1, 2. Mang e buch u nap’an ni guy e piin ur togopuluwgad rogon ni ngar taleged ndab kun machibnag fare thin nib fel’ ko bin som’on e chibog?

 KAN tabab ni ngan gafgownag e piin Kristiano, ma kki tabab Saul i guy rogon ni “nge thang mit” e ulung ni Kristiano. Re thin ney ni kan fanay u roy e yira yog ko thin ni Greek ma be yip’ fan nrib gel e gafgow ni un tay ngorad. (Acts 8:3) Ere tabab pi gachalpen Jesus ni ngar milgad ngar chuwgad u rom, ma sana bay boch e girdi’ nra lemnaged nrayog rok Saul ni nge taleg e piin Kristiano ndab kur machibgad. Machane nap’an ni mil e pi Kristiano nem nga yugu boch e binaw ma bay ban’en ni buch ndan lemnag. Mang e re n’em?

² Piin nra wergad nga yugu boch e binaw e ra tababgad i “machibnag ngak e girdi’ fare Thin Nib Fel’ ni yib rok Got” ko pi binaw ni ka ranod ra pared ngay. (Acts 8:4) Aygum lemnag e re n’ey! Gathi kemus nde yag ko piin ur togopuluwgad ni ngar taleged e girdi’ rok Got ndab kur machibgad, ya ku aram e n’en ni ayuweg ni nge garer fare thin nib fel’! Bochan ni k’aring e piin ur togopuluwgad pi gachalpen Jesus ni ngar wergad nge boch i yad me yan i par nga bang, ma aram mar binged e kanawo’ ko fare thin nib fel’ ni nge garer nga boch e binaw nib palog. Gad ra fil ko re guruy ney ni ku bay ban’en ni aray rogon ni ke buch e ngiyal’ ney.

 3. (a) Mini’ Filip? (b) Mang fan ni yooren e girdi’ u Samaria e dawor rrung’aged fare thin nib fel’, machane mang e yiiynag Jesus nra buch ko re binaw nem?

³ Bagayad e piin “nni weregrad” e aram Filip. a (Acts 8:4; mu guy fare kahol ni kenggin e “ Filip ni Ir ‘Be’ ni Ma Wereg e Thin nib Fel.’”) I chuw nge yan i par nga Samaria nreb e mach ndawori rung’ag yooren e girdi’ riy fare thin nib fel’, ya ke yog Jesus ngak e pi  apostal rok u m’on riy ni ke gaar: “Dab marod nga . . . lan e pi binaw ni bay e girdi’ nu Samaria riy. Machane marod ngak piyu Israel, ni piin ni kar olobochgad ni bod e saf ni ke oloboch.” (Matt. 10:5, 6) Yugu aram rogon ma manang Jesus nra munmun ma ra garer fare thin nib fel’ nge taw nga Samaria, ya u m’on ni nge sul nga tharmiy me gaar: “Mi gimed weliy murung’ageg u lan yu Jerusalem, ngu lan yu Judea ni polo’, ngu lan yu Samaria, nge yan i mada’ ko yungi n’en ni yan i mus e fayleng ngay.”​—Acts 1:8.

 4. Mang e rin’ piyu Samaria u nap’an ni machibnagrad Filip? Mang reb i fan nrayog nra motoyilgad ngak?

⁴ I guy Filip ni ke el wom’engin e woldug u Samaria ni “ke taw nga nap’an ni ngan t’ar!” (John 4:35) Baadag e girdi’ u rom e n’en ni i machibnag ngorad, ma rayog ni ngad guyed fan ni aray rogon. Pi Jew e darur chaggad ko girdi’ nu Samaria, maku boor i yad e dabun daken e girdi’ u rom. Machane i guy e girdi’ nu Samaria ni fare thin nib fel’ e fan ngak urngin e girdi’. Ba thil e re n’ey ko n’en ma lemnag e pi Farise ni yad ba laniyan’ ma yad ma lemnag ni ka yad ba fel’ ko tin ka bay e girdi’. Ere bochan ni i machibnag Filip fare thin nib fel’ ko girdi’ nu Samaria u fithik’ e pasig maku da i laniyan’ ngorad, ma aram me dag nder lem ni bod e piin yad ma darifannag e girdi’ u rom. Rayog ni aram reb i fan ni  i muulung e “yu ulung” i girdi’ nu Samaria ngaur motoyilgad ngak Filip.​—Acts 8:6.

5-7. Mu weliy boch e kanawo’ ni ke yag ni nge garer fare thin nib fel’ riy ni bochan e ke chuw e piin Kristiano u taferad ka ranod nga yugu bang.

⁵ Yugu aram rogon ni yibe gafgownag e girdi’ rok Got e ngiyal’ ney, machane darur talgad ko machib ni bod e pi Kristiano ko bin som’on e chibog. Boor yay ni kan k’aring e pi Kristiano ni ngar chuwgad nga ranod ra pared nga yugu boch e nam ara kan kalbusnagrad. Machane aram e n’en ke bing e kanawo’ ngak yugu boch e girdi’ ni ngar rung’aged fare thin nib fel’. Bod nnap’an e Bin L’agruw e Mahl ko Fayleng, me yag ni nge machibnag e Pi Mich Rok Jehovah boch e girdi’ u nap’an ni ur moyed u lan e pi concentration camp ko Nazi. Bay be’ nib Jew ni mada’nag e Pi Mich u reb e pi concentration camp nem ni yog ni gaar: “Pi Mich Rok Jehovah ni ug guyrad nda ur rusgad e micheg nga lanin’ug ni be tor e michan’ rorad ko n’en bay u Bible, ma aram e n’en ni k’aringeg ni ngkug mang reb e Pi Mich.”

⁶ Ku immoy yu ngiyal’ ni piin ur gafgownaged e girdi’ rok Got e ra guyed ni ireray e tin riyul’ me m’agan’rad ngay. Bod nnap’an nni fek reb e Pi Mich ni ka nog Franz Desch ngak ngan yan nni tay ko fare Gusen concentration camp ni immoy u Austria, ma aram me yag ni nge fil e Bible ngak reb e salthaw ni ma maruwel u rom. Am lemnag gelngin e felfelan’ ni tay e gal pumoon ney u nap’an nra mada’gow bayay u nap’an reb e convention ko Pi Mich Rok Jehovah, mar nangew ni yow l’agruw ni yow be machibnag fare thin nib fel’!

⁷ Ku bay ban’en ni buch ni taareb rogon ko biney u nap’an ni chuw boch e Kristiano nga ranod ra pared nga yugu reb e nam ni bochan e gafgow ni yibe tay ngorad. Sogonap’an 50 e duw ni ke yan me yag ni nge machibnag e Pi Mich u Malawi boch e girdi’ u Mozambique u nap’an nra milgad nga ranod ngaram. Mus nga nap’an ni sum e togopuluw u Mozambique ma ka be ulul fare maruwel ni machib u rom. I yog Francisco Coana ni gaar: “Riyul’ ya boor yay ni un kol boch i gamad ni bochan e machib ni gamad be tay. Machane nap’an nug guyed ni boor e girdi’ ni yad be motoyil ko fare thin ni murung’agen Gil’ilungun Got, ma aram me pagan’mad ngay ni be ayuwegmad Got ni bod rogon ni i ayuweg e pi Kristiano ko bin som’on e chibog.”

 8. Uw rogon ni ke yag ni nge rung’ag boor e girdi’ fare thin nib fel’ ni bochan e mahl ni yibe tay ma kki mo’maw’ ni ngan pirieg e maruwel?

⁸ Riyul’ ni gathi yigoo gafgow ni yibe tay ko piin Kristiano e aram e n’en be k’aring fare thin nib fel’ ni nge garer nga boch e binaw nib thilthil. Nap’an e pi duw ni ka fini yan ma boor e girdi’ ni kar chuwgad ko nam rorad ka ranod ra pared nga yugu boch e nam ni bochan e mahl ni yibe tay ma kki mo’maw’ ni ngan pirieg e maruwel. Re n’ey e ke bing e kanawo’  ngorad ni ngar rung’aged fare thin nib fel’ mar filed e Bible ko gin ka ranod ra pared ngay. Pi girdi’ ney e kub ga’ nib thil e thin rorad, ere kub t’uf ni ngan machibnagrad ko thin rorad. Ga be guy rogon ni ngam machibnag e girdi’ ni yad ma par ko binaw rom ni kar “bad u gubin e nam, nge ganong, nge gubin mit e girdi’, ngu gubin e thin,” fa?​—Rev. 7:9.

 9. Mini’ Simon, ma mang e k’aring ni nge adag ni nge motoyil ngak Filip?

⁹ Boor e maang’ang ni ngongliy Filip u Samaria. Bod ni golnag e piin nib marwoth miki tuluf e moonyan’ ni ke ying ngak boch e girdi’. (Acts 8:6-8) Bay be’ nib pumoon nri ngat ko pi maang’ang nem ni i ngongliy Filip. Cha’nem e ka nog Simon ngak ni ir be’ ni ma pig nri ma tay e girdi’ fan, ma aram mu u rogned ni Got e ke pi’ gelngin. Machane nap’an ni guy Simon Filip ni be ngongliy e pi maang’ang nem, ma aram me yag ni nge guy e bin riyul’ i gelngin Got, ma aram me mang reb e Kristiano. (Acts 8:9-13) Machane mang fan ni mang reb e Kristiano?

10. (a) Mang e rin’ Peter nge John u Samaria? (b) Mang e rin’ Simon u nap’an ni guy ni ke yag gelngin Got nib thothup ngak fapi cha’ ni ka fin nra manged boch i gachalpen Jesus u nap’an ni tay Peter nge John pa’row nga dakenrad?

¹⁰ Nap’an ni rung’ag e pi apostal ni boor e girdi’ nu Samaria ni yad be mang boch e Kristiano, ma aram mar pied Peter nge John nga ranow ngaram. (Mu guy fare kahol ni kenggin e “ Ke Fanay Peter Fapi ‘Kiy ko Gagiyeg.’”) Nap’an nra tawgow ngaram, mar tew pa’row nga daken e pi girdi’ nem ni ka fin nra manged boch i gachalpen Jesus, ma aram e ra bagayad  me yag gelngin Got nib thothup ngak. b Nap’an ni guy Simon e n’en ke rin’ e gal apostal nem ma ri baadag. Ere gaar ngorow: “Kum piew e binir e gelngin ngog, ni fan e nggu tay paag nga daken be’ me yog fare kan ni thothup [“gelngin Got nib thothup,” NW] ngak.” Ki yog ni nge pi’ e salpiy ngorow, ya be lemnag nrayog ni nge yag gelngin Got ngak ko biney e kanawo’!​—Acts 8:14-19.

11. Mang e fonow nib gel ni pi’ Peter ngak Simon, ma mang e rin’ Simon u nap’an nni fonownag?

¹¹ Ba tamilang e thin ni yog Peter ngak Simon. I gaar e re apostal nem ngak: “Gur nge salpiy rom e ngam marow nga fithik’ e nifiy, ni fan e ga be lemnag nrayog ni ngam chuw’iy e tow’ath rok Got ko salpiy! Dariy mat’awum nge f’oth rom ko maruwel romow ni bochan e lem rom e de mat’aw u mit Got.” Ere yog Peter ngak Simon ni nge kalngan’ me meybil ni ngan n’ag fan e kireb rok. I gaar Peter: “Ngam wenig ngak Somol nge n’ag fan rom e binir e pa’ ni kam lemnag.” Ba tamilang ni Simon e gathi ir be’ nib kireb. Baadag ni nge rin’ e tin nib fel’, machane pag ir ko ar’ar nib kireb ni yib ngak. Ere wenig ngak fa gal apostal ni gaar: “Wenig ngomew, mu wenignigew gag ngak Somol, nge dabi yib ngog reb e pi n’en ni beer ni ka mognew.”​—Acts 8:20-24.

12. Mang e ba ga’ ni ma rin’ e pi Kristiano ni googsur ya nge yag boch e liw nib tolang ngorad?

¹² Fonow nib gel ni pi’ Peter ngak Simon e kub ginang ni fan ngak e pi Kristiano e ngiyal’ ney. Gad be fil riy nib kireb ni ngad pied e salpiy ara boch ban’en ni bochan e nge yag boch e liw ngodad u lan e ulung.  Machane ireray e n’en nib ga’ ni ma rin’ e pi Kristiano ni googsur. Bod ni bay ba ken e babyor nni yoloy ko duw ni 1878 ni be yog nnap’an ni yira towaliy be’ ni nge mang Pope, ma be m’ug riy ni bay e salpiy ni ke pi’ ni bochan e nge yag e re liw nem ngak. Boor i yad e der tamra’ ni nge rin’ e re n’ey, maku der guy rogon ni nge mithag.”

13. Uw rogon nthingari kol ayuw e piin Kristiano ko biney e ngongol ni ngaun pi’ e salpiy ara boch ban’en ni bochan e nge yag reb e liw ngak be’ u lan e ulung?

¹³ Thingari kol ayuw e piin Kristiano ko biney e ngongol ni ngaun pi’ e salpiy ara boch ban’en ni bochan e nge yag reb e liw ngak be’ u lan e ulung. Bod nsusun e dab ur pied boch e tow’ath ngak e piin yad ma yog e thin u lan e ulung ara ur n’ufed yad nga lang ni bochan e ngan pi’ boch e maruwel ngorad u lan e ulung. Ma piin bay mat’awrad u lan e ulung e susun e ngar kol ayuwgad ndab ur ngongolgad ngak e piin boor ban’en rorad nib thil rogon ko tin ka bay e girdi’ u lan e ulung. Gali n’ey e l’agruw nib kireb. Riyul’ ni gubin e tapigpig rok Got nsusun e ngar daged ni yad e ‘th’abi sobut’,’ mar sonnaged gelngin Jehovah nib thothup ni nge dugliy e piin ngan pi’ boch e tow’ath ngorad u lan e ulung. (Luke 9:48) Susun e dab i guy e girdi’ rok Got rogon ni nga unog e ‘sorok ngorad.’​—Prov. 25:27.

14, 15. (a) Mini’ fare moon ni be’ nu Ethiopia ni be’ nib eeunuch, ma uw e ra mada’gow Filip riy? (b) Mang e rin’ fare moon nu Ethiopia ko pi n’en ni weliy Filip ngak? Mang fan ni taufe ni un ngay e gathi ban’en ni ke gurnag ir ke rin’ ndawori tamilang u wan’? (Mu guy e footnote.)

¹⁴ Ere yib i non ba engel rok Jehovah ngak Filip me yog ngak ni nge milekag ko fare pa’ i kanawo’ ni yan u Jerusalem nga Gaza. Faanra i lemnag Filip ko mang fan nib t’uf ni nge yan ngaram, mab mudugil ni nang fan u nap’an nra mada’gow fare moon ni be’ nu Ethiopia ni be’ nib eunuch ni faan “be beeg e thin ni bay ko fare babyor ni yoloy Isaiah ni profet.”  (Mu guy fare kahol ni kenggin e “ Uw Rogon nib ‘Eunuch’?”) I k’aring gelngin Jehovah nib thothup Filip ni nge yan nga tooben e karrow ko fare moon ni be girngiy e os. Me gaar Filip ngak fare moon nu Ethiopia: “Mog, ga be nang fan e pi n’ir ni ga be beeg?” Me fulweg fare moon nu Ethiopia ngak ni gaar: “Uw rogon mu gu nang fan ni faanra dabi weliy be’ fan ngog?”​—Acts 8:26-31.

¹⁵ Ere yog fare moon ngak Filip ni nge yib ngak nga lan fare karrow. Dabisiy ni boor ban’en nra weliyew! De nang fare moon ko mini’ e be yip’ fan fare “saf” ara fare “tapigpig” ni yiiynag Isaiah murung’agen ni bod ni ku boor e girdi’ ndar nanged ko mini’ e cha’nem. (Isa. 53:1-12) Ma nap’an ni yow be yan i yan me weliy Filip ngak fare moon nu Ethiopia ni Jesus Kristus e ir fare “saf” ara fare “tapigpig.” Fare moon nu Ethiopia e ir bagayad e piin kar piggad kar uned ko teliw rok e pi Jew, ere ka chingiyal’ nem me nang e n’en nsusun e nge rin’ ni bod fapi girdi’ nni taufenagrad ko Pentekost ko duw ni 33 C.E. Ere gaar ngak Filip: “Baaray e ran. Mang ndab ntaufenigeg?” Ka chingiyal’ nem me taufenag Filip fare moon nu Ethiopia! c (Mu guy fare kahol ni kenggin e “ Ngan Taufe u Lan ‘Bangi Ban’en ni Bay e Ran Riy.’”) Tomuren me pow’iy gelngin Got nib thothup Filip nga lan yu Ashdod, me ulul i machibnag fare thin nib fel’ u rom.​—Acts 8:32-40.

16, 17. Uw rogon ni be pi’ e pi engel e ayuw ko fare maruwel ni machib e ngiyal’ ney?

 ¹⁶ Piin Kristiano e ngiyal’ ney e yad ba tow’ath ni yad be un i rin’ fare maruwel ni i rin’ Filip. Ba ga’ ni ma mab e kanawo’ ngorad ni ngar weliyed fare thin nib fel’ ngak e piin kar mada’naged yad u yugu boch e tayim ndarur machibgad ni bod u nap’an ni yad be milekag. Nap’an ni yad ra mada’nag e girdi’ u nap’an e machib ni yad baadag ni ngar rung’aged fare thin nib fel’, ma gathi ke yag ni ngar rin’ed e re n’ey u gelngirad, ya be yog e Bible ngodad ni be pow’iy e pi engel fare maruwel ni machib ya nge yag ni taw fare thin nib fel’ ngak “urngin e pi nam, nge ganong nge thin nge gubin mit e girdi’.” (Rev. 14:6) Ki yog Jesus u m’on riy nra un e pi engel i pow’iy e piin yad be machibnag fare thin nib fel’. U lan fare fanathin ni weliy ni murung’agen fapi wheat nge pan e yog riy nra taw nga nap’an ni ngan kunuy e woldug ngan tay nga naun ara ngiyal’ ni ke chugur nga tungun e re m’ag ney ma “piin ni girdien e maruwel ni ngar kunuyed e re woldug nem ngar tiyed nga naun e eram e pi engel.” Ki yog ni pi engel nem e ku yad e bay ra “kunuyed urngin e piin ni yad be waliy e girdi’ ngar denengad, nge urngin e piin ni yad be ngongliy e kireb ni kar maathukgad nga fithik’ e piin ni Got e be gagiyegnagrad.” (Matt. 13:37-41) Ku be fanay Jehovah e pi engel ni ngar kunuyed e piin ni athap rorad e ngar uned ko gagiyeg u tharmiy nge fapi “girdi’ ni ke muulung ni pire’ ni pire’” ni yad ba muun nga “yugu boch e saf” ni ngar manged girdi’ rok.​—Rev. 7:9; John 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Reb e ban’en ni be micheg nriyul’ ni be buch e re n’ey e aram e bay boch e girdi’ ni gad ma mada’nag u nap’an e machib ni yad ma yog ni ka ur meybilgad ngak Got ni nge ayuwegrad. Am lemnag e n’en ni buch rok l’agruw e walag ni yow be machib ni be un bochi tir ngorow. Nap’an ni chugur ni nge misiw’, ma aram me lemnag fa gal walag ni ngar talgad ko machib, machane ri baadag fachi tir ni ngku ranod ko bin migid e naun. Ere yan fachi tir ni goo ir nge yan i tugtuguy e mab ko fare naun! Nap’an ni bing be’ nib pin e mab, ma aram me yan fa gal walag i yan ngak ni ngar nonad. Ra gingow ya yog fare pin ngorow ni ka fini meybil ni nge yib be’ i guy ni nge ayuweg ni nge nang fan e Bible. Ere ra tababgow i fil e Bible ngak!

18. Mang fan nsusun e dariy ba ngiyal’ ni nge m’ay fan u wan’dad fare maruwel ni machib?

¹⁸ Bochan ni gur bang ko ulung ni Kristiano, ma gab tow’ath ni gimed be maruwel e pi engel u taabang e ngiyal’ ney ni yibe rin’ fare maruwel ni machib u reb e kanawo’ ndawor ni rin’ riy biid. Ere dariy ba ngiyal’ ni nge m’ay fan u wan’um e re tow’ath ney. Faan ga ra ulul ko machib u fithik’ e pasig, mab gel e felfelan’ ni ga ra tay u nap’an ni ga be ulul i weliy “fare Thin Nib Fel’ ni murung’agen Jesus.”​—Acts 8:35.