GURUY NI 5
“Thingar Gu Folgad rok Got”
Ke rin’ e pi apostal ban’en ni ke dag e kanawo’ nrayog ni nge folwok urngin e tin riyul’ e Kristiano riy
Kan fek ko Acts 5:12–6:7
1-3. (a) Mang fan nni fek fapi apostal nga p’eowchen fare Sanhedrin, ma mang e bin th’abi ga’ fan e deer ni bay? (b) Mang fan ni gad baadag ni ngad nanged e n’en ni rin’ e pi apostal nem?
RI BE gel e damumuw ko fapi tapuf oloboch ko fare Sanhedrin! Yibe pufthinnag e pi apostal rok Jesus u lan e re tagil’ e puf oloboch ney nib tolang. Mang fan? Josef Kaifas ni ir e en th’abi tolang ko prist maku ir e ba ga’ ko fare Sanhedrin e non ngorad u fithik’ e damumuw ni gaar: “Kug tiyed chilen ngomed ndab kum machibniged fithingan nge murung’agen e re moon nem.” Dabun Kaifas ni nge yog fithingan Jesus. Yugu aram rogon miki gaar: “Kam wereged e tin ni gimed be machibnag u gubin yang u Jerusalem, ma gimed ba adag ni ngan lemnag ni gamad e gu warod u murung’agen ngan li’ ngem’!” (Acts 5:28) Ere ba tamilang ni yibe yog ngorad ni ngar talgad ko machib, ya ra danga’ ma yira gechignagrad!
2 Ere mang e ra rin’ e pi apostal nem? Jesus e ir e ke tay chilen ngorad ni ngar machibgad ni Got e ke pi’ mat’awun ni nge rin’ e re n’ey. (Matt. 28:18-20) Gur, ra rus e pi apostal ney ko pi girdi’ nem mar talgad ko machib? Fa yad ra par ni yad ba mudugil ndab rrusgad mar ululgad ko machib? Bin th’abi ga’ fan e deer ni bay e: Gur, yad ra fol rok Got fa yad ra fol ko girdi’? De tuntun apostal Peter ni nge non ni pa’ gubin e apostal. Ba tamilang e thin ni yog ma be m’ug riy nder rus.
3 Gadad e tin riyul’ e Kristiano e ri gad baadag ni ngad nanged e n’en ni rin’ e pi apostal u nap’an ni yog girdien fare Sanhedrin ngorad ndab kur machibgad. Re n’ey ni kan tay chilen ni ngan machib e ku bay rogon ngodad. Ku rayog ni ngad mada’naged e togopuluw u nap’an ni gad be rin’ e re maruwel ney ni ke pi’ Got ngodad. (Matt. 10:22) Rayog ni nge guy e piin yad ma togopuluw ngodad rogon ni ngar mo’maw’naged ngodad ni ngad machibgad ara ra taleged e maruwel rodad. Ere mang e gad ra rin’? Faan gad ra lemnag e n’en ni ayuweg e pi apostal ndab rrusgad nge n’en ni buch u nap’an ni yibe pufthinnagrad u p’eowchen fare Sanhedrin, a ma aram e rayog ni nge yib angin ngodad.
Acts 5:12-21a)
“Yib Ba Engel rok Somol i Bing e Pi Garog” (4, 5. Mang fan ‘nri awan’’ Kaifas nge pi Sadduse?
4 Dab mu pagtalin nnap’an nnog ngak Peter nge John ni ngar talgow ko machib ko yay nsom’on, me lungurow: “Dabiyog ni nge dab kug weliyew e n’en ni kug guyew nge n’en ni kug rung’agew.” (Acts 4:20) Tomuren e yay nsom’on nni pufthinnagrow u p’eowchen fare Sanhedrin, mu kur ululgad e tin ka bay e apostal ko machib u tempel. Ur ngongliyed bogi maang’ang, ni bod ni yad be golnag e m’ar ma yad be tuluf e moonyan’ ni keb i ying ko girdi’. Ur rin’ed e re n’ey ko “Beranda rok Solomon” ni bangi ban’en nib ga’ yang ni bay ko ngek ko fare tempel ni aram e gin ni boor e Jew ni yad ma muulung ngay. Mus ko piin ni aw fon Peter ngorad ni kur golgad! Boor e piin nni golnag e m’ar rorad ni m’agan’rad ko fare thin nib fel’. Bochan e re n’ey, me “yoor e girdi’ ni i mun ko re ulung nem ni yu ulung i pumoon nge ppin ni piin ni ke mich Somol u wan’rad.”—Acts 5:12-15.
5 Ere “ri awan’” Kaifas nge pi Sadduse ni aram e re ulung ni ma un Kaifas ngay ko fapi apostal, ma ron’ed yad nga kalbus. (Acts 5:17, 18) Mang fan ni damumuw e pi Sadduse? Ya be machibnag e pi apostal ni kan faseg Jesus ko yam’, ma de mich e fos ko yam’ u wan’rad. Ku be yog e pi apostal nrayog ni nge yag e yafos ko girdi’ ni faanra mich Jesus u wan’rad, machane be rus e pi Sadduse nri chey me gechignagrad e am nu Roma ni faanra m’agan’ e girdi’ ngay ni nge mang Jesus e En Nga i Yog e Thin rorad. (John 11:48) Dariy e maruwar riy ni aram fan nra dugliyed ni ngar taleged e pi apostal ko machib!
6. Mini’ e piin yad ma k’aring ni ngan gafgownag e pi tapigpig rok Jehovah e ngiyal’ ney, ma mang fan nsusun e dab da gingad ko re n’ey?
6 Ku arrogon e ngiyal’ ney ni pi tayugang’ ko teliw e aram e piin yad ma k’aring ni ngan gafgownag e pi tapigpig rok Jehovah. Yad ma guy rogon ni ngar fanayed mat’awrad ni ngar k’aringed e am nge girdien e news ni ngar taleged e machib ni gad be tay. Ere gur, susun e ngad gingad ko re n’ey? Danga’. Thin ni gad ma machibnag e ma gagiyelnag e pi machib nde riyul’ ni ma wereg e pi yurba’ i teliw ni googsur. Ere nap’an nra m’agan’ e piin nriyul’ ni yad baadag ni ngar nanged e tin riyul’ ko machib u Bible, ma aram e kar chuwgad u tan boch e machib nge boch ban’en ni yima rin’ nde puluw. (John 8:32) Aram fan ni thin ni gad ma machibnag e ma k’aring e pi tayugang’ ko teliw ni ngar fanenikayed mu kur gafgownaged gadad!
7, 8. Nap’an ni non fare engel ngak fapi apostal, ma mang angin ni yib ngorad? Mang e ba fel’ ni nge bagadad me fith ir riy?
7 Nap’an ni bay e pi apostal u kalbus ni yad be son ni ngan pufthinnagrad, ma rayog ni ur lemnaged ko ra thang e pi toogor rorad e fan rorad ni bochan e michan’ rorad fa danga’. (Matt. 24:9) Machane re nep’ i n’em e buch ban’en ndan lemnag nra buch. I “yib ba engel rok Somol i bing e pi garog ko kalbus.” b (Acts 5:19) Ngemu’ me gaar ngorad: “Mu sak’iygad nga lan e tempel ngam weliyed ngak e girdi’ urngin ban’en.” (Acts 5:20) N’en ni yog e micheg nga lanin’rad nib fel’ e n’en yad be rin’. Ku rayog ni ki pi’ e pi thin ney gelngirad ni ngar pared ni yad ba mudugil ni yugu demtrug e n’en nra buch. Ere “nap’an ni be puf e woch mi yad yan nga lan e tempel ngar tababgad ko machib” ni ke gel e michan’ rorad ma dakurur rusgad.—Acts 5:21.
8 Ba fel’ ni nge bagadad me fith ir ni gaar, ‘Faanra buch boch ban’en rog ni aray rogon, ma rayog ni nggu par nib gel e michan’ rog ma dab gu rus ya nge yag nug ulul ko machib, fa?’ Gad ra ulul i ‘machibnag murung’agen e gagiyeg rok Got’ ni bochan e gad manang ni be pi’ e pi engel e ayuw ko re maruwel ney ni yibe rin’ nib ga’ fan.—Acts 28:23; Rev. 14:6, 7.
“Thingar Gu Folgad rok Got ko Bin ni Nggu Folgad Rok e Girdi’” (Acts 5:21b-33)
9-11. Mang e yog fapi apostal u nap’an ni yog fare Sanhedrin ngorad ni ngar talgad ko machib? Uw rogon ni kar daged e kanawo’ nrayog ni nge folwok e tin riyul’ e Kristiano riy?
9 Ke fal’eg Kaifas nge tin ka bay e tapuf oloboch ko fare Sanhedrin rogorad ni ngar pufthinnaged fapi apostal. Machane dar nanged e n’en ke buch u lan fare kalbus, ere ra l’oged boch e girdi’ ni nga ranod ra feked fapi apostal i yib nga p’eowcherad. Am lemnag rogon ni gin fapi pumoon u nap’an nra nanged ndaki moy fapi apostal u kalbus ni yugu aram rogon ni kan loknag nib nomow, ma “urngin e matanag ni yad be matanagiy fapi garog.” (Acts 5:23) De n’uw nap’an nga tomuren me nang e en nib milfan e piin matanagen e tempel ngak ni ke sul e pi apostal nga tempel bayay yad be machibnag murung’agen Jesus Kristus ni yugu aram rogon ni aram tapgin nnon’rad nga kalbus! Ere ranod e tirok e girdi’ ni ka chingiyal’ nem nga lan e tempel ngar koled fapi apostal mar feked yad i yan nga p’eowchen fare Sanhedrin.
10 Kad weliyed u tabolngin e re guruy ney ni damumuw fapi tayugang’ ko teliw ma rogned ngak e pi apostal ni ngar talgad ko machib. Ere mang e rogned? De rus Peter ni nge non ni pa’rad ni gaar: “Thingar gu folgad rok Got ko bin ni nggu folgad rok e girdi’.” (Acts 5:29) Re n’ey ni rin’ e pi apostal e ke dag e kanawo’ nrayog ni nge folwok e tin riyul’ e Kristiano riy keb i mada’ ko chiney. Yugu aram rogon ni ma yog Got ngodad ni ngad folgad ko girdi’ ni be gagiyeg, machane dariy mat’awrad ni ngar taleged gadad ndab kud rin’ed e n’en nib m’agan’ Got ngay. Ere faanra ke taleg e “am” e machib ni gad be tay e ngiyal’ ney, ma dabiyog ni ngad talgad i rin’ e maruwel ni ke pi’ Got ngodad ni aram e ngad machibnaged fare thin nib fel’. (Rom. 13:1) Ya gad ra gay boch e kanawo’ ni ngad ululgad i machibnag murung’agen Gil’ilungun Got riy nib fel’ rogon ndabi nang e am.
11 Ri damumuw fapi tapuf oloboch ngak e pi apostal ni bochan e fulweg nra pied ngorad ni be m’ug riy ndarur rusgad. Ere ra dugliyed u wan’rad “ni ngan thang e pogofan rok” fapi apostal. (Acts 5:33) I lemnag fapi apostal ni aram e ngan thang e fan rorad, machane me ayuwegrad Jehovah u reb e kanawo’ ni yira ngat ngay!
“Dabiyog Romed ni Ngam Gelgad Ngorad” (Acts 5:34-42)
12, 13. (a) Mang e yog Gamaliel ngak e tin ka bay e tapuf oloboch, ma mang e rrin’ed? (b) Uw rogon nrayog ni nge ayuweg Jehovah e girdi’ rok e ngiyal’ ney? Faanra ke pagdad Jehovah ni ngad ‘gafgowgad ni fan e gad be rin’ e tin nib mat’aw,’ ma mang e rayog ni nge pagan’dad ngay?
12 Bay bagayad e pi cha’nem ni ka nog Gamaliel ngak ni “reb e tamachib ko Motochiyel nri urngin e girdi’ ma ma ta’ fan” ni non ni be guy rogon ni nge ayuweg fapi apostal. c Dariy e maruwar riy ni ma tay e tin ka bay e tapuf oloboch fan e cha’ney ya tabab ko welthin ni be yog e n’en ngan rin’ miki “yog ni ngan fek fapi apostel nga wen.” (Acts 5:34) I weliy Gamaliel murung’agen e togopuluw ni un tay ngak piyu Roma. I yog nnap’an ni yim’ e piin yad ba ga’ ko yu ulung i girdi’ nem ni ur togopuluwgad, ma aram me tal e togopuluw ni yibe tay ni ka chingiyal’ nem. Ere yog ngak e pi tapuf oloboch nsusun e ngar gum’an’naged yad u puluwon e pi apostal nem ma dab ra guyed rogon ni ngar taleged yad. Ya bin riyul’ riy e ka fini yim’ Jesus ni ir e En Be Yog e Thin rorad. Thin ni yog Gamaliel e rayog ni nge pingeg lanin’rad. I gaar: “Dab mu rin’ed ban’en nib togopluw ngak e pi cha’ney. Mpaged yad, ya faanra tin ni yad be lemnag nge tin ni yad be muruwliy e sum rok e girdi’, ma bayi m’ay; machane faanra Got e yib rok, ma dabiyog romed ni ngam gelgad ngorad. Ya gimed ra pirieg ni gimed be cham ngak Got!” (Acts 5:38, 39) Ere fol fapi tapuf oloboch ko n’en ni yog. Yugu aram rogon mar toyed fapi apostal, ngemu’ mar motochiyelgad ngorad “ndab kur weliyed murung’agen nge fithingan Jesus bayay.”—Acts 5:40.
13 Ku rayog ni nge fanay Jehovah boch e pumoon e ngiyal’ ney nib tolang e liw rorad ni bod Gamaliel ni ngar ayuweged e girdi’ rok. (Prov. 21:1) Rayog ni nge fanay gelngin nib thothup ni nge k’aring boch e girdi’ ni yad be gagiyeg nib gel lungurad, ara pi tapuf oloboch, ara piin yad ma ngongliy e motochiyel ni ngar rin’ed e n’en nib m’agan’ ngay. (Neh. 2:4-8) Machane susun ni faanra ke pagdad ni ngad ‘gafgowgad ni fan e gad be rin’ e tin nib mat’aw,’ ma l’agruw ban’en nrayog ni nge pagan’dad ngay. (1 Pet. 3:14) Bin som’on e rayog ni nge pi’ Got gelngidad ni ngad athamgilgad. (1 Kor. 10:13) Ma bin l’agruw e piin yad be togopuluw e ‘dabiyog rorad ni ngar gelgad’ ko maruwel rok Got.—Isa. 54:17.
14, 15. (a) Mang e rin’ fapi apostal u tomuren nni toyrad, ma mang fan? (b) Mu weliy ban’en ni ke buch rok be’ ni be dag ni ma athamgil e girdi’ rok Jehovah u fithik’ e gafgow ni yima tay ngorad nder chuw e felfelan’ rorad.
14 Gur, i mulan’ fapi apostal ara ra lemnaged ni ngar talgad ko machib ni bochan e kan toyrad? Danga’, ya ranod “ngar chuwgad ko fare ulung, ni kar felfelan’gad.” (Acts 5:41) Mang fan ni “kar felfelan’gad”? Ba mudugil ni gathi bochan e kan toyrad ke amith dowrad, ya bochan ni yad manang ni yibe gafgownagrad ya yad be par ni yad ba yul’yul’ ngak Jehovah ma yad be folwok rok Jesus.—Matt. 5:11, 12.
15 Nap’an ni yira gafgownagdad ni bochan fare thin nib fel’, ma gad ma athamgil u fithik’ e gafgow ni yima tay ngodad nder chuw e felfelan’ rodad ni bod pi walagdad ko bin som’on e chibog. (1 Pet. 4:12-14) Dubdad ni ngaun k’aring e marus ngodad, ara un gafgownagdad, ara ni kalbusnagdad. Machane gad ma felfelan’ u nap’an ni gad ra par ni gad ba yul’yul’. Am lemnag e n’en ni rin’ Henryk Dornik ni boor e duw ni i gafgow u tan pa’ boch e am ni yad ma gafgownag e girdi’. I yib ngan’ nnap’an e August ko duw ni 1944 me dugliy boch e tolang ko am ni ngan pi’row ba pagel ni walagen ni nga ranow nga reb e concentration camp. I gaar e piin ur togopuluwgad ngorow: “Dabiyog ni ngan k’aringrow ni ngar rin’ew ban’en ndubrow. Ya gafgow ni gad be tay ngorow e be yibnag e felfelan’ ngorow.” I weliy Brother Dornik ni gaar: “Yugu aram rogon ndabug ni nggum’ ni bochan e michan’ rog, machane gub felfelan’ ni nggu gafgow ni bochan e da gur rus ni nggu par ni gub yul’yul’ ngak Jehovah.”—Jas. 1:2-4.
16. Uw rogon ni dag e pi apostal ni kar dugliyed u wan’rad ni ngar machibgad nib fel’ rogon? Uw rogon ni gad ma machib ni bod rogon ni i machib e pi apostal?
16 Ka chingiyal’ nem me sul fapi apostal ngaur machibgad bayay. Urngin e rran nra ululgad ni ngaur ‘machibnaged ngak e girdi’ fare Thin Nib Fel’ ni murung’agen Jesus’ “u lan fare tempel ngu lan e tabinaw rok e girdi’ i yan” ndarur rusgad. d (Acts 5:42) Ra dugliyed u wan’rad ni ngar machibgad nib fel’ rogon. Mu tay fanam i yan riy nranod nga tafen e girdi’ ngaur machibgad ni bod ni yog Jesus Kristus ngorad. (Matt. 10:7, 11-14) Ere dariy e maruwar riy ni aram rogon nra wereged e machib rorad u gubin yang u Jerusalem. Ngiyal’ ney e goo yimanang e Pi Mich Rok Jehovah ni bochan e yad ma machib ni bod e pi apostal. Nap’an ni gad ra yan nga gubin e naun ko gin gad be machib riy, ma aram e gad be dag ni gad baadag ni ngad machibgad nib fel’ rogon ma gad bing e kanawo’ ngak urngin e girdi’ ni ngar rung’aged fare thin nib fel’. Ere gur, ke tow’athnagdad Jehovah ko machib ni gad ma tay u mit e tabinaw, fa? Arrogon! Bokum milyon e girdi’ ni ke m’agan’rad ko fare thin ni gad be machibnag ni murung’agen Gil’ilungun Got e ngiyal’ ney ko tin tomuren e rran, maku boor e girdi’ ni kar rung’aged fare thin nib fel’ ko yay nsom’on u nap’an ni yan reb e Pi Mich nga taferad.
Boch e Pumoon ni Ngar Rin’ed Ba “Maruwel” nib Ga’ Fan (Acts 6:1-6)
17-19. Mang magawon e sum nrayog ni nge ruw raba’nag e ulung? Mang e yog e pi apostal ni ngan rin’ ya nge yag nni pithig e re magawon ney?
17 Ku bay reb e magawon ni yib nga lan e re ulung nem ni ka fini sum. Mang e re magawon nem? Boor i gachalpen Jesus ni yibe taufenagrad ni gathi yad e girdi’ nu Jerusalem ma yad baadag ni ngkur filed boch ban’en u m’on ni ngar sulod nga taferad. Pi gachalpen Jesus ni yad ma par u Jerusalem e m’agan’rad ngay ni ngar pied e salpiy ni ngan chuw’iy e ggan ngay nge boch ban’en nib t’uf ko pi girdi’ ney. (Acts 2:44-46; 4:34-37) Machane bay reb e magawon ni sum nthingari gonopiy e pi apostal rogon ni ngar pithiged ya nge yag ni par e ulung nib taareban’rad. “Gubin e rran ni yira f’oth” e ggan ma ‘yibe pag’ e pi ppin ni yad ma non ni thin ni Greek ni ke yim’ figirngirad. (Acts 6:1) Machane pi ppin ni yad ma non ni thin ni Hebrew e danir pagrad. Ere ba tamilang ni yibe rin’ boch ban’en nde mat’aw ma yibe laniyan’ ngak boch e girdi’. Re n’ey e ba mom nrayog ni nge ruw raba’nag e re ulung nem ni ka fini sum.
18 Pi apostal ni yad bang ko fare ulung ni ma pow’iyey e ra guyed nde fel’ ni ‘ngar paged i machibnag e thin rok Got ngak e girdi’ mu ur tedan’rad ko tin ni nge yog ngak be’ nge be’.’ (Acts 6:2) Ere rogned ngak pi gachalpen Jesus ni ngar gayed medlip e pumoon ni “yad ba sug ko fare Kan ni Thothup [“gelngin Got nib thothup,” NW] ma yad ba gonop” nrayog ni nge tayrad e pi apostal ni nge milfan e gaf nem e “maruwel” ngorad nib ga’ fan. (Acts 6:3) Ba t’uf boch e pumoon nrayog ni ngar rin’ed e re maruwel ney ni bochan e dabisiy ni gathi kemus nib t’uf ni ngan f’oth e ggan u daken e pi ppin nem, ya ku yibe kol e salpiy, ma yibe chuw’iy boch ban’en, ma yibe yoloy urngin ban’en ni yibe rin’ nga but’. Pi pumoon nem nni mel’egrad e yad gubin ni ku bay fithingrad ni Greek, ma re n’ey e dabisiy ni momnag ko pi ppin nem ni nge pagan’rad ngorad. Tomuren ni fal’eg i lemnag e pi apostal e pi pumoon ni kan pi’ fithingrad ngorad mar yibilayed murung’agen e re n’ey, ma aram mar mel’eged medlip i yad ni nge milfan e gaf nem e “maruwel” ngorad nib ga’ fan. e
19 Ere gur, fa medlip i pumoon ni kan dugliyrad ni ngar f’othed fapi ggan e daki t’uf ni ngar machibnaged fare thin nib fel’? Danga’, ya Stephen ni ir bagayad fapi pumoon ni kan mel’egrad e mang reb e tamachib ko fare thin nib fel’ nib pasig ma der ma rus. (Acts 6:8-10) Filip e ku ir bagayad e pi girdi’ nem ma yima yog ni ir “be’ ni ma wereg e Thin Nib Fel’ ni yib rok Got.” (Acts 21:8) Ere ba tamilang nra ululgad i machibnag murung’agen Gil’ilungun Got u fithik’ e pasig.
20. Uw rogon ni ma folwok e girdi’ rok Got e ngiyal’ ney ko n’en ni rin’ e pi apostal?
20 Girdi’ rok Jehovah e ngiyal’ ney e ku yad ma folwok ko n’en ni rin’ e pi apostal. Pi pumoon ni yima mel’egrad ni nge milfan boch e maruwel ngorad u lan e ulung e thingari m’ug ni bay e gonop rok Got rorad ma be maruwel gelngin Got nib thothup u dakenrad. Pi pumoon ni yad be rin’ e n’en be yog e Bible nthingari rin’ be’ me yag ni nge mang reb e piilal ara ministerial servant e yima dugliyrad ni ngar manged piilal ara ministerial servant u lan e ulung nrogon nib puluw ko yaram ni ke yib ko fare Ulung ni Ma Pow’iyey. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Piin yad be rin’ e pi n’ey e rayog ni nga nog ni kan dugliyrad nga gelngin Got nib thothup. Pi pumoon ney nib gel e maruwel ni yad ma tay e boor e maruwel ni yad ma rin’ nib ga’ fan. Bod nrayog ni nge yarmiy e piin piilal ni ngan ayuweg e piin pilibthir ni yad ba yul’yul’ ni ke t’uf e ayuw rorad. (Jas. 1:27) Ku bay boch e piilal ni yad ma un i toy e pi Tagil’ e Liyor, ara yad ma yarmiy e pi convention ni yima tay, ara yad ma maruwel ko fare Hospital Liaison Committee. Boor e kanawo’ ni ma pi’ e pi ministerial servant e ayuw riy u lan e ulung ma piin piilal e yad e ba ga’ ni yad ma pi’ e athamgil nga laniyan’ e pi walag ma yad be fil ban’en ko ulung. Yugu aram rogon ni ma rin’ e piin piilal nge pi ministerial servant e maruwel ni kan pag fan ngorad, machane thingar ra ululgad i machibnag fare thin nib fel’.—1 Kor. 9:16.
“I Wer e Thin rok Got i Yan” (Acts 6:7)
21, 22. Mang e be dag ni i tow’athnag Jehovah fare ulung ni ka fini sum?
21 Bochan ni ayuweg Jehovah e re ulung nem ni ka fini sum, ma aram me yag ni ngar athamgilgad u fithik’ e gafgow ni un tay ngorad nge magawon ni sum u lan e ulung rorad nrayog ni nge ruw raba’nag e pi walag riy. Ba tamilang ni tow’athnagrad Jehovah, ya be gaar e Bible: “I wer e thin rok Got i yan. Ma be yoor pi gachalpen Jesus i yan, ma boor e prist ni pig lanin’rad nge mich Jesus u wun’rad.” (Acts 6:7) Ireray reb ko pi chep ni bay u lan fare babyor ni Acts ni be weliy rogon e mon’og ni un tay kakrom. (Acts 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Ngiyal’ ney e ma yib e athamgil nga lanin’dad u nap’an ni gad ra rung’ag rogon e mon’og ni be tay fare maruwel ni machib ni yibe rin’ u boch e nam u fayleng.
22 Pi tayugang’ ko teliw ko bin som’on e chibog C.E. e dar talgad i gafgownag pi gachalpen Jesus. Bin riyul’ riy e dabi n’uw nap’an nga tomuren ma ra gel boch e togopluw ni yira tay ngorad. De n’uw nap’an nga tomuren mab gel e togopuluw nni tay ngak Stephen. Ma aram e n’en gad ra guy ko bin migid e guruy.
a Mu guy fare kahol ni kenggin e “ Sanhedrin e Bin nib Tolang e Tagil’ e Puf Oloboch Rok e Pi Jew.”
b Sogonap’an 20 yay ni kan weliy murung’agen e engel u lan fare babyor ni Acts, ma ireray e yay nsom’on riy. Fa gal pumoon ni “ka ron’ew e mad nib wech” ni bay murung’agrow ko Acts 1:10 e ku yow l’agruw e engel.
c Mu guy fare kahol ni kenggin e “ Gamaliel e Ir Be’ ni Ma Tay e Pi Rabbi Fan.”
d Mu guy fare kahol ni kenggin e “ Machib ni Un Tay ko ‘Tabinaw Rok e Girdi’ i Yan.’”
e Dabisiy nib t’uf ni nge m’ug boch e fel’ngin ko pi pumoon ney nib t’uf ni nge yag ngak reb e piilal ni bochan e ba tomal e re gaf i “maruwel” nem ni kan pi’ ngorad nib ga’ fan. Machane ri der yog e Bible e ngiyal’ nni tabab i dugliy boch e pumoon ni ngar manged piilal ara nga u rogned e thin u lan e ulung ni Kristiano.
f Bay boch e walag ni pumoon ko bin som’on e chibog nni pi’ mat’awrad ni ngaur mel’eged e piin ngar manged piilal. (Acts 14:23; 1 Tim. 5:22; Titus 1:5) Ngiyal’ ney e fare Ulung ni Ma Pow’iyey e ir e ma mel’eg e pi walag ni pumoon ni ngaur lekaged e ulung, ma pi walag ni pumoon ney e yad e yad ma mel’eg e piin ngar manged piilal nge ministerial servant.