1, 2. Mang e buch u nap’an ni immoy Paul nge Barnabas u Lystra?

 BE MADA’ laman e girdi’ nga lang u Lystra. Bay be’ nib moon u rom nni gargeleg nib mugutgut ni be og nga lang ni ke felfelan’ u tomuren ni golnag l’agruw ni’ ndariy be’ ni manang ko yow mini’. Ri ngat e girdi’ ko re n’ey, me fek ba prist e floras i yib ni fan ko gal pumoon ney ni yibe lemnag ni yow l’agruw e got. Ki fek fare prist rok fare got ni Zeus boch e garbaw i yib me fal’eg rogon ni ngan li’. I guy Paul nge Barnabas rogon ni ngar talegew e pi girdi’ nem ndab kur rin’ew e pi n’ey. Ere ra guchthuyew e mad rorow ngar milgow i yan nga fithik’ fapi girdi’ ni aram urngirad mar weniggow ngorad ndab kur liyorgad ngorow, machane ke mo’maw’ ni ngar talegew yad.

² Ngemu’ me yib boch e Jew u Antiok ni bay u lan yu Pisidia nge Ikonium ngaram. Rogned boch ban’en nde riyul’ u murung’agen Paul nge Barnabas, ma aram me tabab e girdi’ nu Lystra ni ngar fanenikayed yow. Fapi girdi’ ni ur liyorgad ngak Paul u m’on riy e ra chelgad ngar malangnaged. Ngemu’ mi yad girngiy i yan nga wuru’ e binaw ni ke maad’ad mi yad digey u rom ni nge yim’.

 3. Mang deer e gad ra weliy e fulweg riy ko re guruy ney?

³ Mang e k’aring e re n’ey ni nge buch? Mang e rayog ni nge fil e piin yad ma machibnag fare thin nib fel’ e ngiyal’ ney ko n’en ni buch rok Barnabas, nge Paul, nge fapi girdi’ nu Lystra? Ma uw rogon nrayog ni nge folwok e piin piilal ko n’en ni rin’ Barnabas nge Paul ni ur athamgilgow ko machib ni ur tew “ma yow be machib ndarur rusgow ni bochan e Jehovah e ke pi’ mat’awrow”?​—Acts 14:3, NW.

4, 5. Mang fan ni milekag Paul nge Barnabas nga Ikonium, ma mang e buch u rom?

⁴ In e rran u m’on riy min tharbog Paul nge Barnabas nga wuru’ yu Antiok ni bay u lan yu Pisidia nreb e mach ni bay u tan pa’ yu Roma u  tomuren ni togopuluw boch e Jew ngorow. Machane me “rurug fa gali apostel e fiyath u ayrow” nib togopluw ngorad ko bin nge mulan’row. (Acts 13:50-52; Matt. 10:14) I chuw Paul nge Barnabas u rom mar pagew e pi tatogopuluw nem ni ngar gafgowgad u wenegan nra fek Got i yib ngorad. (Acts 18:5, 6; 20:26) Ra ululgow ko machib ni yow be tay ni yow ba felfelan’. Ra milekaggow u lan sogonap’an 100 e mayel ko yimuch ni ngek ngar bow ra tawgow nga bangi ban’en ni bay u thilin fapi burey ni Taurus nge Sultan.

⁵ Som’on e ra talgow u Ikonium nreb e mach ni ka yima fol ko yalen rok piyu Greece riy, ma ri kub ga’ fan u Galatia ni bay u tan pa’ yu Roma. a Boor e Jew nge boch e girdi’ ni gathi yad e Jew ni kar piggad kar uned ko teliw rok e pi Jew ni yad ma par ko re mach nem. I yan Paul nge Barnabas nga lan tafen e muulung ngar tababgow ko machib ni bod ni yow ma rin’. (Acts 13:5, 14) Ra welthingow u reb e kanawo’ ni k’aring ‘boor piyu Israel nge piin ni gathi yad piyu Israel ni ngar piggad nge mich Jesus u wun’rad.’​—Acts 14:1.

 6. Mang fan nib ga’ angin e machib ni i tay Paul nge Barnabas? Uw rogon nrayog ni ngad folwokgad rorow?

⁶ Mang fan nrib ga’ angin e machib ni i tay Paul nge Barnabas? Rib tamilangan’ Paul ko thin ni bay u lan fare Babyor nib Thothup. Ba salap u rogon ni i weliy e pi chep ni bay u Bible, nge pi yiiy, nge fare Motochiyel rok Moses ya nge yag ni micheg ni Jesus e ir fare Messiah ni kan micheg. (Acts 13:15-31; 26:22, 23) Me Barnabas e i dag ni be lemnag e girdi’. (Acts 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Dariy bagayow e gal pumoon ney ni i taga’ ko tin ni manang, ya ur machibgow ni “bochan e Jehovah e ke pi’ mat’awrow” ara ur taga’gow ngak. Uw rogon nrayog ni ngam folwok ku Paul nge Barnabas u nap’an ni ga be machib? Mu guy rogon ni ngam nang e n’en bay u lan e Thin rok Got nib fel’ rogon. Mmel’eg boch e thin nu Bible nra adag e piin yad be motoyil ngom. Mu gay boch e kanawo’ nrayog ni ngam fal’eg laniyan’ e piin ga be machibnagrad riy. Ma gubin ngiyal’ ni ngam machib nib puluw ko Thin rok Jehovah, ma gathi gonop rom.

 7. (a) Mang e ma rin’ e girdi’ u nap’an ni yad ra rung’ag fare thin nib fel’? (b) Mang e susun ndab mu pagtalin ni faanra ke ruw raba’ e girdi’ u lan e tabinaw rom ni bochan e ga be fol ko fare thin nib fel’?

⁷ Machane gathi gubin e girdi’ u Ikonium ni yad baadag ni ngar motoyilgad ngak Paul nge Barnabas. I yog Luke ni gaar: “Piin nu Israel ndaburad ni nge mich Jesus u wun’rad e ra nonod ngak e piin ni gathi yad piyu Israel ngar pired ni kar damumuwgad ngak e piin ni walagey ni girdien Kristus.” I nang Paul nge Barnabas nib t’uf ni ngar parew u rom ya nge yag nra michegew nriyul’ fare thin nib fel’, ere ba n’uw nap’an nra ‘machibgow ndarur rusgow.’ Bochan e re n’ey, ma “fapi girdi’ ni aram  urngin u lan e re binaw nem e rruwraba’gad; ni boch i yad e ra folgad ngak piyu Israel, ma boch i yad e ra folgad ngak fa gal apostel.” (Acts 14:2-4) Ku aram e n’en ma buch e ngiyal’ ney ni bochan fare thin nib fel’. Bay boch e girdi’ ni ma k’aringrad ni nge taareban’rad, ma boch e ma ruw raba’nagrad. (Matt. 10:34-36) Faanra ke ruw raba’ e girdi’ u lan e tabinaw rom ni bochan e ga be fol ko fare thin nib fel’, ma dab mu pagtalin ni togopuluw ni yima tay ngodad e ba ga’ ni ma sum ni bochan e ke mich u wan’uy boch ban’en nde riyul’ ni yibe weliy u murung’agdad. Ere faanra um rin’ e ngongol nib fel’ ma rayog ni ngam micheg nde riyul’ e pi thin nem, maku rayog ni nge munmun me thil laniyan’ e piin yad be togopuluw ngom.​—1 Pet. 2:12; 3:1, 2.

 8. Mang fan ni chuw Paul nge Barnabas u Ikonium? Mang e gad be fil rorow?

⁸ Boch nga tomuren me makath boch e girdi’ u Ikonium ni ngar malangnaged Paul nge Barnabas. Nap’an nra nangew murung’agen e re n’ey, ma aram mar dugliyew ni nga ranow nga yugu boch e binaw ngar machibgow u rom. (Acts 14:5-7) Ku aram e n’en ma rin’ e pi tamachib e ngiyal’ ney. Nap’an nra yog e girdi’ boch ban’en nib kireb u murung’agdad ara murung’agen e thin ni gad ma machibnag, ma gad ma machib ndarud rusgad. (Fil. 1:7; 1 Pet. 3:13-15) Machane nap’an ni yad ra yog ni ngar lied gadad, ma gad ma guy rogon ndab da rin’ed ban’en nra tay e yafos rodad ara yafos rok e piin taareb e michan’ rodad nga thatharen e riya’.​—Prov. 22:3.   

9, 10. Uw e bay yu Lystra riy, ma mang e gad manang u murung’agen e girdi’ ni ma par u rom?

⁹ I yan Paul nge Barnabas nga Lystra nreb e mach ni bay u tan pa’ yu Roma  nsogonap’an 20 e mayel ko yimuch ni ngal u Ikonium. Yugu aram rogon ni boor ban’en nib taareb rogon u Lystra nga Antiok ni bay u lan yu Pisidia, machane de yoor e Jew ni ma par u rom. Yugu aram rogon ni girdi’ nu rom e yad ma non ni thin ni Greek, machane thin rorad e thin nu Lykaonia. I tabab Paul nge Barnabas ko machib u bangi ban’en ni boor e girdi’ riy ni bochan e sana dariy tafen e muulung rok piyu Israel ko re mach nem. Nap’an ni immoy Peter u Jerusalem me golnag be’ nib moon nni gargeleg mab mugutgut. Ma nap’an ni yib Paul nga Lystra miki golnag be’ nib moon u rom nni gargeleg mab mugutgut. (Acts 14:8-10) Boor e girdi’ ni mich Jesus u wan’rad ni bochan e maang’ang ni ngongliy Peter. (Acts 3:1-10) Machane ba thil e n’en ni buch u nap’an e bin baaram e maang’ang ni ngongliy Paul.

¹⁰ Kad weliyed u tabolngin e re guruy ney nnap’an ni og fare moon nga lang ni ke felfelan’, me lemnag fapi girdi’ nu Lystra ni yad ma meybil nga boch e got ni googsur ni Paul nge Barnabas e ku yow l’agruw e got. Ra tunguyed ngachalen Barnabas ni Zeus ni ir pilungen e pi got, me Paul e ra tunguyed ni Hermes ni fak Zeus ma ir e ma welthin ni pa’ e pi got. (Mu guy fare kahol ni kenggin e “ Lystra nge Liyor ni Un Tay Ngak Zeus nge Hermes.”) Machane i dugliy Barnabas nge Paul u wan’row ni ngar tamilangnagew ko pi girdi’ nem ni Jehovah ni ir e bin riyul’ e Got e ir e en ke pi’ mat’awrow ni ngar machibgow ma yow be ngongliy e maang’ang, ma gathi pi got ni googsur.​—Acts 14:11-14.

11-13. (a) Mang e yog Paul nge Barnabas ko girdi’ nu Lystra? (b) Mang reb e ban’en nrayog ni ngad filed ko thin ni yog Paul nge Barnabas?

¹¹ Yugu aram rogon e n’en ni rin’ e pi girdi’ nem, machane miki ulul Paul nge  Barnabas i guy rogon ni ngar machibnagew yad. Re n’ey ni yoloy Luke e be fil ngodad rogon ni ngan machibnag fare thin nib fel’ ngak e piin yad ma liyor nga boch e got ni googsur u reb e kanawo’ nra yib angin. Mu tay fanam i yan u rogon ni non Paul nge Barnabas ko pi girdi’ nem ni lungurow: “Pi cha’, mang ni ngam rin’ed e biney e pa’? Ya gamow l’agruw i girdi’ ni gamow bod gimed! Kug bow ngaray ni nggu weliyew ngak e girdi’ fare Thin Nib Fel’ ni murung’agen Jesus, ma gamow pingegmed ngam pied keru’med ko tin ndariy fan ngam bad ngak fare Got ni be par nib fos, ni ir e ngongliy e tharmiy, nge fayleng, nge day, nge urngin ban’en ni bay u fithik’ e pi n’ey. Kakrom e pag urngin e girdi’ ko pi nam i yan nguur rin’ed e tin ni yad be finey. Machane gubin ngiyal’ ni be micheg ir u daken urngin e tin nib fel’ ni be rin’, ya ma pi’ e n’uw ngomed u lang nge galwog u ngal’an; me ir e ma pi’ e ggan ngomed ma ma fal’eg lanin’med.”​—Acts 14:15-17.

¹² Mang e rayog ni ngad filed ko pi thin ney? Bin som’on e de lemnag Paul nge Barnabas ni ka yow ba fel’ ko pi girdi’ nem. Dar ngongolgow ni gowa yow l’agruw ni’ nib gel gelngirow ni bochan e kar golnagew be’ nib moon. Ya rognew u fithik’ e sobut’an’ ni ku yow l’agruw e girdi’ ni bod yad ni ku bay e meewar rorow. Riyul’ ni ke yag gelngin Got nib thothup ngak Paul nge Barnabas ma gathi ka yow e sib u boch e machib ni googsur. Ki yag e athap ngorow ni ngar unew ngak Kristus ko gagiyeg. Machane yow manang ni ku rayog ni nge yag e pi tow’ath ney ko girdi’ nu Lystra ni faan yad ra fol rok Kristus.

¹³ Uw rogon u wan’dad e piin gad ma machibnagrad? Gad ma sap ngorad ni ku yad bod gadad, fa? Gad ma guy rogon ndabin pining e sorok ngodad u nap’an ni gad be ayuweg e girdi’ ni ngar nanged e tin riyul’ u lan e Thin rok Got ni bod e n’en ni rin’ Paul nge Barnabas, fa? Ba manigil e kanawo’ ni dag Charles Taze Russell nrayog ni ngan folwok riy ni ir be’ nib salap i fil ban’en ko girdi’ ni i yarmiy rogon fare maruwel ni machib ni un tay u bang ko duw ni 1870 nge mada’ ko 1916. I yoloy ni gaar: “Dubmad ni ngan pining e sorok ngomad ara un n’ufmad ni bochan e pi babyor ni gamad be yoloy; maku reb e dubmad ni ngaun pining boch e ngachal ngomad ni nge dag ni gamad ba tolang.” Taareb rogon e lem rok Brother Russell ngak Paul nge Barnabas. Ku arrogodad ni gathi gad be machib ni bochan e ngaun pining e sorok ngodad, ya gad be ayuweg e girdi’ ni ngar nanged “fare Got ni be par nib fos.”

14-16. Mang e gal ni migid e n’en nrayog ni ngad filed ko n’en ni yog Paul nge Barnabas ko fapi girdi’ nu Lystra?

¹⁴ Kum lemnag reb e ban’en nrayog ni ngad filed ko pi thin ney. Paul nge Barnabas e ur thilyegew boch ban’en u rarogorow. Girdi’ nu Lystra e yad ba thil ko pi Jew nge piin kar piggad kar uned ko teliw rok e pi Jew u Ikonium ni bochan e buchuuw fa reb e ri dariy ban’en ni yad manang u lan fare Babyor nib Thothup ara murung’agen e tha’ u thilin fare nam  nu Israel nge Got. Machane pi girdi’ nem e yad ba tamilay’. Yugu ma aw e n’uw ko fare mach nu Lystra mab yong’ol e but’ riy. Ere rayog ni ngar guyed pi fel’ngin e En Ke Sunmiy urngin ban’en ni ma m’ug u ngal’an e galwog, ma aram e n’en nra weliyew murung’agen ya nge yag nra machibnagew e pi girdi’ nem.​—Rom. 1:19, 20.

¹⁵ Rayog ni ngkud thilyeged boch ban’en u rarogodad ya nge yag ni m’ag ko piin gad be machibnagrad, fa? Yugu aram rogon nsana rayog ni taab mit e awoch nra yung reb e tamilay’ nga daken yu yang i milay’ rok, machane ba thilthil rogon nra fal’eg rogon e but’ ko yungi milay’ nem u m’on ni nge yung e awoch ngay. Bay boch e but’ nib munguy ni yugu rayog ni ngan yung e awoch ngay me tugul. Ma bay boch nrayog nib t’uf ni ngan gi’ min bilbilig nge munguy. Ere ku arrogon ni awoch ni gad ma yung ni aram fare thin ni murung’agen Gil’ilungun Got ni bay u lan e Thin rok Got e der ma thil. Machane faanra gad bod Paul nge Barnabas, ma aram e gad ra guy rogon ni ngad nanged rarogon e girdi’ ni gad ma machibnag nge n’en nib mich u wan’rad. Ngemu’ ma gad thilyeg rogon ni gad be machibnag murung’agen Gil’ilungun Got ni nge puluw ko re n’ey.​—Luke 8:11, 15.

¹⁶ Ku bay ban’en nrayog ni ngad filed u murung’agen Paul, nge Barnabas, nge fapi girdi’ nu Lystra. Yugu demtrug gelngin e athamgil ni kad ted, ma pi awoch ni kad yunged e bay yu ngiyal’ nrayog ni nge yib ban’en i lag ara wer nga daken e but’ ni bay u daken e war. (Matt. 13:18-21) Dabi mulan’um ni faanra buch e re n’ey. Ya puguran Paul ngak pi gachalpen Jesus u Roma boch nga tomuren ni “gadad gubin [nib muun ngay urngin e piin kad weliyed e Thin rok Got ngorad] ni aram e ra bagadad ma nge weliy ngak Got e n’en ni i rin’.”​—Rom. 14:12.

17. Uw e milekag Paul nge Barnabas ngay u tomuren nra chuwgow u Derbe, ma mang fan?

¹⁷ Tomuren nni girngiy Paul nga wuru’ yu Lystra min digey u rom ni nge yim’, ma aram me yib pi gachalpen Jesus ra ayuweged mar pied bang ni nge par riy e re nep’ i n’em. Me reb e rran riy mi yow milekag Barnabas u lan 60 e mayel nga Derbe. Ba mudugil nrib mo’maw’ e re milekag ney ni tay Paul ya ka fin un malangnag in e awa u m’on riy. Yugu aram rogon mar ululgow Barnabas ko milekag ma nap’an nra tawgow nga Derbe, ma boor e girdi’ nra ayuwegew ni “ngar manged pi gachalpen Jesus.” Ngemu’ “mi yow sul nga Lystra nga ranow u rom nga Ikonium, mi yow yan u Ikonium nga Antiok ni bay u lan yu Pisidia” ko bin ngar fekew e bin nib ngoch e kanawo’ ngar sulow nga Antiok ni bay u lan yu Syria ni aram e gin yow ma par riy. Mang fan nrin’ew e re n’ey? Ya ngar ayuwegew e “piin ni ke mich Jesus u wun’rad ngar piew e athamgil nga  lanin’rad ni nguur pired ni yad ba yul’yul’ ko en ni ir e ke mich u wun’rad.” (Acts 14:20-22) Rib manigil e kanawo’ ni dag e gal pumoon ney nrayog ni ngan folwok riy! Kab ga’ fan u wan’row e tin nib t’uf ko ulung ko bin ngar lemnagew e tin nra fel’ rogorow riy. Bay boch e walag ni yad ma lekag e ulung nge missionary e ngiyal’ ney ni kar folwokgad ko n’en ni rin’ Paul nge Barnabas.

18. Uw rogon ni yima dugliy e piin ngar manged piilal?

¹⁸ Gathi kemus ni i pi’ Paul nge Barnabas e athamgil nga laniyan’ pi gachalpen Jesus u daken e thin nge ngongol rorow ya kur turguyew e ‘piin ni piilal ni yad e nguur ayuweged girdien e galesiya.’ Yugu aram rogon ni gelngin Got nib thothup e “l’og” Paul nge Barnabas ni ngar milekaggow ni yow be machib, machane ur meybilgow mar parew ni kar pagew e abich u nap’an nra “piew yad [piin piilal] ngak Somol.” (Acts 13:1-4; 14:23) Ku aram e n’en yima rin’ e ngiyal’ ney. U m’on ni ngan mel’eg reb e walag ni pumoon ni nge mang reb e piilal, ma ma meybil e piin piilal mar yaliyed ko be rin’ e pi n’en be yog e Bible nib t’uf ni nge rin’ e piin yad ma yog e thin u lan e ulung fa danga’. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Titus 1:5-9; Jas. 3:17, 18; 1 Pet. 5:2, 3) N’umngin nap’an ni ke mang be’ reb e Kristiano e gathi aram e n’en yima sap ngay. Ya rogon ni ma non fare walag, nge ngongol rok, nge rogon thin u wan’ e girdi’ e ra dag rogon ni be pag gelngin Got nib thothup ni nge maruwel u lan e yafos rok. Faanra be rin’ e pi n’en be yog e Bible nib t’uf ni nge rin’ e piin yad ma yog e thin u lan e ulung, ma aram e ke bung rogon nrayog ni nge un i ayuweg e pi saf rok Got. (Gal. 5:22, 23) En ma lekag e ulung e ir e ba milfan ngak ni nge dugliy be’ ni nge mang reb e piilal.​—Mu taarebrogonnag ko 1 Timothy 5:22.

19. Mini’ e ra pufthinnag e piin piilal, ma uw rogon ni yad ma folwok rok Paul nge Barnabas?

¹⁹ Piin kan dugliyrad ni ngar manged piilal e yad manang nra pufthinnagrad Got ni be yan u rogon ni ur ayuweged e ulung. (Heb. 13:17) Piin piilal e yad ba pasig ko fare maruwel ni machib ni bod Paul nge Barnabas. Yad ma pi’ e athamgil nga laniyan’ pi walagrad u daken e thin rorad. Mab m’agan’rad ngay ni ngar m’oneged e tin nib t’uf ko ulung ko bin ngar lemnaged e tin nra fel’ rogorad riy.​—Fil. 2:3, 4. 

20. Nap’an ni gad ra beeg murung’agen e maruwel ni ma rin’ pi walagdad, ma mang angin ni ma yib ngodad?

²⁰ Nap’an ni sul Paul nge Barnabas nga Antiok ni bay u lan yu Syria, mar weliyew “urngin e tin ni ke rin’ Got u pa’row, nge rogon ni ke bing e kanawo’ ngak e piin ni gathi yad piyu Israel ni nge mich Jesus u wun’rad.” (Acts 14:27) Nap’an ni gad ra beeg murung’agen e maruwel ni ma rin’ pi walagdad e ngiyal’ ney ma gad guy rogon ni be tow’athnagrad Jehovah ma ra pi’ e athamgil nga lanin’dad ni ngad ululgad ko ‘machib ndab da rusgad ni bochan e Jehovah e ke pi’ mat’awdad.’