

▸ Guruy ni 1, paragraph 8

Ra ngad folgad rok Jehovah ma be yip’ fan ni ngad rin’ed e tin ke yog nib m’agan’dad ngay. Baadag Jehovah ni ngad folgad rok ni bochan e ba t’uf rodad. (1 John 5:3) Faanra ba t’uf Got rodad ma be pagan’dad ngak, ma aram e gad ra fol ko pi fonow rok u gubin ban’en ni gad ma rin’. Gad ra fol rok ni yugu aram rogon nib mo’maw’ ngodad. Ba fel’ ni ngad folgad rok Jehovah ni bochan e be fil ngodad rogon ni nge fel’ e par rodad e chiney, ma kki micheg ni boor e tow’ath nra pi’ ngodad boch nga m’on.​—Isaiah 48:17.

▸ Guruy ni 1, paragraph 10

Ke pi’ Jehovah e puf rogon ngak gubin e girdi’ ara mat’awrad ni ngar dugliyed boch ban’en. De sunmiydad ni gad bod e masin. (Deuteronomy 30:19; Joshua 24:15) Ere rayog ni ngad fanayed e puf rogon rodad ni ngad mel’eged boch ban’en nib fel’. Machane faanra dab da kol ayuwgad, ma rayog ni ngad dugliyed boch ban’en nde puluw. Ra bay e puf rogon rodad ma be yip’ fan nra bagadad ma thingari dugliy ko nge par nib yul’yul’ ngak Jehovah me dag nriyul’ nib t’uf rok fa danga’.

▸ Guruy ni 1, paragraph 12

Ke tay Jehovah boch e motochiyel ni be gagiyegnag rogon pangidad nge ngongol rodad. Gad ra beeg e Bible ma rayog ni ngad nanged e pi motochiyel ney nge rogon nra ayuwegdad ni nge fel’ rogon e par rodad. (Proverbs 6:16-19; 1 Korinth 6:9-11) Pi motochiyel ney e ma ayuwegdad ni ngad nanged e tin nib mat’aw nge tin nde mat’aw u wan’ Got. Ku ma ayuwegdad ni ngad nanged rogon ni ngad daged e t’ufeg, nge rogon ni ngad dugliyed boch ban’en nib fel’ rogon, nge rogon ni ngaud golgad ko girdi’. Yugu aram rogon ni be gel e kireb ko ngongol ko girdi’ ko re fayleng ney, machane pi motochiyel rok Jehovah e dabi thil. (Deuteronomy 32:4-6; Malaki 3:6) Gad ra fol riy ma rayog ni nge ayuwegdad u boch ban’en nrayog ni nge kirebnag fithik’ i dowdad nge lanin’dad.

▸ Guruy ni 1, paragraph 17

Nangan’ rodad e ma ayuwegdad ni ngad nanged e n’en nib thil u thilin e tin nib fel’ nge tin nib kireb. Gad gubin ni ke pi’ Jehovah e nangan’ ngodad. (Roma 2:14, 15) Faanra nge maruwel e nangan’ rodad nib fel’ rogon, ma thingar da skulnaged nrogon nib puluw ko pi motochiyel rok Jehovah. Faan gad ra rin’ ni aray rogon, ma aram e rayog ni nge ayuwegdad ni ngad dugliyed boch ban’en nib m’agan’ Got ngay. (1 Peter 3:16) Rayog ni nge ginangdad e nangan’ rodad u nap’an ni gad be yan ni ngad dugliyed ban’en nde puluw, ara k’aringdad ni nge magawon lanin’dad u tomuren ni kad rin’ed ban’en nib kireb. Rayog ni nge kireb e nangan’ rodad, machane rayog ni nge ayuwegdad Jehovah ni ngki fel’ bayay. Faanra ba fel’ e nangan’ rodad ma aram e ra gapas lanin’dad me yib fadad u wan’dad.

▸ Guruy ni 2, paragraph 3

Faanra bay madgun Got u wan’dad ma be yip’ fan nrib t’uf Got rodad ma gad be tayfan, ma dubdad ni ngad rin’ed ban’en nde m’agan’ ngay. Ku ireray e n’en ni ma ayuwegdad ni ngad rin’ed e tin nib  fel’ ma gad siyeg e tin nib kireb. (Psalm 111:10) Ma k’aringdad ni ngad motoyilgad nib fel’ rogon nga gubin ban’en ni be yog Jehovah. Ku ma ayuwegdad ni ngad ted u gil’ e tin kad micheged ngak ni bochan e ri gad be tayfan. Faanra bay madgun Got u wan’dad ma aram e n’en nra gagiyegnag rogon e lem rodad, nge rogon e ngongol rodad ko girdi’, nge pi n’en gad ma mel’eg ni gubin e rran.

▸ Guruy ni 2, paragraph 9

Ra nge kal be’ ngan’ mab muun ngay ni ngari kireban’ ni bochan e ke rin’ ban’en nib kireb. Piin nib t’uf Got rorad e ri ma kireban’rad u nap’an ni yad ra nang ni kar rin’ed ban’en nib togopluw ko pi motochiyel rok. Faanra kad rin’ed ban’en nib kireb, ma susun e ngad weniggad ngak Jehovah ni nge n’ag fan e denen rodad u daken fare biyul ni maligach ni pi’ Jesus. (Matthew 26:28; 1 John 2:1, 2) Faanra riyul’ ni kar da kalgadngan’dad ma kad talgad i rin’ e kireb, ma aram e rayog ni nge pagan’dad nra n’ag Jehovah fan e kireb rodad. Dakuriy fan ni nge magawon lanin’dad ko kireb ni ud rin’ed kafram. (Psalm 103:10-14; 1 John 1:9; 3:19-22) Thingar da maruwelgad nib gel ya nge yag nda filed ban’en ko oloboch rodad, ma gad thilyeg e lem rodad nde puluw, ma gad guy rogon ni nge puluw e ngongol rodad ko pi motochiyel rok Jehovah.

▸ Guruy ni 2, paragraph 18

Nap’an nra rin’ be’ reb e denen nib ubchiya’ ndabi kalngan’ miki siyeg ni nge fol ko pi motochiyel rok Jehovah, ma aram e dabkiyog ni nge mang reb i girdien e ulung. Ba t’uf ni ngan tharbog ko ulung. Nap’an ni yira tharbog be’ ko ulung, ma aram e dakuriy ban’en ni ngad rin’ed e cha’nem u taabang maku dab kud nonad ngak. (1 Korinth 5:11; 2 John 9-11) Re yaram ney ni ngan tharbog be’ ko ulung e ma ayuweg fithingan Jehovah ni nge dabi kireb, maku ma ayuweg e ulung. (1 Korinth 5:6) Ku yira tharbog be’ ma aram e yibe yal’uweg, ma re n’ey e rayog ni nge ayuweg ni nge kalngan’ ko kireb rok ya nge yag ni ngki sul bayay ngak Jehovah.​—Luke 15:17.

▸ Guruy ni 3, paragraph 19

Gad ba t’uf rok Jehovah ma baadag ni nge ayuwegdad. Aram fan ni ma pow’iydad ma be fonownagdad u daken e Bible nge girdi’ nib t’uf Got rorad. Bochan ndawor da flontgad, ma aram fan nrib t’uf e re ayuw ney rodad. (Jeremiah 17:9) Nap’an ni gad ra motoyil ngak e piin be fanayrad Jehovah ni ngar pow’iyed gadad ma gad tay farad, ma aram e gad be dag ni gad be tayfan Jehovah ma gad baadag ni ngad folgad rok.​—Hebrews 13:7.

▸ Guruy ni 4, paragraph 2

Bochan dawor da flontgad, ma aram fan nib mom ngodad ni ngaud pared ni yigoo gadad e gad be lemnagdad miki tolangan’dad. Machane baadag Jehovah ni nge sobut’an’dad. Ba ga’ ni gad ma tabab ni ngad filed rogon ni ngad sobut’naged lanin’dad u nap’an ni gad ra nang fadad sobut’ ni faanra ngad taareb rogonnaged gadad ngak Jehovah. (Job 38:1-4) Ku reb e ban’en nib ga’ fan u rogon e sobut’an’ e aram e ngad filed rogon ni ngad lemnaged yugu boch e girdi’ nge n’en nib fel’ ngorad ko bin ni yigoo gadad e ngaud lemnaged gadad. Tolangan’ e ba ga’ ni ma k’aring be’ ni nge lemnag ni kab fel’ ko tin ka bay e girdi’. Be’ nib sobut’an’ e ma fal’eg i yaliy ir u fithik’ e yul’yul’, ma manang e n’en nib gel riy nge meewar rok. Der rus ni nge yog e oloboch rok, me wenignag e kireb rok, me m’agan’ ko fonow ni kan pi’ ngak. Be’ nib sobut’an’ e ma taga’ ngak Jehovah maku ma fol ko fonow rok.​—1 Peter 5:5.

▸ Guruy ni 4, paragraph 4

Be’ ni bay mat’awun e rayog ni nge yog e n’en ngan rin’, miki dugliy boch ban’en. Jehovah e ir e en th’abi tolang u tharmiy ngu fayleng, ma rayog ni nge yog e n’en ngan rin’. Bochan ni ir e ke sunmiy urngin ban’en, ma aram fan ni ir e En th’abi gel gelngin u ga’ngin e palpalth’ib. Gubin ngiyal’ ni ma fanay mat’awun ni nge  yib angin ngak e girdi’. Ke pi’ Jehovah mat’awun boch e girdi’ ni ngar ayuweged gadad. Pi girdi’ ney e bod e piin gallabthir, nge piin piilal u lan e ulung, nge pi am, ma baadag Jehovah ni ngad folgad rorad. (Roma 13:1-5; 1 Timothy 5:17) Machane faanra be togopuluw e motochiyel ko girdi’ ko motochiyel rok Got, ma aram e ngad folgad rok Got ma gathi girdi’. (Acts 5:29) Nap’an nra m’agan’dad ngay ni ngad folgad ko piin ke pi’ Jehovah mat’awrad, ma aram e gad be dag ngak Jehovah ni gad be tayfan e pi n’en ke dugliy.

▸ Guruy ni 4, paragraph 7

Ma fanay Jehovah e piin piilal ni yad boch e walag ni pumoon ni kar ilalgad ko tirok ban’en ni ngar ayuweged e ulung. (Deuteronomy 1:13; Acts 20:28) Pi walag ney e yad ma ayuweg e tha’ u thildad Jehovah ni nge par nib fel’, me yag nda liyorgad ngak u fithik’ e gapas ni gad ba yaram. (1 Korinth 14:33, 40) Faanra ngan dugliy e piin piilal nga gelngin Got nib thothup, ma thingar rin’ed e n’en be yog e Bible nthingari rin’ be’ ma aram e rayog ni nge mang reb e piilal. (1 Timothy 3:1-7; Titus 1:5-9; 1 Peter 5:2, 3) Be pagan’dad ko ulung rok Got maku gad ma fol riy, ere ba m’agan’dad ngay ni ngad folgad ko piin piilal.​—Psalm 138:6; Hebrews 13:17.

▸ Guruy ni 4, paragraph 8

Ke pi’ Jehovah mat’awun e piin gallabthir ni ngar ayuweged pi fakrad nge girdien e tabinaw rorad. Machane be weliy e Bible ni en figirngiy e ir lolugen e tabinaw. Faanra dariy chitamangin reb e tabinaw, ma fare matin e ra par ni ir lolugen e tabinaw. Pi n’en nib milfan ngak e en lolugen e tabinaw e ba muun ngay ni nge yognag e ggan, nge mad, nge bang ni nge par girdien fare tabinaw riy. Rib ga’ fan ni nge ayuweg e en lolugen e tabinaw girdien e tabinaw rok ni ngar liyorgad ngak Jehovah. Bod ni, ma guy rogon ni ngar uned ko muulung ni gubin ngiyal’, ma yad be un ko machib, maku yad be fol Bible u taabang. En lolugen e tabinaw e ir e ku ma dugliy e n’en ngan rin’. Gubin ngiyal’ ni ma guy rogon ni nge folwok rok Jesus u rogon ni ma dag e sumunguy ko girdi’ u lan e tabinaw rok ma  der ma lemnag ni ngar rin’ed boch ban’en ndabiyog rorad, ara i gafgownagrad. Re n’ey e ma ayuweg e tabinaw ni nge par ni bay e t’ufeg riy ya nge yag ni par girdien fare tabinaw nib pagan’rad me yag ni chugur e tha’ u thilrad Jehovah.

▸ Guruy ni 4, paragraph 12

Fare Ulung ni Ma Pow’iyey e ba ulung i walag ni pumoon ni athap rorad e nga ranod nga tharmiy ni be fanayrad Got ni ngar pow’iyed rogon e maruwel ni be rin’ e girdi’ rok. Nap’an e bin som’on e chibog, me fanay Jehovah ba ulung ni ma pow’iyey ni nge pow’iy rogon e liyor nge machib ni i tay e ulung ni Kristiano e ngiyal’ nem. (Acts 15:2) Ngiyal’ ney e fare ulung i walag ni pumoon ni yad bang ko fare Ulung ni Ma Pow’iyey e yad ma pow’iy ma yad be ayuweg e girdi’ rok Got. Nap’an nra dugliy e pi walag ney boch ban’en ma yad ma taga’ ko Thin rok Got nge gelngin nib thothup ni nge pow’iyrad. I yog Jesus nre ulung i walag ni pumoon ney ni kan dugliyrad e yad “fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop.”​—Matthew 24:45-47.

▸ Guruy ni 4, paragraph 15

Bay yu ngiyal’ ni yima yog ngak reb e walag nib pin ni nge rin’ ban’en u lan e ulung nsusun e reb e walag ni pumoon e nge rin’. Ere nap’an ni be rin’ e re maruwel ney, ma ra m’ug ni be tayfan e yaram rok Jehovah ni faanra upunguy lolugen. Machane, re n’ey ni ngan upunguy lolugey e ba mudugil e ngiyal’ ni ngan rin’ riy. Bod ni, faanra be fil reb e walag nib pin e Bible ngak be’ ma bay figirngin ara yugu reb e walag ni pumoon ma susun e nge upunguy lolugen.​—1 Korinth 11:11-15.

▸ Guruy ni 4, paragraph 17

Faanra gad ma par u mathilin ngongolen e am, ma aram e gad ma siyeg ni ngad uned nga ngongolen e am. (John 17:16) Girdi’ rok Jehovah  e yad ma tayfan Gil’ilungun. Gad ma par u mathilin ngongolen e am ni bod rogon Jesus.

Ke tay Jehovah chilen ngodad ni ngad “folgad rok e piin ni pilung nge piin ni yad be tay murung’agen e girdi’.” (Titus 3:1, 2; Roma 13:1-7) Machane, ku be yog e motochiyel rok Got nsusun e dab da thanged e fan rok be’. Ere be’ nib Kristiano e dabi pag e nangan’ rok ni nge un ko mahl. Faanra ke yog e am nrayog ni nge rin’ reb e Kristiano boch e maruwel ni fan ko nam ni ma rin’ e piin ndab ra uned ko salthaw, ma thingari lemnag ko ra pag e nangan’ rok ni nge rin’ e pi maruwel ney fa danga’.

Kemus ni yigoo Jehovah e gad ma liyor ngak ni bochan e Ir e Ke Sunmiydad. Yugu aram rogon ndarud darifannaged boch ban’en ni kan tay ni pow ko nam, machane susun e dab da siro’gad ko flak ara don’ed e tang ko nam. (Isaiah 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Korinth 10:14) Maku reb e, gadad e girdi’ rok Jehovah e kad dugliyed ndab da towaliyed reb e ulung ara be’ ni girdien e am. Fan ndarud rin’ed e re n’ey e bochan ni kad dugliyed ni ngad manged bang ko am rok Got.​—Matthew 22:21; John 15:19; 18:36.

▸ Guruy ni 5, paragraph 2

Re fayleng ney e ma mon’ognag rogon e lem rok Satan. Mit ney e lem e ba gel rok e piin nde t’uf Jehovah rorad, ma darur folwokgad rok, maku darur folgad ko pi motochiyel rok. (1 John 5:19) Mit ney e lem nge ngongol e aram e n’en ni ka nog e lem nu fayleng ngay. (1 Korinth 2:12) Gadad e girdi’ rok Jehovah e gad ma guy rogon ndabi af e biney e lem ngodad. (Efesus 6:10-18) Ya ba ga’ fan u wan’dad rogon ni ma rin’ Jehovah ban’en ma gad ma athamgil u rogon nrayog rodad ni ngad lemgad ni bod rogon ni ma lem.

▸ Guruy ni 5, paragraph 7

Bay boch e girdi’ ni kar chelgad kar togopuluwgad ko tin riyul’ u lan e Bible. Kar togopuluwgad ngak Jehovah nge Jesus, ni ir e en ni kan  dugliy ni nge mang Pilung u Gil’ilungun Got, mar guyed rogon ni ngar k’aringed boch e girdi’ ni ngar uned ngorad ko biney e ngongol. (Roma 1:25) Yad baadag ni ngar k’aringed e pi tapigpig rok Jehovah ni nge maruwaran’rad. Immoy boch e girdi’ u lan e ulung ni Kristiano ko bin som’on e chibog nra chelgad ngar togopuluwgad ko bin riyul’ e liyor, maku arrogon e ngiyal’ ney. (2 Thessalonika 2:3) Piin yad ba yul’yul’ ngak Jehovah e darur motoyilgad ko pi girdi’ ney. Dariy ba ngiyal’ ni ngad beeged ara da motoyilgad ko machib rok e piin kar digeyed e bin riyul’ e liyor ma kar chelgad kar togopuluwgad ngay ni bochan e gad baadag ni ngad nanged e pi n’en yad be weliy ara bochan ni be towasariydad yugu boch e girdi’. Gad ba yul’yul’ ngak Jehovah ma yigoo ir e gad ma liyor ngak.

▸ Guruy ni 5, paragraph 9

U tan fare Motochiyel rok Moses, me yog piyu Israel ngak Jehovah ni nge n’ag fan e denen rorad. Yad ma fek e grain, nge gapgep, nge boch e gamanman nga tempel ni nge mang biyul ni maligach rorad. Re n’ey e ma puguran ngak piyu Israel nib m’agan’ Jehovah ngay ni nge n’ag fan e denen ko re nam nem ni ga’ngin nge denen rok be’ nge be’. Boch nga tomuren u nap’an ni pi’ Jesus e yafos rok ni nge upunguy e denen rodad, ma aram e daki t’uf ni ngan pi’ e pi maligach nem. I pi’ Jesus e bin th’abi fel’ e maligach “nri taab yay ma aram e ke mus.”​—Hebrews 10:1, 4, 10.

▸ Guruy ni 7, paragraph 6

U tan fare Motochiyel rok Moses e un pag e girdi’ ni ngar lied e gamanman ni nge mang ggan. Kun tay chilen ngorad ni ngaur ognaged e gamanman ni maligach. (Levitikus 1:5, 6) Machane da i pag Jehovah e girdi’ rok ni ngar gafgownaged e gamanman. (Proverbs 12:10) Bin riyul’ riy e, bay boch e motochiyel u tan e re Motochiyel nem ni be ayuweg e gamanman ndab un gafgownag. Kan tay chilen ngak piyu Israel ni ngaur ayuweged e gamanman rorad.​—Deuteronomy 22:6, 7.

▸ Guruy ni 7, paragraph 6

Nochi ban’en u fithik’ e racha’. Aningeg ban’en ni bay u fithik’ e racha’, ni aram e red cell, white cell, platelet, nge plasma. Ku bay nochi ban’en u fithik’ e re aningeg i n’ey ni ka nog nochi ban’en u fithik’ e racha’ ngay. *

Piin Kristiano e darur fanayed e racha’ nib polo’ ara fa aningeg i n’em ni bay u fithik’ e racha’. Machane gur, rayog ni ngar fanayed nochi ban’en ni kan fek u fithik’ e re aningeg i n’ey, fa? Der weliy e Bible urngin ban’en nib l’ag rogon ko re n’ey. Ere ra reb e Kristiano ma ir rok e nge dugliy e n’en ni nge rin’ nrogon ni be yog e nangan’ rok ngak ni kan skulnag ko thin nu Bible.

 Bay boch e Kristiano ni kar dugliyed ndab ra fanayed nochi ban’en ni kan fek u fithik’ e re aningeg i n’ey. Sana yad ma lemnag ni fare Motochiyel rok Got ngak piyu Israel e be yog nthingar ni puog rachaen e gamanman “nga daken e but’.”​—Deuteronomy 12:22-24.

Boch e girdi’ e ba thil e n’en kar dugliyed. Be pagrad e nangan’ rorad ni ngar fanayed nochi ban’en ni kan fek u fithik’ fa aningeg i n’em ni bay ko racha’. Rogon ko nangan’ rorad e nochi n’em ni kan fek ko re aningeg i n’ey e dakuriy e yafos u fithik’.

U m’on ni ngam dugliy ko ga ra fanay nochi ban’en ni kan fek u fithik’ fa aningeg i n’em ni bay ko racha’ fa danga’, ma baaray boch e deer ni ngam lemnag:

• Gu manang ni faan gu ra siyeg ndab gu fanay nochi ban’en u fithik’ fa aningeg i n’em ni bay ko racha’, ma aram e be yip’ fan ndab gu fanay boch e falay ni kan ngongliy ni nge taleg ba mit e m’ar ara nge taleg e racha’ ni be map’ ni kaygi yoor, fa?

• Uw rogon ni nggu weliy ko togta fan ni kug siyeg ara ke m’agan’ug ngay ni nggu fanay reb ara boch ko fa nochi n’em ni kan fek u fithik’ fa aningeg i n’em ni bay ko racha’?

Boch e tafalay. Gadad e piin Kristiano e darud pied e racha’ ni nge fanay be’, ara da paged ni ngan fek e racha’ rodad ngan tay nga bang u lan in e wik u m’on ni ngan seydad. Machane, bay boch e tafalay nrayog ni nge un be’ ngay ni yibe fanay e racha’ rok. Ra reb e Kristiano ma ir rok e thingari dugliy rogon ni ngan maruwel ko racha’ rok u nap’an ni kan sey, ara nap’an ni nge un nga boch e skeng, ara yugu boch e tafalay. Nap’an e pi tafalay ney, ma bay riy nrayog ni ngan fek boch e racha’ u fithik’ i dow facha’ ngan tay nga bang u lan ba ngiyal’ ngemu’ mfin kun sulweg nga fithik’ i dow.​—Ra ga baadag ni ngkum nang boch ban’en, mag guy Fare Wulyang ko Damit ni thin ni Meriken ko October 15, 2000, ko page 30-31.

Bod ni, bay ba mit e tafalay ni ka nog e hemodilution ngay ni aram e u m’on ni ngan sey be’ ma yima chuweg boch e racha’ u fithik’ i dow ngan tay nga lan reb e masin. Ma nap’an ni kan sey facha’ ara de n’uw nap’an nga tomuren ni kan mu’ i sey, ma aram mu kun sulweg fapi racha’ nga fithik’ i dow.

Ku bay ba mit e tafalay ni ka nog e cell salvage ngay. Rogon ni yima rin’ e mit ney e tafalay e aram e yima kunuy e racha’ ni ke map’ u  dow be’ u nap’an ni yibe sey, ma aram min tay nga bang, ngan beechnag, ngemu’ min sulweg nga fithik’ i dow facha’ u nap’an ni yibe sey ara nap’an ni ka fin nni mu’ i sey.

Gal tafalay ney e yug ra reb e togta ma rogon ni ma rin’. Ere u m’on ni nge m’agan’ reb e Kristiano ngay ni ngan sey, ara nge un ngab mit e skeng, ara tafalay ni yira fanay e racha’ rok ngay, mab t’uf ni nge fithfith nge nang rogon ni yira maruwel ko racha’ rok.

U m’on ni ngam dugliy ko ngam un ngab mit e tafalay ni yira fanay e racha’ rom ngay, mag fithem ni nge lungum:

• Faanra yan e racha’ u fithik’ i dowag nga lan reb e masin me sagaal ni nge sul, ma ra pageg e nangan’ rog ni nggu lemnag ni pi racha’ ney e ka racha’ rog ma de t’uf ni ngan puog “nga daken e but’,” fa?​—Deuteronomy 12:23, 24.

• Ra magawon e nangan’ rog ni faan yira fek e racha’ rog ngan athukuy ba mit e falay ngay ngemu’ min sulweg nga fithik’ i dowag ara ni fanay ni ngan tafalaynag bang u dowag ni ke maad’ad, fa?

• Gu manang ni faan gu ra siyeg e tafalay ni yibe fanay e racha’ rog riy ma aram e ku dab gu pag ni ngan skengnag e racha’ rog, ara gu un ko tafalay ni ka nog e hemodialysis ngay, ara gu wan nga tan e masin ni ka nog e heart-lung bypass ngay, fa?

U m’on ni ngad dugliyed ko ngad fanayed nochi ban’en ni kan fek u fithik’ fa aningeg i n’em ni bay ko racha’ ara ngad uned nga boch e tafalay ni bay rogon ko racha’, mab t’uf ni ngad meybilgad ngak Jehovah ni nge pow’iydad ma gad fal’eg i gay murung’agen e pi n’ey. (James 1:5, 6) Tomuren, ma aram e thingar da fanayed e  nangan’ rodad ni kan skulnag ko thin nu Bible ni ngad dugliyed e n’en ngad rin’ed. Susun e dab da fithed ngak yugu boch e girdi’ ko mang e yad ra rin’ ni faanra ke yib e magawon ngorad ni aram rogon, ara da paged yugu boch e girdi’ ni ngar dugliyed e n’en ngad rin’ed.​—Roma 14:12; Galatia 6:5.

▸ Guruy ni 7, paragraph 11

Ra nge beech e ngongol rodad ma be yip’ fan ni nge par pangidad nge ngongol rodad nib beech u p’eowchen Got. Ra nge beech e ngongol rodad mab muun ngay e n’en gad ma lemnag, nge n’en gad ma yog, nge n’en gad ma rin’. Ke tay Jehovah chilen ngodad ni ngad siyeged urngin mit e ngongol nde yalen ara ngongol ndarngal. (Proverbs 1:10; 3:1) Thingar da dugliyed u wan’dad ni ngad folgad ko pi motochiyel rok Jehovah ni yugu aram rogon ndawor da mada’naged ban’en nrayog ni nge waliydad ni ngad rin’ed reb e ngongol nib kireb. Ba t’uf ni ngaud yibilayed e ayuw rok Got ya nge yag ni par e lem rodad nib machalbog, ma gad dugliy u wan’dad ni ngad siyeged urngin mit e lumel ni ma yib ngodad ni ngad uned ko ngongol nde yalen.​—1 Korinth 6:9, 10, 18; Efesus 5:5.

▸ Guruy ni 8, paragraph 11

Ngongol ni puwlag e ba muun ngay ni ngaun non ara ngaun ngongol u reb e kanawo’ nib togopuluw ko motochiyel rok Got ma danir tamra’ ngay. Be’ ni ma un ko mit ney e ngongol e be dag nder tayfan e motochiyel rok Got. Faanra ke m’ug nib kireb e rok be’ ko ngongol ni puwlag ni ke un ngay, ma aram e ba t’uf dalip e piilal ni ngar pithiged e biney e magawon. Ngongol ni golong e ba muun ngay boch e ngongol nib kireb. Bay boch ban’en ni bay rogon ko ngongol ni golong ni ke rin’ be’ nsana ra t’uf dalip e piilal u lan e ulung ni ngar dugliyed e n’en ngan rin’ ngay, machane re n’ey e be yan u rogon feni ubchiya’ fare ngongol ni kan rin’.​—Galatia 5:19-21; Efesus 4:19; ra ga baadag ni ngkum nang boch ban’en u murung’agen  e re n’ey, mag guy e “Deer ko Piin Ma Beeg” ko Fare Wulyang ko Damit ko July 15, 2006 ni thin ni Meriken.

▸ Guruy ni 9, paragraph 7; Guruy ni 12, paragraph 10

Ke sunmiy Jehovah e par ko pumoon nge ppin ni aram reb e kanawo’ ni nge dag ba wu’ e mabgol e t’ufeg ngorow riy. Machane nap’an nra un be’ ko biney e ngongol ni ka nog e masturbation ngay ara nga i rin’ boch e ngongol ko yungi n’en nib mith u dow ya nge pug e ar’ar rok, ma aram e be fanay e par ko pumoon nge ppin u reb e kanawo’ nib alit. Mit ney e ngongol e rayog ni nge kirebnag e tha’ u thilin be’ nge Jehovah. Rayog ni nge sunmiy boch e ar’ar nib kireb u laniyan’ be’, maku rayog ni nge k’aring facha’ ni nge dabki puluw rogon e par ko pumoon nge ppin u wan’. (Kolose 3:5) Be’ ni ma un ko mit ney e ngongol nib alit mab mo’maw’ ngak ni nge taleg ir riy e susun e dabi mulan’. (Psalm 86:5; 1 John 3:20) Faanra ireray e n’en be buch rom, ma ngam meybil ngak Jehovah u fithik’ e yul’yul’ ma gog ngak ni nge ayuwegem. Mu siyeg boch ban’en ni bod rogon yaan e ngongol ni puwlag, ya ra k’aringem ni ngam lemnag boch e ngongol nib alit. Rayog ni ngkum weliy e magawon rom ngak e gallabthir rom ni Kristiano ara reb e fager rom ni ke ilal ko tirok Got ban’en ma ma tayfan e pi motochiyel rok Jehovah. (Proverbs 1:8, 9; 1 Thessalonika 5:14; Titus 2:3-5) Rayog ni nge pagan’um ngay ni be guy Jehovah e athamgil ni ga be tay ni nge par e ngongol rom nib beech, mab ga’ fan e re n’ey u wan’.​—Psalm 51:17; Isaiah 1:18.

▸ Guruy ni 9, paragraph 9

Ke sunmiy Jehovah e mabgol ni fan nga taareb e pumoon nge taareb e ppin. Kakrom u Israel e pag Got e piin pumoon nrayog ni nge yoor leengirad, machane gathi ireray e n’en nib m’agan’ ngay ko som’on. Ngiyal’ n’ey e dakir pag Jehovah e girdi’ rok ni nge yoor leengirad ara figirngirad. En figirngiy e susun ni nge par ni taareb leengin, ma en leengiy e susun ni nge par ni taareb figirngin.​—Matthew 19:9; 1 Timothy 3:2.

▸ Guruy ni 10, paragraph 12

Ba m’agan’ Jehovah ngay ni nge par ba wu’ e mabgol u taabang u n’umngin nap’an e yafos rorow. (Genesis 2:24; Malaki 2:15, 16; Matthew 19:3-6; 1 Korinth 7:39) Ngiyal’ nra pag Jehovah e mabgol ni nge dar e faanra ke par bagayow fa wu’ i mabgol nge be’ ni gathi mabgol rok. Faanra buch e re n’ey, ma ke pi’ Jehovah mat’awun faen nde kireb e rok ni nge dugliy ko nge par ko en mabgol rok fa ngar dargow.​—Matthew 19:9.

Yu ngiyal’ e bay boch e Kristiano ni yad ma dugliy ni ngar chuwgad ko mabgol rorad ni yugu aram rogon ndawori un e en mabgol rorad ko ngongol ndarngal. (1 Korinth 7:11) Baaray boch ban’en ni ma buch nrayog ni nge k’aring reb e Kristiano ni nge chuw ko en mabgol rok nge bagayow me par rok.

• Der pi’ be’ e tin nib t’uf ko tabinaw rok: Be siyeg e en figirngiy ni nge pi’ e tin nib t’uf ko tabinaw rok, ma ke par chon fare tabinaw ndakuriy e salpiy ara ggan rorad.​—1 Timothy 5:8.

• Be’ ni be gafgownag e en mabgol rok nib pag rogon: Rayog ni be li’ be’ e en mabgol rok nib pag rogon ma ke tay e yafos rok nga thatharen e riya’.​—Galatia 5:19-21.

• Be’ ni be taleg e en mabgol rok ndabi pigpig ngak Jehovah: Faen figirngiy ara leengiy e be guy rogon ni nge dabkiyog ni nge pigpig e en mabgol rok ngak Jehovah.​—Acts 5:29.

▸ Guruy ni 11, paragraph 19

Gad gubin nib t’uf ni nga nog fel’ngin e tin gad ma rin’ min pi’ e athamgil nga lanin’dad. (Proverbs 12:25; 16:24) Rayog ni nge bagadad me pi’ e gel nga laniyan’ bagadad, miki fal’eg laniyan’ u daken e thin nge ngongol rok. Gad ra rin’ ni aray rogon ma rayog ni ngad ayuweged pi walagdad ni ngar athamgilgad, mar ululgad ko pigpig ngak Jehovah ni yugu aram rogon ni yad be mada’nag e magawon  nib gel. (Proverbs 12:18; Filippi 2:1-4) Faanra ke mulan’ be’, ma susun e ngad motoyilgad ngak u fithik’ e tayfan ma gad guy rogon ni ngad nanged rogon laniyan’. Re n’ey e ra ayuwegdad ni ngad nanged e n’en nrayog ni nga dogned ngak ara da ayuweged riy. (James 1:19) Mu nameg ni ngam nang pi walagem nib fel’ rogon ya nge yag nim nang e n’en nib t’uf rorad. Faan ga ra rin’ ni aray rogon, ma aram e rayog ni ngam ayuwegrad ni ngar sapgad ko En ma fal’eg lanin’dad me pi’ e athamgil ngodad, ya ireray e en nrayog ni nge baudeg lanin’rad.​—2 Korinth 1:3, 4; 1 Thessalonika 5:11.

▸ Guruy ni 12, paragraph 16

Dariy e motochiyel u lan e Bible ni fan ko m’agpa’. Ra reb e nam ma rogon e yalen nge motochiyel ko am riy u rogon ni ngan tay e m’agpa’. (Genesis 24:67; Matthew 1:24; 25:10; Luke 14:8) N’en th’abi ga’ fan ni yima rin’ u nap’an e m’agpa’ e aram e n’en ma micheg l’agruw ni’ ngorow u p’eowchen Jehovah. Boor wu’ e mabgol ni yad ma dugliy ni nge yib chon e tabinaw nge pi fager rorad u nap’an ni ngar micheged boch ban’en ngorad, miki pi’ reb e piilal e welthin nib puluw e thin riy ko Bible. Fagali cha’ ni ngar mabgolgow e yow e ngar dugliyew ko yira tay e abich u tomuren e re madnom nem fa danga’, nge rogon e re miti abich ni ngan tay. (Luke 14:28; John 2:1-11) Demtrug rogon ni ke dugliy l’agruw ni’ ni ngan tay e m’agpa’ rorow, ma n’en nib ga’ fan e dab ra pagew talin nre madnom nem e nge pining e sorok ngak Jehovah. (Genesis 2:18-24; Matthew 19:5, 6) Rayog ni nge ayuwegrow e pi kenggin e motochiyel u Bible ni ngar dugliyew e n’en nib fel’ ni ngar rin’ew. (1 John 2:16, 17) Faanra kar dugliyew ni yira pi’ e alkul u nap’an e abich ni yira tay, ma susun e ngar guyew nrogon ni fare abich e ra yan i aw nib yaram ndariy e wagagey riy. (Proverbs 20:1; Efesus 5:18) Maku reb e, faanra kar dugliyew ni yira musik riy ara yira rin’ boch ban’en ni ngan felfelan’ ngay, ma susun e ngar guyew rogon ni pi n’em e ra n’uf Jehovah. Ba wu’ i mabgol ni Kristiano e susun ni ngar lemnagew rogon e tha’ u thilrad Got nge tha’ u thilrow ko bin ni kemus ni ngar lemnagew e rofen ni m’agpa’ rorow.​—Proverbs 18:22; ra ga baadag ni ngkum nang boch ban’en u murung’agen e re  n’ey, mag guy Fare Wulyang Ntagil’ E Damit ko January 1, 2007, ko page 23-32.

▸ Guruy ni 13, paragraph 18

Gad baadag ni ngad dugliyed boch ban’en nib fel’ rogon mab puluw ko pi kenggin e motochiyel ni bay ko Thin rok Got. Bod nrayog ni nge yog e en mabgol rok reb e Kristiano ni gathi ir reb e Pi Mich Rok Jehovah ni ngar unew ko girdi’ rorow ko abich u nap’an reb e madnom ko fayleng. Faanra ke buch e re n’ey rom, ma mang e ga ra rin’? Faanra ke pagem e nangan’ rom ni ngam un ko re abich nem, ma rayog ni nga mog ko en mabgol rom ni faanra bay boch ban’en ni yira rin’ riy ni bay rogon nga boch e yalen ni ke sum rok e piin yad ma liyor nga boch e got ni googsur, ma dab mu un ngay. Maku reb e, susun ni ngam lemnag ko ra magawon e nangan’ rok boch e girdi’ ni faanra mu un ko re abich nem fa danga’.​—1 Korinth 8:9; 10:23, 24.

Fa reb e ke pi’ e en nib ga’ ko maruwel rom e salpiy ngom u nap’an e Christmas. Gur, ngam siyeg ndab mu fek e re salpiy nem, fa? Be yan u rogon. N’en ga ra dugliy ni ngam rin’ e be yan u rogon e n’en be lemnag e en nib ga’ ko maruwel u murung’agen e re salpiy nem ni ke pi’. Gur, be lemnag nre salpiy nem ni ke pi’ e bang ko re madnom nem? Fa be lemnag ni ireray reb e kanawo’ ni be pining e magar riy ngak girdien e maruwel rok? Tomuren ni kam fal’eg i lemnag e pi n’ey nge ku boch ban’en, ma aram e ba t’uf ni ngam dugliy ko ngam fek e re salpiy nem fa danga’.

Maku reb e, rayog ni nge pi’ be’ e tow’ath ngom u nap’an e Christmas me gaar: “Gu manang nda mur un ko re madnom ney, machane gu baadag ni nggu pi’ e re tow’ath ney ngom.” Sana rayog ni facha’ e kemus ni be gol ngom. Maku reb e gur, be m’ug riy ni be guy rogon ni nge skengnag e michan’ rom ara be guy rogon ni ngam un i tay langin fare madnom, fa? Tomuren ni kam fal’eg i lemnag e re n’ey, ma aram e gur e ke milfan ngom ni ngam dugliy ko ngam fek fare tow’ath fa danga’. Gad baadag ni gubin ban’en ni ngad dugliyed ndabi magawonnag e nangan’ rodad, miki  ayuwegdad ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah.​—Acts 23:1.

▸ Guruy ni 13, paragraph 22

Ba ga’ ni faanra gur l’agruw ni’ ngar pithigew e magawon ni ke sum u thilrow u fithik’ e gapas, ma aram e dabi ga’ fare magawon. (Matthew 5:23-26) N’en susun e ngari ga’ fan u wan’ gubin e Kristiano e rogon ni ngan pining e sorok ngak Jehovah me par e ulung ni bay e taareban’ riy.​—John 13:34, 35; 1 Korinth 13:4, 5.

Faanra ke sum e magawon u thilin l’agruw e Kristiano ni bay rogon ko siyobay, ma susun e ngar guyew rogon ni ngar pithigew ndab ra fekew yow nga tafen e puf oloboch. Be weliy e 1 Korinth 6:1-8 murung’agen e fonow ni pi’ apostal Paul ni fan ngak e piin Kristiano ni yad be fek boch i yad nga tafen e puf oloboch. Faan gad ra fek reb i walagdad nga tafen e puf oloboch ma rayog ni nge kireb thin Jehovah nge ulung. Bay dalip e kanawo’ ni be weliy e Matthew 18:15-17 nsusun e nge fol e piin Kristiano riy u nap’an ni yad be pithig boch e kireb nib ubchiya’ ni ke sum ni bod rogon ni kan t’ar e thin nga daken be’ ara kan sasalap u boch ban’en. (1) Susun e nge guy fagali cha’ rogon ni ngar pithigew fare magawon u thilrow ni goo yow. (2) Faanra der yag ni nge puf fare magawon, ma rayog ni ngar ningew e ayuw ngak reb ara l’agruw e walag u lan e ulung ni kar ilalgow ko tirok Got ban’en. (3) Faanra ba t’uf ma rayog ni ngar fekew e re magawon ney ngak e piin piilal ni ngar pied e ayuw. Faanra kan fek fare magawon i yan ko piin piilal, ma aram e ra fanay e piilal e pi kenggin e motochiyel u Bible ni ngar ayuweged e piin yad ba l’ag ko fare magawon ni nge aw e gapas u thilrad. Machane faanra bay boch e piin nib l’ag ko fare magawon ndabun ni nge fol ko motochiyel u Bible, ma rayog nib t’uf dalip e piilal ni ngar bad nga taabang ni ngar dugliyed e n’en ngan rin’ ko re magawon nem.

Bay boch ban’en nib t’uf ni ngan fek nga tafen e puf oloboch. Bod ni faanra ngan ngongliy babyoren ba wu’ e mabgol ni nge dar, ara ngan dugliy ko mini’ e bay mat’awun ni nge ayuweg reb e bitir, ara urngin nge rogon e salpiy ni nge pi’ be’ ko tabinaw rok, ara salpiy ko  insurance nsusun e ngan pi’ ngak be’, ara be’ ni bay e salpiy nsusun e nge sulweg be’ ngak, ara ngan micheg e thin u bang e babyor ni ke yoloy be’ ni be yog e n’en ngan rin’ ko salpiy nge chugum rok u tomuren ni ke yim’. Faanra ke fek reb e Kristiano boch e magawon ni aray rogon nga tafen e puf oloboch ya nge yag ni ngan pithig u fithik’ e gapas, ma aram e der togopuluw ko fonow ni pi’ Paul.

Faanra ke buch reb e kireb nib ubchiya’ ni bod ni kan kol be’ ara reb e bitir u gelngiy, ara kan li’ be’ nib gel, ara kan iring ban’en rok be’, ara kan thang e fan ku be’, ma ra ke yog reb e Kristiano e re n’ey ko am ma aram e dawori togopuluw ko fare fonow ni pi’ Paul.

▸ Guruy ni 14, paragraph 14

Ka nap’an e n’en ni buch u lan fare milay’ nu Eden ni be guy Satan rogon ni nge bannag e girdi’. (Genesis 3:1-6; Revelation 12:9) Manang ni faanra yag rok ni nge kirebnag rogon e lem ni gad ma tay, ma aram e rayog ni nge k’aringdad ni ngad rin’ed ban’en nib kireb. (2 Korinth 4:4; James 1:14, 15) Ma fanay e am, nge teliw, nge siyobay, nge boch ban’en ni yima chuweg e chalban ngay, nge skul, nge ku boch ban’en ni nge garereg e lem rok me n’igin ni nge m’ug ni gowa ba fel’ e pi n’em.​—John 14:30; 1 John 5:19.

Manang Satan ni ka buchuuw e tayim ni ka bay ni nge bannag e girdi’ riy. Ere be rin’ urngin e tin nrayog rok ni nge bannag urngin e girdi’ nrayog rok. Ba ga’ ni piin yad ma pigpig ngak Jehovah e ir e ri be guy rogon ni nge bannagrad. (Revelation 12:12) Ere, faanra dab da kol ayuwgad ma rayog ni nge kirebnag Moonyan’ rogon e lem ni gad ma tay ni buchuuw ma buchuuw. (1 Korinth 10:12) Bod ni, baadag Jehovah ni nge par e mabgol u n’umngin nap’an e yafos. (Matthew 19:5, 6, 9) Machane boor e girdi’ e ngiyal’ ney e yad ma lemnag ni mabgol e yugu ba m’ag ni ke ngongliy l’agruw ni’ u thilrow nib mom ni ngan kirebnag. Boor e kachido nge program ni yima pag u TV ni ma garereg e mit ney e lem. Ere, thingar da guyed rogon ndab da paged e lem ko girdi’ nu fayleng ni nge kirebnag rogon ni gad ma lemnag e mabgol.

Ku reb e kanawo’ ni ma guy Satan rogon ni nge bannagdad riy e aram e ma garereg fare lem ni dabuy ni nge yog be’ e n’en ngan  rin’. (2 Timothy 3:4) Faanra dab da kol ayuwgad ko mit ney e lem ma rayog ni nge dab kud ted fan e piin ke dugliyrad Jehovah ni nga u rogned e thin. Bod nrayog ni nge tabab reb e walag ni pumoon ni nge dabuy e fonow ni be pi’ e piin piilal u lan e ulung ngak. (Hebrews 12:5) Fa reb e rayog ni nge tabab reb e walag nib pin ni nge dabuy ni nge fol ko yaram rok Jehovah u murung’agen e en lolugen e tabinaw.​—1 Korinth 11:3.

Thingar da dugliyed u wan’dad ndab da paged Moonyan’ ni nge gagiyegnag e lem rodad. N’en gad baadag ni ngad rin’ed e aram e ngad folwokgad u rogon ni ma lem Jehovah, mu ud pared ni ‘be l’agan’dad ko pi n’en ni bay u tharmiy.’​—Kolose 3:2; 2 Korinth 2:11.

▸ Guruy ni 16, paragraph 9

Gad gubin ni gad baadag ni nge par fithik’ i dowdad nib fel’ ma gad un ko tin th’abi fel’ e tafalay u nap’an ni kad m’argad. (Isaiah 38:21; Mark 5:25, 26; Luke 10:34) Ngiyal’ ney e ke yoor mit e tafalay nrayog ni ngan un ngay nge falay nrayog ni nge pi’ e togta nge yugu boch e girdi’ ngodad. Nap’an ni gad be mel’eg e re miti tafalay ni ngad uned ngay, mab ga’ fan ni ngad folgad ko pi kenggin e motochiyel u Bible. Dab da paged talin ni kemus ni yigoo Gil’ilungun Got e rayog ni nge chuweg e m’ar rodad ni manemus. Dubdad ni ngad pared ni yigoo rogon ni nge fel’ fithik’ i dowdad e gad be lemnag, me tomur e liyor rodad ngak Jehovah.​—Isaiah 33:24; 1 Timothy 4:16.

Thingar da siyeged urngin mit e tafalay ni bay rogon nga ngongolen e moonyan’. (Deuteronomy 18:10-12; Isaiah 1:13) Ere u m’on ni ngad uned nga ba mit e tafalay ara ngad fanayed ba mit e falay, mab t’uf ni ngad gayed gubin ban’en u murung’agen e gin ke yib riy, nge rogon ni yima rin’ e re miti tafalay nem, mu kud guyed rogon ni ngad nanged ko bay rogon nga ngongolen e pig fa danga’. (Proverbs 14:15) Thingar dab da paged talin ni baadag Satan ni nge bannagdad ngad uned nga ngongolen e pig. Faanra kad nanged ni fare tafalay e bay rogon nga ngongolen e pig mab fel’ ni ngad siyeged.​—1 Peter 5:8.

▸ Guruy ni 16, paragraph 18