BWIDI wulenda bela mu khati ntim’aku bo ti khayilu nkundi’aku ka kuveni? Bika kutedimina theti wumona bidi mu khati, bosi wuyangalala voti wuvutula matondo kwidi nkundi’aku. Kibila nandi nkinza ka kuvwidi diawu kakuvenini yawu.

1, 2. Kibila mbi Kibibila kididi khayilu yilutidi Nzambi katuvana?

² Kibibila khayilu yi Nzambi. Kiawu kitumonisa mambu tu khambu monanga mu zibuku zinkaka. Ayi kiawu kituzabikisa ti Nzambi wuvanga diyilu, ntoto, dibakala ayi nkyeto wutheti. Kitumonisa nzila yi lusadusu bo ti mu mambu twidi. Kiawu mvandi, kitulonga bwidi Nzambi kala dukisila zikhanu zyandi mu kubalula ntoto wumvimba Paladizu. Bukyedika, Kibibila khayilu yimboti!

3. Mbi wala zaba ngye kulonguka Kibibila?

³ Mu kulonguka Kibibila, buawu wala zabila ti Nzambi wuntomba ngye wuba nkundi’andi. Bo wumbwedila longuka matedi Nzambi, buawu buna wukumfikimina.

4. Mbi bi kuvanga kwituka mu matedi Kibibila?

⁴ Kibibila kima vyoka sekulu mu 2.600 di zimbembu, ayi mafunda na mafunda di Bibibila bima basika. Diawu, batu bantanga Kibibila mu mbembu’awu ba maluta mu nza. Mu kadi lumingu, kuvyoka ivevi na ivevi (um milhão) di batu bantambulanga Bibibila! Diawu, vasi ko buku yilenda dedakana ayi Kibibila.

5. Kibila mbi tulenda tubila ti Kibibila kisonimina mu ‘lulendo lu Nzambi’?

 ⁵ Kibibila kisonimina mu ‘lulendo lu Nzambi’. (Tanga 2 Timoteo 3:16.) Bankaka bayikuvusanga, ‘bwidi buku yisonika batu yambela yi Nzambi?’ Kibibila kimvutula: “Batu banlongo ba Nzambi bayoluka bu badiatusu kuidi pheve yinlongo”. (2 Petelo 1:21) Yindula kiboba kintuma ntekulu’andi kansonikina nkanda. Nafeka wu kunkamba mayindu kafweti sonika mu nkanda beni. Bo nkanda wumeni sonama, muna nani wubeki wawu? Bukyedika ti wu kiboba. Buawu Nzambi katwadisila batu basonika Kibibila. Diawu tulenda tubila ti ‘Kibibila dyambu di Nzambi’.—1 Tesalonika 2:13; muna tanga Tsudukusu yi bikuma 2 ku tsuka buku..

6, 7. Bwidi tuzabidi ti Kibibila kidi ngwizani?

⁶ Va vyoka 1.600 di mimvu mwingi Kibibila kyoso kisonama. Minsoniki beni basa zinga ko mu mbandu yimweka. Bankaka baba batu balonguka, bankaka ndamba. Wumweka mu bawu wuba mbuki. Bankaka baba mimvati minsitu, minlobi mi zifu, minsungi mi mamemi, mimbikudi, mimfundusi ayi mintinu. Khama diswasana baba mu nzingulu ayi bisalu, Kibibila kidi ngwizani tona va thonono ti ku tsuka. Kisi ko mayindu ma vyakana mu zikapu. *

⁷ Zikapu zi theti zi Kibibila zintubila bwidi butonina mambu va ntoto. Vayi zikapu zi tsuka, zintubila bwidi Nzambi kala ludikila mambu moso ayi bwidi kala bwe vutudila paladizu va ntoto. Mimvu miwombo Kibibila kintubila binongo bi batu ayi phila Nzambi kadi mu kudedikisila lukanu lwandi va ntoto.

8. Monisa bwidi Kibibila kilutidi visikisila mambu matedi ndwenga yi kikola.

⁸ Kibibila kisa sonimina ko mwingi kulongisa ndwenga zi batu voti yisi ko buku yi kikola. Vayi mu matedi mambu ma ndwenga yi kikola kiawu kilutidi kusudikisa. Buawu bufweti bela buku yifumini kwidi Nzambi. Buka buku yi Levitiku, mwidi malongi Nzambi kavana bana ba Isaeli mu matedi kutambakana zimbela. Ava mimvila minkaka bazaba bi batwadisanga zimbela ayi bu kuyikyebila, buna bana ba Isaeli bamana zingila mawu. Kibibila mvandi kintuba ti vasi ko kima kinsimba ntoto. (Yobi 26:7) Batu bawombo baba divunza  mu phila yikadila ntoto, vayi Kibibila kinsudikisa ti wawu wuvindubuka.—Yesaya 40:22.

9. Mbi tulenda longuka mu minsoniki mi Kibibila bo basonika kyedika kitedi luzingu luawu?

⁹ Bo Kibibila kintubilanga mu matedi binongo, kiawu kinlutanga kusudikisa buboti. Vayi zibuku zisonimina mu ndwenga zi batu zi sudikisanga ko buboti, kibila minsoniki beni bamonisanga ko kyedika bo bansonika. Bawu, ba sonikanga ko mambi ma mimvila voti ma makanda mawu bamvanga. Vayi minsoniki mi Kibibila bamonisa ti badi batu ba lufyatu, bo basonika mambi ma mimvila miawu, mi bana ba Isaeli. Bawu mvawu basonika mambi mawu. Buka buku yi Zithalu, yintubila disumu di ngolo Mose kavola Nzambi kansembila. (Zintalu 20:2-12) Minsoniki mi Kibibila bo basonika kyedika kitedi luzingu luawu, tulenda tuba ti kiawu kwidi Nzambi kifumina. Diawu tulenda fyatila Kibibila.

10. Kibila mbi malongi ma Kibibila madidi nkinza mu thangu’itu?

¹⁰ Kibibila ‘kisonimina mu lulendo lu Nzambi mwingi kulonga, kusemba, kusungika ayi mu dyatila mu lunungu.’ (2 Timoteo 3:16) Malongi ma Kibibila nkinza madi mu thangu’itu. Yave zebi bwidi tuvangulu, diawu nandi wummonanga mayindu ayi mabanza mitu. Nandi lutidi kutuzaba ayi wuntomba tuzingila mu mayangi. Zebi mvandi mboti ayi mbi mu befu.

11, 12. (a) Malongi mbi mamboti masonama mu Matai kapu 5-7 Yesu kavana? (b) Mbi binkaka tulenda bwe longuka mu Kibibila?

¹¹ Buku yi Matai kapu 5-7, yintubila malongi mamboti Yesu kavana mu matedi mayangi, bu kuzingila na bankaka, bu kusambidila ayi bu kubela mayindu ma tsikama mu matedi zimbongo. Tuzebi ti, tona kavana  malongi beni vama vyoka 2.000 di mimvu, vayi mambu beni nkinza ayi tsalulu madi ti bubu.

¹² Kibibila mvandi kintubila minswa mi tusadisa kubaka nzingulu yimboti, mayangi va dikanda, bu kubela kisadi kimboti ayi kuzingila mu malembe na bankaka. Minswa mi Kibibila milenda sadisa wosokwa mutu ayi mu mosokwa mambu.—Tanga Yesaya 48:17; tala Tsudukusu yi bikuma 3. ku tsuka buku.

¹³ Mbikudulu ziwombo zi Kibibila zi salama. Buka mbikudi Yesaya wu bikula lutululu lu tsi yi Babiloni. (Yesaya 13:19) Nandi wusonika bwidi yi yiza tulukila. Tsi beni yiba yizungalala luphangu ayi mwila wunneni wuba tsikikanga yawu. Vayi Yesaya wubikula ti mwila beni wala dekuka ayi basi Babiloni bala bika myelo mizibuka. Masodi mala kota ku Babiloni mu khambu nwana. Yesaya wubikula dizina di dibakala wutulula tsi beni, Kolesi.—Tanga Yesaya 44:27–45:2; tala Tsudukusu yi bikuma 4 ku tsuka buku.

14, 15. Bwidi bu sundukila mbikudulu yi Yesaya?

¹⁴ Bo vavyoka khama wadi di mimvu, masodi mamonika mwingi batulula Babiloni dedi bo busonimina mbikudulu beni. Nani wutwadisa masodi beni? Dedi butubila mbikudulu, Kolesi ntinu wu Pelesia. Diawu mamoso maba makubama mwingi mbikudulu beni yisunduka.

¹⁵ Va bwilu Kolesi kayenda mwingi katulula tsi beni, basi Babiloni nkungi wunneni baba kemba ayi baba fyatila nlangu ayi luphangu lunangama luba  zungidilanga tsi yoso. Bo bawu baba vyokisa nkungi, Kolesi ayi masodi mandi bazibula nzila yinkaka mwingi nlangu wudekuka. Bo nlangu wudekuka, masodi mavyoka mu malembe. Vayi bwidi nkangu wu masodi wukotila ku luphangu lu Babiloni? Basi Babiloni babika myelo mi zibuka ayi masodi makota mu khambu nwana, dedi butubila mbikudulu.

16. (a) Mbi Yesaya ka bikula mu matedi tsukulu yi Babiloni? (b) Bwidi tuzabidi ti mbikudulu yi Yesaya yisunduka?

 ¹⁶ Yesaya wubikula ti vasi ko mutu wala bwe zingila ku tsi yi Babiloni. Nandi wusonika: ‘Kwalasa bwe kala batu ko ayi kwalasa tungu zinzo ko mu zimbandu zyoso.’ (Yesaya 13:20) Bukyedika ti mbikudulu beni yisunduka? Wulenda denga va ba Babiloni beni, ngye kuvyoka 80 di kilometro ku sude yi Bagdá ku tsi yi Iraque. Tona mu thangu beni ti bubu kuzingilanga batu ko, Yave wukombula Babiloni ‘mu kikombusu ki thululu’.—Yesaya 14:22, 23. *

17. Kibila mbi tulenda bela lufyatu mu zikhanu zyoso zi Nzambi?

¹⁷ Bo tuma zaba ti zimbikudulu ziwombo zi Kibibila zi sunduka dedi bo zisonimina, mansundula ti tulenda ba lufyatu mu mankaka Kibibila kantubila mu bilumbu binkwiza kuntwala. Tulenda ba lufyatu ti Yave wala dedikisa lukanu lwandi lu kuvanga ntoto paladizu. (Tanga  Zintalu 23:19.) Twidi “diana di luzingu lukalumani luzingu lolo Nzambi nioni wuka wulendi vuna ko.”—Tito 1:2. *

18. Mbi mvwala Polo kasonika mu matedi “dyambu di Nzambi”?

¹⁸ Tuma longuka ti vasiko buku yinkaka yilenda dedakana ayi Kibibila. Kiawu kidi ngwizani, ayi mu matedi mambu ma ndwenga yi kikola, kiawu kilutidi kusudikisa. Kiawu mvandi kituvananga malongi mamboti ayi mwidi zimbikudulu zi sunduka. Masi ko mawu to. Mvwala Polo wusonika: “Mambu ma Nzambi madi moyo ayi [mansalanga].” Mbi mawu mansundula?—Tanga Ebeleo 4:12.

19, 20. (a) Bwidi Kibibila kilenda kusadisila wu yizaba ngyeveka? (b) Bwidi wulenda vutudila matondo kwidi Nzambi wu kuvana Kibibila?

¹⁹ Kibibila kibeki bu kubaludila luzingu lwaku. Kilenda kusadisa wu yizaba ngyeveka. Kilenda kusadisa wuvisa mboti mayindu ayi mabanza maku ma ntima. Buka, tulenda yindula ti tunzolanga Nzambi. Vayi mo tumonisa ti makyedika, tufweti zingila ma Kibibila kanlonga.

²⁰ Bukyedika ti Kibibila yidi buku yi Nzambi. Nandi wuntomba wu yitanganga, wu yilongukanga ayi wu yizola. Kulonguka yawu, phila yi kuvutudila matondo kwidi Nzambi wu kuvana yawu. Wala visikisa makani ma Nzambi mu batu. Kapu yinlandakana twala bwela longuka matedi makani beni.