1-3. (a) Mang ban’en ni buch ni magawonnag rogon e taareban’ u lan e ulung ni Kristiano kakrom? (b) Faan gad ra fil murung’agen e re n’ey ni buch ni bay u lan fare babyor ni Acts, ma uw rogon nrayog ni nge yib angin ngodad?

 KA FINI sul Paul nge Barnabas nga Antiok ni bay u lan yu Syria u tomuren e yay nsom’on e milekag nra tew ni yow be machib, ma kar ra felfelan’gow. Kar ra felfelan’gow ni ke bing Jehovah e kanawo’ “ngak e piin ni gathi yad piyu Israel ni nge mich Jesus u wun’rad.” (Acts 14:26, 27) Arrogon, yibe machibnag fare thin nib fel’ u Antiok ma “boor e girdi’” ni gathi yad e Jew ni yad be mang boch e Kristiano.​—Acts 11:20-26.

² Nap’an ni rung’ag e pi Kristiano u Judea murung’agen e re n’ey, ma gathi yad gubin nra felfelan’gad. Bay boch i yad ni i lemnag ni gubin e Kristiano nib t’uf ni ngan maad’adnagrad, ma boch e danga’. Susun nge uw rogon e tha’ u thilin e pi Kristiano ni yad e Jew nge pi Kristiano ni gathi yad e Jew, ma susun nge uw rogon fare Motochiyel rok Moses u wan’ e pi Kristiano ni gathi yad e Jew? Bochan nde yag ni nge taareban’ e pi walag u murung’agen e re n’ey, ma aram me magawonnag rogon e taareban’ u thilin e piin Kristiano. Ere uw rogon ni ngan pithig e re magawon ney?

³ Boor ban’en nib ga’ fan ni gad ra fil u nap’an ni gad be weliy murung’agen e re n’ey ni buch ni bay u lan fare babyor ni Acts. Sana rayog ni nge ayuwegdad e pi n’ey ni ngad ngongolgad u fithik’ e gonop u nap’an ni ke buch boch ban’en e ngiyal’ ney nrayog ni nge magawonnag e taareban’ u thildad.

 4. Mang e ka be lemnag boch e Kristiano ni yad e Jew, ma mang deer e sum ni bochan e re n’ey?

⁴ I yoloy Luke nreb i gachalpen Jesus ni gaar: “Me yib boch e pumoon u Judea nga Antiok mi yad tabab i machibnag ngak e piin ni girdien Kristus ni be lungurad, ‘Faanra dab ni maad’adnagmed ni bod rogon ni ke yog e Motochiyel rok Moses ma dabiyog ni ngam thapgad ngak Got.’” (Acts 15:1)  Dad nanged ko immoy e pi “pumoon u Judea” nem ni yad boch e Farise u m’on ni ngar manged Kristiano fa danga’. Machane be m’ug riy ni ka yad be lem ni bod e pi Farise nri yad ma fol u gubin ban’en ni bay ko fare Motochiyel. Maku reb e, rayog ni yad be yog ni n’en ni yad be weliy e ke yib rok e pi apostal nge piin piilal u Jerusalem. (Acts 15:23, 24) Ere mang fan ni ka be yog e pi Kristiano ni yad e Jew nib t’uf ni ngan maad’adnagey ni yugu aram rogon ni ke gaman sogonap’an 13 e duw ni ke tamilangnag Got ngak apostal Peter ni ke m’agan’ ngay ni nge yib e piin gathi yad e Jew nga lan e ulung ni Kristiano? a​—Acts 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Mang fan nrayog ni bay boch e Kristiano ni yad e Jew ni ka yad be lemnag nib t’uf ni ngan maad’adnagey? (b) Gur, fare m’ag ko ngan maad’adnagey e bang ko fare m’ag rok Abraham, fa? Mu tamilangnag. (Mu guy e footnote.)

⁵ Rayog ni boor fan nrogned e re n’ey. Reb riy e Jehovah e ir e yog ni ngan maad’adnag e piin pumoon u fithik’ e girdi’ rok, ma re n’ey e pow riy ni ke fel’ e tha’ u thilrad u yugu reb e kanawo’ nib thil. I yog ngak Abraham nge urngin e pumoon u lan e tabinaw rok ni ngan maad’adnagrad, miki boch nga tomuren miki pi’ e re motochiyel nem ngak piyu Israel. b (Lev. 12:2, 3) Be yog fare Motochiyel rok Moses ni mus ko piin gathi yad piyu Israel ni yad be par u fithik’rad nthingar ni maad’adnagrad u m’on ni ngar uned i rin’ boch ban’en ni ma rin’ piyu Israel ni bod ni ngan kay e ggan ni fan ko fare Paluk’af. (Ex. 12:43, 44, 48, 49) Ere ma lemnag e pi Jew ni be’ nib pumoon ndawor ni maad’adnag e ba taay ma dabiyog ni nge pigpig ngak Got.​—Isa. 52:1.

⁶ Ere ba t’uf e michan’ nge sobut’an’ rok e pi Kristiano ni yad e Jew ya nge yag nra thilyeged e lem rorad nge puluw ko lem rok Jehovah. Ke yan fa bin nib beech e m’ag nga lon fare m’ag ko Motochiyel, ere faanra kan gargeleg be’ ni ir reb e Jew ma gathi be yip’ fan ni ir reb e girdi’ rok Got. Maku boor e pi Kristiano ney ni yad boch e Jew ni ka yad be par u fithik’ e pi Jew, ere rib t’uf ndab ra rusgad ni ngar manged boch i gachalpen Kristus mu kur liyorgad e pi Kristiano ni gathi yad e Jew u taabang ndawor ni maad’adnagrad.​—Jer. 31:31-33; Luke 22:20.

 7. Mang e dawori tamilang u wan’ e pi “pumoon u Judea”?

⁷ Dawori thil e pi motochiyel rok Got. Gad manang e re n’ey ni bochan e kun fanay e pi kenggin e motochiyel ni bay rogon ko fare Motochiyel rok Moses u lan fa bin nib beech e m’ag. (Matt. 22:36-40) Bod ni boch nga tomuren me yoloy Paul murung’agen e ngan maad’adnagey ni gaar: “Cha’  nriyul’ ni ir be’ u Israel e cha’ ni ir be’ u Israel u fithik’ i laniyan’, ni aram e cha’ ni kan maad’ad nga laniyan’, ni fare Kan ni Thothup rok Got e ke yodoromnag, machane gathi fare Motochiyel ni kan yoloy.” (Rom. 2:29; Deut. 10:16) Dawori tamilang e re n’ey u wan’ e pi “pumoon u Judea,” ma aram ma rogned ni kab m’agan’ Jehovah ngay ni ngaun maad’adnag e girdi’ rok. Ere gur, ra m’agan’rad ngay ni ngar yal’uweged e lem rorad, fa?

 8. Mang fan nni fek fare magawon ni sum ni murung’agen e ngan maad’adnagey ko fare ulung ni ma pow’iyey u Jerusalem?

⁸ I ulul Luke ngay ni gaar: “Me baraba’ Paul nge Barnabas ngar luluaged e pi cha’nem [fapi pumoon ni kar bad “u Judea”] e thin nib gel u murung’agen e re bugithin ney, mi yad be puluwnag urngin ban’en ni nge yan i m’ug e bin ni ir; ma aram min turguy ni Paul nge Barnabas nge boch fa piinem ni yad bay u Antiok e nga ranod nga Jerusalem ngar guyed e pi apostel nge piin ni piilal u murung’agen e re bugithin ney.” c (Acts 15:2) Ere luluag e pi walag ni pumoon ko ulung nu Antiok e thin ko susun e ngan maad’adnagey fa danga’, ma yad gubin nra bagayad ma be lemnag nib puluw e n’en be lemnag ma der yag ni nge taareban’rad. Bochan e re n’ey, ma aram me dugliy e ulung ni ngan fith laniyan’ e “pi apostel nge piin ni piilal” u Jerusalem ni yad girdien fare ulung ni ma pow’iyey ya nge yag ni aw e gapas me taareban’uy. Ere mang e rayog ni ngad filed rok e piin piilal u Antiok?

9, 10. Uw rogon ni dag e pi walag ni pumoon u Antiok, nge Paul, nge Barnabas e kanawo’ nib manigil nrayog ni ngad folwokgad riy e ngiyal’ ney?

⁹ Reb e ban’en nib ga’ fan ni gad be fil ko re n’ey e aram e ba t’uf ni nge pagan’dad ko ulung rok Got. Am lemnag e re n’ey: Manang e pi walag ni pumoon u Antiok ni piin yad girdien fare ulung ni ma pow’iyey e yad boch e Jew ni Kristiano. Yugu aram rogon mab pagan’rad ngay nrayog ko re ulung nem ni ngar pithiged e re magawon nem ni ke sum nrogon nib puluw ko n’en be yog fare Babyor nib Thothup. Mang fan? Ya ba pagan’ e re ulung nem ngay nra pow’iy Jehovah gubin ban’en u daken gelngin nib thothup nge Jesus Kristus ni ir Lolugen e ulung ni Kristiano. (Matt. 28:18, 20; Efe. 1:22, 23) Ere nap’an nra sum boch e magawon nib ga’ e ngiyal’ ney, ma ngad folwokgad ko kanawo’ nib manigil ni dag e pi Kristiano u Antiok ni aram e nge pagan’dad ko ulung rok Got nge fare Ulung ni Ma Pow’iyey.   

¹⁰ Ku be puguran e re n’ey ngodad feni ga’ fan e sobut’an’ nge gum’an’. Yugu aram rogon ni kan dugliy Paul nge Barnabas nga gelngin Got nib thothup ni ngar machibnagew girdien e pi nam, machane dar lemnagew ni  ke pi’ e re n’ey mat’awrow ni ngar dugliyew e n’en ngan rin’ ko re magawon ney u rom u Antiok. (Acts 13:2, 3) Maku reb e, boch nga tomuren me yoloy Paul ni gaar: “Gu wan [nga Jerusalem] yi dag Got ngog ni nggu wan,” nre n’ey e be dag ni be pow’iy gelngin Got nib thothup. (Gal. 2:2) Piin piilal e ngiyal’ ney e ku yad ma guy rogon ni ngar ngongolgad u fithik’ e sobut’an’ nge gum’an’ u nap’an nra sum boch e magawon nrayog ni nge magawonnag e gapas nge taareban’ u lan e ulung. Yad ma sap ngak Jehovah ni nge pow’iyrad u daken e Thin rok u Bible nge fonow ni ma yib ko fare tapigpig nib yul’yul’ ko bin ngar luaged e thin ma ra bagayad ma be yog nib puluw e n’en be lemnag.​—Fil. 2:2, 3. 

11, 12. Mang nib ga’ fan ni ngad sonnaged Jehovah?

¹¹ Yu ngiyal’ e sana rayog nib t’uf ni ngad sonnaged Jehovah ni nge tamilangnag ban’en ngodad. Dab mu pagtalin ni pi walag u nap’an Paul e ba t’uf ni ngar songad nge mada’ nga bang ko duw ni 49 C.E. u m’on ni nga fini tamilangnag Jehovah ko ba t’uf ni ngan maad’adnag e piin gathi yad e Jew fa danga’. Re n’ey e buch 13 e duw nga tomuren e ngiyal’ nni dugliy Kornelius riy ko duw ni 36 C.E. Mang fan nni son ni aram n’umngin nap’an? Sana baadag Got ni nge pi’ e tayim ko pi Jew ni yad ba yul’yul’ ni ngar puluwnaged e lem rorad ko lem rok. Bin riyul’ riy e fare m’ag ko ngan maad’adnagey ni ngongliy Jehovah u thilrow Abraham ni be’ nri yad ma t’ufeg ma yad ma tayfan e ke par u lan 1,900 e duw, ere de mom ni ngar thilyeged e n’en yad be rin’!​—John 16:12.

¹² Ri gad ba tow’ath ni be skulnagdad ma be yal’uwegdad e Chitamangidad ni bay u tharmiy ni ir be’ nib gum’an’ mab gol! Pi n’en ma fil ngodad e gubin ngiyal’ ni ma yib angin ngodad. (Isa. 48:17, 18; 64:8) Ere susun e dabi tolangan’dad ma gad lemnag nib puluw e n’en gad be lemnag, ma susun e ku dariy ba ngiyal’ ni ngad gathibthibnaged e ulung rodad u nap’an ni yad ra thilyeg rogon ni yibe rin’ boch ban’en ara ra thilyeged rogon ni ke tamilang boch e thin nu Bible u wan’dad. (Ekl. 7:8) Faanra ga be guy ni aram e kam tabab ni ngam lem ni aray  rogon, ma mang ndab mu meybil mag fal’eg i lemnag e pi kenggin e motochiyel ni bay ko Acts ko guruy ni 15? d

13. Uw rogon nrayog ni ngad folwokgad ko gum’an’ ni ma dag Jehovah u nap’an ni gad be machib?

¹³ Rayog nib t’uf ni ngad gum’an’naged gadad u nap’an ni gad be fil e Bible ngak boch e girdi’ nib mo’maw’ ngorad ni ngar digeyed boch e machib nde puluw nib mich u wan’rad ara boch ban’en ni yad ma rin’ nde puluw ko Bible. Rayog nib t’uf ni ngad paged ba ngiyal’ ni nge yan ya nge yag ni maruwel gelngin Got nib thothup ni nge ayuweg facha’ ni nge thilyeg rarogon. (1 Kor. 3:6, 7) Kub t’uf ni ngaud yibilayed murung’agen e re n’ey. Ra munmun ma ra ayuwegdad Got ni ngad nanged e bin th’abi fel’ e kanawo’ ni ngad ayuweged yad riy.​—1 John 5:14.

14, 15. (a) Uw rogon ni tay e ulung nu Antiok fan Paul, nge Barnabas, nge piin yad be un ngorow? (b) Uw rogon ni pi’ Paul nge piin yad be un ngak e athamgil nga laniyan’ e piin ur mada’gad?

¹⁴ I ulul Luke ngay ni gaar: “Mi yad yan ni girdien e galesiya e ke l’ograd, ma nap’an nranod u lan yu Fonicia nge yu Samaria mi yad weliy ngak girdien e galesiya ko gali yang i nug nem rogon ni ke thap e piin ni gathi yad piyu Israel ngak Got; ma re bugithin ney e ba ga’ ba felfelan’ ni pi’ ngak urngin e tin ni baaram i girdien Kristus ni kar rung’aged.” (Acts 15:3) I dag e ulung e t’ufeg nge tayfan ngak Paul, nge Barnabas, nge piin yad be un ngorow ni aram e ra uned ngorad u lan ba ngiyal’. Rrin’ed e re n’ey ni bochan e yad baadag ni ngar daged ngorad ni yad be ayuwegrad maku yad baadag ni nge tow’athnagrad Got. Ere kub manigil e kanawo’ ni dag e pi walag u Antiok nrayog ni ngad folwokgad riy! Ga ma dag ko pi walag ni ga be tay farad “ni ba ga’ ni piin [piilal] nrib gel e machib ni yad be tay nge thin rok Got ni yad be fil ngak e girdi’,” fa?​—1 Tim. 5:17.

¹⁵ Nap’an ni be sor Paul nge piin yad be un ngak i yan nga Jerusalem, ma aram mar pied e athamgil nga laniyan’ e pi walag u Fonicia nge Samaria ni aram e ra ‘weliyed’ ngorad urngin ban’en u murung’agen e pi Jew ni yad be mang Kristiano. Piin ur motoyilgad e rayog nib muun ngay e pi Kristiano ni yad e Jew ni kar milgad ka ranod ra pared ko gal binaw ney u tomuren nni thang e fan rok Stephen ni bochan e michan’ rok. Ku arrogon e ngiyal’ ney nib gel e athamgil ni ma yib ko pi walag u nap’an ni yad ra rung’ag rogon ni be tow’athnag Jehovah fare maruwel ni machib nib ga’ nu nap’an ni gad be mada’nag boch e magawon. Ra um athamgil u rogon nrayog rom ni ngaum un ko pi muulung, nge assembly, nge convention ma ga be beeg murung’agen boch e walag u lan e pi babyor rodad ara jw.org, ma aram e rayog ni ngam nang murung’agen e pi n’ey nra pi’ e athamgil nga lanin’uy!

16. Mang e be dag nre n’ey ni ngan maad’adnagey e ke mang ba magawon nib ga’?

 ¹⁶ Tomuren ni milekag fapi walag ni kar bad u Antiok ko yimuch u lan sogonap’an 350 e mayel, ma aram mar tawgad ko gin yad be nameg. I yoloy Luke ni gaar: “Nap’an nra tawgad nga Jerusalem me felfelan’ girdien e galesiya ngorad ni kar bad, ma ku er rogon e pi apostal nge piin ni piilal ko galesiya, ni ereray e pi cha’ nrogned ngorad murung’agen urngin ban’en ni ngongliy Got u pa’rad.” (Acts 15:4) Machane “boch e Farise ni kar piggad ke mich Jesus u wun’rad e ra sak’iygad nge lungurad, nga nog ngak e pi cha’nem ndabi siy ni ngan maad’ad ngorad ma nga nog ngorad ni ngar folgad ko Motochiyel rok Moses.” (Acts 15:5) Ere ba tamilang nib ga’ e re magawon ney ni ke sum ni bay rogon ko ngan maad’adnagey, mab t’uf ni ngan pithig.

17. Mini’ girdien fare ulung ni ma pow’iyey u Jerusalem, ma mang fan nrayog ni kub muun e “piin ni piilal” ngay?

¹⁷ Be gaar e Proverbs 13:10: “En nib gonop e ma fith ban’en.” Ere “fapi apostel nge piin ni piilal ko galesiya e ra muulunggad ngar puruy’niged murung’agen [fare magawon ni ke sum ni murung’agen e ngan maad’adnagey]” nrogon nib puluw ko re kenggin e motochiyel ney. (Acts 15:6) I dugliy “fapi apostel nge piin ni piilal” ban’en ni nge fol gubin e ulung riy ni bod e n’en ma rin’ fare Ulung ni Ma Pow’iyey e ngiyal’ ney. Mang fan ni i maruwel e “piin ni piilal” nge pi apostal u taabang? Dab mu pagtalin ni kan thang e fan rok apostal James, maku immoy ba ngiyal’ nni kalbusnag apostal Peter. Ere gur, rayog ni ngki buch ban’en ni aray rogon ko tin ka bay e apostal, fa? Faanra arrogon, mab ga’ fan ni ku bay yugu boch e walag ni pumoon ni kan dugliyrad nrayog ni ngar pow’iyed rogon e maruwel ni yibe rin’ e ngiyal’ nem.

18, 19. Mang e yog Peter, ma mang e susun ni nge tamilang u wan’ e piin yad be motoyil ngak?

¹⁸ I ulul Luke ngay ni gaar: “Ba n’uw nap’an nra puruy’gad me sak’iy Peter me gaar, ‘Gimed pi walageg, gimed manang ni turguyeg Got u fithik’med ko som’on ni nggu machibnag ngak e piin ni gathi yad piyu Israel e Thin Nib Fel’ ni yib rok Got, ni fan e ngar rung’aged me mich u wun’rad. Mi Got, ni ir e manang laniyan’ urngin e girdi’ e dag nib fel’ e piin ni gathi  yad piyu Israel u wan’, ni fan e pi’ e Kan ni Thothup rok ngorad, ni bod rogon ni ke pi’ ngodad. De taydad ni gadad ba thil rorad; ya n’ag fan e denen rorad ni fan e mich Jesus u wun’rad.’” (Acts 15:7-9) Be yog ba ken e babyor ni fare thin ni Greek ni kan pilyeg ni “puruy’gad” ni bay ko verse 7 e rayog ni be yip’ fan ni i fith e pi piilal nem boch e deer ma yad be fal’eg i gay e fulweg riy. Ere yugu aram rogon nib thilthil rogon lanin’rad ko re magawon ney, machane ba m’agan’rad ngay ni ngar weliyed u taabang miki bagayad me weliy rogon laniyan’ riy.

¹⁹ Thin ni yog Peter e puguran ngorad ni yad gubin ni immoy u nap’an nni dugliy e tin som’on e girdi’ ni gathi yad boch e Jew maku dawor ni maad’adnagrad nga gelngin Got nib thothup ko duw ni 36 C.E. ni aram Kornelius nge chon e tabinaw rok. Faanra ke tal Jehovah ndakir kieg e pi Jew nge piin gathi yad e Jew, me ere mini’ e ke pi’ mat’awun e girdi’ ni nge rin’ e re n’ey? Maku reb e michan’ rok be’ ngak Kristus e ir e ra beechnag laniyan’, ma gathi rogon ni be fol ko fare Motochiyel rok Moses.​—Gal. 2:16.

20. Uw rogon ni piin yad be yog nthingar ni maad’adnagey e yad be ‘sikengnag e gum’an’ rok Got’?

²⁰ I museg Peter e thin rok nib puluw ko n’en ke tamilangnag Got nge rogon ni be fanay gelngin nib thothup ni gaar: “Ere mang ni gimed be finey ni ngam sikengniged e gum’an’ rok Got e chiney ni fan e kam fineyed ni ngam tiyed ban’en nib tomal nga daken keru’ e piin ni ke mich Jesus Kristus u wun’rad, ni ban’en ni mus ngak e pi chitamangidad nge gadad ma de taw rodad. Danga’! I mich Jesus u wun’dad me thapegdad Somol Jesus ngak Got ni bochan e be runguydad, ni bod rogon e tin ni baaram e girdi’ ni gathi yad piyu Israel.” (Acts 15:10, 11) I yog Peter ni piin yad be yog nthingar ni maad’adnagey e yad be ‘sikengnag e gum’an’ rok Got’ ara yad be skengnag Got. Yad be guy rogon ni nge fol e piin gathi yad e Jew u ba motochiyel ni mus ngorad ma dabiyog ni ngar folgad riy nib fel’ rogon, ere aram fan ni bay rogon ni ngan thang e fan rorad. (Gal. 3:10) Bin riyul’ riy e pi Jew nem e susun e ngar pininged e magar ngak Got ni ke dag e runguy ngorad u daken Jesus.

21. Mang e yog Barnabas nge Paul ni ayuweg e pi walag ni pumoon ni ngar dugliyed e n’en nib fel’ ni ngan rin’?

²¹ Ba tamilang ni k’aring e pi thin ney e pi girdi’ nem ni ngar lemgad, ya “par girdien fare ulung ndaki non be’.” Tomuren me weliy Barnabas nge Paul “urngin e pi n’en nni ngat ngay nge pi maang’ang ni ngongliy Got u pa’row u fithik’ e piin ni gathi yad piyu Israel.” (Acts 15:12) Ere chiney e rayog ni nge fal’eg i yaliy e pi apostal nge piin piilal urngin ban’en ni kan weliy mar dugliyed ban’en nib puluw ko n’en nib m’agan’ Got ngay ni bay rogon ko re magawon ney.

22-24. (a) Uw rogon ni ma folwok fare Ulung ni Ma Pow’iyey e ngiyal’ ney ko n’en ni rin’ fare ulung ni ma pow’iyey kakrom? (b) Uw rogon nrayog ni nge dag gubin e piilal ni yad baadag ni ngar rin’ed ban’en nrogon nib m’agan’ Jehovah ngay?

²² Ku arrogon e ngiyal’ ney nnap’an nra mada’ fare Ulung ni Ma Pow’iyey,  ma yad ma sap ko Thin rok Got ni nge pow’iyrad mu kur yibilayed gelngin Got nib thothup. (Ps. 119:105; Matt. 7:7-11) Aram fan nu m’on ko ngiyal’ ni nge mada’ fare Ulung ni Ma Pow’iyey ma ra bagayad ma yima pi’ ngak e n’en yira weliy u nap’an e muulung ya nge yag ni fal’eg i lemnag me yibilay murung’agen. (Prov. 15:28) Ma nap’an ni yad ra mada’ nga taabang, ma ra bagayad me weliy laniyan’ nib fel’ rogon ngu fithik’ e tayfan. Boor yay ni yad ma fanay e Bible u nap’an ni yad be weliy boch ban’en.  

²³ Susun e nge folwok e piin piilal ko n’en ma rin’ e pi walag ney. Faanra kar weliyed murung’agen reb e magawon nib ga’ u taabang ma ka dawor ra nanged rogon ni ngar pithiged, ma rayog ni ngar ninged e ayuw ko branch ofis ara piin owchen e branch ni bod e pi walag ni yad ma lekag e ulung. Ma faanra ba t’uf maku rayog ni nge yol e branch ko fare Ulung ni Ma Pow’iyey.

²⁴ Arrogon, ma tow’athnag Jehovah e piin yad ma fol ko yaram ni ke yib ko ulung ma yad ma dag e sobut’an’, nge yul’yul’, nge gum’an’. Gad ra guy ko bin migid e guruy nnap’an ni gad ra rin’ e re n’ey, ma aram e ra pi’ Jehovah e gapas nge taareban’ ko ulung miki ayuweg e ulung ni nge ga’.